De Christo, legis divinæ moralis doctore et interprete, dissertatio theologica; quam, adsensu. ... Facultatis Theologicæ Upsalensis, publico placidoque sistunt examini præses, Johannes J. Amnell ... ac respondens, Johannes Runbom, Uplandus. antemerid. hor

A

na.} £1.

C H R I S T O ,

LEGIS DIVINÆ

MORALIS

D O C T O R E

DISSERTATIO THEOLOGICA 5

P'UBLICO PLACIDOQUE SISTUNT EXAMINI

PRÆSES,

J O H A N N E S J.

AiMNELL,

J O H A N N E S R Ü N B O M ,

A .N T E M E R ID . HO RIS DIEI XV DECEMBR. I N A C R O A T E R IO M AJ. CAROLINO.

D. D.

H R ISTU S cWi$^7r:f, c àçxi7rc'hc>!v ( 1 Petr. V .4 . Hebr. XIII. 20. ) y.cti 7rçc(pVTiis futycxc,

( c fr Luc. VII. 16. cum A Ct. III. 22, fq.) fub vifibili fua in hifce terris com­ m oratione, docendi officio immediate p e rfu n c tu s, Diviniffimum præbuit ex em p lar, quid q u o v e m odo docere oporteat minifiros Ecclefiæ N. F ., p e r quos Ipfe Prophetico m unere fuo me­ diate fungi pergit. Et principaliter quidem Evan­ g eliu m tradidit 0 t^s* 7rl^s<x>£ otffxtfyos x&i Tf Af/&>t7iV ,

Ç H e b r . II. 10. XÏÏ. 2.) fuo ipfius merito acceptam un ice referendam gratiam Uei falutarem, ac fide ad p reh en d en d am , adnuntians hominibus atque of­ ferens. Cfr Matth. XI. 28, fq. XVIII. 11. XX. 28.

A 2 XXVI.

XXVI. 28. Marc. XVI. 16. Luc. VII. 48, 50. X I I . 32. XIX. 10. J o h .1. 12 '-1 8 . III. 7 , fq. 1 4 - 1 8 . I V . 14. V.24. VI. 2 7 - 6 9 . X. 9 - 1 8 . 27, fq. XI. 27, fq. XIV. i , fq. XVII. 2 , fq. &c. Quippe lie vaticinio Efaiano (L X I. I .) -- Ey^tue piSj ivooyyeXi^sa^oci 7TTûoyp7ç

tc7rfccchxé/us* xrh. ( q u o d , præle&umin fy n ag o g a N a -

zarethana & explanatum, refert ad fefe M ag ifter o p tim u s, atque in præfenti completum effe docec , Luc. IV. 18) fq. inquiens*. Or; 7i€7tKÿ}ç<x>Toti y yçaÇr) olvrrj ktK ) ipfe fecit fatis, p e r urbes J u d æ o .

ru m ac pagos xrigvacroov ro èvctyyéïucv tTjst ßotvihslocs ,

Matth. IV. 23. IX. 37. idemque dein, p e r Apofto- los & h o ru m fucceffores, omnibus in toto te r r a r u m orbe populis prædicari ju b e n s , X. 7. XXIV. 14. cfr Luc. IX. 2, 6.

§. n.

V erum tam en haut folum E vangelium ita docuit C H R I S T U S , ut præcepta prætermiferit L e ­

gis Divinae M or alis \ quam ut p erin d e, ac te m p o ­

rarias leges & cerimonias Ju d æ o ru m , ierit a b r o ­ g a tu m , tantum abeft, ut repetitam potius inculca­ verit, & , genuina interpretatione f u a , aPharifaicæ

^f-vhçixviveicts fermento r e p u rg a ta m , follicite vindi-

carit; qua de rc mox plura. vcplayrt, in q u it, cTi riX&cv xctrocXvacci rov vcfxcv ktA. Matth. V. 17- ( c fr

v. 19.) Quo loco, fubjiciente Chrifto hæc v e rb a :

Ovx rjxSav KocrocXvaoci, ccXXoc 7tXv\^MT0CT etiamfi t o t o v v c-

peu vrXri^ûùixa non tam ad plenariam exa&amque legis

Divinæ moralis interpretationem , (quam intelligunt

CAM-C A M P E G . V IT R IN G A Obf. Sacr. L. / , P E T R . Z O R N IU S in Opufc. S. Tom . / , c e te r i,) quam po­ tiu s ad obfervationem ejusdem atque impletionem m u lto perfe&iffimam, ipfo a&u a Servatore prae­ d ita m , pertinere autumamus ; dc tamen v e rb is, quae praecedunt, o v x y tå o v KuruÄvo-ui (ro v vôpov,) illud p o tiliim u m innuifle videtur C H R IS T U S , non eum efle fe , qui enervet, aboleat, abroget legem mora­ l e m , ejusve auctoritatem velit elevatam.

§. III.

Q u od occeperat Johannes 5 ß u n n s y s ,(Matth.

III. 2, 8, i o . ) t ris permotus wçvypu ipfe repetens Ser­ v a to r, CIV- 17. Luc. XIII. 3 , ’L ) & ab Apodolis p o r r o u rg e ri jubens, (L u c. XXIV. 47. ) eadem 0- p e r a fu u m vindicat locum legi Div. m orali; cujus aeque, a tq u e evangelii, praedicationem hautobfcu- r e com ple& itur & generale mandatum C H R IS T I M a tth . XXVIII. 19, 20. MuSyrevactre 7iccvru\ rei sSvtr - - iïidctGKcvrès c&vrcvs ryçeïv Tsccvru, cacc èveretKccpyv vp7v.

E tia m d v e ro , plerisque S:ae S:ae locis, videbitur e x h au rire totum converfionis opus y permotu > non antegreffam modo contritionem , fed & infequutam j i d a n , quae ex evangelio e d , fuo complexa ambi­

t u ; nihilo tamen fecius nobis fic c o n c e d itu n id , q u o d fatis e d , utpote, quod ad priorem illam poe­ nitentiae p a rtem , non pofie non folam legem heic in cenfum venire. N im irum haec refipifeentiae con­

cio , in quantum , peccata redarguens, contritio­ n e m excitat, non ed E vangelium opx* tale, in fe in que officio fibi proprio fpe& atum , & dri&iore

acce-acoeptum fignificatu ; quom odo non aliud eft:, q u am nuntium lætifiimum gratuitae p eccatorum re« mifiionis, merito Chriftipartæ : eftque adeo c o n cio

gratiae & f a l u t i s , ( o Key os rrjs %âçiToç, A£h XIV. 3.

XX. 24. TYjS (TûûTV\ÇlOiS , XIII. 26. Rom. 1. 16. ) per q u a m

hom ines ad fpiritualium in ecclefia Chrifti b o n o ­ r u m comm unionem vocat D e u s , II T heir. II. 1 4 . E t hæc quidem tidei do&rina, cujus propria m a t e ­ ria eft Chriftus © psalms hW Kvtçmtv\s, diligenter con-

tradiftingvatur, oportet, verbo legis, q u o d , u b i te r r o r e m anim i, culpae fuae prom eritæ que p a n s e ftbi c o n fc ii, & ob peccata dolorem e x c ita t, v e re eft conciopœnitentiœ. Cfr Rom. III. 20. VII. 7. Q u o d reliquum eft, verba C H R IS T I, paftim alias j u b e n ­ tis praedicari E va n g eliu m , ad do&rinam legis e x ecclefia eliminandam, hoc vaniori m olimine, t r a ­ h u n t A ntinom i, quod in pande&is N. F. to èvotyyt-

Kiov laxiore quodam lignificatu, & a p o t i o r i q u i d e m

p a rte fa£ta denominatione, involvat aliquando c o m ­ p lex u m doftrinæ cœleftis univerfæ , a Chrifto & A- poftolis traditae; cujus portio funt quoque c o n cio ­ nes legales : quas & ipfas com prehendi difto C H R I­ S T I , rovi' a d docendum ablegantis, Kv^v^ccre

ro svocyys^tov, Marc. XVI. 1 j. colligimus vel ex par-

allelifmo loci cit. M atth. XXVIII. 1 9 ,2 0 . E t fane Magiftri fui verba non aliter, ac d i â u m eft, d e leg e & evangelio pariter docendo accepifle Apo- ftolos, ubivis ipfio commonftrant opere in A ciis E '

pißolisquQ fuis ; quorum quidem fcriptorum bona

p a rs , m orum præ cepta tradens officiorumquc pra- x i n , tieeroXoyluv continet vere Chriftianam.

§. IV.

Ipfe S ervator, hiftoria facra tefte, auditores d e faciundis atquc omittendis, feu de fuis quibus­ lib e t officiis, D eoproxim oquepræ ftandis, frequen­ t e r adm onuit, eo fine., u t, a violanda lege m orali f e d ulo (ibi caventes, fan&e viverent; quique pec- c a r a n t , admiffam c u lp a m , cujus eos lex ad cu fat, & c o n tr a d a m inde mifcriam contrito corde agno- fce n tes, ad M ediatorem , pro ipfis Divinæ legis ri­ g o r i facientem fatis, confugerent: n e q u efictan tu m im p ii haberent atque im m o rig eri, quod ipfos coer­ ceat*, fed pii q u o q u e , regenerati jam & fide juftifi- cati, inque dies renovandi, q uod omni vita naviter o b fervent. (C fr ipfas conciones C H R IS T I c um Pauliiys Rom. VI. & XII. 2. 1 ThefT. IV. 1, lq. &c.) Q u o r u m h i, licet a condemnatione legis, per & p r o p t e r Chrifium, redditi fint im m unes, nusquam ta m e n in feripturis peccandi quodam privilegio d o ­ n a ti le g u n tu r , aut fatti exleges; quin ad em endan­ d a m v ita m , legemque adeo, quoad ejus in hac im­ b e cillita te fieri poffit, omni nifuo bfervandam , o b ­ ligati. ( C f r Gal. III. 13. cum V. 13.) Cujus officii fui ni m em inerint, fiet, u t, peccata proæ retieaad­ m it t e n d o , excidant fide juftifica, & gratiam Dei e x cu tian t. Sic regenitos etiam obligat Divina lex m oralis: cujus, q u o d ad ipfam rem feu m ate­ rialiter ab univerfali illa & immutabili Naturae Lege n o n diferepantis, neceffariam cum efientiali

fan&ita-tc Dei & rationali hominis n a tu r a co n ncxionem neu-- tiquam tollere cenfendus eff, aut im m inuere, n o v a s ftatus regenerati & fan&ificati hominis , qui lic D e o , C reatori, Kedemtori acS an & ific ato rifu o , h a u td e -- finit obfequia debere, p ro m tu m q u e exercitium b o ­ norum operum ; quæ quidem veram & juftificann

hominis renovati fidem, ( puta diycc7tv\s

f^ycu^e-vtfv , Gal. V. 6. cfr Jac. II. 17, fq. ) indivulfo nexiu

non poliunt non comitari. N ec vero alia p o t e ­

rit efie n o rm a , ad quam exigant renati & c o n fo r­

ment aGiones fuas, quam lex moralis. Q u a n tu m ­

vis enim bona iplorum o p e ra , quia ex naturæ v i r i ­ bus non proveniunt, ratione habita principii opera­ t i v e dicantur 0 notées tcutivsÛ(j.cctqs, h ph. V. 9* G a l.

V. 22, fq. lic tam en, intuitu principii n o rm a tiv t, non defiltunt elîè eçyoc vofucu' ( ibid. v. 23. & II. 16. ) quorum regulam fi dixerit quis evangelium , h u ic deferet id , quod ab ipfius indole alienum , legi v e ­ ro proprium eft; adeoque evangelii fAsra/uc^cpMaiv im leg em , aut certe cum lege auyyuaiv, admittet.

§. V.

Sed ipfum audiamus C H R IS T U M , quæ D eo hominibusve d e b e n tu r, officia ligillatim ex p o n en ­

tem. Q uod ad priorem legis m o ru m Sinaiticæ t a ­

bulam, u rg e tu r ab Eo y\ 7Içvty\ (xsyccAv svrcAri’ A y o c

-Tiriasis Kuçicv tcv Gecv acu tv cÅtjTrj xotfåict acu , ktå. M atth. XXII. 37, fq.

Q uod ad I prœceptu?n, convenienter Divi­

nae legi Deuter. VI. 13. I3eo foli vindicat Chriftus

7rçcsKuvr,aiV v&j Kocr^slocv, ( Matth. IV. I O . ) IcU

religio-fwn

f u m c u ltu m ; eumqiie pariter ’externum > fed ab

oftentatione & hypocrili Pharifaica im m unem , VI. fq* Quorfum refer & fundendas ad Deum pre­ c e s , a ßocrrehoylot & 7ToAvKoy!ct ethnico-Judaica libe­ ras , v. 7 , fq. quarum formam atque exemplar præ- ifcribit ipfe v. 9, fq.

I I Frœceptum îlluftrat S e rv a to r, Mofaicara

le g e m de vitando perjurio, & jurejur. fan&e fer- v a n d o , ( cum Levit. XIX. 12. N um er. XXX. 3. & IDeuter. XXIII. 21. cfr Exod. XX. 7.) ita adferens IMatth. V. 33., ut Judaicum illud temere ju- jrandi cacoethes, & quem cunque vel fubtiliore.n IDivini nominis abufum, perftringat v. 34, fq. cfr :XXIII. 16, fq.

I I I Praeceptum de fan&idcando labbato, a

IPharifæis ypwdoUxMocAci? crafle minusque re&e ac- (c e p tu m , interpretatus Magifter optim us, oftendit llicere fabbato opera peragere tum neceffitatis hu- im anæ , tum Chriftianae caritatis. Matth. XII. 1, fq.

10, fq. Luc. XIII. 14, fq. XIV. 3, fequ. §. VI.

Omnia tabulæ porterions Sinaiticæ præcepta , ( ( q u o r u m 8z pleraque recenfet, ) fummus ille Ma- jgider in hoc redigit compendium: A y a ^ W rov

S7rÅi\clov aov, caç csocvrcv. Matth.XIX. t8519. ( Cfr. XXII.

'39.') E t quorumlibet erga quoslibet officia com- iprehendit præcepto hoc fummario: n«Vcc> oaroc ccv 'iVCC 7Ï01M(TIV VfMV 01 CCvSçû07rCl, CVTOO r{gCf C fA sts 7Î01Ü T S

OCU-rrolç'cvrsï y&Ç, in q u it, sViv 0 vepoç x&f st 7rçc(priTcct. Mfttth.

’VII. 12. Quia vero praeceptum de amore proxim i,

angufte nimis acceptum , cum odio inimici p r o b «

confidere poffe autum abant Pharifæ i, contentii

ùyoi7tciv rovs ccyu7rZvrocs' (u tp o te qui Divinas legi, p e ir Mofen repetitae, Ayu^jeiçrov 7rh.v\alov aov, mantiffac indar adjunxerant de fuo illud vere »vopov ^ dvrlvw- fxov Miayaex rev éxfyoy (rov, Matth. V. 43. ) offufas ge:- nuinae acceptioni rov ttâtj^iov, atque illinc mananti l e ­ gis fenfui, tenebras disjecit Servator, v. 4 4 , fq. L u c :. VI. 27, fq. odendens, hanc patere legem eo u s q u e , u t amor & , quae inde fluunt, officia ac lenefictui cuivis debeantur h o m in i, etiam qui nobis inimicuis fuerit, verbisque aut ipla re in nos injurius. ( Q u o r - fum refer e t, quam comm endat Chriflus, promtii-

tudinem condonandi aliis fua , Matthi.

VI. 12. 14, fq. XVIII. 21, fq. 33, fq.) N im irum & f%fyo(pt\lccv generale c o m p le b itu r præceptum M o *

fis ; cui y* f. rev non folum effe am icu m , fe<d

( uti efferunt h 0 Exod. XVIII. 16.) t o » , c o llig i facile queat vel ex confideratione loci Exod. X X . 16. clr XXIII. 4, fq. Hinc e d , quod amorem i n i ­ mici non modo inculcarit S A L O M O N , P ro v e rb . XXIV. 17» XXV. 21. & £7nxctiçexc6Kic6v interdicens i:n calamitate inimici, & conferenda in eumdem b e n e- fa b a injungens; fed vero etiam ,rebæ rationis l u m i ­ ne dextre ufi, profanarum gentium Philofophi ip fu m hoc legis naturalis d ibam en ultro agnoverint. S ic E P I C T E T U S , L . I C. X X V , ei, qui intulerit i n ­

ju r ia m , dicendum praecipit: act yevcno. Addle

SEN ECA M , de ira L. II cap. XXXII. XXXIV. p af- fiuxiuc alias, quæ huc faciunt, inculcantem.

§. VII.

Quod ad fingula adtinct II:dæ tabulae prae­ cepta, h orum quoque bonam partem , a Judaicis ÿeviciïdccaKccAcic finiftre ac jejune expofitam, Vindicat (igillatim & illuftrat Servator optimus. Sic, quod ad I V Praeceptum y prxftanda parentibus officia ur­ gens, graviter increpat rovs octto leçoaoXv/A&v yçoc^^xœ^

r e i s H&f r o v s < $ ctçi(rccto u s, 7 to c ^ e tß c ttv o v rc c s ( c ïa & e v c v v r c ts , « k u » Ç o v v t u s ) r r , v e v r o k r .v r o v Q e c i ï à /c c r t j 'y T retçocèorw a u r w v

(utpO-te p e r v o c i peculiare genus, quo, in fraudem pa* re n tu m , fefe obftringere fueverint liberi; quam in rem cfr harum antiqq. fcriptores, & , quos in Cur. P b ilo l.& C rit. JO . CHR. W OLFIUS adlegat, illius loci interpretes.) Matth.XV. 3,fq. Marc. VII. 8, fq.

E x occatione V Praecepti y Çcvevvets, neuti-

quam fatis eße docet, abftinere externo homicidii a- 6tu, fed ne licere quidem oçylfabctt r f dftktpS ùvroZ var nedum conviciis eumdem inceffere ; quin opor­ tere SiccKhocyYiVtxt rep cciïeXQœ , y&f slvoci ivvccvvroc tooccvrtiïUût roc%v' Matth. V. ai- 25. Referre huc poffis legem talio* ilis, 0(pS«A/uov ccvt) c(p§ccXpov,Y.Tk. ( cujus quidem exer­ citium ad civilem magiftratum pertinet in LL.Mofai- cis, Exod.XXI. 23,fq. Levit. XXIV. 17/q.Deut.XIX. 18? fq.) ex interpretatione San&iff Servatoris, ibid. v. 38, f q ., eo non trahendam, ut p riva ta injuriarum vindici ce y lubidinique par pari referendi, fit locus; q uum ex adverfo potius placabilitas nos deceat at- que injuriarum patientia.

V I P raceptum , Ou /uw^fuow, (ibid. v. 27.) quod ex 7:ctçeçy.rysicc rnagiftrorum fuorum , feriptæ liter*

Mofis inhaerentium, prefTe nimium & adftri&e a c­ ceperant Judæi, extendendum efTe d o cetv el ad ad-fp e ftu m libidinofum, pravamque animi concupi-fcentiam. v. 28.

Q uod reliquum eft, tum generarim b o n o r u m o p e ru m in communi vita Chriftiana exercitium , tu m fpeciatim virtutes praecipuas, & has q u id e m omnes ex praeceptis Sinaiticae legis nullo neg o tio arceftendas, fum mopere commendat C H R IS T U S ., atque oppofita iisdem vitia damnat. Vide M atth- V. 5.7, fq. 16.42. VI. i , f q . 2 4 , fq. XIII. 22. XVIII-4. XXIII. 5 - 12. L uc. VI. 36. XII. 17, fq. [XIV-7, fq. A& or.XX. 35. &c.

§. VIII.

Sufceptas modo vidimus a C H R IS T O vindi­ cias legis Div. moralis adverfum doctores Ju d a ico s,

revs yqctppocrels, legum illos interpretes, ac

Phari-fæos, traditionum fe&atores; quibus diCto q u a m fuerit audiens populus Judaeorum, nec filet J O S E ­ PH U S Antiqq. L. II C. XVIII. Sicut e n im , quae­ c u n q u e , rerio legis Div. fenfui con v en ien ter, ob-fervanda dixerint it em ty\s Mooaéooc xctbéiïçccs xoc^Iaocvresr yçctppocrels x&f Qocçirctïoi, (i. e. publica docendae legis

poteftate & auftoritate tunc temporis gavifi, ) fer-vari a populo jubet Servator Matth.XXIII. 1, lq. ; ita vicifiim luis praecipit alias, cavere fibi «Vc rys

ÿpys-Tûov <&ctçi(rctlûov, Matth. XVI. 6. h. e. ccwo rtjs ecu-t£>v t v. 12. xccy v7rcxçl(recios, Liic.XII. i. N e m p e hi ec-

clefiae Judaicae primipili, quod ad ipfam le g u m do- f o i n a m , a re&o tramite haut raro fecedentes, in­

e p ta& fallaci interpretatione enervabant easdem, ac vrarrçntM irctçuSoaew additamentis vitiabant; quod ve­ ro ad officiorum praxin, partim opinione meriti tu r­ g e b an t, p a rtim , folam pietatis ac juftitiæ fpeciem

praeferentes, agebant hiftrioniam. Hinc eft, q u o d

Chriftus non m o d o , adverfum hos legis Div. cor­ ruptores difputans, complura decalogi Mofaici præ- cep ta, traditionibus eorum atque gloflematis de­ pravata, repetat ita vindicetque, u t, genuina in ­ terpretatione adje&a, fecus intelligi eadem o por­ tere d o ceat, latiusve patere, quam quidem accepe­ rint Judaeorum ifti do& ores, ofoyo) em* tvQåo) tv- <P'aojv (M a tth .X V . 14. XXIII. 16.) verum etiam com ­ m en d et fuis Ttjv hxoiicauvYiv, Pharifaica illa, quae me­ re e x te rn a erat, tucata, & ad oftentationem com ­ p o r t a , præftantiorem. Matth. V. 20. (addeX X III. f. 23. 2 5 - 2 8 . L uc. XI. 42. XVI. i 5. XVIII. 9 , fq.) Q u o m o d o & liberalitatem in egenos ac beneficen­ tiam ab hypocrifi & ja&antia Pharifaica effe im m u­ nem ju b e t C H R IS T U S Matth. VI. i ,f q . E t id p r o ­ fecto d o l o r i b u s Judaeorum ac juris confultis vel maxime e x p ro b ra t, q u o d , externa L L . Mofaica- ru m o b ferv atio n e contenti, eximie iis a fe fatisfa- &um au tu m aren t, fi a nefariis a&ionibus, taroi tov vetitis, abftinuiflent: quando interim deli&is, n on aeque in hom inum aliorum oculos incurrentibus, internis praelertim animi motibus peccaminofis, in- dulgebant; q u in im m o , cum in perm agno cerim o­ niarum adparatu vel minutiis operofe inhaererent, primaria legis capita, feu quæ graviflimi funt

ris ac p r c t i i, ( amorem in D e u m , ju fiitia m q u e ,

L uc. XI. 4 2 .) fusque deque habebant. Cfr loca

cit. Matth. & reliquam paffim hiftoriam E v an g e- licam , exempla e o r u m , quee diximus, ac testi­

monia u b ertim adferentem. §. IX.

Qui hunc in m o dum antiquæ perpetuasque vi­ vendi no rm æ , ( & illi quidem immutabilis juflitiæ ac fan£titatisDivinæeW w«.) inipfa flatim origine m u n ­

di prom ulgatae, hom inum que infcriptæ c o r d i b u s , (yçot7;TY} h rotis ym^ Iohs, Rom. II. iy. ) ac dein, q u u m

cognitio ejus in hom inum animis per lapfum o bfcu rata fuiflet, duabus decalogi Mofaici tabulis in m o n ­ te Sinai follemniter repetitae, fed infiequuta aetat<ea malefidis interpretibus corruptae, originariam p e r ­ fectionem conflare jufiit, verum que reflituit fen- Ium ; is incommode minusque recte dicetur pri- fcam perfecijje legem , fu p p le vijje , vel augm ent a ß e ; nedum tulijje novam cenfebitur. N im iru m ap er- tiflima, M ofen inter atque C h rifiu m , comparatiome ocvT&eTiKtj Jo h . I. 17. legislatorium munus a Servato­

re rem ovetur. N ec vero m orum régulas, qiuæ,

jam ante perfefitiffima, nullo egebat ad d itam e n to , novi q u id , ea hucusque non co m p reh en fu m , ad- jeciffe Servatorem, quin potius adfumentorwv 7rocçot- icaecov amplificari eamdem vetuifle, ( q u o d & jam olim per Mofen vetuerat D eus, Deuter. IV. 2. XII. 32.) facra nos edocet hiftoria; in qua quidem exem ­ plum traditi a Chriflo novi m orum præcepti fruftra omnino qmeritur.

§. X.

Q uando ipfe ille Magifter _{fummus Joh. XIII.}

34_{* difcipulis dixit *. EvroXtjv xcavtjv iïiiïoo/jti v/x7v, "voc}

aya-Ttocre dKxfaovs• ktX. quando etiam, refpiciens ad ift- h æ c verba C H R IS T I, JO H A N N E S I Epift. II. 8-

Kccivw adpellat lv ro A > )v , _{quæ de fraterno a?nore proxi-}

m i agit, v. fq. \ neutiquam eo fenfu novum ftatui- t u r iilud amoris m utui praceptum , quod tum de­ m u m , initio N . F . , a Chrifto promulgatum effet.

N a m q u e amor Dei _{p roxim i jam olim objeëtum}

fuit praecipuum ipfaque fum m aDivinæ legis, repe­ titae p e rM o fen atque Jfraëlitis traditæ. Vide Deu­

teron. VI. _{& Levit. XIX. 18. (collatis cum pofte-}

rio re loco verfibus prox, antec. 11-17, & feqv. 33, 34.) & adde Matth. XXII. 37, fq. ubi, pofteaquam am bo illa fummaria & vere palmaria legis moralis lo ca, ex V. T . modo citata, quorum altero amor in D e u m , altero amor in proximum , injungitur, adduxiffet Chriftus, €V TOCV7CCIÇ1 in q uit, _{T O tlS iïuO'lv ivTO-}

AOCÏS C ÅCSO VOfXOS H & l 01 7ï^0<pY[TUl _{KçifXCCVTOCt, V . 40.}

Ne-q u e aliam tabulæ utriusNe-que epitomen ac fummam ipfos conftituiffe Judæos, colligimus ex confeffione TOV VOfXIXOV, quamlibet infidiofi hominis, Luc. X. 26,

fq. _{Speciatim vero etiam univerfa tabula I I}

prse-C epta (V Tovrco rcu A_{dyoo civocy.eCpocXxicvTcti, eyrco' AyxTxr\*}

reis rov 7iXv\alov crou dos socvtov' _{PA U LO judice Rom.}

XIII. 8) fq. ubi nuncupat etiam 7rXriçœ/ux vo/jiov ryv x y x - Trriv. N e m p e , quod ait Gal. V. 14. 7TC6S 0 VOfJLOS èv svt A «-

yu{ KyX7IY\(T€lS TCV TtXvjo-icv k tX . ) ttAyjçcvTMi. _{C eterum &}

heic Paulo præiiffe CH RISTU M , ubi ipfelhdam le­ gis

gis tabulam, cujus pleraque adlegarat præ cepta,,,

claudit eumdem in m odum , inque com pendiumn

mittit, ex Matth. XIX. 18, fq. fupra vidimus, § VI...

Denique, fi præceptum de inim ico am ando, quodil

maximopere inculcafle C h rifiu m , jam ante m onui­

m u s, peculiariter refpexeris ; illud etiam, lege tumu

naturali, tum morali Sinaitica, com p reh en fu m an­

tiquitus, hautquaquam efle n o v u m , hauriri poterittt

vel ex pauculis iis, quæ § cit. hanc in rem dixim ur... Quamobrem in f e <Sc quod ad fu b fia n tia m , intui tur ­ que originis fuae ac prom ulgat io n is, vere eft 7vocXuicdd

èvroXvj, quæ amorem præfcribit aliorum hominum;,,

fatente id ipfum J O H A N N E cap. cit. v. 7 , Sai

epift. II. SS fq. AÄeX(ßct, inquit, cvv, êvroXqv kocmiv yçcc —

( p a Cf/iVy « À A ’ evT cX rjv t h lKociccv, r,v u y jc T S cLt? ( w e m

ccya7tM/jiev uKKy\Kcvs. ) Illud dre ccçy/isheic loci poteriiit

referri vel ad prima cunabula naturae humanae, cmii

a Creatore fapientifiimo alte imprefifa fuit hæc ip(T;a

lex; vel certe ad promulgationem legis Sinaiticamit,

quorfum refpicere videntur proxime infequentia :

H ivTOÅri v\ 71 ccÂceid èçw 0 Koyoç , cv wovaoiTe «tt ,

1. c. Nem pe, ficuti O '-im Deuteron. IV. 13. it:ca

Koycs heic commode qveat exponi Mofaica Lex ,

quam, in monte publicatam olim , acceperant aurii-

bus Judaei. Ubi vero h os, ad quos feribit in praeo­

lens, adloquitur Johannes : (lmA»jv ) hyere, ov

(Kûî-yov) rjiccveuTe cc7t ccçyr\s' nihilo iecius non tam ad Juil-

d-xos, qui tunc e ra n t, quam potius ad ipforumn

majores,refpicere merito ccnfebitur; cujusmodi hauut

nova efi: orationis forma.

Prifcam vero legem , eum in modum, quem fupra dixim us, ineptis interpretatiunculis enerva­

tam a Judæorum ÿeviïo&JxwccAois, atque impia 7tx^x-

iUei interpolatam, repurgante jam Chrifto\ novmn

eflc poflit praeceptum Judaeis, quod re&e non in­ tellexerant ha£tenus, nec fatis obfervarant : (judice

GE. RAPHELIO in annot. ad N. _{T. ex Xenoph. p .}

/^7. cui addefis _{DAN. HEINSIUMm facr. exerc.ai}

N . T . p. 221 & f8j>,fq.) haut fecus ac _XENOPHON­ T I (_{de rep. Lacedam .) Laconum vel antiquiffim*}

leges dicuntur adhuc nova admodum intuitu alia- r m n , qui obfervare zasdem illas aut fetta ri nolim. Ovrco $e, inquit ille, nxKxic) cvres ( et vôfxoi, ) tnxff \Zv Toii uKKcts KAINOTATOI hau Kxi yxç, rc nuvreov Sctv/ucc- 9cTxTov, s7TotiVcv<rt /usv 'navres roc rcixvrx e_{7Tati$ev/uxTX,}

i , fjte7<rB-ut Je aura ov$e/x!x _{t i cKi s fökXeu Saltim id in propa-}

itulo eft, non abfolute, fed fecundum quid certo- <que refpc&u, xdmvov 1. c. dici praecipuum illud & il- luftre praeceptum, p e rfe quidem ac reapfc notum ‘. antiquitus, led, ante alia, repetitum a CHRISTO & :m uper reftitutum; demumque Ipftus, humanum îlgcnus omne amantis, & pro eo obeuntis m ortem , amovo prorfus ac mirabili declaratum exemplo. fCfr „ J o h . XIII. 34, fq. XV. 9. J2,fq.) Unde pariter elucet, <(opinor, _{cur camdem legem illam vopov rov Xp^oZ}

1_{IPAULUS nuncuparit, G a l VL 2. coli, euxo V. 14,}

2Ä2, fq.

5. XI. ; .

Denique nce novum decalogo Mofis addi* cdiifle praeceptum cenfendus eft Servator optim us,

M arc. X. 19. rds hrckds recenfens ita, u t reliq u is, Sinaitica lege v.ccrd gvrov com prehends, adjungat il­ lu d : Mrç' ctTTozetfctjr c u ju s , uti non in II Mods tab u ­ la , ita nec locis‘noftro illi parallelis, Matth. XIX. 18. & Luc. XVIII. 20., aperta dt mentio. To «Vc-

éftç&v ttvee proprie proxim eque Graecis eft fra u d a re quem re fu a \ q uod facit, qui depofkum in d eiatu r,

q u i cormmdjttum non re d d it, qui non folvit

debt-tU ltl, &c. Refer huc rt\ fxtirScv t£ > v tçyccriïv rèv cC7Tt- qeçïifdvov, ( interceptam m ercedem , f. in ju fle reten- tarit] cujus utpote vel omnino denegata eft folutio,

vel certe procraftinata, ) Jac. V. 4. Sed & latius ali­ quando patet G r. v e rb u m ; eftque diüo aut fa cio aut fra u d e , dàm ni quid adferre alteri, e u m q u e ad e o quolibet in ju ria ru m genere addeere: q u o m o d ö

ttiïtxew revs dkkfyevs y&j ctxoçeçenr 9 ïcciïvvccfxovvTcc funi

P A U L O I Cor. VI. 7, fq. Q u o d d laxiore hoc fen- fu etiam 1. c. M A R C I to d^o^s^o-oci acceperis, fifte* t u r ibi nobis totius I I tabula confpeftus brevis ac co m p lex u s; qualem & parall. loco Matth. XIX. i8- ( ubi.eadem illa Mods praecepta, aliqua cum varia­ tione ordinis atque externat verborum fo rm æ , re- c e n fe n tu rjJ videre eft a C H R IS T O ad je & u m : Aya-

•nrivus rov 7tky\<rlov ktå. Sin autem , uti vifum eft aliis,

particulare erit p ræ c c p tu m , fjaj u T ro ^t^s' ne dc q u i­ d e m novum exdftit, q u in , admiflb ftri&iore, quem m o d o adtigim us, G r. vocis fignificatu, amice con­ v en it cum VII & VIII praeceptis, ^ xkl\p ^, w

hfxccçrvçriars' q u o ru m , 1. c. M a r c i proxime anteceden­

Servator videri pofiit. ( C f r , fi lubet, C L A U D IU M

S A L M ASIUM de f oen. tra p ezit.p . 266.) Q u o d et-

iamfi facile adm iferim us, id tamen juxta ducimus m o n e n d u m , haut longius diftarc ro ^ tcl7ro^e^<rrjs a præceptis IX & X , queis nifus omnis p ro x im u m qualibus cunque bonis f u i s defraudandi, vel intra de-

tfid eria fubfiltens ac confilia, prohibetur. H o c fa­

ti us außem poftrema duo præccpta di&o illo C H R I­ S T I comprehenfa quis autum averit> q u o d , in ple-

na ce te ro ru m , quæ Ifcdæ funt tabulae, indu& ionc,

folis am bobus illis proprius alioqui deforet locus. S ic , quo dem um cunque te converteris, conftabit, hanc pariter le g e m , quam 1. c. C H R IS T U S rep e ­

tiit, tum aetate, tum a rg u m e n to , Sinaiticis o- m n in o parem effc tabulis.

N obile a rg u m e n tu m , q u o d , p e r fumma eun­ do capita, leviter adtigimus, fubjun&is obferva- tionibus quibusdam Hißorico-Pole?nicis, uti fuerat in anim o, amplius illuftrare nobis haut perm ittit temporis , plura inter negotia difpartiendi, exi­ guitas.

!R

*

\ ::l ij. i '.u\\ y n .'î c o a : I f i * xii