Disputatio ethica de subjecto virtutis moralis. quam ... præside Andrea J. Anthelio ... exercitii gratia ... submittit Andreas Erici Åmann. ... ad d. 14. Aprilis Anno 1647 ...

(1)

SUBJECTO

VIR-t u VIR-t i s

_{M O R A L I S .}

•

Jjjfoanu

Divtnk tffulgcnte gtatia '

E x eonfcnfu & approbation_{e A L p liflim * faculta} tis Philofophicaein Regia Sveo_{n u m ad Salam}

Academia^»

**A N D R E A * ANXHELIO**

_{J. U. D. & Eloquentiae Profe}

flore ordinario,

Sxercitij gratia publtce difauifitioni fu_bmittit

A N D R E A S E R _{I C I gfatattlf»}

In Auditorio Guß avi ano add. 14. April* _Anno_{16 4 7.}

___________ Ü B S A L I Æ

_{, ___________}

Excudebat

E _{s c h i l i u s}_M

(2)

(3)

Thefis I.

Uem admodum via quæ ad virtutem

ducit ardua fatis, & non nifi multo fudorc inveftigatur( tcftante ipfo Xenophonte) Ita non minus difficile eft, uti ex multo rum præftantiflimorum virorum feriptis hsculenter pate*» quo in loco» in appetitu _{ne fenfitivo, an} v e r o in voluntate virtus refideao,

I I.

Verum hic de virtutibus intelle&ualibus » c_ontrover- fia nulla eft, quarum hic mentionem face_{re inftituti ratio} n c c poftulat. Illae quidem in intclfcftu lu_{nt, quem infor} m a n t & perficiunt indtq; & nomen liium_{accipiunt. Nam} affirmatio & negatio intelleétus fnnt, ut au_{tem nihil affir} m e t, nifi verum ^^fihil neget nifi fallum, o_{pus virtute in-} tcllcftuali, que hunc difponat« Arift. lib. 6._{Eth- cap.}_2.

I I I .

Sed de virtute morali, in utro horum hate fi_{ta fit, an-} eipiti fatis controverfia difputatur, & rat_{iones ab utriusq;} p artis feftatoribos admodum fpeciofæ add_{ucuntur. Vi.} Tum tamen eft eorum fententiaro exercitij _{gratia ( falvo a-} liorum judicio) ampleûi ic propugnare, q_{ui appetitui ra} tio n a li eas adferibunu.

(4)

IV# , Nara cum hare potentia maxime libera fit, & ita indif fe re n te r fefe ad hoc vel illud faciendum habere poffit, a d e o

Uteaqu* ab intellcffu proponuntur, tanquambona a c c e ptare vel relpuere queat. Ut autem illa indifferentia

a d certum aliquid determinetur, neceffum eft, (uperaddi a

li quem habitum, qui hanc indifferentiam componao#

V.

Virtutes morales in ea potentia collocare, ad quann eleffio& libertas pertinet, maxime veroconfentaneum v

i detur, cum virtus moralis definiatur habitus eleff ivus, &

e - jus bonitas in a sio n e libera inveniatur : Atqui eleff io e il

aff io voluntatis, & voluntatis aff iones proprie ac fimpli ci- ferliber* funt.

Vf,

Et negari non poteft, nos â voluntate elicere aff us circa materiam tem perantis & fortitudinis,* ut cuna

m o deratum cibum eligimus, cumq, etiam, répugnante appe

titu doloresconftanterperferimus, & pericula adimus:

i- gitur per ejusmodi affus gignentur in voluntate hab

itus fortitudinis & temperanti».

Ex voluntatis etiam corruptione haud obfcurè colligi poteft, eam primum elle fubjeffum. Bcatitudo opponi tur miferiæ praffic*. Quæ igitur facultas eft primu

m principium affionis, & in agendo principaliter exorbitat, illa eft pTincipaleffubjeffum virtutis. Morbus enim Sc c

ura tio morbi , cidcra parti conveniunt. At voluntas eft pri mum affionis, &inagendoprincipalitcrexorbitat. Sicc

- nim corrupta eft,ut pronior fit ad vitia, quàm ad virtute

m. v i l Non

(5)

V I I I .

Non folum iatelletius ignorantia (cui medentur ^ir- . tutes iatelletiuales ) verum etiam domini) ademptione in appetitum corruptione & depravatione intellectus & vo luntatis (cui corruptioni refiftunt 6c dominium rertituunt Virtutes morales) elt vitiatus: ut igitur & intelletius 6c voluntas a fuis vitiis corrigantur. & ijs fuppetiæ ad doman d u m appetitum ferantur, virtutibus imbui oportet.

IX .

Magnam prættrea experitur voluntas difficnltatem in amplcticndo bono contra paffionuæ impetus,tdeout ijs nonalliciaturfolum fed interdum quafi invita rapiatur: Juxta illud Jac. i. Unulquilq; tentatur â concupifcentia fua abltractus & illetius.

Nec congruum cft appetitum irrationalem efle fub- jetium virtntis. Nam fi hoc , fequeretur etiam .bruta ani malia virtutum efle capacisr. Sed cum virtus homini iit propria, ne celle eft ut reponatur in ejus vel intellctiu, vel voluntate: In illo aotem poni n e q u itq u ia veri & fal- f<i, non boni fcmali Judex cft. £rgo in voluntate collo

cabitur.

X I .

Nec tamen diffitendum eft , ctfi virtutes omnes prae cipue fuam led em in voluntate habeant, quin appetitui fenfuum fuo modo trib u a tu r, quatenus enim is etiam cft retiarum atiienum principium, indiget habitu virtutis ut potentia illa bene dilponatur, unde retia atiio profluere

(6)

Quanquam enim una virtus, non poteft aequali m o do inefle duabus divcrfis potentiis, tamen per participatio* nem efle potett in u n a , in altera vero radicaliter, manentc eadem materia» & eodem virtutis n o m in o .

X I I I .

Quod hoc exemplo demonttrari potett. Lex è regu la fecundum quam vivitur præfcribcre autem & proponere regulam partim ad inttlleftum , partim ad voluntatem pertinet. Intelle&us eatcnus concurrit » quatenus a tten dit quid fieri debeat, ac utile fit.

X I V .

Voluntas etiam concurrit, cum legem ferre n o n tantum fit dicere quid fieri oporteat, fed & jubere ut fia o : quatenus igitur eft, opus cft intelleßus quatenus vim obli gandi habet, opus voluntatis ejus eujus voluntati conör- mari voluntatem alterius oportet.

X V .

Et plurimum juvatur appetitus, fiquidem rebelliones •jus per virtutem m inuuntur, & ipfc ad diftamcn teCtx rationis fufeipiendum iafleftitur.

X V L

Verum tamen alterius partis authores, qui appetitui fenfitivo omnino virtutes adferibere conantur, non pof- funt negare, quin & ipfcArift. «xquo plerumq; fuas pro* bationes deducunt, fimulin ipfa voluntate eas efle pofitas veliu.

(7)

Quod præcipuè ex lib. 2. Etb. cap. 6. patet. Obi dt- fiüit virtutem per habitum TriotuçtliKOf. Atqui proæreti- cum illud maxime c il, quod eligit, 5c magis quam id quod cleßioni conformiter agit.

X V I I I . .

Quoties autem i n f a r t e irrationali eas collocaverit 1 accipiendum etiam de voluntate, quatenus ea contradi- flingvitur intelleâui. Per irrationale enim hic intelligit, quod nec ratiocinari nec intelligere poteft. At volun* tas ex fie caeca cft, ut communi proverbio dici fiolet.

X I X .

Nee tanti ponderis efle videtur ratio à Piecol. 5c Frant. Burgerd. adduäa, nempe virtutem vcjfari in edomandis afFe&ibus, afFcdus autem in appetitu fenfiuum. Ergo 5c virtutes e id e m _{facultati inefle ncceflum efle. Scdhacc ra}

tio non firmo fiatis nititur fundamento. Virtus 5e affe&us opponuntur inter (e, ut teftatur Arift. 3. Top. £a vero quae inter fic opponuntur in eodem fiubjeftofimul effe non poflunt.

X X .

Praeterea apparet Piccol. fiibi ipfi contradixifle, cum dicit naores, quae infantibus confpiciuntur, non ad volun tatem & mentem, cujus ufiu carent, fed ad fccfium pertine re. _{Et alibi humanas adiones ex mente k. facultatibus e-} jus, ut ex primo movente manare, proxime vero ad appe titum fienfuam pertinere aflerit.

(8)

-V 1. t* 2

.

3 -4

- f-6.

A n voluntas form aliter fit libera ? A ff.

A n determ inetur ab intellediu ad volendum v e l n o le n d u m ,an y . a fc ipfa^? Aff. poft. N e g . priur*.

Utrum voluntas moveaç, om nes alias potentias ad adiusfuos expetendos? AÆDi f t .

A n appetitus fenfitivus aliquo m odo m oveat voluntatem ? Aff.

Utrum pugna ratiopis in hom ine fit n a tu ra lisé accidentalis? A f f prius N / g . p £ ^

Utrum virtutes redte dividantur in intellediu* ales & m orales. A f f