Canon logicus. Propter quod unumquodque tale est, illud magis tale est ... præside M. Petro Aurivillio ... explicatus, & publico examini submissus a Georgio Vallino Angerm. S.æ R.æ M.tis alumno in auditorio veteri majori ad d. 15. Junij Anno M.DC.LXXII.

F. «g. S.

C A N O N

L O G I C U S .

P

Q

U

_T

_{E s T ,}

I

M

T

_{E s T .}

Qum

_confenfu

_{amplijjimœfacu}

phica in Regia & illuftri <*Academia Upfalienß

T R Æ S 1 <D E

M . P E T R O A U R I V l L L l O

L o g & M ethaph.Profeff Ordin*

Explicatus

, é r

_{publico Examini fubmiffus}

A

G E O R G Ï O V A L L I N O Angerm.

S* R .x M.tis A lum no

In Auditorio Veteri Majori

j4d d.

i r

Junij jfnno M

. 0

C. L

X X

11.

H O L M I Æ,

Reverendijjimo in Chrißo Patri ac 'Domino

D. LAURENTIO STIGZELIO

S.S. 7 heologiae D o d . Academiæ Up{.

Procan-cellario am phdim o, C onfiftoriiE cclefiaftici Præfidi gra­

vidi mo,Mæcc nati fuo benignidim o,æ ternu colendo*

U T E T

T /

Reverendo & PrxcUriJJimo Domino 9

M. P E T R O S T E U C H I O

%

tî?rnofandenfi Superintendenti.ibidemq; C on

-filtorii Prælidi gravidim o. Patrono fuo, om ni h o n o ­

ris cultu reverenter profequendo*

Vitam

>

incolumitatem, & felicitatem perennem precatur

.

M

,

:

,

;

confuluifiis, ut (ludia literaru n diligenter capefterem

,*

,

,•

tifiis. H >rum verfa t in animo memoria. G ra tia referen da eft, qux f i diutius differatu r, f i - Jentioprxterita vid ebitu r, ego vero immemor arguar beneficij, & v ix \m g r ati notam ejfugiam . H a sitx fo qualescunfo (ludiorum meor nm prim itias, hum ilim i, ju x ta a cg ra tifiim i anim i T ejferam fubm iffe offero. R everend'( f i m V .x D ignitates benigne porro mihi fa vere ut p e r g a n t

,

,

V eftris Reverendiffimis D ign itatib u s

omni affe&us officijq; genere addi&iflimus

P R Æ F A T I O .

l ï m ratio artatis meæ, & expcU atio

eorum, quibus cura ftudiorum meorum ba-

<ftenus fuit, fic juberet, ut materiam aliquam ^

fub examen publicum ;exercitii gratia m ittere, fumma

fem per fuit votorum , ut pondus par viribus inveniri

p ofiet, dnm qne in eo effem, controverfia demum illa

quidem fatis ardua & difficilis, fvafu tamen præcptorü

m eorum , placere cæpit, denecefiario nexu & habitu-

dine inter cauflam & effeéhim , quatenus illa in argu­

m entatione comparativa attenditur, nimirum propter

quod unumquodcj; tale eft, illud magis tale eft

Q ui

C a n o n quippe difficilimus, ut à variis in varium trahi­

tur fen fu m , multasque paritnr detorfiones, fic a fapi-

entiflim isphilofophis.fcitu & cognitu necefiarius, pro­

pter infignem , & multiplicem, quem prabet ufum ,in

variis difciplin&rurn argumentis,haud immerito iudica-

tur. Quam fic necefiarius in T heoreticis, & pra&icis,

folus is, qui hanc doftrinam nefcit, nefcire poteft.

U t

T h eo lo g ia m taceam, in moralibus, & naturalibus tam

eft utilis hujus C anonis cognitio, utdocffciflimis etiam,

ftrophis, quæ ex ejusdem abufu facile oriuntur, & oriri

pofiunr, circum veniri contingat, nifi limitationes, qui­

bus m ultiplicibus erroribus obviam iri poteft, fibi c o ­

gnitas habeant* Verum mirari quis poteft, mc viribus

m

a-majora aggredi,& hunc con atam m inori,quam pro d i­

gnitate materiæ, opere fufecptum apparere, fatendum

duxi, quando imbecillitas ingenii,ratio tem poris, & au­

siorum , quibus hic juvari potuiflTem,defe<5lus,aliter non

tulit, me Synopfi potius, quam com m entationi operam

dediffe; Sic tamen ut, m ea quidem fen ten tu , anguftia

verborum, rerum m om enta non excluderet, verum

potitis m inor etiam apparatus præfens inftitutum ex*

plicare p oflet, anfamque offerre eruditis, de iis q u x hic

(unt omiffa, me erudiendi,fupplendique ea, quae apud

me & hic & alibi defiderantur. N eutiquam ergo turpe

duco in re tam ardua viSlas dare manus, cum in fehola

veritatis pulchrum fir,& vincere, & vinci. Q uam obrem

de bonorum prona facilitate certus, favorabili cujusvis

candori fub mittere audeo, quidqnid his brevibus pau-

cisque pagellis com prehendere licuit. T u u m erit, be­

n evole leStor, fa v e r e , e t æquo interpretari a n i­

m o, fi quid in hac materia deprehenderis (quod in ­

genue fateorj em endatione etcaftigation e dignum . T u

veroelem entiffim e D eu s,con atib u s hifce meis, benedi-

Slione tua, propitius adfis, r o g o / U t autem M eth o d o

fu acon ftet ratio, operæ pretium efie duxi, totam c o n -

troverfiam duobus com prehendere membris, quorum

prius genuinum C anonis intelleSlum , præmiflis tam en

nonnullis de can on e in genere, exponet,alterum ipfam

ditfertationem certis et necefiariis lim itationibus in clu ­

-Membrum Prius.

'

Thefts 1:

A y i J ï i o l 7rapeç&) o d i s i èp c o t, m v l a i x p r p ia . l\y [& v m ? io i

JîcùvcixLmXit, _{: ait Stob in Thcfauro fent. graec,} W ßM ^ ^ P S erm .i i. _{p. 136. L t enim corpus humanum,}

ani-I M L _{A iiiT iâ remota,nullius eft pretij,ita os hominis veritate} va-nec quidquam valet. N ec ea(a) _{quid quam e la ti-}

^ W È È Ê ^ il^ d $8_{us e ft, mini potentius, nullum timet periculum}

_,

m it, nullam defideret multitudinis gloriam, nuBi hominum eft obnoxia

,

& obtenta habetur chariflima , ita via ejus inveniendae eft difficilima. Quippe ut, in ftatu integro, in aperta quafi rifidebat luce,fic poft lapfum, in abditis tenebris, faepe jacet abfcondita & occultata, non quidem ob rerum, quibus ineft, imperfe<ftionem, ficut Heraclitus cwm fuis afteclis auguratur, qui fpe magnae exiftimationis,& laudis confequendae, propri­ aro infirmitatem confiteri erubefeens, caufam difficultatis rebus ipfis im­ putavit, quamvis adultior &. fenior fadus diverlum fentiret; led non quia imperfeftae funt res, non intelligimus, verum quia non intelligimus, imperfeétae & difficiles efle videntur, omnes enim in prima creatione valde erant bonae, & tam perfectae, ut primo homini repræfentat*, ne­ quaquam arduae & difficiles fuerint cognitu & dijudicatu ,• Nec foli, quod ejus fplendorem intueri nequeamus, verum potiùs infirmitati aciei vifivae noftrae, culpam adferibendam efte arbitramur. Huic mentis no- ftrae imbecillitati fenfim, & omni aevo confulere voluit Deus, ad nos .condefeendendo, & viros excitando eruditos, quorum operâ, principia quaedam, rudera amiftae imaginis divinae adjuvantia, in quaerendo bono, & inveftigando vçro, nobis funt reli<

5

veritate dicunt, & a

<3

iam

»

jam non loquor, fed ea tantum principia cognofcendi in tellig o , quæ in philofophia paflim nobis fubminiftrantur, alias canones di<5ta.

n .

V ox Canonis fignificat regulam, ac normam alicujus r e i, fecun­ dum quam res dubia, 5c ignota cognofcenda, & dijudicanda eft, fic B i­ blia facra dicuntur canon, five fcriptum canonicum , ad quod tamquam lydium Lapidem, dogmata religionis cognitu & creditu neccfiaria ad fa- Iutyn, fiunt examinanda, quodqj homo Chriftianus violare non debet, nec poteft. Eftqj quafi aequilibrium ad cujus Jextrema propendere ne­ fas habetur: Pari modo in Philofophia dantur quidam canones, qui principia cognofcendi communiter dicuntur, intelled um noftrum in cognitione veri, & appetitione boni dirigentia.

I I L

Sunt autem illi canones non omnes ejusdem generis, fed differunt primo relpedu Evidentiae, & fic dicuntur vel D emonfhativi, qui tantae fiunt evidentiae, & p er(e itafperfpicui, ut quam primum proponuntur, ftatim absqj ullo exem plo, aut explicatione percipiantur, a quovis in - telled u , qui ad difciplinas percipiendas inutilis non e f t , & qui his non ftatim affentiuntur ad om ne genus difciplinae inepti, fenfuq-, communi deftituti judicantur 5 funt enim quaedam communes ianuse, atq-,viaead omne genus fidentiarum. H is fiubjungi polfunt alij canones, qui licet careant medio, à quo prioji demonftrantur, non tamen ita aperti fiunt,& per fe manifefti j ut aliquando non opus fit, eos utcunq; explicare aut exem plo, aut indudionefaltem , iis qui ingenio fiunt tardiori- quales ! fiunt hi & alii id genus in Geometria feu canones feu poftulata : omnes anguli red i funt inter fie æquales : à quovis p u n d o ad quodvis pun&um licet ducere lineam redam . Quibus proxime accedunt alii d ia led ici d id i feu probabiles, qui in quæftionem addudi, refpondenti perm itti­ tur, utram velitfumere contradidionis partem, libera eligendi potc-ftas quod utraqj ejus pars d ia led ice & probabiliter difputari pofiit. D e quo ait fac. Mart. lib. ç. log. c .2. AiaÀvhHi m gçw. »1 ojuaiœï Act[jl* Cxv*jîto7nliçov £v, hoc eft. D ia led ica propo& io eft quae fimiliter utrumvis accipit.

I V .

Secundo refpedu latitudinis funt canones alii generales,& omnir- bus difciplinis communes, ut h i: non poteft idem efte verum & falfum. Ide m quodiibet eft aut non eft. Quibus refpondent alii certarum difci- plinarum proprii, ut in logicis. D idum de omni, & didum de nullo; in phyflcis ex nihilo nihil fit j in Mathefi : quaeudem funt aequalia, in - » ter le funt aequalia ; in Ethicis: Darilummum bonum, idq;, maxime expetendum elle, _{In Theologia Deum elle Rom. i . 19. & elle colen­} dum . _{T ertio refpedu finis, diftingvuntur pro diverfa indole difcipli-} narum, quarum aliae confiftunt in nuda rerum cognitione, aliae adionem concernunt, hinc unum genus canonum eft difciplinarum Theoretica- rum, rerum inferviens cognitioni, alterum pradicarum,quod ulum me­ diorum oftendit, &. ad finem pradicum obtinendum dirigit. Ab his n on nihil alii recedunt,& fere ejusdem funt indolis curmoliquis , feu in ftrumenta inveniendae & cognofcendae veritatis apta, infervientia fyllo- gifmis conftruendis, & confequentiis determinandis.

V.

N o n poftremo loco inter hos canones, hic nofter eft habendus: Proprer quod unumquodqj tale eft, illud magis tale eft 5 cujus frequens in variis materiis folet efte ufus, ita ut non tantum in Philofophia , fed & omni bona eruditione, imo & Theologia ejus veftigia reperiantur. Phi- lofophus eum hunc in modum effert (b) viexft 0

u7TCt§^€i, oiov _{ft 0 QiAufjuftf, enervo /xolïAùv tyiAw, hoc eft,} fem-per id magis(vertente Honoldo) tale elt, propter quod unum quodq-, eft tale : quae verba ut redius intelligantur, notetur quaenam fuerit occafio Ariftoteli, hunc canonem proferendi : nimirum quoniam obfcurè & breviter ante probavit demonftrationem conflare ex principiis notiori­ bus, idcirco nunc latius & planius oftendit prima principia non tantum prius, fed & magis cognita efte debere, quam conclufiones, quae ex ipfis deducuntur, utiturq^ hoc canone loco probationis. At prima princi­ pia fitut caufae conclufionis, E. prius & magis cognofcuntur. Majorem probat: Si quis diligit unum ob alterum, magis diligit alterum quam hunc, _{Min, clara, quia conclufio ex eo fcitur,quod habetur ejus}

de-monftratio, ( b ) L ib. f. poft. annot, c. i

monftratio, demonftratio vero habetur, quia percipiuntur, & co gn o - fcuntur principia, quibus conftat ^ in eadem fententia eft Honoldus, quando ait (c ) quod rem facit talem eft praeftantius, hoc vero magis tale eft quam id,quod tale aliunde accepit: Praeterea id propter quodunum - quodq,-tale eft, in majori & intenfiori gradu concinet id, à quo unum- quodq,tale dicitur, quam id ipfum, quod tale denominatur.

VI .

Antequam ad praefcntis canonis determ inationem , & limitatio­ nes accedimus, nonnulla de vocabulis, quibus effertur, erunt notanda; & praeprimisattendendum eft vocabulum propter, quod dupliciter u - furparifolet. i . Proprie,ftri<fte,& indom efticafua fe d e , quando eft nota charadleriftica caufae formalis, ut homo eft homo propter fuam for­ mam, nimirum animam rationalem. 2. Improprie, latè, & in am plio

­ ri fignificatione, quando tribuitur aut cauflæ efficienti, ut filius eft pro­ pter patrem ^ vel materiali, ut calceus eft propter corium 5 vel finali, a t deambulatio fufcipitur propter fanitatem. H is pofitis, dico vocem

pro­ pter hoc loco accipi non in priori, fed pofteriori feu latiori fignificatione, ita tamen ut efficienti & fini 7T§a>W> Materiae vero & formae SïvJéçeôS tribuatur, quae affertio, quomodo intelligend a, in fequentibus patebit, ideo hic lumus breviores.

VII.

Cum clarum fit hunc canonem fpe&are ad dodlrinam caudarum quia comparatur hic fubje<ftum & caufla in illo praedicato, quod eft ejus cauftae e fte d u s , five convenit attributum fubje&o ob aliam cauffi^n ; proximum eft, ut cuinam cauflàrum, an om ni, an aliquibus tantum

f, d i- fpiciamus. Sunt autem autores de eo non omnes ejusdem lententiae: Alii reftringunt eum ad cauftam finalem tantum: hoc eft, magis amari finem quam m edia, quae amantur propter finem, quia amor finis movet ad amorem mediorum. Sed i haec fententia, ut taceanYhujus canonis multo fitiorein,ipfius Ariftotelis verbis refutari poteft,ubi (d ) docet fci- r e e f t e cauftam propter quam cognolcere, quod non eft folius caufiae fi­ nalis ; deinde alia erat intentio ejus, quando hunc canonem protulit,in-ftituk

Ilîtin t enrni comparationem inter pra?miflas‘S: condufionem , ubi ill* n o n habent rationem finis, fed potius efficientis.

V I I I .

A lii ad alterum defle&unt extremum reftringendo eum ad cauf- fam efficientem tantum: aflertionis fiiae probationem hanc adferunt, h o m o deambulat ob fanitatem, t.fanitas magis deambulat. A tconfe- quens falfum, R.canon incaufla finali fibi nonconftnt,- Sed non minus firm iter Sc _{haec fententia, ut alia omittam, Philofophi verbis refutatur,}

adducit enim hoc exemplum, propter quod aliud amamus, illud magis am atur,ubi omnino caufta finalis indigitatur, quam fententiam adftru- iftam vnlt Honoldus,(d)dicens inter alia requifita hujus canonis efTe, ut iutelligatur non de materia & forma, fed efficiente & fine.

I X .

Procedere hunc canonem in caulTa tam finali, quam effieienre, fupra didlum eft, quod ut melius conftet, notandum eft quid fit & figni- fic e t magis hoc loco, quae quamquam multis modis à Plurimis forqueri folet, & multa de ea dici pofliint, fed cum ea Prolixiora fint, quam ut h o c lo co tradi queant, pauca faltem pro re nata, adduxiflê fufficiat. Prim o funt qui dicunt magis hoc loco intelligi pro majori jure, h. e. quod eft caufia ut aliquid fit tale , id majori jure tale eft, probationem hanc adducunt, filius eft homo propter Patrem. E. pater majori jure eft hom o, non autem magis hom o, quia non recipit magis & minus. Sed I?. fi iteru recurramus ad philofophi intentione, non probabile eft, eum voluifle principia majori jure efle nota quam oonclufioné. t . Si exemplis militandum fit, pari modo argumentari poflemus in exem plo fatis fre­ quentato : Juvenis amat vetulam ob pecuniam, E pecuniam majori ju-/ re amat, quod abfurdum eft. Licet enim ut plurimum fic fiat, nemo ta­ men majori jure, pecuniam,

quam

ab co

^uod fieri folet ad id quod fieri debet, infirma eft confcquentia. X .

Secundo nec iis accedimus, qui vocabulum magis explicant per

maiorem probabilitatem, & hi pariter étomplo, probationis loco,

tur j Difcipulus eft doffcus propter praeceptorem. E. praeceptorem d o - <ftum elle, magis probabile eft. Sed ffifcipulus non neceflfario eft dodhis propter praeceptorem, requiritur enim bona indoles, & crebrum exer­ citium, poflunt etiam faepe fieri aequalis eruditionis participes : Deinde obijciunt ^ Diale&ica argumentatio eft probabilis, E omne illius prin­ cipium eft probabile, & cum lim itatione intelligendum . Sed y . i , Philofophus haud dubie noluit principia demonftrationis elle magis probabilia, quam conclufio. fed magis certa, immota, & cognita, clarius enim & evidentius cognofco veftigium leporis, quam tranfitum eius, quem e x veftigiis certo cognofco. 2. Aliud eft principium aliquod elle probabile, & aliud ipfum loqui de probabilitate ita ut aliquis term i­ nus per probabilitatem fit exp on en du s, quia pofito omne principium argumentationis efte probabile, non tamen ftatim de probabilitate in ­ telligendum. 3. In argumentatione diale&ica comparativus femper praefupponitpofitivum,utaqua eft acre frigidior. E . etiam eft frigida. 4. N ec neceftarium eft omne principium dialedicæ argumentationis efle probabile, poteft enim altera propofitio elle neceflària, modo altcx» fit probabilis*

X I .

Adhuc ftint & alii ctrriofi de intelle&u vero huius vocabuli, dicen­ tes, («nfum philofophi efte, principia debere efte notiora conclnfione, antequam concluiïo ipia demonftratur, quia, aiunt, poftquam atftio ce£» favit, poteft cfie<ftus manere agenti U nivoco fimilis. Juxta hos, C anon fic intelligendus eft. Id propter quod aliud tale eft debet magis tale efte, antequam aliud'taleefficiatur, ut fi diligas Johannem ob Paulum, magis debes diligerePaulum , antequam Johannem diligas, licet poftea aeq,-utrumq/,diligas.,, N o s vero 19. 1. Philofophum om ninoplustribi-* ifte principiis, nam allatum exemplum tam eft evidens ut nulla egeat probatione. 2. Ariftoteles ait,citato l o c o , fi ob principia credimus conclufiones, & fane principia magis fcimus & credim us» ubi dicit nos nonfcivifte fed fcire & credere. 3. L icet objedum praemiflarum , & conclufionis fit idem intrinfice, & fic eiusdem fint evidentiae conclufio atqj principia j non tamen id valet extrinfice,feu quoad connotata e x - trinfeca,quibus utrum qjobiedum explicatur, feu licet præmiflæ & co n - dufio eiusdem fint certitudinis refpedu o b ie d i, quod identificatur cum

fiecefïîtate, noti tamen refpedlu fubjedli Sf cogn_{itionis. E. indubitato} dicim us principia notiora efledebere &ante;& p_{cft demonftratam ccn -}

clufionem.

_{X I I .}

Refutatis iis, quae Arifiotelisfententiam veram in_{fringere cona­} bantur, dico canonem intellegi Jebere cum maior_{i intenfione,graduaIiter} v i compararivi & ppfirivi,in attributo habili/ <^_{:a1e âàtcm bt pràdica-} ïum feu attributu,cui haec intenfiocompere/edtfc_{erjex tnetrbro'féquèn-} ti patebitjitaq,- ne iterata repetitione käori taedit_{m creemus,ab ulterio*} ri explicatione hic fuperfedemts. Id tantum no_{tantes fruftraneum e(Te} eorum conatum, qui rem totam conferam putan_{t hoc exem plo, Petrus} ert hom o objohannem patrcm,-non tamen Johan_{nes magis & in t e n t e} efth o m o. Sed antecedens, quae communiter pro _{vera habetur, fälfaeft,} non enim filius neceffario eft homo propter pa_{trem, led quod confiet} partibus fuis eflentialibus, corpore organico > & _{anifna ratio nali, quia} nom o eft quidditativum perfonae praedicatum, & _{effentiale, ideoque ei} non convenit propter caufiam extei nam. Huic ftn_{tfentiae adftipulari v i­} detur, Zabarclla (e) dicens quamvis filius fit a pa_{tregenitus, non tamfen} çfi hom o a patre, fed fua forma.» _{, .}

■

« ’ % ‘ , , V . _{- / -V . ' r \}

Membrum Pofterius.

T H ,S 1

E

intelle-B i _dium

&um acquirendum,fed cum innum er»

fint

IL

Antequam ad lim itationes fpeciales determinendas acce<Kmns,ire genere notamns, intelligi hic ejusmodi pr*dicationem, ubi attributum feu praedicatum recipit magis & minus, adeoque patitur inaequali tatemj ficu taitjac: Mat: (z ) Illatio per magis debet fieri in e o , quod ad m ittit magis, frigitur res non admittit intenfionem & non yalebit il­ latio. hincfruftra quis hoc modo argumentaretur: figura eft circularis ob figillum E. Sigillum magis circulare, nam circulare eile non admittit magis & minus. Ut aurem vis verborum clarior evadat,(ciendum eft in - tenfronem efle duplicem, unam propriam feu gradualem, quae eft fecun­ dum plures gradus ejusdem formae,& in hac nunquam fit comparatio nîfi inter eandem, formae fpeciem, ut inter duo albay vel duo frigida, fic h o e nigrum habet plures gradus nigredinis,quam aliud’. Alteram im propri- a m ,q u * eflpenes perfe&ionem fpecificam,fic angelus poteft dici magis fpiritualis quam anima noftra, 8c. in.hac fignificajione, non fit compara­ tio nifi inter diverfas formae fpecies, quia omnia individua ejusdelpecier fiin t, ineflentiali perfe&ione, aequalia, cum in priori interdum major perfe&io naturae

occurrat-u t

Alterum, quod in genere obfervïndum , illud eft. Ariftotelem h icintcllexifle ejusmodi aflfc&iones& attributa, quae utriq; extremo^ rum realiter, vere, & proprie infunt vel conveniunt, unde colligitur, fruftra huc trahi illa exempla in quibus praedicatum uni tantum com pe­ tit, vel fi utriq} uni quidem vere,alteri vero roentaliter,eminenter,aequi- vo ce vel improprie j non enim poftlint vere comparari in eo,, quo alter utrum 'de ftituitur. Mala itaque eft haec confequentia : homo eft ebrius propter vinum E. vinum magis eft ebrium i Quia hic duo extrema homo & vinum male comparantur in ebrietate, cum ea vino non competat a - ô u Sc formaliter, fed tantum eminenter, non fubjedive, fed efted i ve,& p er accidens, quatenus immoderate fumptü habet vittutem in eb rian d i, praeterea vinum non videtur efle caufla proxima ebrietatis, fed halitus' inde exaeftuantes. huc etiam fpe&at vetus illa cavillatio ; hom o lalvatur

* propter

pföptdr meritum Chrifti, & fidemïL meritum Chrifti & fides magi* falvantur,cum nihil minus competat morti Chrifti & fidei quam falvatifit

I V .

* _{Requiritur tertio, nt attributum fit diverfum, & ntimero diflin-} Äum : quiauntfm norr poteft intendi

3

rreceffum eft præteréa ut diverfa fubjeéta, numero diftinßra habeant prœ- dicata, & adjùrtéta, namdoftrina quae ineft praeceptori, numero enden* iton poteft inefle difcipulo ; licet autem aliquando adjnnéhim relinquat ftnrm fubje<ftum, non tamen ingreditor aliud, fed penitus perit, & quan­ do communicatur alii, manet nihil ominus proprio fubje&o proprium. Sic fpeciofa fatis & frequens eft ha?c argumentatio : Si fides numeto una poteft inefte inteiled ui 8c voluntati, fequitur hoc requifitum fallere, ac Verum Prius E. pofterius. iy. i . concedo fidem elfe fingulare adjun- d u m animae,fed neceffaria eft hic probatio, eflc intelledum & volunta­ tem diftinda lubjedta, 2. Si maxime concederetur, dico tamen eas fa­ cultates- animae differre,non ut duo fubjeda realiter diftinda, qualia no- fter canon requirit, fed tanunn formaliter, quatenus anima Theoretics, vel practice refpicit objedum. hoc pofito corruit & hoc argumentum : hom o videt propter ocutom E. oculus magis videt, ty. i. N oneftvifus rrumero diftindus in oculo & homine. %, differunt quidem oculus & hom o,non tamen ut coordinata,fed fnbordinnta fubfeéfca,quibus non re­ pugnat, habere idem numero adjunéhitn. $. Sic optime poteft fcientia iïid lè homini St animae, huic immediate, illi mediate,

\ v

Valet quarto Canon, fi cauffa attributi fit totalis, &adaJquafa, ita* ut unum fit cauffa alterius vere & proprie, non particulariter, per acci­ dens Sc infufficienter *, falfo, itaqyhoc modo concluditur ; Deus approbae pænam propter peccatum. E, peccatum magis approbat, quia non habet fe peccatum ad paenam, nt' medium ad finem, nec peccatum eft eaufta pænaeabfclute neceflaria, faepe enim Deus pamam »mittit.- Pari modo-' & hæc argumentatio ; ferrum candenfc urit ob flammam, E . flamma magis urit. Flamma enim fua natura calidior eft ferro* ferrum vero per accideus tft flamma calidius, nimirum ob fuaifl denfitatem,pei qpam ca­ lor magis unitur in ferro, quam flamma.

Sit denique comparatio inter pofitiva, & quidem affirmativa? «m n is quidem realisdiftintäio non pendet necelTario ex eo,quod extre­ ma Jint realia, fed ex habitudine utriusque extremi ad fe invicem real?, nam datur realis d iftin å io inter modum & remipfam, im o & fæpe inter duos modos, lie inter dependens & independens realis diftin&io, non tamen extrema funt realia, fed tantum m odi: Itaque dico hoc loco non valere canonem ii inter privativa, aut negativa fiat collatio,nifi attributa fint fubordinata : Vana itaque eft illa consequentia : propter Deum non diligo mundum, E. multo magis non diligo Deum, hic non procedit ne­ gatio, quia nulla hic eft fub ordinatio inter odium Dei & odium mundi, fed oppofitio. Sed in hac fubordinatione procedit negative : propter patrem inimicum non diligo filium, E. multo magis non diligo patrem. Haecce quinque generalia requifita 4 D avid D erodon his exprefiit ver-

ficulis :

D iftio fafcipiat m agis & minus infit utrique U nivoce

,

,

Ejfeftus collatus erit pofitivus uterque Sifc n egativi* tunc am bx fu b ordine fun to .

Qgam ejus affe&ionem pro vera quidem agnolciraus, praeterquam q uod aliqua exempla minus com m ode explicari pofle videntur, fi attributum utrique extremorum infit Uni voce.

VIT.

Proxim um nunc eft ut ad limitationes fpeciales accedamus, quas his breviffimis aphorismis includemus. Primo non funt confundendae proprietates caulVarum & effe&uum, ut nulla eft haec confequentia : illa conclufio eft demonftrabilis ob principia, E. principia magis funt d e - monftrabilia. Sed conclufionis proprium eft demonftrari, principio­ rum vero demoqftrare, illa eft demonftrabilis paffiye, haec funt dem on - ftrabilia active, quarum proprietatum confufio errori caufTam pt&bet,

V II

U

Secundo non mutandum genus edendi in cognofcendi, ut Plato

y i \ a i u o5 eft, ut ait Jac: Mart: citato loco, quia homo, E .‘homo magi* fifib ilisj Si h « c argumentatio fit cognitionis,Valet,nammeliushom

i*‘

fiem effe refibiletn, quam Platonem n ovij fed fide ratione effendi iff- felligatur,fallit. Vere autem hcc modo concluditur : credo Ariftofeli of» rationes veras quas habet. E.ratioft+b9 magis credo rationibus, attamen ab aiftü’credendi meo, non feqi itur praemiffis illas fuifle rei ipfius vera, & immôta fundamenta & principia, imbecillitas enim intellectus m ei, nihil praeferibit rei veritati. Plures limitationes, qua? paffimapud autores inveniüntur,hic addere fuper vacuum arbitror, cum fub generalibus fu- pra nominatis,comprehendi pcftint; plurâ etiam eXempU fingulis R e - quifitis ad pofuiffemus, nifi res perfe manifella, & inftitmicofnpendium prohiberent.

IX .

Confideratis iis,quae ad verum canonis intelledhim fpeâare Videban­ tur, paucis, illi inftantiæ & opinioni occurrere placuit^qua dubitari p o- teft dc hujus canonis veritate,- cum non nulla Videntur dari exempla, in quibus caufia n oneft magis talis, quam attributum, quod ipfa tale effe­ cit, feu caüffam pofie omnes fuos gradus qualitatis tribuere praedicato,ita ut non in aequalis, fed ejusdem, & paris ifftenfionps fint. Verum fcien- dum eft. i . Quicquid alteri aliquid dat, id eft præftartti^eo, cui dat, hoc ad minimum relpe&uquaro fententiam Honoldus, fupra citato loco defendere videtur, l _{Licet poftea, hoc, quod qualitatem aliunde acci­}

pit, aequales acquirat gradus^imo pluresqiiam cauffa, à qua fijam deno­ minationem ante mutuatum eft, nihil tamen id detrahit cauffae praferoga- fivae.

P otuit enim id poftea aliunde accepjffe, & fic hoc augmentum non referendum ad cauffam priorem, quas qualitatis primitias dedit, fed mam aoctrinam ancipiilo in fundendo, plûreshabuiffe gradus, cum dif- cipulus, hos gradus fuperadditos^ propria indutlrnTcrebro excercitid, fuam dodrinam diic

erat inranffn ; intelligendo cauffam veram,& propriam, qualé hic requi­ rimus, quia nihil eft fine cauffa, neque à fe ipfo effective quid quam effe poteft, fie idem eflet, & non effet,-, quod abfurdum elt, nec fiibjedum, in Sii generatione, poteft perfe producere id, quod jam in ipfo fui ortu ha­

b u îtj E. quidquid habet effe&us, caufTje aeceptnm ferat. 4.' Si omnia illa non eflent, ob hoc unicum,cauffa prærogativam meretur prae efFeflo, quod attibucum in erat caufTæ,prius & tempore, & ordine,quam effe& o.

X.

E x iis, quae de mutua habitudine caullae & attributi, diéf a \ fiint* e v id e n s eft, ex hoc canone argumentandi modus. P oteftenim hic for# mari fyllegifmus hypotheticus, in quo, apofitione A ntecedentis, in quae ftione affirmanda, ad politionem conlequentis, Valet confequentia. E .G .Si propter quod unumquodq^ tale eft, illud magis tale eft : fequitur Chriftum magis juftum elle quam nos, quia nos propter ejus juftitiam, jufti denominamur. N ec in com m ode, in quaeftione refutanda, à remo tion e Antecedentis, ad remotionem confequentis,argumentari quis pof- fet hoc m odo: Si prêter quod unumquodque tale non eft, illud minus v e l tale non eft : Sequitur nullum Ens Creatum elle (eftèntialiter) ma­ lum , quia propter Deum omnia entia funt bona. D enique poni poteft canon in majori propofitione,unde fa<ftâ affirmatione, id infertur, quod intendimus, propter quod unum quodq} tale eft, illud magis tale eft.pro­

pter pecuniam Vetula (ponfo eft chara, E pecunia magis eft chara, pari­ ter in hoc exem plo, propter quod unumquodque etc. at propter infans

tem mater diligit nutricem,E. infantem(magis diligit. N e ultra propoli* tum di vagemur, hic pedem figimus luperiori voto claudentes, tu o favo­ re freti benevole L ed o r. D e o T riuni, adiui Puijflimo, principiorum principio, caullae perfe&iffimae, propter quam fumus, in qua vivim us

?tque movemur, jfit laus, honor & gloria in fecula nunquam detcrmianda,