Dissertatio de præstantia ethices christianæ in finibus hominis invicem conciliandis, ex allegatis s. s. locis illustrata, cujus partem tertiam, ex speciali s:æ reg. maj:tis gratia et venia max. ven. fac. theol. Ups. publico examini subiciit ... Er. Abr.

D . D.

D I S S E R T A T I O

D E

PRÆSTANTIA ETHICES CHRISTIANÆ

IN FINIBUS HOMINIS INVICEM

C O N C I L I A N D I S , E X A L L E G A T I S

S. S. LOCIS IL L U ST R A T A ,

CUJUS PARTEM

T E R T I A M ,

Ex Speciali Stae Reg. Maj:tis Gratia

E T

V E N IA

M AX.

VEN.

P U B L I C O E X A M I N I S U 1 1 I I C I T

M

ag

.

ER.

ABR.

S. T H . L I C F N T . I N F A C . T H E O L . A D J U N C T . E . O. & N O T A R . N E C . N O N V E N . C O N S . E C C L E S . N O T A R . V I C .

R E S P O N D E N T E

$ 0 N .

ULR.

R O S L A G O. I N A U D I T . C O N S I S T . E C C L . D I E X X r D E C . M D C C X C V I I I . ir. c . 9 --- — - r --- - - —-

---U P S A L I Æ ,

Y W

■fr ( S

3

) ♦

N e ani mo fimus d e f p o n d e n t i , divinitus nuntifrnt D i ­

vi Apoftoli fublime conf il iu m, propi ti o N u m i n e d i g n u m ,

quo

Deus ovmes v u lt hommes

/alvos &

a d

ingenuam

v e n t a t i s co­

gnitionem

perven ire

i.

1

im, i[. 4. 2 T i m . 1. 7. Er cum praeci­

pue refpectus esfet habendus ad imbel lem humanitatis in ­

dol em , qua quaevis ardua f o rmi da mu s, quod vol upe vero

fuerit, avide arripere quafi impel li mur; ita vividis f re ­

quenter

coloribus

p i ng u n t ,

quanto c u m

lucro fluxa

Sc caduca rerreflria bona perenni devove ant ur felicitatis

fpei.

Sic Paulus ro

y x ç

tsccçcc

'

j

I

ï

/.

oc

. eXccQqcv r y s S’X

ix

L

sô

os rifxm

y.ut \j7teç$ohr[V sis v

7

ie^ßoht]v oticcvicv ßoe^os êo£r,c Ktxleçyoc&Ttoii

y/jtiv 2 Cor. IV. 17. cfr. 2. Cor. V, 1 — 10.

H o c dicendi genere virtutem m ini me mercenariam

facit Sacer ille Orator; illam n eque diviniori Suo pretio,

neque Chriflianam d c & r i n a m , fublimi fua puritate

cfiv

Mach. VI. 33, X V I 26, XXII. 37. defraudare voluit; fed ut

b e n e profpedtas habuit, quibus undique probitaris veri-

que Chriltianismi femita esfet obl ita, difficultates, ita ne-

cesfum ipfl fuit vel ex illo c o n f p e f l u officia Chriftianorum

i denti dem p r o p o n e r e , quo fragiiitati humanae lætiora f o ­

rent & amice ducerent ipfa cujusque deflderia ad optatarA

avlccçKetctv.

§. X X X I I I

U t ve ro praemiis poenisque r e ce nf e ndi s , quae vel in

H

hac

V e l fine interventu e a r u m , quæ illam aliquando fequuntur præmia, fummi usque eft pretii virtus; illam vel medias inter calamitates æfti- m a n t , adamant quicunque dignioris fuæ naturae confcii ; nifi ben e d o ­ tatam reculant v u l g u s , nil fupra fenfuum blandimenta fapientes. Ab- fit vero ut quisquam Chriftianus, virtutem patiatur vilefeere, quod vel horruit melioris d o ftrin æ expers olim C icero ; Q u id , inquit, anne Th

v ir tu te s v o lu p ta tis in flru m en ta esfe v i s , fa te llite s & m in iß r o s v o lu ­ p t a t u m ?

hac terreflri Scena, Mortalium conatus m a n e n t , humani ­

tatis in g e ne re causfæ prospexisfe non fatis viderentur

Sacri A p o fl e li ; ita neque n e g l e x e r u n t ex illo d e m um

confpeétu officia noftra p r o p o n e r e ; q u i , quomi nus m o ­

verit

i l i

beraiium m e n te s , non nifi horae præfenti v i v e n ­

t i u m , co magis fuerit adaptatus & c o mp o l i i us ad g e n e ro -

floris cujusque a n i mu m, virtutis amore atque a dm ir at io ­

ne inflammandum.

Perenne decus setpxvos ocQBccçIoç,

c c -

y.<xçxv}i\cç, non quae brevi flaccescit Laut us, fed çeCpocvoç \ s

&rjC) cuique in officiorum Chriflianorum ftadio firenue p e r ­

g e n t i , offertur.

N o n uni vel pa uc is , fed o m n i b u s , q ui

pr o viribus enituntur, aditus ad pa ' m- m parer; Æ t e r n a m

gl ori am & felicitatem apud Su m mu m ccyccvoSelyy D e u m

certisfime c onf equunt ur, quicunque virtuti conftanrer fln

d e n t , eoque bonam pugnasje pugnam demum cenfentur. i

Cor. IX.

2 4 .

f. Jac.

I.

12. 1 Perri V. 4. Ap oc .

II .

10.

2 .

T i m .

I V , 8- i .

Ti m . I.

i 8 * t ) .

Officia fcilicer, in Scriptis

x

A p o

-* i ) U t ab iis qui curfu conte ndunt in ft a d io , metaphora c o m m o d e

ducitur ad Chriftianos fummo nifu in ultimam fuam fiipremamque te n ­ d en tes m etam e. c. 1 Cor. I X i ita quoque facile Militis officia ad Chriftianos adeommodari p o sf u n t, quod t T i m . ] : i g . vidimus. Maxi­ m e cum militaris ofliciii nom en apud J u d aeos, ejus fuerit amplitudinis, ut ad cultum V e t. T . Judaicum etiam defignandum ufn rparetur, q u i , ut m o n e t S ch cetg en iu s ad h. A. appellatur NCtX

1

. <^>«

7

« # , non nullis l o c i s , ut Ef. X L : 2. N um . I V : 2 , 3. E x o d . X X X U X : 8* Cfr. Grotii A n n ot. ad, T i m . I: 18. N o n ira mirum , quod Paulus

1

. c. aliud minifterii & militiæ g en u s T i w o t h e o c o m m e n d e t fuo; non m i­ noris dignationis quarn quod a Leviris & facerdotibus obeundum fu it, & non minori ven erati one obfervandum. Cfr. II. T im . I I : 3. Ad e- x e m plum vero Apoftolorum , p i i a patribus E c c l e s . vocantur

^}y\s uÅtjBifS' e v a e & ic c s , M ilite s v e r ce p i e t a t i s , quippe qui^ non ftre-

nue minus, quam genuina pietate fnffulti. omnia fua officia obibant. Cfr. Eufebii præparat. E v a n g . Lib. X I I I . Cap. V II.

A p o f l o l o r u m , m o d o ab illa facie pr oponunt or, qua vel

ipfi fragilitati h u m a n t lætiora fiinr, ac præfentis ad vitæ

tranquillitatem Math. XI. 28 f. 1. Petr. V. 7. Cfr. 2. Cor.

IV. 17. k). faciunt; nunc cum variis periculis conjun&a

liftuntur, uti ne Chriftlanis quidem, nifi labores poft mul ­

tos perpesfos optaram vororum metam c o m i n g e r e , palmam-

que f er r e, licet. A£t. X I V .

22.

Haud fecus D u x p r o ­

v i dus & Toilers, cum gregari o militi confulere novi t, cui

nil nifi profpe£ta vel pugnae brevior m o r a , vel inflantis

præmii adfpe&us animum fuftenraverir ; tum generofi ori

c o m m i l i t o n i , qui m er ce de m lucrumque pofthabet officio,

8c quidvis experiri paratus , potius quam virtutis defere-

re c au s fa m, irremot o curfu ad veram nititur gl ori am /).

H 2

X X X I V .

k ) Matth. X I : 2 8 . ita Scb leu sn . v e r ti t, ego v o s rec re a b o , tran~ q u illo s & fe lic e s p r œ /h ib o ; vers. 3 0 . eod em fenfu a R o b e n m ü l l e r o

explicatur: Mea enim D ifc ip lin a & f v a u i s efl tk f a c ilis . E t quamvis

1

. c. fe r m o ad illos praecipue e r a t , qui o nere Cerimoniarum a Pharifæis & Yeliquis Jtid. D o fto rib u s fibi affatim impolitarum erant oppresfi ; quo refpe&u Dofrrina Chrifti relative fuit perfacilis, h o c non impedit quin etiatn hæ c ipfa difciplina abfolute admodum faciat, ad vitam beatam.

T a lia enim ut- in quit Grotius ad I. c. e tia m p e r f e fu n t p rcecepta Ckrifli» u t n a tu ra : human ce M o r a li, c o n v e n ia n t, q u ip p e in d ilig e n d o L)eo

6

?

hom inibus f i t a ; ita u t f i p a r p o n a tu r co n fvetu d o , unius h om in is a d re- ï ï e v iv e n d u m , a lte r iu s a d f a g i t i a , non d u b ie, m u lto d u lcio r f i t f u t u r a v i t a , quee fecu n du m v ir tu te m efl. G r a v is fim a enim tr ib u ta p en d u n t, q u i a m b itio n i, qu i a v a r i t i a q u i lib id in i fe r v iu n t. Q u o fenfu verum eft illud C h ryfoftom i: $V7%ohcoleçov if KOCKtot lv\c ccçélrjï. Etiam W o lf iu s monftrat (flieriv illam 0 yoeç Ç v y o s fu'd fç'os* v. 3 0 , in volvere cum

le n ita tis f v a v i ta t is q u e , tum Utilitatis notion« m. Cfr. Sam. Clarkes Pa. raphras : ad I. c. Per vocabulum vero & y o s indicari Doftrinam novam circa Officia Chrift ianorum, e diametro pharifaeorum & Rubbinorum c o m m e n ­ tis op p ofitam , fatis probarunt Schle usnerus , Mintert & W o l f i u s .

1

. c. / ) Moralis p erfeftio nis f a f iig i m n , quo vel præ Difcipulis fuis im- menfum quantum eminuit J e f u s , luculentisfim e in e o cernit ur, q u o d ,

W Ë È M

4

)

56

C

+

§. X X X I V .

Q uo d fi A p o ft o li , quo cæcas & temtrèi ias animi d o ­

minatrices comprimant cupiditates, nunc vdtriis eoiorum

pi£luris multiplicique habitu, rerum fublunarium quas

cunque daducas <Sc fluxas rationes expresferint 1 Job. II,

17; nunc virtutis, mentes quo erigant mortal ium, fola-

mina & immortale, pretium ipfis ante oculos pofuerint;

has veritates in centrum quafi adigunt & nimium q u a n ­

tum roborant, benefica illa de Provi do N u m i n e dottrina.

H a c blande inftruimur, Fata H o m i n u m ita demum dirigi,

ut quænam in viræ curriculo proborum potisfimum fit fers,

laetior adverfiorve f ortuna, plus minusve obftaculoruni

atque calamitatum, qnibuscum fuerit çonfii&anrium, hæc

ta-cum Illi ut videre eft io h o m i n ib u s , m ultim odis in virtutem patholo- g i c i s ftimulis habuerint opus e. g. Rom . V I I l : ig - fi Hic ad fublimem arduamque fuam deftinationem im olen d u m , mera officii reverentia du- tt u s v id e t u r , Ipfemet fasfus :*,u5v ßgeofax e~iv ïv x ncioPic SefyfAoP.ii

ypXVTCf f/.s Joh. I V : 3 4. Hoc unice an im u m m eum oblectat : fa c e r e

D e i , qu i tne m i ß t , volu n tatem . H oc vero eo m agis admiratione no-

ftra dig num v id etur, quo certius e f t , Jefum ifta edixisfe quà H u m a ­

n ita te m fuam, non qua D iv in ita te m ; quod validis argum entis jam p r o ­

barunt P a tr e s, e. g. Theodor et us , T h to p h ijla & u s, G r e g o r iu s N a z ia n -

z e n u s ; e quibus quæ ad c. 1. fpeciminis lo c o funt excerpta, videfis

Svic eri

1

. c. T . II. p. 1370. T anta ne Virtus pulcritudine & nobilitate fua d ig n a , quæ probi cujusque animum ad imitandum in ci ta ret ? A n D iv in ius aliquid a humana m ente concipi p o t e r i t ? Certisfime con ft a t, vel illorum ple roeq u e, qui ceteroquin fubinde licentius de R e ligionis noftræ myf teriis fe n f e r in t, quam quod fas fuerit in rebus mortalium Indagini non o b v i i s , nihilom inus A uguftiori Morali Cbaraftere cujus usque quaque in Vita & Doctrina Jcfu prrelucehant fpecimina, idem - tidem fuisfe ita perm o to s , ut ingenue fint cum J. J. Rousfeau confe s- ii : vel Socra tem ipfum cum Jefu c om p aratu m , referre humanam, cum Divina, collatam'virtutem. Cfr.Dictionnaire Univerf. de Fortuuat. de Feli* • e , Artic. Jefus Chrift,

îamen o mn ia in virtutem perficiendam ac falutem peren­

ne m ipfis ultimo tendant.

Uti in aliis l ocis apeitisfime

declaratur: cÉufxev (R? oli lois ùyuTïooen m) lev Becv

ttuv

\

u

ovv*

H 3 ,

. r

m ) u y u7_{r u \ le s lo v Seov h. I. denotant o m n e s, qu i S a n ffi N u m i­}

n is _{re v e r e n tia d u c ti, officia fua e x (incero anim o /ludent p rc e fia re ;}

quique lo h . I V : 23 dicuntur ci cch rS ivct 7'rçcsv.vvrtcii 7rçcsxvvii<T8?i TM 7_{lc c \ç t ev TTvev/Actli y.cci u X v ^ sic c, fine refpeftu ad Garizanutn}

vel B ie rofolym itanum vel alium quempiam peculiarem cultum, ritibus poli tiv is plus minus refertum Cfr. Grotii & W o lf, ad

1

. c. & Schleusn. Hex. ad Vocabulum uyctT.y\ la &e&. N eq ue perinde eft quomodo illud:

7

_{0 u ^ /u ttu v lov &ecv finiamus, cum a m o r D e i pro principio ac g e ­} n u in o fonte omnium Chriftianorum virtutum vere habeatur. Math. X X I I .

3 7

-

3 9

*» _{quibus recte m o n e t Illufir. Michaelis: D ie fin d w irch lich g ru n d -}

g e b o th von denen alle ü brigen abhangen. K eine e in z ig e vorfioetzliche S ïtn d e kann ich b eg eh en , ohne d a s G rosfe Gebot d er liebe G ottes oder d e s N cechßen z u u b ertreten . Si vero Amor Dei in ferventiori Naturae

P a t h o lo g ic æ adfeftu poneretnr, uti cum Myfiicis contendit W h itb y in T h e Paraphras. juxta I. c . , incasfum 5 Mof. VT: 5. Math. X X I I : 37. Mortalibus esfet daturn præceptum, quod exfequi neminis in poteftate fitum fuerit. _{H o m in is , adfalgente Divina Gratia, quidem eft, pro} Morali fua in d o le , refiftere inordinatis adfeftibus; G r a ti vero vel in­

g r a t i fenfus, horumque r>aturalem vim atque intrinfecos gradus vel

prohibendi vel augendi copiam , quisnam Mortalium fibi arrogaret? fupra vidimus n otionem Vocabulorum uyuTTUV & uyu7Tt}v > in N o ­ v o T . non plane 7_{r u § e a e esfe circum fcriptam, fed etiam a p p ro b a tio ­}

n em , quæ r a tio n is fu erit, figniiicare atque Moralem R everen tiam . Iti­

dem L X X . vertunt Pfalm. C X I X : 166. _{y.cci I u s t v}

-l a Å u s 0 8 v \y u7_{iv\< ju , M a n d a ta tua f u m exfecutus. Hebr. DHN non}

w

<01

u f Arab. _{tantum exprimere fenfilis Naturæ adfefrus, fed etiam 0-} furpari de voluntate M orali, probavit Alb. «jchultens. in ' Commentar, ad Prov. I : 22 & V I I I : 17. Cujus rei infuper fidem facit, illud SH N Prov. XIT: t

.

a H X X translat. per uyuTTuv 7ruiiïetccv

,

quod bene v e r te r is: Q ui r e v e r e tu r c a fiig a tio n e m , & prceceptis m orem

eçyei

ek

ïo

dyet&ov

lois

k x t x

kAîjT

ü). R o m .

VIII. 28. i Pet. V. 7.

§. X X X V .

Q v æ ha&enus e S. litteris attulimus teflimonia, Pa-

rernum Benignisfimi N u m i n i s a n i m u m , circa humanum

g e n u s , tali m o d o loquuntur, qui n e m i n e m facile fiverit

incertum de perpetuo fuo atque conjun&isfimo cum Æ-

terno Sospitatore, nexu. Ut v e r o plenius adhuc illuftren-

tur hi ipfi c o n ne x us , eoque fimul uberius e lu ce a t, quæ

Chriftianæ dof tri næ propfia fuerit pracftanria in finibus

H o m i n i s cum explicandis tum i n vi ce m c onc il ia ndi s, per

capita recenfere juvat Do&r inam N . T . de eo, quid Homo

</??

Patres E c c l . qui auiorem in D eum ch araft ere Morali delinearunt. Sic Clem A lex. Strom. V f : p. 6 7 4 . »7 ocycC7rrj lvjçvi<nç Icov s i s yvcoaiv oc-

vocynacav evlcÀcav. A m o r eft O b fe rv a tio M a n d a t o r u m , quæ a i cogtii- ti o n n n , v e r i M o r a l i s , ducunt. N e a u e aliter Maxim us: ctyoc7tv\ e^t

S m S s m s ^ v ^ r j s c ty c c B r j, v.ccSftv xïïsv Icav oflcov, % s S e x yvca- o e u s TTÇoIxpcc. A m o r eft bonum a n im i p r o p o jitu m , Jeu bona d isp o fi- tio cu ju s im pulfu a liq u is nihil in rebu s h u m an is a n tep o n it co g n itio n i D e i l. cogniice D iv in c e v o lu n ta ti. I) e C h a rita te Cent. I. C ap. 1. Q u o d ­

que morum in g e n e r e om n e m dis cip lin am , feparatam a re d o g m a t ic a , e x uno fummo o f f i c i o , c a r ita te D e i , cum Auguftinus tum reliqui per- plurimi Patr. E cclef. ita difti quinque Saeculares, derivarint, vide Oel- rich. C o m m en t, de Scriptoribus E cc le f iæ latinæ priorum VI. Sae­ culorum.

w ) Contra Chryfoftomum inprimis & C le ric um , S. V . Job. B. K o p p e ad h.

1

. b e n e ob fe rvat, V o c . 'XÇoSeoiv non referendum esfe ad h o m i n e s , quafi fecundum proprium animi propofitum vo ca ti esfent, fed poti us fignificare benignam D e i voluntatem ; It em que quod ex per­ p etu o A p oftolorum ufu, ii dicantur, quibus per D oftrinam Chrifti, oblata eft felicitas in R e g n o Mesfiæ aliquando obtinenda. Cfr. God. Sig* Jaspis A nnota t, ad c.

1

.

\

eft? Qualis esfe débet? Quaenam progresfui H o m i n i s ad V i r ­

tutem felicitatemque re mor æ? Et quo d e m um pa£to, d e ­

bili humame forti, ex o mni bus quibus undique cingitur

anguftiis arque calamitatibus, aliquando e me r ge re datum

eft, graduque non dubio pergere ad beatam auguftatnque

fuæ deftinationis fummam metam.

§. X X X V I .

Cum v e r o jam eo perventum fit, ut S. S. peculia­

rem de

H o m i n e

do&rinara explicemus, m o x oculis

fe

o f ­

ferunt frequentia illa l o c a , quibus D i v i n i Praecones c o n -

ftanrer profitentur: wiiverfum humanum

gem is erro ri esfe

obnoxium culpœqtie reumj quocunque tempori s intervallo &

rerum circumftantium litu, de reliquo inter fe

d i f f e r a n t

mortales. Conceditur Adami pofteris, avitam do l ete n o ­

x am, cujus quidem in ultimos nepotes haud licuerit

fatis

finire fequelas;

o)

fed proprii & peculiaris pr o

f e

quisque

<

prae-o ) Cel. J. Ch. D œ d e r le in Lib. cit. P. II. § . 1

87

- 2; P*.

58

. dicit' quidem :\D e n iq u e to ta de im p u ta tio n e p e c c a ti A d a m itic i d is p u ­

ta tio in an is efl\ N a m qni vo lu n t A d a m i P c f le r o s c itr a culpam actu ­ alem in r e a tu s com m unionem d e f e r r i , con fen tiu n t in D o ff r inani de im p u ta tio n e m e r iti C h r if ii, qua r u r fu s to lla tu r r e a tu s , u t idem f i t ac f i p e c c a to re s non n a fcerrn tu r. Q uom odo ig i tu r p r u d e n s a liq u is cu lpam inheerere nobis, a n teq u a m n a fca m u r, d e fe n d a t, quee j a m an teq u a m na. fe a m u r p e n itu s e ß Jublata , fo m n ietq u e r e a tu m pcence, q u i nullus r e ­ f l a t. H isce vero Cei. V ir minime n e g a t fequelas ex inobedientia Pro-

toplaftorum in P ofteros redundantes m e d i a ta s , quas reftoe ait differre ab im putatione peccati alieni, hanc fufius ita explica ns rem : N em in em

p u to f o r e , qui, f i p a re n tu m p a u p e r ta s m o rib u s d is fo lu tis c o n tr a c ta , v e l v ir u s v o lu p ta te em tum a d lib ro s t r a n s i e r i t , m o r e s p a re n tu m im p u -. t a r i d ic a t p o fie r is . S. V . Sam. F . N . M o r u s , quamvis hiftoriam de lapfu primorum Parentum Gen. I I I : 1 - 7 . per N a r r a tio n e m D id a & i- cam exp licuerit, quae e x e m p lo , ut ipfhis verbis utar, p r im o r u m hom i­ num d e c la ra t m o d u m , quo /o l e t p ecca tu m o r i r i , & o rtu m e f l , ac

da-4

" ) 6 ° ( &

praecipue arguimur d e l i ß i Rom. I: i ß , I I : 6, 2 Cor. V :

1 0 j Gal. VI. 5. Cfr. R om . V. 12. />).

Apoft olus Paulus

n o n

cet id evenisfe p r i m i s h o m in ib u s, qu od in uno q u o vis h om ine f e r i f o

-le t ; & quantumvis per ferp en tem illu m , tamquam vocabulu m tralati-

cium met aphoric e adumbratas v o lu e r it, quascunque errandi pec- candique æ ausfas, le nte & per circuitus vim fuam in a n im o s infirmantes, v. Epit. T h e o l . Chrift. p. 9 9 . tamen baud infitiatu r, e x intem perantia Proroplaftorum redundare quædam cclzfc/ctç femina in adfectus poft ero ru m, qui de tali cansfa, a Laudato V iro dicuntur, d ie

S ch ä d lich en fo lg e n d es f a l ls , d e r erflen M enfchen tr a g e n ; has v e r o m edia­

tas fequelas minime confundit cum illa ita dif ta : im puta tione Iapfus Adam it ic i, quam quidem vix ac ne vix quidem ferre vifus eft.

1

. c. p.

I 1 5 ‘ C 1 < n ft n

p ) Illud e(p ai 7tocvleç q/xctçlov ahi p e r q u e m , alu m q u o , aln

qu o n ia m

1

. eo qu o d om nes p e c c a v e r u n t, convertunt. L o c k ii Interpre­

ta tio nem b. I. f o r th a t all A d a m s P o ß e r i t y th e re b y became M o r t a l , tum textui tum linguæ inferre vim, J. B. Koppius noonftravit. Id em q u e cum Rofenrrlillero argumentis evidentisfirnis probavit: Particulam e(ß u per qu ia, p r o p te r e a quod 1. qu an doqu idem esfe explicandam ; fic fva-den te & linguæ g e n i o , & loci co n tex tu ; & cum Sana ratio n eq u e aliter poftula t, mirum e f t , quod nihilo fecius perplures alioquin haud contem nendi In terp retes, in contrariam iverin t fe ntentiam; quorum ar­ gu m en toru m haud exig uam copiam inven imus in D ie T ellerisch e B

i-belw erch ad h.

1

. Foriitan V ulg atæ verfionis auftoritati alii acquierunt.

A lii e xp ü cation em praeoptarunt, quæ maxi mum fuis cuique præ conce-ptis op in io n ib u s , atque acriter propugnatis do&rinis vel item c o m m e n ­ tis favere videretur. Ita cum T e r t u ll ia n o , A m brofio & A u g u ftin o plurimisque Scholafticis quique ten en tes : T o tu m hum anum g en u s f u i s

-fe in L u m b is A d a m i , & in Illo peccas-fe ; v e l peccati A d a m itic i &

re a tu m

6

? cu lpam p e r tra d u c e m n a tu ra le m in p o fte r o s p r o p a g a r i ,

(Cfr. Dcederl.

1

. c. § . 187. & O elreic hs dib. cit. Cap. V I I : ) c e r t i s f m e ejusdem op inionis confirmandae gratia, illud eÇ) a> vertunt in quo. In h is c e vo culis fine dubio fibi pariter videntur agnofcere C apu t illud t o­ ti us g en eris Humani re p r c e fe n ta tiv u m , p lu rim i, qui peccati originalis im puta ti onem e x n a tu r a fo e d e r is , explicare fatagunt. Interea fufficit q u o d , e x cep ta V u l g a t a , tum vetuftisfim æ & m axim e probatæ

>

4

* . ) (

4

*

non fatis habet Rom. I ll,

q

& 2 3 , ipfe adferre h b e m

altquam moralem humano in univerfum generi inhären­

t e m ; Verum etiam Rom . XI, 32, Gal. Hl. 22. Hebr IX.

9. 10. facrificiorum ritus, qui fub veteri fccdere viguis-

fent q) adumbrare ci videntur, communem fontium in

lum-I

_mum

n e s , tum optimi Commentarii ad fobriorem interpretandi rationem fint

compofiti-q ) Cfr. C o lo s . I I : 1 6 , 17. oc _{amcc rœ v uehÅcvJoov, r o fo}

avo/uoc XÇiÇH, ubi A p o d o lu s fignificatum vult, ritus, f e d o s , ac facri-

ficia Judæorum habere non nifi lev em adumbrationem, fymbolicam ex- p r e s f io n e m , im aginem levem & obfcuram earum veritatum, quæ in nova illa R elig io n is Chridianæ oeconomia liquidisfime mortalium con- fpeétui funt propofitæ. _{Cfr. W o l f . Lib. c. Schleusn. Lex. ad}

₁

_{. c. S a ­} crificiis , lotionibus atque ludrationibus itnmo circumcifionis inditutio- ne apud Judaeos inculcari perpetuam reatus agnitionem , multis proba­ vit Cel. W itfius in fua exercitat: de Theologia J u d æ o ru m , in negotio

fifu ftification is. _{Mondrat Stupidiores ex faece plebis fuisfe opinatos:}

D e u m maftatione pecudum, nidore carnium , & fanguinis libamine de­ lectari , atque igitur ejusmodi oblatis piaculis mundari animos & a re­ atu liberari ; at item aliquanto fapientiores credidisfe : D eum condona­ re populo fuo p eccata, intuitu obedientiæ , quam facrificiorum & exa- Cta rituum omnium praedabant, obfervatione. Sic, qui viftimam pro peccato ad altare ex praefcripto fidebat, eum oportebat, hunc in m o­ dum c o g ita re: E g o ob crim in a mea reu s fu m ac m a iïa r i crem arique

d ig n u s ; p la c u it autem D eo p r o im m enfa fu a bonitate hanc m ihi pecu­ dem v ic a r ia n i d a r e , u t illius fa n g u is loco mei fa n g u in is f i t , illius anim a loco anim œ tnece. Hinc etiam fuit illa formula juxta facrificia ufurpata: Quce in ca p u t meum m ala recidere p o s f e n t, ea recidan t in viU im œ mece caput. Cujus

quidem confvetudinis originem ab A damo usque repetit Abarbanel : A -

d a m inquit & filii eju s fa crificia o b tu leru n t, c o g ita n te s, fe p er ea cul­ tu m D eo p r ce f l a r e ; — —- c o g ita n te s, coram D eo oportere facrifican- tiu m ip fo ru m fa n g vin em p ro fu n d i,& co rpu s o fferri p r o peccatis fu is fe d di­ v in a b en ig n ita te beftiam fuccidaneam piaculum fieri; cujus fa n g u is & v ita fa n g u in em 6? v ita m fa c rifica n tis re d im a t vicemque ejus obeat. Neque ve­

ro tenebant, facrificiis omnem expiari reatum; Aft demum morte, fuutn cujusque debitum ac Av

7$>0

_{ultimum folvi quadrantem. Plura vide W}

it-*

)

«

*

(

♦

mum De um culpam, quem propitium f o r e , nifi oblatis,

quæ potuisfent, piaculis, usque diffiderent. Et hac de causfa

mendac es usque quaque declarat eos Ev. Joh. I 8. i o quicun­

que plane infontes reatusque expertes fibi atiisque videri v o ­

luerint. Idem docet cun£tam humanitatem, quin Deus m e ­

dela fubvenerit e mergendi que c opi â, vitiis usque teneri

i mme rf am i Joh. V, 19. N e c v e ro quæ ita de hnmana

traduntur Natura, pro querulae mentis criminationibus ha­

benda funt; neque temere nobiscum injuriam expoltula-

runt Chrifti Servatoris legari; e xprobrandi

minns quam

c o m m o n e n d i gratia . humanos locuti naevos.

Hinc De us

in facris litteris Ipfe idemridem f er tur , commisfa o l im

peccata, nemini, velle c*imim dare, qui fe revocari (iverit ab

improba peccandi confvetudine

,

V arent t que Optimo per C h ti-

ß u m reconciliari.

2 Cor. V. 19 2 0.

Cfr. 1 Joh. 11. 12 v .

•

.

§. X X X V I I .

fium ad I. c. Iti his ce quidem fuit erron eu m : poenitentiae, e le e m o f y n i s, precib us, feftis f o lle m n ib u s, ac vittimarum om ni g e n e r i attribuere vir­ tu tem expia toria m ; Sed quod limatioris tamen cujusque judicii ani-madverfioni dignuriv fu erit, ifta omnia in dicant, vel a prisca aetate, Ju­ daeis innotuisfe : nem inem non in d ig e re ven ia p ecca to ru m ; nem inem

a

faiu te e x c lu d i, qui eam r ite qu cejiverit. Laudatus W i t f i u s , ut etiam

Celeb. Buddæus ( Mifc. P. 2 p. 2 4 2 ., in Gen tilium facris ritibus atque difcipiinis fibi videntur c e r n e r e , univerfuletn quafi g e n e r is humani con- fesfionem : a d a v e r te n d a m i r a t i N u m in is ir a m , idon eu m a liq u id fa c r i-

fic iu m e x p ia to r iu m r e q u i r i , q u o i nocentium hom inum loco D eo offe­

r a t u r . E t quamvis minus reéfe de Virtutis morali i n d o l e , ac p e c c a t o­

rum expiandorum ration e, G entiles fenferin t, attamen veluti ex t e n e­ bris micant im presfæ menti veri n o t i o n e s ; quatenus crebris fuis l o t i o­ nibus atque lultrarionibus animi labem fa t e r i, ac multo facrificiorum g e n ere, fupplicii fu reos pronuntiare, non im m erito videantur. N e q u e buic rei non c o n v e n iu n t , quæ a b. Moro (I , c. p. 112.) adferamus :

V enia N o s in d ig e r e . je n fit m a x im a p a r s hom inum om ni c e ta te , cum

to t fent u b iv is in t r o d u d a e x p ia tio n e s , & m odi (a t is fa c ie n d i N u m ini.

E t qu am qu am v a r ie hic e r r a tu m e j i , ta m en in u n iverfu m hic elucet

§. X X X V I I .

r )

Atqui Di vi num cum fuerit confiliuin nemini non a-

perire adirum ad falutarem gratiam, hæc vero invitos fe­

cum trahere mortales nequeat, ita Sapientisfimo N u m i n i

c o n v e n i t , peculiari m o d o h om in u m liberae profpicere in­

doli ; huic fuit c o n g r u u m , ut, qui à rerum licentia o-

mnium traducerentur ad novam integramque vitæ rationem

transa£lse per nequitiam vi tæ, fincera in antecesfum du­

cerentur poenitentia, atque i ntimo animi fenfu agnosce­

rent, quantum fibi D i vi n a indulgentia esfet opus. Hr hac

quidem de caufa Ipfe Chriftus beatos cceleftisque regni hae­

redes praedicat illos ro> mevpLccli

Math. Y\ 5. Luc.

VI 20 quippe qui penitius confcii fpiritualis fuae i ndi gen­

tiae, pr o mt o & i doneo animi habitu grataque adfe£tione

laetam de peccatorum venia do£trinam exciperent; neque

non reliquas de vitæ e mendati one divinas inftitutiones in

ufum fuum probe converterent.

Haud fecns Math. XI. 28

fpeciali benignitate Chriftus ad fe invitat, quicunque pec­

catorum culpa reatusque one re quafi oppresfos ac laboran­

tes fe perfenlisfent; f ollicitos, confcientiæ angoribus ac

A 2

fpi—

Certe N um in e nil dignius cogitari pote ftif quam quod habet D o é h i n a illa vere E van gelica de peccatorum venia. Cum h o m in es fuamet culpa in deterius indies ruerent, n e g le f t is tum quæ ad honeftarem d u c e r e n t, incitamentis, tupi perpetuis Summi

e v e ç y e ia beneficiis, quibus nullo non tem pore, Humano generi paterne pro

fpexit, A f t . X I V . 17; nihilominus Hic ille D e u s nobis adhuc peccatori­ bus fibique a lienis fim is, obviam ivit falutifera fua per Chriftum oblata gratia. R om . V . 8- N o n Judaeis tantum fed omnibuä om nino g e n tib u s, aeternae felicitatis Jæta illuxit fpes. Æ r e folvimur, quod immeDfum co n ­ tra x im u s, fub lata tamen co ndit io ne F id e i, non mere S p e c u la tiv a vel

M o r tu a e , fed Fiduciae v i v a & P r a U i c a , qualis in iis esfe fo le t, qui

cum D e u m ut generis Noftri Summ um Servatorem amant, tum ut San- ftisfimum reverentur. T anto enim fa v o r e c o m p lex u s eft D e u s univer-

cer-fpirituali aegritudine levare pollicetur; adfli£tis, veniae

f pe m

ta m m o rte m tr a d e r e , quam ut hom ines e rra n te s & p e ritu ro s d e ß itu e r e t.

Joh. III, t6 : E r g o v i x locum habere potefi fo r m u la : fifu fiitiam u ltricem p o -

p o flu la s fe , ut D eo ir a to fa tis f ie r e t; item que v a le a t! A u g u fiin i & A sfe-

c la r u m J u d a ic u s P a r tic u la r is m us. Ro s e nm. S c h o l. a d 1. c. Mirum,

do&rinam folatii adeo p l e n a m , nihilominus haud paucis esfe invifam ; m axim e, cum hom in es tum in genere, (Cfr,Not.(qO Supr.) tum pro fe q u em ­ que optim um ,, d e li& usatque moralis imperfe&ionis confcientia faa fequa- tur. Quisnam offenderet in eo: quod D eum doceamur offerre mortali­ bus peccatorum veniam, gratis & absque meritis noftris, cum per fe li­ queat: neq ue Summ um Numen noffrum in d igere, neque nos plene adfequi p o s f e , quae D e o debam us, nedum ultra quam quod o p o r te a t, unquam aliquid præftarej aut opere quodam fu p er ero g a tio n is com pen- fa re, quod vel om ittendo vel com m ittendo contraximus debitu m ! E c q u is E v angelii Do&rinam de venia peccatorum gratuita ceu im mo- ratem taxaret, cum in hom ine falvando conftanter requirat genuinum fa n -

f ï it a ti s ß u d iu m , Hebr. X I I . 14; quantumvis fimul doceat, in ipfo a6tu jufti-

ficationis, Deum, Tpfius fola benignitate per Chriftum declarata, velle nobis propitium fieri. Nam uti m o n u im u s, a mifelfo homine frgftra cx- fp efta res o p éra , quæ D eum perm overen t, nifi liberrimo benefaciendi ftudio duftus «cH a w s humanis miferiis fuccurrerit medelamque obtu­ l e r i t , quae Morali Hominis indoli convenerit. Q u æ igitur c o n c ip ere queat humana m en s in hacce D o ftr in a , cum apprime quadrant fubiimi, quam de D e o O p tim o nobis efformare d e b e m u s , ideæ , tum im becilliat- que e g en ti hominis forti; & illa vix cuinam offenfioni erunt, qui hu­ manitatis fitus rationesque bene fecum reputaverit. Cum vero quod reliquum eft, Divinæ voluntati etiam non penitus perfpeftae acquiescere noluerint, fed rationis fpeculativæ op e mortales fibi explicare præ- fumferint, quod usque fugerit debile noftrum contemplandi a c u m e n , & eatenus vere pro myfterio habeatur; non mirum eft, homines fæpe- num ero in devia labi, disparili modo præcipites. Inter errores juxta hu n c articulum Cel. D. Ge o r g F r . Se i l e r,cui nunqnam defuit verae O r t h o d o x i» h o n o s, recenfet vulgarem ilh m o p in ion em : D rum P a tr e m

ir a tu m , recon ciliatu m hom inibus esfe fa n g v in e filii. (T heol. D ogm .P olem * H i ß o r . D o d trin œ de C h rißo M om V ). A quo errore vel Ipfum Augu-

ftinum multum abfuisfe probat. Natales vero hujus dicendi g e n e r i s , quod l o n g e plurimos o ffenderit, certe ad Prifcos Judæorutn Sacros

ri-t y ' (

6

*

)

t y

fpem facit ac bearæ

a vlo tçx eiccc.

_{E contrario Pharifæi, qui­}

bus diuturna limulandi confvetudo fenfum pæno ademit

I 3

ve~

t u s , bisque fuperftruftos reconciliationis co nceptus, referendi videntur.

C fr . D cedcrleïn L ib. cit. § . 2 6 7 . & N o t. (gOfupra. Ulterius Seilerus m o­

n e t , multos e o Ë vangelicæ D oftrin æ reddi a’li e n o s , quod nonnulli, de

p ecca tis hom inum, ut C h rißo m o ra lite r im p u ta tis, ac de Obedientia Chri- J ii, ut hom inibus m o ra lite r a d ju d ica ta , admodum inepte disferuerint; hu­

ju s m od i vero com m enta (Scholaflijche unkraut, ut ait,) noftrates horrere T h e o l o g o s confidit; vide Prcef. a d I j b r . in fc rip tu m : V if F ragen

d e r zw eifeln d en V e rn u n ft, iß V e rg e b u n g d er Sünden möglich? E rla n ­ g e n iÿ'çS-'y N e q u e indigna quæ hic inferantur, judicamus fequentia ex

difti libri præ fam ine, d ep r o m p ta: ”S o g e fc h ie h t e s derin, dafs ” z w if c h e n _{chriftlicher R eligion und W e lt w e is h e it keine Ueberein-} ”ft immung zu feyn fcheinet; und dafs viele vermutlien, eine von bey- ”den müfte w e ic h e n und ftürzen. — E s ift Pflicht für Verehrer ” der R eligion und Vernunft, zur Harmonie b e y d e r , fo viel nur mö- ”glich ift, beyzutragen. _{B e y d e find von G ott und mlisfen unzer-} ”trennlich verbunden bleiben. _{D ie W e l t w e i s h e it kann keine andren} ” W a h rh eiten finden, als d i e a l l g e m e i n e n , e w i g e n , un v e r ä n d e r - ”l i c h e n Grundfàtze der Vernunft fammt ihren vichtigen F olgen. E s ift ” und bleibt ihr unmöglich, die b e f o n d e r n Z w e c k e der Einrichtung ”der W e l t und des M enfchengefchlechts, die befien Mittel zur Errei­ c h u n g derfelben, die Bedlirfnisfe fo w o h l der Menfchbeit durch ihre ”g a n z e E x i f t e n z , als einzelner Nationen während ihres Dafeyns auf Er- ’’d e n , z u ergründen, einzelne beftimmte R a t h f c h l ü s f e Gottes dar­ ü b e r z u entdecken und genau z u beftim m en, w a s der W eltregent ” h i e r , in diefem Stande der Vorbereitung ^-zur Ausbildung des Men- ”fc h e n g e f c b le c h t, für Maasregeln nehmen müsfe. Die Vernunft ift daher ” verpflichte t, Uber das Bedürfnifs einer höhern Offenbarung nachzu- ” denken und w e n n Glaubensgriinde für diefelbe vorhanden find, fie mit ” B ereitw illigkeit anzunehmen. Sodann Hat fie das R echt, die in den ”R eligionsbüchern gefundene Glnubens-und Sittenlehre nach allgemein ’’an ge n o m m en en Prinzipien zu prüfen. _{U nd wenn fie diefs mit aller} ” nothigen Bedachtfamkeit und Unpartheilichkeit thut: fo kann es nicht ’’feh le n , fie wird z w ifch en der richtig erklärten Lehre Jefu und z w i ­ s c h e n den e w i g e n , unveränderlichen Grundfätzen der W ahrheit den ”r i c h t i g f t e n E i n k l a n g finden; Jefu herrlich e, feligkeitbringeude

v e r i , âç callum quafi obduxir a n i m o , ur fibimet fani s)

fanatique vifi, minime aperuerunt menres be n ig næ verita­

tum luci, qua Jefus ivit Or be m colluftratum.

Hisce in

casfum recidit meritoria opera, qua univerfo humano g e ­

neri optime confultum voluit Æt ernum N u m e n .

Quam

difficile fit iis m ed er i , quibus ipfis non confiant animi

fuæ infirmâtes moralesque defedtus, Chrifius innuere v i ­

detur asfertione fua Luc. V. 3 1 & Math. IX. 12. 8 Kçetctv

SX8CW ôt i<r%vovres îoctç8 . « A A ’ cl y.o&kôôs

§. XX X VI I I .

Practicam Mortalium i ndolem peccati v e n e n o quali

esfe infe£lam, inter omnes Sacros Scriptores humanam

naturam propius delineantes igitur in confesfo quidem efi.

Eo

”Religion wird aus jeder philofophifcben F eu er p r o b e im m er fchöner ” hervorgehen und fo lange Menfchen auf Erden find, das vorzüglichfte ” Mittel zur B eruhig ung und fittlichen ße sf erung, zur Befö rderung der ” V o llk o m m e n h e it und Gliickfeligkeit des menfchliahen G efch lech ts blei- ”ben.”

s ) Pharifæi ab initio quidem non im merito apud populum m agn o

fa vore valuerunt; liberalitatis, mifericordiæ aliarumque virtutum h o m i­ ne inclarefcentes; U n d e & Jofephus eorum xoc? evipyj/uttocv femper m e ­ m init; & ipfe Paulus m elio rem nondum naft us in f ii tu ti o n e m , eorutn

c lip jv tv tamquam eCKÇifZeïcclrjv ele git. A ft. X X V I : 5. Cum tem poris

tam en fuccesfu & inprimis verfus aeram Oiriftianam admodum dela-

pfi

fu n t , tum quâ m o r e s , in avaritiam & faftu m, tum qua doftrinara in monftrofas H yperbolas Cfr. H ottingeri T hesfa ur. Philol. p. 2 6 . & F r. Chr. Bucheri Disfertat. de SsofxetxoiÇ g . X X I I . in S y l l o g . Dis- fert. Godofr. M e n t h e n , P. II. p. 4 3 4 . f. H o s , quamquam infignem fanftitatis fpeciem usq ue præ fe ferebant, attamen adfeftata om ni vitae aufteritate non nifi auram popularem c ap tavisfe, imperandi cupidine d u f t o s , probat $ o h . L i g t f o o t , cum e Jofepho tum pluribus lo c i s e Thalm ud citatis. H arm on . Q y. E v a n g . P . U l . S e it. F H . C fr. G . P r i- t i i I n tr o d . in L e f t. N . T . E d . C. G . H o ffm a n n i p . 4 5 2 . / ,

■fy

)

67

(

E o vero minus tale judicium nimis durum aut iniquum

exiftimaverit quisquam, quo farius fecum reputaverit /0-

f i* m itatis, peccati,

&

p r a v ita tis

notione t) in Sacris litteris,

n o n minus quam fcriptis Ecclefiæ Patrum infigniri, tum

uni ve rfa le m illum Moralem defe£him u) finito cuivis enti

c o m

-t ) Sic V ocabulum GX.ch.ics, quod m o d o , Hebr.

r^fpondet fummnmque perverfitatem indicat, (Cfr. L X X . ad D euter. X X l I i 5. & Pftlm. L X X V l l f : 8- Coll. A ft. Apoft. II : 4 0 & Philip. I I : 15. ) ; tnodo minorem tawtum Moralem perfeCtionem d e n o ta t, qua­ li s vi 1 in optimis Mortalium usq ue fu erit, vel item ipfis in A n g e lis . E x e m p H causfa adferamus jobi I X : 20. a L X X . ita tranfl. ect\ l e où

K.y.ey.7ilcs , gxcAios ct7icßy]7c/uoci, Cfr. infra N o t . ( x . ) ad Jobi IV: i £ . N e-

q u e h o c fugit H efychiu m qui axch n x non tantum explicat per a.XUfxßct,

o b liq u a metaphorice ccStxct p e r v e r f a & in j u ß a , fed etiam per ocviaoc oc a x c f ö c c , quodcunque i m p a r , m in u s r e i ïu m , vel non J a tis

p p r f e tfu m fu e r it. Itidem v o c e s x gS'eveiot & Hebr. interdum a

S acris AuCtmibus ufurpatas v id im u s, ad omnia hominum om nino p e c c a t a , ct jusrunque fint g e n e r i s , d efignanda, E x . g. Jefai. L l I I j 4. 6 0 I I M it h . VI I I : 17. quantumvis hæ ipfæ v o c e s per fe, tum proprio, turn nieraphoriio fenRi, innuere tantum videntur im perfectiones natu­ r a l e s . & mere involuntarias; im o & interdum nil pofitivæ denotant v it io f i t a t i s , fed inferiores virtutis in illis ■ g r a d u s , qui nondum p< r f Cti & om nibus numeris ahfoluti fu erint, ut d o c e t C hryfoftom us : h eysT o tr

Ttothiv cia S eve iX — l o piri le h e ic v efvoci xott x7tY jflia^ y}vcv, Hom il.

X X I X in II ad Cherin tb ios. Q uæ haCtenus obfervavirr.us, etiam aliquo m o d o pertinent ad v o c. u pccflioc & Hebr. HN lon J quæ quamvis ple­ rum que refpondent aliisque v e r b is , ideas defîgrantibus

m a li p ro ceretic i & ü oh m taria: p e r v e r fita tis ; attamen ut Pet. MmfeFfc

in L e x ic o luo rite m o n e t , cum de peccato a f f u a li. tu m e tia m de o r i*-

g in a l i q u a n d o q u e, conjunct im u /u r p a n tu r .

u } Gregorius N a z ia n z e n u s Oratione X V h ab et: fJYjdev

oc/xocç-l e i v cvoc/xocç-loos V7TSÇ c6\'Sçûü7Tov xcct fxovx S e ö j O m n i v itio c a re r e homi­

n is m odulum e x c e d it, fbliusque D e i eft. Idem Orat. X X . Nfovoy

S e x Io 7t<xvrehoiS ccarlociscv x x i x va k o o lcv TtctSeari f o liu s D e i eft o-

+ )

68

(

^

l

c omm une m x ); tum quæ huma no generi praecipua f ue ­

rint vitia, fint vel illa

a r c t f y o is

femina in' adfe&uum t e m ­

pe rati one , quæ qualicunque m o d o referri folent ad pr i­

mam illam Protoplaftorum noftrorum

nccçxy.otiVy

cujus m e ­

minit Apoftolus R om . V. 19; vel potisfimum noxæ, viri­

um, cuique divinitus concesfarum, abufu, contra&æ. V e ­

rum v e r o , ut multitudinis ftuporem discutere, optimatum

infolentes comprimer© fpiritus, o mne s ad juftam fui arfti-

raationem pe rduc er e, confulrum fuit ; ita neminem ad d e s ­

perationem impe lle re , unumquemque ad mel iorem f pe m

e r i g e r e , di vinum decuit Servatorem Suosque Ap of to lc s.

Orat. X L .

7

o

fxeiïev otptxçleiv

e si

v a t Irjç

7tçc£!y\s

y.oit a a v v S e l s

(ß v a s to s, O m n i p ecca ti labe c a r e r e , D e i efl prim ceque & incom pojitoc n aturce. v. S v ic . Lib. cit. T . I. p. 2 0 7 . U t igitur Gregorius N a z ia n z e -

nus folam illam infinitam divinitatem ab omni peccati Jabe prædicat im m u n em ; Tuos vero cuiv is finito E n t i naevos adfignatos vult, quos

a ju x f ltx s ' nom ine non horret exp r im e r e , ita T h e o d o r e tu s adhuc a fi­

nita hominum conditio ne, ad peccati univerfalitatem conclu dit; juxta quæft. I X i n n u m e r o s , locutus:

lçe7flrjv 8<rav 7&>v

cw Sça)7rw Irjv Ç v

•

< r/v ,

7tccvlcov

u7IeX u% §oci

&lAccçlni*ocla>v,

8% ciovie,

x ) Cfr. Job. I V : i 8 - quo lo c o illud n S n h error

1

. pra­ vitas etiam A n g e l o r u m , ab H o t tin g e r o in A nalyfi Jobi ad

1

. c. ben e explicatur per d e fe iïu m , c a re n tia m to ta lis p e r f e ïïio n is a Rad. Ar. j J - g j erravit, Cfr. Sim on is L ex, Ed. Eic horn. P r æ i v e r u n t L X X v ertentes ct v.o-

Aiov, V u lg . p r a v ita te m h.

1

. d e fe ïïu m M o r a le m S y r .

r e m , Chaldaeus nSis? in iq u ita te m . N e q u e huic explicationi admodum- d is c o n v e n it , quam præopta vit S c h u lt e n f iu s , in terpreta ti o, qui vertit P tS n h per v an itatem , con feren s J q p f r u f ir a n e u s f u i t , J. D. M i c h a . c l i s S u p l. a d L e x H ehr. Noftræ vero de h o c lo c o opinioni, maxi­ m u m con ciliat robur Cei. T i n g s t a d i u s , qui in J o b o a fe in ver­ naculam linguam c o n v e r f o , co m m a citatum interpretatur : H o s fin a

Æ n g la r m a r k e r han b r ifie r . Huc quoque non nullo m o d o pertinet,

quod A n g e li a veteribus fint difti S vsx tvp ro t 7TÇCÇ

7

0 kcckcv 8 Çvcret uHhoc v a p t l / , ccKtvtflot

7

v\ % U0V8 a y o c ^ 8 9iP o a io ç u . D a m a scen . L ib . I L O r th o d o x fid . C. I I I .

S-

X X X I X .