De rosis Svecanis tentamen septimum, quod cons. exp. Fac. Med. Ups. proponunt Adamus Afzelius, ... et Johannes Brisman, Vestrogothus. in audit. Gust. die XX Apr. MDCCCVIII.

//

R O S I S S V E C A N I S

CONS. EXP. FAC. MED. UPS.

. I X P R O P O N U N T

A D A M U S A F Z E L 1US,

J O H A N N E S B R I S M A N,

E K O N O M I E D I R E K T Ö R E N H O G Ä d L E h e r r

S V E N B R I S M A N

C. MARIA BRISMA1"

P a g 2, i n no;is lin. 20. p ro A c a d , lege C om itir Ma g n i G a b r . D e l a g a r b i e , —- & 1. 24. pr. 12:0. leg. 8:0.

Pag. 3. iin. 10. inter Sure. & 1720. infere V o l. 1. A n n ., >— atque 1. 11. inter &/w. & /732. p one ^ 0 / . j . A ,in .

Pag. 4. Iin. 3. port p . 8 4 . adde ». 24z., — & 1. 5. ad rtn e m : ÔnM. V e t. A cad. H andl. 1782. s. 166. f F , inque not. J. 5. poll. Stockh. 8:vo: — f i * ) A n m ä rk n in g a r o fver 17St å r s v ä d e rle k, fo m up h jfa Calendarium F a u n a f o r IV erm do S k ä r g å r d , f . 158— 167. ~ Lin. 12. expungantur voces : veil Sian. — Inter 1. 17. & 1. 18. inferantur:

R o f a 4 0 6 . , Li n n. D ifs . F lor. Oecon. p . z?+. i i * ) Sz A m o en . A c a d . V o l. I . ed. H olm , tdf L ip f. p . s z z \ , fed ed. L u g d . B a t. p . 568 f . ii **).

i n q u s n o t. I. 8. port i7 4 7 > 8 'vo : — ii * ) R e fp . E l . A s p e -

l i n, _{U p f. 1748. 4 tto. — ii*4*} H olm . £? L ip f. 174p. 8-‘uo ,} ■& ed. C a m p e r . L u g d . B a ta v . 1749. 8:vo,

atque randem ad finem contextus feu infra 1, 23. a d d a n tu r: R o f a , L i n n . D ifs . M ira c. In feS f. p . 1$f . n n * ) , & P a n d .

In fe ff. p . 15 nn * * ), atque A m o en . A ca d . V o l. 3. p. 3 2 7 1 . , & V o l. s . p . 246 f .

inque notis ad finem ipiius p a g in æ : — n n *) R efp . Gabr. Ema n . A v e l i n , U p f 1752. 4:to. — n n * * ) R e fp . Er. Ol.

R y d b e c k, U p f. 1738. 4'do.

D e eis, quæ in N o v is A c iis Regice Academiae Scientia-r u m Stockholmienßs m e m o Scientia-ra t DocScientia-rt. O d m a n n , jam fu p ra p . 32. n ortram fententiam d i x im u s , & ad B:um v o n L i n n Ö

q u o d a ttin e t, tametfi in his tribus locis de R ofa in genere l o q u i t u r , d ubium n o n e r t , quin in fpecie caninam fignifica- •tam v o lu e rit, quoniam in his om nibus n o n nil! ea a d f e r t ,

<|i>æ in aliis foli canina? a c c o m m o d a t. — Sic etiam in D i ß . F n/cf.. E 'c u k n î . U p f. 1763. 4:10. p. 3 f . , Sc A m o tn . A ca d . V o l . 6. H olm . 1763. $:o. p . 3 4 6 f . , q u a m q u a m gen eratim «5c plu raliter pofuit : Rofce v a ric e , quæ in ufurn cu liu arem a d ­ h i b e n t u r , unice caninam eüirr heic intellexisfe, eo certius v i­ d e t u r , q u o d inter noflratcs vix a lia , q u a m h æ c , f iu d tu s fe­ rens efcolentos, illi nota e r a t , q u o d baccis indigenis a d n u - m e ra n fu r i/lae R o f æ , Sc q u o d citantut F lo r. Svec. 441, at- que N a t . M e d . 241. — In D i ß . P la n t. E fc u l. P a tr . p . z$. Sc A m o en . A c a d . V o l. 3 p . 89. pariter cum R ofa 1 0 6 . i. e. canina n o m in a tu r q u id e m R o fa 1 0 7 . , quæ fp ïn o fis fî- nia deinde appellata fuit. Sed quaccumque ex nofltis a g r e - flibus hæc f i t , eam in cibos neque receptam a u d iv im u s , neque ob p a r e n c y m a frudi us m o lle n itim q u e tenue facile credim us posfe recipi. — E t quamvis in editione M ateriae Medicce p rim a n u m e ru s 2 4 1 . , ut v a rie ta te s , Rofas c o m p r e ­ h endit q u o q u e cen tifo lia m , damascenam & albam , hae ta ­ m e n , apud nos ubi c o l u n t u r , floribus u tp o te pienis infigrti- tae, frudlus praebent, q u a n tu m fcim us, n u m q u a m p e rfc d lo s atque esculentos.

5. lin. 2. p o f l p p ') , infere r V e r n a t. A r b o r , p. 10 p p * ) > inque n o t . 1. 4. p o f l ca rm in a : — P P * ) R*fP- H a r a l d .

B a r c k , U p f. 1753. 4 ’.to, N e q u e hic u llu m invenitur n o m e n triviale, fed t a n t u m m o d o r R o fa 406. , — lin. q. pofl 293. pone 367., — 1. 5. pofl M o n sp . adde p . /7 ., — 1. 13. pofl i i i j ; in feran tu r: — C o l l . M ed . W e r k 1763. f 333. i i i * J ; inque not. 1 . 19. pofl 1763. 4A 0 : — i i i * ) P ro v. M e d . i L o v ifa D : r J o m G e o r g C o l l i a n d e r s B erd tte lfe . i n o p e r e

C ollegii M e d i c i , cujus titulus fupra p 36. I. 20— 22. infer­ tus videatur. — E t t a n d e m i n n o t . L 1 0 . p r o P a j * . le ge Da v

--^ v ^ ~ - *îri

— _{3 9}

S o l u m _{R o fæ canines n o m e n pofuit uferque <5c in Dis-}

f r t a t i o n e hcic citata nofler v o n L i n n c ' & in Relatione fua M e d ic u s olim Provincialis D :r C o l l i a n d e r . Ille o rd in e m in Svecia vernationis arborum fruricumque explicaturus, hanc R o f a i n , infer U lm u m cam pcArem & Pyrum com m unem l o c a t a m , v ictfim am prim am n u m e r a t, & hic in catalogo h e r b a r u m m e d ic in a liu m , circa urbem Lovifam fponte na- f c e n t i u m , eam m em orat. _{H ic autem catalogus liquidem} n o n ta n tu m eas, quae in agris crefcunt, fed etiam quae in h o rtis c o l u n t u r , Airpcs Ane ulla diA indione continet, nihil inde lum in is rei dari p o sfe, quisque intellexerit.

P a g . 6. in n o t. lin. 7. loco om legendum vid. Et praeterea heic o b fe rv a ndum e A , titulos T r a d a t i o n u m fequentium ». ///") & uuu) non esfe e x a d e e o s , qui in ipfis AEfis Regice A - xademiœ Scientiarum Stockhohnienßs videntur, fed quales in h o r u m A edorum I n d ic e , Stockh. 1780. 8:vo. p . 17. 22 o c c u r r u n t emendatiores.

P a g . 7. iin. 9 . poA / * ) , inferatur: M a t. M ed. ed. 2. p . 12p h C ausfam , _{cur h anc quoque e d itio n em , non ab ipfo v o n} LiNNe', fed curante S c h r e b e r o quamvis p u b lic a ta m , heic ta m e n citatam velim us, duduni fu.pra p . 18 in not. 1. 2 — 4. fitis e xpofuim us.

P a g . 8* Un. 5. expungantur v e rb a: triu m v e l, & poA v o cem : albcu, a d d a tu r : ac.

Q u æ heic 1. i i — 21 de R u d b e c k i o , P a t r e , d i d a funt, feribentibus nobis jam tum erat fufpicio, Rofam noAram caninam foliis utrim que glabris faltim e duabus conAare fpeciebus. _{Sed illius rei a d h u c valde incerti nosm etipfi,} de ea m e n tio n e m inovere dubitabamus. Q u o d a u te m tunc f o l u m fufpicati fu im u s , nunc revera explorate fcimus m ul-

tisque argumentis comprobare posfumus. Etenim diuturna

fol-foUertique invefiigalione tandem di d i c i m u s , has R o fà rtrm fpccies, etiam per plures annos in H o r t o A cadem iæ n o f i r » Botanico cultas» indicibus v e ris , quas fuppedirant prasfertiin petioli atque f o lio la , im m utabiliter in te r fe differre. H a ­

r u m utraque flores vulgo f e r t , quos v o c a n t , incarnator, fed alteram obfervavim us in terd u m niveis o r n a r i & faturate ru - bris alteram. Q u a r u m hœc ig itur illa e r i t , q u am n u n c u - p t O l a u s R u d b e c k , Pater, R o fa m ru b ra m fy lv e ftr e m f o li i s non h ir fu tis , & fortasfis qu o q u e ea , q u a m E l i a s T i l- L a n d z dicit R o fa m fy lv e ftr e m r u b r a m , fupra p . 3. in n o t. /. 3. i n d i c a t a m , nifi haec fit aliqua vel e villofis vel e fi» - nam om eis; id q u o d ex allatis e F in lan d ia exem plaribus ali­ q u a n d o c o g n o lc e m u s , a d h u c infcii, q u o t & quaenam verae R o k r u m fpecies in ifla regione fua fpo n te nafcuntur.

Ad auiß o rem C hloridis Gothica: , cujus m e n tio in fe rtu r

Jin. 2 7 . , q u o d a ttin e t, v e r e m u r , ne Br o m e l i u s fuerit ejus» v e ru m & fine ulla u7roKC7SY\ fe mp e r u fitatu m c o g n o m e n , cfr. illius L u p u lo g ia , Stockh. 1687. rz:o. Sed filius ejus* m ultiplici eruditione m u n e r u m q u e va rio ru m f u n d io n ib u s c e ­ lebris ille, tandem Archiater & Prasfes c u m C ollegii M e d i ­ ci tu m Societatis C h i r u r g i e n , a b initio v o cab atu r Br o m e l l,, cui deinde praepofitionem v o n adjecit n obilitate d o n atu s, vid. St i e r n m. A d e l. M a tr ik . z id ra D e l Stockh. 17SS- 4 :to*

fid . 1397. n. 1793.

10. S u n t in prtefenti nobis ra tio n e s, quae ex ea o p in io n e ,, quam heic 1 . 8 — de B r u n f e l s i o , L o n i c e r o , T a be r -

n æ m o n t a n o & ipfo B e s l e r o a ttu lim u s , nos moveant. —

Scilicet B r u n f e l s i u m ne R o fa m q u id e m u lla m cogitasfe,

nifi ultim is ejus v erb is, quae in not. 1. 8. citata v id e a n tu r, p ro b a ri potefi. — Defcriptio L o n i c e r i a liq u an to melius fe h a b e t , & addita figura quam vis p e s f im a , n o n de Rofa»

. . . ■ ■■ -u- Ts -sf =r \n

T a b e r n æ m o n t a n u m & in prim is B e s l e r u m fi tandem r e - fp ex eris, non d u b iu m q u id em e f t , quin uter que R ofa m ali­ q u a m e caninis, q u a ru m p ures a p u d nos fpontaneas jam' n o v im u s , intellexerit, fed ille certe n o n Linnaeansm, u tp o te floribus folitariis„ & fu ani e c o n tr a r io cym ofis, infignenu

In n ot. 1. 6. p o fi arborefcit adde etiam.

Tag. i i . lin. 2. loco G o r d u s erit C o r d u s , — inque not.

1

p r o Cap. 8. lege C ap. 2 ., — 1. 7 . pofi D io fc . t. c. infe- ; re p . ip. b ., — 1. 13. lo co am plexum p o n e a m p le x u , —-

& 1. 17. pr. 146. leg. 446. cet.

F ag. 13. lin. 6. pofi aliam a d d e : C f fo r ta s fe duas — — —

— — — p rœ d ita s y

Pag. 14. lin. 12 — 14. p ro verbis r

0

T ag. 1 5 . lin. 1. fq. lo co p lu s m inus que ru b ris l e g e : incarnat Is,. C f una f e r t etiam pulchre rubros, — L. 18. ante p . fS*

i 6 . lin. 2. p r o invenim us p o n e in v e n iu n tu r , & pofl o m n ia , infere hæc Verba: n iß Sy Aeni a Naturae in editione M a terice ejus Medicce Schreberiana p r im a esfe la u d a tu m , illi ip fi trib u eris.

19. in not. lin. 4. lo co 42p. lege 430.

20- in not. lin. 13. p o ft 12. a d d e : Holm. 1767 g:vo.

Qu o d h t i c lin. 17. de PhaJscna T a u , u tp o tc e tiam

R o f * in c o l a , d i c i t u r , fola eaque u t videtur non adeo c e c ta aucAoritate nititu r Fr i d e r i c i Ra b e n, q u ip p e qui in A c tis Regier Academice Scientiarum Svecanæ A . 174p. p. 130— 133. T a b . 4. f i g . i — 14. m e ta m o r p h o f e s om u es Phalsenae t u m

hujus tu m Fagi accurate q u id em defcripras depicA-sque

(ra-d i(ra-d it. Sed d e cujusque dom icilio n o n Fatis dirtintAe l o q u i ­ t u r , liquidem illius rei m e n tio n e m n o n ni fi generaliter fa­

cit in ipfo com m en tatio n is t i t u l o : B e jk r itn in g om L o fm a - Jken p d V ild a p e l, B o k och T o rn e. U n d e lequi v i d e t u r ,

folia & M a li fylveflris & Fagi & Rofae larvis h a r u m utriusque Phaiaenarum n u trim e n tu m praebere arque dele<Aabi- le. E t fub h o c generali titulo d t f . r i b i t u r etiam Phalaena T a u j fed deinde fub fpeciali h o c c e : B o k - m a ß ie n , m u t a t i o ­ nes e x p o n u n tu r Phalænae F agi. — Quaenam ig itu r ex m e n te

ïipfius Ra b e n lit efca h a r u m la rv a ru m utrique p r o p r i a ,

n o n facile dicetur. E t ad P halæ nam T a u in fpecie q u o d a t t i n e t , ab illo praeterea disfentiunt otnnes alii. Sic Ro s e l

h an cce n o n ta n tu m in Betula alba, fed etiam in Salice p en t- a n d ra ( IV ollenw eide) habitare n a r r a t , <Sc c e te ri, quos c p n - fulere l i c u i t , aucAores, n o m in a tim Fa b r i c i u s & noArates

o l i m , t u m Le c h e tu m v o n Li n n c' , fo la m B etulam e a m in c o le r e , u n o ore re fe ru n t.

U t c u m q u e vero fe res ita h a b e t, a noftro Ra b i n

optim e & deliuitam <5c in primis delineatam esfe Phalxnara

T a u , infitiari n e m o poterit. E t h o c tametfi p r i m u s , q u o ­ ad n o v im u s , agendum fu fc e p it, ita tam en prieAitit, ut ejus figuræ p r x nitidis illis, quas coloribus deinde pingi curave­ r u n t R o s e l & S c h æ f f e r , accu ratione fe c o m m endent. — L a r v a per omnes fuae mutationis gradus ab ineunte setate, q u a m diu fpinofa, usque ad p r o v t d a m , quando inerm is, repraefentatur f ig . 1— 5. Q u æ in operis Rôseliani V 0/. j . T a b . 70 fig . 4. s occurrit larva fpinofa, hujus fpeciei esfe q uidem posfir, fed vix ea inermis in Tab. 6$. fig . i. , q u a m inde deferiptam citat F a b r i c i u s , q u am q u e foliis vefer Salicis penfandræ dicit R o s e l . —- P a p a n igra fpinis albis exhibetur f i g . 5 . , & a Roseliana illa brunnea p ilo fa , , q u a m laudat F a b r i c i u s , differens videtur. — Im a g o tan­ d e m fiflitu r, nem pe mas qui m in o r & colore, u t aju n t, o c h ra c e o faturatus f ig . 7 ., atque fem ina, quae m u lto m ajor m u l t o q u e dilutior f ig . g. dorfo v ifa , <3c fig . p . fubtus in- fpetfla. _{C u m his figuris & m agnitudine & colore & aliis} q u o q u e notis, quae in nofira c o lle d io n e InfecAorum S vecano- r u m a d fu n t, exem pla utriusque fexus perfetAe c o n g ru u n t; q u u m e contrario m arem & fem inam aequales, eam quam ­ vis pairllo d i l u t i o r e m , tamen alis anticis nim ium f.,Icatis acu tisq ue, co m m o n Arant figura; cum Roselianae tum Schaef- fertanae — Qui de hac Phalaena fecundus fc rip fit, eft P ro- fesfor L e c h e , & primus qui ejus larvam dicit de Betula v iv ere, in D is f. N o v . In fe ffo r. Spec. Rejp. Is. U d d m a n , A b . 1753. 4 ;t°- P 3 l ' n — E u m proxim e q uidem fecutus eA R o s e l , _{fed qpia totam fuam Phalao a T . u hiAori.Jii}

n o n ipfe publicavit, noAcr v o n LiNNe' jure q u o d am confi- derari queat ut fertius .urA or, quipue qui Sijfiematis N a tu rœ editioni decimae hanc Phalaenam prim u m inferuit, citatis fimul figuris R éselianis, quas tum p :cAoS q u id em , f d non dum in vulgus editas atque adeo nulla adhuc deferiptione illu- Aratas privatim obtinuit.. — U terque a u te m , L e c h e & v o n. Li n

-A a . VV. .. -t-**— i

4 4 - - ■ ^ -s ^ v 1

LiNNe folam fetninam ad m a n u tn h a b u i t , u t ille ap e rte f a ­ t e t u r , & ex h ujus defcriptione in F au n a Svecica c erto c o lli­ gi p o te fi; quare etiam e Rabenianis figuram in u nic o lo c o , n e m p e in D is f. H o f p. InfeSi. F lo r. p . 23. vel A m oen . A cad*

F o l. 3. p . 293., & o d a v a m & n o n a m , fed in reliquis om nibus ta n tu m m o d o o d a v a m notavit b;s v. LiNNe'. Qiiae- n a m vero fit c a u s fa , cur in fuis qu o q u e fcriptis ide m f e c e ­ rit Fa b r i c i u s, n e m o equidem d ic e t, nifi de n eg lig e n tia

a c c u ra tio n is, in h o c a u d o r e n o n adeo i n f o l i t a , cog itav erit. Pag. 31. in n ot. lin. 3 3 . loco Ry d b e r g lege Ry d b e c k, — &

1. 35. port infeSfa, a d d a n tu r htcc: in D is f. M ira e. I n f e f f . p . 13. & A m . A c a d . F"ol. 3. p . 327. ed. 1736. p o rr o C y n i - pedes ( F n . S v . 9 3 S . 9 f , *n ec^‘ D^4> expresfe C ynipede r

R o fce,

Pag. 32. lin. I I . ante H o r tu m p r o vocabulo e x p u n g e n d o a p p o n e comma ( , ) , atque pofi U pfalienfem a d d e : f i ita vid eb itu r, S yfiem atis Naturae editionem duodecim am, licet a Sc h r e b e r o p o tiu s quam ab ipfo v o n Li n n ö citatum hocce

opus p u t e t u r , inque n ot. lin. 7. ante d ic itu r , infere: v u lg o 9 & 1. 16. pofi d iv e r fa m , five ad finem ipfius paginae hato v e rb a : c fr fu p r a p . u . in not, I. 23. & 2 4 .

Pag. 23. lin. 3. pofi in e r m ia , a d d e : exceptis p e tio lis , qui in m u l­ tis hujus trib u s f u n t p lu s ininusve aculeati. — & p r o v e r ­ b is: H anc ig itu r D o d o n æ i R o fa m , qua; in n o n n u lla e x e m ­

p laria m endofe irre p fe ru n t, le g e : Hccc ig itu r D o d o n æ i R o - f a — L. 15. ad finem in fere: C f r t a m e n , quœ fu p e r hac r e , quatenus ad C e l s i u m f p e f f a t , in prcefenti D isfe rta tio n e

f.

41

,

locuti fumus.