D . D.
DISSERTATIODE
L I N G V A
A R A M A E A .
c v i v s P A R T E M POSTEC O N S EN T. AMPLISS. FACVLT. PHILOSOPH.
In Re g. Ac a d. Vp s a l. PRAESI DE
CAROLO AVR1VILLI0)
L.L . O . O . P r o f . R e g . e t O r d .
S.. R. M* S.
IN A CROATER. CAROLIN. M AIORI,
H O R. A N T E M E R ID . SG L I TIS.
D. XXVII M A RTII A. MDCCLXXIII, P r o G r a d v - Ex h i b e t St i p e n d i a r i v s Z e d r i t z i a n v s
M
a t t h i a s
L
a v r
. K
i h l m a r c k
,
V PLaN D V S. V P S A L I A E , Litteris E d m a n n i a n i s .QlariJJinte Domine C A N D ID A T E
A V C T O R ,
Amice Singularis!.
O
Tccv fxh X T tx y re s ci (plXct yjKy] Zct vvv)$ w ro n Toôv h ro:7c
yçccfjtfjictfft 7rçcx,07rwv, xv (fixveqwrxTcv re ne}) x^to7r^e7iiéc içtv énlåeiy/utx oivTY} v iss fi yXocaayjç Açx/uéttiç dixX e£ tç, éilê- 7ICTS Sctv/jiuqfov, et ngjj iyoj r c V x ç u c ttov to c r S r c v Xxßoiffjtt xcctçcv rë t7itdety.vveiv ygf notsiv yixct (pxveçov f cas (f)iKiYws •xçôs Ze chxY.etfxevcs rvyyjecv» . XxXeorrj fjiév iç t Hgy xkxv&cûo*
èrjç y\ r fiß o s t »? £7i) to Toov ‘E A o c w v /a Ja rt' oçcç v\pt/3ccTov ccyett, T o de tccutyjç rrjc cdomofixs 7rçc$vfjtœç e%e<Qxt 7toc\Tcav pccXi^oo rZ v xv&famivuv êy^eiçrjf^ccTûûv, eyyxgnbv èçt, y&f d c £ x v 7 rx ç cx- CKevccÇei océt/Avrj^ov. Zù, oo @!Xe x ç tç e , di d y x j v o tx v Z & , Çftt- XofjLolSetocv yçpf oiçerrjv roc fxev rtjc ôdS Jw neoA e* 7t x v t x ivtxrfaxif, vuv< J e gTrî r o 7is^x s l7ietycgie\Gs, ß ^ x y ß o s fxxX x dteXBô\T‘os %çova, r o ' r£>v t t o à à ^ v Z & 7iôvwv y&) x yg o n v ix s ngtf (Pgovrd* o m x^tov ßqxßelox Y.oixt£p\Jte\os ecrrj. Z o ; a v yocyd » I / rtc cè/A - A e r , ovvyxtpoû r é r m r m y.xAXlçm é n tT rd e tu x T m , ‘Tipocerryto- yuevoff © e o o , r o ev xiïjeçt \x io \n , ycy t-yxçcti t x cpÇ)eAi+ix d o v r r / , oSvce* Z o z r c è r î ? f ÇtAc7iovlxs Z » » ( ^ aoCpixs y é ç x r x a ç tsc x , 7vX, fÀUKXçlxy H&î 7IXVCXßtOV ^ÛOtJV iïtccyoùv, CC%Çl /UXKÇOTXTnt yripus èAcceyjc.
A. J. BOBERG.
Tgnojcas parvœ , quœ tentât grandia, Mufee, **■ £> fa tis ad laudem fit voluiffe, precor. Ingenuo flagrans, z» Te quo fertu r, amore,
£)[//</ valeant humeri, computat illa minus:. Hoc quoque quod pofjit, Tibi fe debere, fa tetu r,
Moribus o f (ludiis Duxque comes que jneis, »o« immerito 'libi cedunt, grator honores,
Opto que, ^rzo.v vivas, lin t fine nube dies. 7 z^z partarum contingent praemia laudum,
*VzV quoque juccedeut cetera cunila fimul.
P
oftquam in priori Difïertationis parte, quoad licuit per infticuti rationem, & cognita huc husque rao* nim enta, offendimus, propinqua adeo vicinia jun- giii Chaldaismum ac Syriasmum, qui dicuntur, ut cotn- nniuni ambo Aramææ lingvæ nomine comprehendi oportebat; (equitur, ut discrimen pariter, quod intercedit, & qiuio facium eft, ut pro differentibus Dialeåis habuerint PMhilologi, conemur brevifTimis exponere. Nam & hinc p i o r r o , liquidem valde exiguum fuerit discrimen, ipfa il- lai clarior elucebit, quam diximus, affinitas, foreque fèn- tii<etur veriffimum, quod dudum vidit GEORG. AMT- Rv A : a) yjon ejjentiali, quam vocant Philofophi, fed acci- dlentali disparilitate alteram dialectum ab altera diftare, tuam & hanc, re<5tiffime cenfente L V D O V IC O DE E >IE V , b) multo etiam futuram m inorem , f i vifum fuiffet pmnttatoribus.
jr. xm.
Vltima ab origine Aramæi n o m in is, quales littéral rrum figuræ viguerint, eædemne cum his, quibus exa- rrata leguntur, ad noftra usque tempora , fervata lingvx f]pecimina, an aliæ, n em o , opinamur, nunc quidem (a- t:is certo definiverit. Fuifie olim diverlas a proprio E- b ræ is fcribendi chara£lere, arguere videtur Propheta D A N I E L , ubi Babylonio fub exfilio, procerum memorat
Iiudæorum filios, fingulari ftudio edotfos O'IWJ “»ÖD
D
litte-a) p. I. p ra j. ad Grammar. Syr. five Chaid, ed, Rom, i jf f. 4.
làtevatuvam i f lingvnm Chnldaonim c). I(hid autem vel oculorum m o x patet judicio, alios efle litterarum flexus, quos Syri, five imprefli, five m anufcripti, libri hodie exhibent, alios, quibus editi typis cernuntur Chaldaici dyy utpote quum his apparatus hæfit om nis, quo perfcriptus Divinus Ebræorum codex ad nos pervenit; Syri vero priv u m , nec fibi tamen ubîque fimi le, Alphabetum pro dunt. Vt mittamus Palmyrenum e) Syriæ quoque in fi nibus confpicuum, triplex refert poft LA CRO ZIV M /) , CHRIST. BENED. MICHAELIS g ) , Mendæum five Na- bathæum />)> quod tamen haberi debere antiquifïïm um , ea unice de cauda, quod vocalium litterarum in illo fervatum ufum LACROZIVS arbitretur 2), nondum fo r te omnibus perfvaferit; alterum E ßrangelo d iftu m , ob faciliores duftus, ut fufpicatur id em , a Græca voce yChcs, nifi in manufcriptis exemplaribus, titulisque & claufulis impreilorum non obvium ; ac tertium , typorum denique beneficio faftum recentiori Europæ c ele b re , quo fiquidem expeditioris celeritatis caufia , litteræ cu- juslibet vocis, tantum non ubique junguntur in fcriben- do, accidit, ut initio, m edio, & fine vocum non nihil
difcrepent earumdem litterarum formæ. Quum autem
tria illa Alphabeta ad eamdem originem, e qua Ebræum, yel qu od hodie idem habetur Chaldæum, p ro d iit, non
ob-<•) Cap. I. 4. d) De Alphabeto, Chaldaee domeflico, e manufcriptis
eruenda, conf. 1 0H. D A E . M IC H A E L IS Differt at. pramifs. Chrefto- tnatb. S jr . p. io. e) Cfr. Reflexions fa r 1' Alphabet iE fur la langue dant ont fe fervoit autrefois a Pahnyre. par Al. l'A b b é B A R T H E L E M Y . Paris i?j4 . 4. f ) Epi fl. ad C H A M B E R L A Y N . ftbjunct. Orat. Domin. divers, ling. te* dein infert. T h c f epifl. L A C R O Z . "loin. I I I . p. y g, g) Syriafm. p. 3. />) Specimen Scriptura Mendace dedit H Y D I V S de
Re-li<r, E tt. Perf. p, J 2 1 . Seriem autem Alphabeti C. M O R T O N E S in Tab,
L itt, erud, Orbis E D V . B E R N A R D I ed. npp. Conf. iE Chardin. Eo yag, Tom, II, p. 16p. ed, Am fl. 175/. 4• 0 ^ d t. So,.
obfcure' videntur ducere; vocalium contra & notarum diacriticarum agmen in utraque dialecto vix concilian dam præbet fpeciem. Pro decem vocalibus, quarum quin que longæ , totidem breves, Chaldaismi, qui p utatur, no n nifi quinque habent Syri, duas videlicet breves, tres reliquas, nunc breves nunc longas k). Singularum d u plex figura, una a n tiq u io r /; , quæ punftulo conflat, v a rie g e m in a n d o , nunc fupra, nunc infra, litteram, nifi quod unico tantum fcribatur ezozo, brevis, fi litteræ im minuerit punctum illud, longa, ubi fubtus adfit; recen- tior altera e Græcismo inducta, auftore T H E O P H IL O EDESSENO m) , qui anno redemti orbis DCCLXXXV o b iit, inque Iliade Homerica vertenda Syriace, ambiguas voces ut discerneret, Græcarum vocalium adpofitis figu ris, punftandi genus oflendit, quod exceptis Neftoria- nis, reliqui dein Syri ita amplexi Cunt, ut tamen & huic pafiim immifcuerint alterum, qUod nudis punctulis, jam ante folebat exprimi. E Biblico Codice in Chaldaicam fcriptionem quod immigravit Scbva^ tum fim plex, tum c o m p o fitu m , & Patacb Furtivum, ignorat Syria. Nec
Dage/cb Fortis nota huic ulla. Lene fignat punfto fupra lineam, difto Q . - 0 kujchoi; quod idem, fi pona« tur infra, p O } ruchocb appellant, Ebræorum Rnpbe
refpondet. Enimvero transvertam lineolam foli finxe
runt S y r i , nunc fupra lineam Marbtono
D 2 nunc
I ) Jta fcifcit A M l R A l. c. p. 5<f. 37- praferendus haud dubie ifta
in cnuj/it ju d e x Grammaticis aliis di(fentientibus. I) Argumentis bifiori-cis at que adeo certißimis id evicit A B R A H . E C C H E L L E N S IS p. igS. fq .
(id CHÎdlogum H E B E D I E S V Rom. tS jh g. referens ad E P H R Æ M V M . tanqm m primum inventorem , jaculo I V . 0. R. clarum. m ) pofi EC C H EL L E N S E M I. c. p. t pp. idem memorant I. S. A S S E M A N V S Bibl. Or. Tom. I- pag. 6q. is3 p i . i f G, I. K E H R IV S Stat. Monarch. Afiar. Saracen, p. 32,
nunc infiira l i n e a m Mbaghiono vocantes, nunc litteram cui fupponitur, haud legendam fubindi-
cantes. 'Tum his peculiare, quod Ribui dicunt*
gem inum punftum , horizontaliter incumbens vocibu s, ad pluralem, in verbis aeque ac n o m inibus, num erum discernendum; ne memoremus unico p unclo, haud una ex parte vocibus addito, tot fingularia innui m o m e n ta , quot n e m o adhuc affecutus videtur G ram m aticorum , ni- fi arbitrio fcribentium licuerit, plerisque in locis, acce ptum referre; cui certe dispar debetur c o lo r , quo expi- ftum punftum iftud manufcriptis in libris no nn u m q u a m cernitur. Accentuum denique univerfa copia, quæ ad inftar Ebræi codicis, Chaldaica Danielis & Esræ, T a r - gumque Onkelofi & lonathanis pariter in Prophetas, quibusdam in manufcriptis com itatur, Syris incognita, utpote quibus nifi pu nfto , nunc fimplici, nunc duplica t o , periodi non diftingvuntur.
§. XIV.
Pronuntiationis varietas, in utraque diale&o non ni hil inflexæ, princeps fere caufa eft, cur coeperit una ab altera fecerni. Chaldaismo littera omnis fonat ita, uti Icripta; nifi quod in quielcentibus’IHN nil audiatur, prae ter vocalem proxime praegrefiam. At Syris , quibus nec CH quiefcit eo m o d o , qu o folet in C haldaism o, *) nonnum quam legitur, uti & hoc viciflim pariter ac W, ante Cn , mediam radicalem, inftar \ T u m occul tanda litteræ, quas transverfa notari linea vidimus, & otiantes dici folirae, negliguntur in legendo, ac fi fcriptæ non fuiftent. Quorlum in primis pertinet O finale tert, pers. mafcul. plur. Præteritorum & fee. pers. mafe. plur. Im perativorum , item &: ^ finale fee. pers. fing, fern.
ter-tertiæque plur. fem. formæ P ræ teritorum , fe-cundæque pers. Pingular. f e m . 'Im perativorum &c. in his licet ita diflentiant G rammaticorum nonnulli, ut in re- centilTima etiam editione Novi Teftamenti Leusdenio- Schaafiana, quæ annum MDCCIX & MDCCXVII. prae fert, utrique ifti litteræ, ab initio Evangelii M atth æ i, ad verPum usque vigefimum feptimum Cap. XVIH. E- vang. Luca?, additae vocales occurrant. Discrimen inter X) & iffy quod in pun&atis Chaldaicis reperitur, Syris nullum eft. Pro Kametz longo Chaldaismi, Syri tantum non ubique luum frequentant Zkopho. Olfcd Chald, Adam,
Syr. Odom, Chald. G alia Syr. G olio ^
fDA Chald. Tamman r - X Z . Syr. Tamon. Eft hæc diffe rentia, quae, per ambitum utriusque dialefti o m n em , patet latiftime. Sed & idem zkopho in Syris, non nu m quam refpondet Chaldaeorum 7zere & Patach, n 'jjo
mi-gle mcglo , 'D tp kadmai O kadmoi. Pro
Tzere Chaldaico, praefertim in quo quiefcat », Syris nunc eft Chevotzo #y»a hea% hit bo, ^T7 chel Vu** cbily nunc ptbocho quocum vu diphthongefcat, *13.3 gavre, gavrav., tfD'p ksfa *Jqü«-a.-Q kaifo. In quibus dam vocibus, ubi cholem ponunt Chaldæi, habent Syri partim ezozo, p n dok Û O ) duk, | o kon yQ.—Q kuny pH bon <0.01 bun in affixis; pàttimptocboquocum O diph-
to n g e fc a t, glo, Q ^ ^ g l a v , oled> A o ] auled. In multis, Chaldaici locum patacby Syrum explet rvotzo,
Hfan ^ 2 - 2 kfen, r p 3 kfaf 3 -ü Q _ 2 kjef. Contra iunt & voces, in quibus Chaldaicum refert ptocbo
Syrum z/W. Pro chirek brevi lub *
ce«-S t ) 3° ( @ 5
Xedente pntacb Syris interdum quiefcit «-* in rvotzo
galnin golen. Ab initio Syllaba, quoties duæ
fo-renr litteræ , vera vocali deftitutæ, eoncurfum duorum fchevaim no n male vocant Grammatici Ebrad & Chal- dad, primæ litteræ nunc ptocbo, nunc ezozo addunt Syri, haud tum Chaldads diffimiles , fed & perfepe rvotzo, his non aeque familiare, numquam vero cbvotzo, in Chaldaismo licet, dicio calu, valde fit frequens cbirek
rZ cbvotzo proxime confonum. ^ ante m edi
am CH, ubi in Chaldads veram vocalem non habuerint, apud Syros nunc addita vocali propria m o v e n tu r, nunc quiefcunt in vocali proxime praecedentis litterae. Q uin & pofl litteram, cui in Chaldaismo fchva fiibefi:, ficubi o bv en erin t, fuam ipfx v ocalem , in qua quiefcant, illi adjungunt. Atque oportuit fane in disjunäis adeo p a r tibus, quae utramque dialectum peperere, easdem licet
origine voces pronuntiantium tamen ore variari i t a , ut quæ litterae vocalem non habuerint in una earum , ad- miferint inaltera, quæque vocales, ficubi vo x ad finem creverit Syllabarum num ero, uni diale&o manferint, in altera contra aut locum dederint novis, aut plane perie rin t, quarum fi vel fingulatim fpeftentur vices, m in u tior tamen ratio e rit, quam ut magnopere notabilem di- verfitatis fpeciem præbeat.
§. XV.
Sed nec in Confonantibus discrepantia m a jo r, quam
in vocalibus. Pro N in reperitur CH in
in Daniele, Syrus reddidit per Q uod
Chaldæi fcribunt |£t Syris eft In qDIlj media p
refpondet mediæ in Chaldaicum pHV, nili
& ; s i c • hæc talia, quia nobis quidem obvenere perpauca, ea ex quiramus potius, quæ ampliorem in ufum dialedus utra que lancivit. Lufixemus prim o Fcrbti. Secunda præte-ritorum fing. fem. Syris definit in <-s, taraet-fi non legatur aliter , quam fHpÖ Chaldæis. Tertia pl. fem. Chaldaismo NlpÖ pkada, Syriasmo fcribitur
* 3 pkad vel pkaden. Primam pl.
Chal-dæi formant NHp£ pkadnn, Syri pkadn vel
pkadnan. Secunda pl. fern.' Imperativorum a-
pud Chaldæos terminatur in RJ va> apud Syros in en. Tertia perf. mafc. fing. & tertia plur. utriusque gen» futurorum , fola differunt præformativa, quæ Chaldæis \ Syris y qpô>, , |Hp«r, yQf £u.,2 . . J , p p û i ,
n). In tertia fern. fing, præter formam cum Chaldæis com m unem Syri habent etiam
cum v-* finali, fed otiante. Hæc tantilla diffimilitudo per conjugationes fingulas æque invenit locum. A t Infini tivus in Peal etfi utrimque congruit, in ceteris diver- git i t a , ut Chaldæis delinat in k quielcens in kametzy Syris in O prægrediente ezozo, his infuper ab initio u- b iq u e , uti in Peal, adpofita præformativa In ltb -peel Chaldæorum Infinitivus eft ÄnpöriN itbpkada, Syris metibpkodu & fimiiiter in conjugationibus reli quis o).. Syris unicus character conjugationis Apbel, |
afe h) N ift foM t con jectura , putemus Syris receptum y^bis in formis,
loeo praformativa ' ceteri s ufitata Dialectis, quia '«* Syris tum proxime ante fe tum poft, agre fer-f litteram vocali deliitutam. o) Ouia fo rm a In finitivorum S y r a , in ^ definentes, ante affiixa adfcifcuiit, & Chaldai cis in libris exempla adfunt Infinitivorum in H l terminatorum,, credantur- Syra illa , ex pleniori bacce orta per apocopen ultima litte r a e o d e m modà) quo accidere folet ejusdem forma nominibus..
ab initio. A t Biblicus Chaldaismus in Danielis & Esra* libris, inflexa haud dubie forma ad F.braicam fpeciem, alterum q u o q u e , nempe
n,
admifit, qui & fæpe rema net poft chara&erifticas derivatorum temporum & prae fixa. Imperfecta quæ dicuntur V erba, praeter m em ora tam jam m o d o differentiam, com m unem his cum per fectis , peculiarem fingulis aliam quoque inferunt. Si fuerit K priiua radicalium, rarius in L mutatur Syris» in o , vix nifi in folo verbo U Ï , q u orum tamen u tru m que Chaldæis non infrequens. Quæ a incipiunt, eam- que radicalem in Infinitivo ac Futuro Peal retinent apud Chaldaeos » mutant ordinarie in 1 apud Syros, tum ple- o rumque retinent in Imperativo ejusdem conjugationis in quo Chaldaei abjiciunt. Quiefcentia media / aut apud Syros mediam exprimunt per in tota Ethpeel & Et- taphal, exceptis Infinitivis; excludunt Chaldaei in utra- que. Formae Chaldaeae ODIp in Peal & in Aphel, inufitatae Syris. Quiefcentia ult. K & i , i n formis Futu ro rum a fine nudis, inque fing. mafc. Im p e ra tiv o ru m , exceptis conjugationibus Peal & Ethpeel y atque Partici piorum fing. mafc. praeter Peal, & Paffiva^ conj. Pael S f Aphel, quæ m utuo co ngruunt, Syris in I , Chaldaeis in ' definunt. Quæ geminant m ediam , non discrepant, nifi quod in Participio Peal aClivo, q uo d regulare eft Chaldaeis, apud Syros loco mediae habeant "j* §. XVI.
Sequantur nomina, videlicet ex confonantibus fpe- ftanda. Chaldaica terminatio tum mafculinorum q u o rum dam tum Femininorum in n praemiflo kam etz, Syris
inimica,
quippe quibus occultari otiarique, quodc u n t, en fæpe fo le t, non quiefeere. Neque ab initio
CH umquarn fervit inftar præformadvæ. Olaph contra
nonnullis vocibus, a incipientibus, reperitur præpo-
fitum , ad pronuntiationem juvandam potius, quam ad
formæ ipfius conflituendum habitum. Chaldæis forma
Emphatica pluralium mafe. gen. definit in fco, Syri m a
gis am ant folitarium ]. Chaldæis malkaia , Syris
frequentius eft tnalke> quibus etiam in
conflru-&a plur. mafc. finale ^ quibusdam in vocibus duplica tur. Formæ adjectivorum proxime oriundæ ex Subftan- dvis, quæque horum adeo notiones concretas inferunt,
quales ruebono & ruchonoio fpiritualis, a
|m.O? fpiritus, I - - 3— guf cbmono corporalis a
gufcbmo corpus, familiariores Syris quam Chaldæis, tametfi differentia, inter duplicis formæ figni- ficationem, quam m em orat AMIRA ,fatence eodem, haud fatis reperiatur conflans />), Non defunt penitus Chal dæis compofita Nomina ; fed multo proventus horum uberior & prope elegantior in Syris. SpeCtant huc quo que propria Syris D im inutiva, e Subflantivis duCta, in fertis ultimæ fyllabæ litteris ÛQO vel , fi fuerint fub-flantiva mafc. generis, A —*.—J O , in femininis, ut a ) r —^ - ^ g auro vir J - f l Q O j - ^ - ^ v e l
gavrufo vel gavruno virunculus, a barto filia
1 A —»à -J O bartunito filiola, & dupliciter porro
diminutiva V — acbujuno fraterculus parvus,
"jA— bart unt uni t bo filiola parva. N
u-E
meralia autem , nominibus haud immerito sccenfenda, ita differunt le v ite r , ut in Cardinalibus, a numero de cimo ad vigefimum quae com pon un tu r, in Chaldaicis fyncopen patiantur aliquantum aliter, quam in Syris, per epenthefin, quibusdam h o ru m , inferto
Z.,
tum per- eunte U , pofitoque in fine numeri denarii fem inino ru m , "), pro » Chaldaico, e. g. in Mafc. Chald. IDV KnW vel "lD'HV apud Syros fcribitur j.ÜQ^Z\A veljn fem. Chald. HDV Syr. a Z . ; utque
in Ordinalibus, a primo ad decim um , Syri fuperaddant ") finale formis illis, cjuibus utuntur Chaldæi, & poft d e cim um , discrimen iftud obtingat, quod jam ante n o tatum ad finem §. IX..
§. XVII.
Poll verba & n o m in a , in particulis, quarum titulo' ceteras fere voces folent Orientis Grammatici complecti,
primo fe offerunt Pronomina. Atque in perfonalibus
quidem , Chaldaeorum KJn:N vel NJîU vel & ptf Syris effc «-—3.**. chnan. In fecuuda pers. -3 exprimunt Syri, at o tio f u m , Chaldæi nunc excludunt compenfandum per dagefch, nunc legendum fervant. E Chaldaeorum for
mis Nin> abjecto Syris evaluere OCR & v^Ol.
In demonftrativis, (JCn bono apud Syros tantum m odo
legimus. Relativum H , feorfum etiam poni folitum
Chaldæis, præfigunt ubique vocibus Syri, abjecto, cum vocali, \ In affixis fecundae pers. fing. N o m in u m , u- triusque num eri, Syri ^ apponunt m u tu m , Chaldæi, ficubi etiam aflumferint, vocali animant. Secundæ & tertiae perfonæ plur. fem. illi inferunt, his non arque ufitatum. In afïixis N om inum pluralium , prim. plur.
Chal-® ) 3 S ( ®
Chaldæis eft NJ Syris ^ Tertia fing. fem. illis Nn, his fiæpius Cn>. In affixis verbalibus, tum eadem fere di- verfitas confpicitur atque in mominalibus, tum hoc Sy ris fingularc, quod pronomen tertiæ pers. plur. utrius- que generis leorfum collocetur , præter m o re m , quo af figuntur cetera. Epenthetico f, etiam ante affixa u tu n tur nonnum quam Syri, ubi Cbaldæî non habent. In terrogativum autem vel & dubitativum n , Chaldæis non in fo len s, & D fimilitudinis præfigendum utrum que voci
bus, Syri non admittunt, loco n adhibentes . X ,
pro altero utentes aut Neque deeft in par
ticulis plufculis feparatis, e. g. locovel
lukbal. blE3D metui, fe&BOK amtula, m etui, jK, pK in «] en &c. fpecies ea, quæ duplicem dialeflum v idea tur ^ p r o d e r e , quia v e ro lororum juxta demonftrat haud diverlam faciem, nil attinet pluribus perfequi. Solam adjungamus formam adverbialem in A * ) , crebram a-deo Syris ut a lingulis fere adjeffivis derivent.
dakjoitb a dakjoy jatiroith a jutiro.
§. xvnr.
Ceterum in conftruendis pariter v o cib us, Syntaxin appellant, vix discrimen aliud, quam quod uni Diale&o frequentior deprehendatur conftruendi modus hic vel ille , c u ju s , in altera nondum æque numerofa fe e x em pla obtulere. Haud refpuit Chaldaismus pleonasmum p r o nominis affixi, nunc folius, nunc infequente ' i aut " f , quum jungenda duo fubftantiva, ftatu , quem d ic u n t, confixuro. At multo ille familiarior Syriasmo. NJHK ^ 3 univerfitas terree, quod legitur Dan. II. 39. Syrus interpres
red-reddit CTL^D univerfitas illius terra. In T a rg u m Hos. I. 2. DJW' dies lerovam i, Syra verfione expri
m itur <-a01Q— dies illius qui lurovam.
Quid.; Q uod fæpe etiam inter verbum & nom en, ante- que pro n o m en aliud, idem pleonasmus appareat. Amant Syri tertiam perfonam in verbo & huic refpondente af fixo, etiam pofl: allocutionem in perfona fecunda. Rom.
II. i. Non eft tibi excufatio, 0 bomo qUj
judicans eft proximum fuum , pro qui judicas proximum tuum Verba jungere nominibus, præfixo his y , ubi five Datil v o locus fit, five & Accufativo, in lingvis Europae recen. tioris, minime infvetum Chaldads, Verum Syris infu* per ^ hoc m odo pofitum determinationem definitam
infert nominis, (j—O kro fcpbrOy legit librum, at
fO kro lefepbroy legit iflum librum. Aceufii-tivi nota rv», poft verba aftiva, Chaldæis longe ufitatis- firaa, Syris usque eo rara, ut nusquam reperiatur extra verfionem Codicis Ebraei, & ne in hac quidem , nifi in locis oppido paucis. Quæ apüd Syros invaluit peculia ris confiruttio verbi fubftantivi A-.**) & }OCTI, perfie- pe redundantis, haud ufurpatur Chaldæis fimiliter. Pro nom ina feparata fubjungere folent Chaldaei, participiis utriusque numeri & generis, per omnes verborum for m as, attivas paffivasque, eritque participium, hoc pofi- tu, explicandum per pradens indicativi. Sed vero & hoc multo fæpius obvium in Syris, qui tertiam infuper per fonam Pronominis addunt, ne Targumiftis q uid em , ta li ferie, nifi rarifiimam. Senfu imperativi Syris potifli- m u m , venit fecunda perfona praeteriti verb, fubftantivi cum participio (.Oi* AaOCT efto faciens, fac« Futurum fubjun&um alteri, more Arabibus, non item Chaldæis,
tritifïxmo, Syris idem notat interdum ac participium. Mare.
7. V ® ) ut *ncurveri folvam, ut incurvatus
folvam , wipe»? Åvaoci» His etiam ^ > ^ 0 m en, e x , feribi- tur fe orfum , fi excipiantur quædam particular, quibus immediate præfigitur, confvetudine ea, qnæ Chal- dæis valde placuit,
ft §. XIX.
Enimvero in mentem veniat conferenti utramque dialeftum necede eft, velle exputare, fuerintne fintve uni voces quædam live indigenae, five holpites, qui bus altera caruerit. Nec negari poterit, in Syrorum li bris occurrere vocabula nondum vifa in Chaldaicis, & contra. Græcæ prælertim originis haud pau ca, in par ticulis potiffimum frequentant S yri, vix evitabili dutti neceflitudine fermonis victoris populi. At pleni licet ta libus etiam T alm udici, non inde m ox pronum collige r e , patriæ ipfi Chaldaicæ idiomatis lingvae easdem olim incubuifTe vices. Certe in univerlum q u id e m , quod re&iflime obfervat IOH. DAV. MICHAELIS q ) y vix licuerit hanc cauflam dijudicare fiducia ea, quam ditior abfolutiorque, utraque in dialecto, monimentorum copia & exploratio, Philologiae Orientis adhuc deficiens, uni ce progenuerit. Immo v ero & noftræ huic nimium ad- ftri£tæ collationi veniam pacilci e a m , apud aequos & benevolos le&ores, convenerit, ut ne minutiffima quae libet excutere debuifle arguamur, neve fieri pofle pute t u r , ut alterutri dialecto quid cenferi five nativum o- p orteat, fr/e aliunde adfeitum, probabilem ultra fpeciem, in fingulis flatuatur, T enuere limites, quos fubfidia
ho-E 3 die
die o b v ia , horumque, quoad nobis datum aflequi, co- gnitio poluit, neque adeo audemus præftare, quin Syris veluti domeftica quæ vindicavim us, in Targumico aut Talm udico forte angulo quodam exftare poffmt; quae que Chaldæis contra enata fedibus, ante nos multi dixe re alii, in Syro aliquo, aut jam edito, aut poflhac v u l gando libro inveniantur. Etiam hinc opinamur, patefi et magis, utriusque diale&i, quam afleveranter urgemus, arSiffima cognatio, fiquidem juxta eluceat, ex his, quæ diver fa fuerint habita, aut uni dialefto ufitatiora quam alteri plerique Philologorum cenluerint, ita tamen plu rima congruere, ut quibusdam faltcm in partibus latiffi- me fufæ Aramææ gentis viguerint communia»
§. XX.
Vltimo addendum , tametfi ufum magis attingat fæpe dicarum dialectorum, quam habitum m utuum , fit- que jam ante tactum Differtationis hujus §. V. pag. 13., videlicet Syra hodie tot in p rom tu efle haud nuperi æ- v i monimenta, totque adhuc ut protrahantur diutinis e clauftris, probabilem emicare conjecturam , quot nulla fpe duci poflimus, ut vetus Chaldæa fuggerat. C onti neri autem illis fanftiori non m od o ac profanae Philolo giae opportuna præfidia, fed & Hiftoriæ om ni, Ecclefia- iticae cum primis amplificandae tuendæque , ultra quam cogitarint hactenus Criticorum plerique, idoneas opes,
S
uia haud ita pridem egregie monuit Illuftris IOH. >AV. MICHAELIS r) , nihil porro quod a nobis q u i dem inculcetur, fupereft, quam ut, invitante chartæ fpatio, iubjungamuseCap. II. v. 1 7 -- 2 3 . Dan. Chaldaicum textum cum verfione Syra,& e N.T. Syro, v e rfu g 3 - 3 6.Cap.XI, Rom. tum fuis legendos litteris, tum quibus exprimi folent Chal daica,ut ex his in vicem collatis inftitui mox examen eorum poflint, quæ in Diflertatione ftatuimus.c r L t C x à . I V U ji — *‘P - \ \ p e n . 1 _ A w ^ i ß ^ - i û p û w.5 va _ ^ _ j ; , ( \ c P > c .a ç l o r l k ü ? rs: vo f d | _ ^ } b %}jcn ) i p X i l i ^ c r . O i ü w O W f i j ; ] a j _ A " | 0 V . r_/ i V p O } ^ ,_>>OT ] l l i + P i û _ & ? j c n ^ P 7 ( _ o c r i c a ‘| o c m . r - i ] o ' ( j e . i o _ ^ _ : — X ) ç c f —i o Î A i à o » . } OCTIO .iCT\Œ Ù ±Am!
)A iQ Û #* ^ O I j Î — Lj.— ^OO o e n o ♦‘Pû q—a s * v ^ | Aaûûûo l  a à o ^ j } ^ ) a a - A - > ^ 7 KfàO . o c n c n ^ —i ) f « . j i c n J j o
rrarfti ^ïn n n ^ H n i pi#
:y-nn « r k o ’«man maijn Vawo
n*d«t n^* Dip îd n yaoS p o m i
■>koi jH aini
h n n u p !?y
:*?aa 'D'an * w oy \nnani
NpN'^V ' i N i i n a ^ a y p i»
njy :
w ö vnb«1? y a P in
y a o khVk p now am*? iq k i
«noan h ND^y nyi ND*?y id
n jv n s «im :k tj ri? *i Nmojii
Erpnoi p ate m ynD nodp K\ny
k f u d i t'D'an1? Nnoan a rr p s to
«np'oy k5o Kinï : ru*a
*ow na no yT K m nooi
-jV :tn w noy io iru i
■h njK natfoi N-iirta *nna«
lyai "? narr « m m an n an
n ta *n -jjD n w p w m
:« :n y n n td b o
| _ j 1 ) - -3^
