Disputatio physica de atomis quam permissu ampliss. fac. philosoph. in regia academia Upsaliensi præside ... Petro Aurivillio ... pro gradu magisterii, publico examini subjicit Laurentius Hesselius Nericius. In auditorio vet. majori ad Calend. Ianuar. an

J5

-' - _>/> B. C D.

<V

DISruTATIO JPHYSICA

ATOM

I

S

Q^AM * r

Fermißu Ampiijf*

Fac+

Vbilofopb.

In

Regia

Academia

Upfalienfi

P_RjESIDE

M.PETRO

AURIVILLIO

Log,

& Metaph,

Prof*

Ordin.

ProGradu_Magiftcrii»

Puhlico Examim

_fubjicit

LAURENTIUS HESbELIUS

iScrieius.

InAud'itorio Vet.

_Majori

Ad30 Giilind. lanuar.Anni

cb bcLXXIV.

STUENGNESII,

S4» R*a M+ris

MAGN& FIDEI VRO» ET AULÜE QUONDAM REG, SVEC,

PRJEFE.CTÖ STÄENUISSIMO, PER1LLUST. $ EXCELL™ DQMWO >

DN.

BALTHASAR!

HjEREDITARIO DOMINO DE DOMINO iN

■zmx<£?@ö6/

$£U2K/

3ii3@éö/

$£>%&

W33$

DOMINO MEO BENIGNISSIMO

ET

PATR.ONO MAGNO

Excellentiflime

DOMINE)

Patrone

_{BenigniiTime.}

Sl

tomonj

nudum R

_feu

_in

ei prafentü

_N

_aturdminimum

nomen

>

quod

_fonat:ß

Å»

fei _tjuoque

_{ejwsdem traftationem-,}

_{quam ru¬}

ft

r/)inimam>

id eß, rüdem

iß mansam

pro-mittere non

_poßum

:

Si

me

denique

ipfum*

qu't

Littratorum

omniumfum

minimus,

ß

loco _{prorfus ulttmu*> intusaf> vercorfane>}

ut huic

_qualitunque

_Exctcitio

_Academtco

llluflrifimum

Nomen

1

uunfjtirafigere

au¬

fm*

Equidem

haud

ignoro>tantum

D

O-M JN U M 3tantoin

faßigio iß

Emmen-tid _{pofitum) tantdque}

_{Eruditione perpoli•}

tum)nonnifi

_quod

_perfeftum

»

quodque

ma-gnum

ß

eximinm

eß

decere

t Magnos enim magna

deccnt>

eommuni

verher-bio dotemur♦_Qu*

_igitur

_{fronte^Domine}

_Ex.

teilentißimeyego

minimus

minima

h&c

oculU

Tuis

_fubjicere

_prafumam?

_Ccrté*

_{nif alt}

_a

heic wecsmmoverent>

audentemque face*

renti ab aufu

ißhoc»

_Wo vel cogjtatione

ipfd

me

plane

)am

cohiberem*

Verumenim*

verb _quum

_mihU

_{prsprid experientid edotlo-,}

ignotum

efje

nequeatyquantd

fölet

Humani-tate ad Te aieuntes _{acceptaret quantdque}

Benevolentideordem

_atloqui

_(ff

audiredidcir-coExceä^atn Tuam _hoc-,

_{quale-jam-cunqus}

declarandi er_ga

Te

offßcii

_(ff

debiti

_{mei fi~}

gnum

fuerit

?

boni

confulturam nu[lut fane

dubitaverim ' Et id_{quidemtant? nunc mi¬}

nut}

quanto connatam animi Facilitatem (ff

_{fßenignitatem}

_profundiore

humanio-rum Literarum culturd

_jam

_{oltm perfe}

et-ßi; perfedlam

verb

quotidiand

bonarum

artium _{(ff rerum}

_{invigilationc ßrenuut}

iäuftrare

adhuc

_{fatagis, Unds}

etiam e

media

quafi fublata mihi

eß omnis

htßtandt

caw

fa, qud

dubitari

ahdr meritd

pojfet

>utrum

talis _{argumentifcriptum*}

_quad

_ab

_{Officio (ff}

ßudtis Tuis alienum

videretur*

offenefufti-nerem? Etenim

_qutfic

i

quemadmodum

Ex-cell* aTua, banasamatliteras> iü%femper» ubi peroccupationss graviore*

Ikuerttänvi-gilaty

non

poteß

mn

facilé

cujutvis

argumenti

Lucubrationesy_qua,

_fubmiße

_{(ff humiliter of¬}

feruntur>

benigne

oculis aliquantifper

ri-Thtixcfunt-lPatrweMagriC)

Qut alla interim

illuflriffimxVirtutis

tua

Encomia tacito

nunc

ßlentio

tnvolvarri)

qux memet

in

dedicatio-nis _{propoßto pergere>}

_{vultumquc Tu}

_um

henigntßimum jjerare

jubebant*

Et

licet

non

_ejjcntfola

_tamen

beneficia

_tun,qua

_adefr

apud

me

farSe

babenturt

utpretiumcorum

brevi _{tß inopi}

_{pradicatiane diminutum}

_tri

nolim> meultro hac

_{»ccafione ad}

fubmtßam

Tui

_{compellationem}

_{jam dudum invitdfJe}

videnturv Eum _{Te namque femper,po(L}

quam

in

illufirijjimd Aula

Tuå

viverec

x-perim >

prxbuifli

> ut

infignem

Tui

aga

me

_{Beneßeentiam}

_nunquam

demirari

fa-tis>nedum

_cöndignts

Eandem lau

_di

_bus

prx-dicate _potuerim.

_Igitur

_{ne mirerts}

qux-fo> Demine

*Gratiofijfime

>

quod prxluflre

Nomen tuum

_{obfcuro-huic,}

_ß

_{tanium non}

prox'mod

rußied

jimphcitate

opufeulo

prx-figcrc

baud

erubucrim

jIVon enim

Nomen

tuumi

_quod

_ubicp

_jjlendorefuo

_{corufcaty fri*}

pto

hocce

meo

tliußrarefed

iüuflri N

ominü

tui nitore_fcriptum

illum'nari

_meum

>

ßy

quod

caputrei

efly devot/ßimam

erga

Te

emu

mi mei

_gratitudinem

_>

_fummamfy

_pietatem

publice

etiam

conteflari

geftleram+

Excipiat

profn_{de vultu fereno}>

qutcquid

hk

ante

des tuof

_{fuhmiße deponitur> få}

_{non tam mu*}

nufculum tpfum, utpotcin

fe

exiguum > quamttwmum

_{cßerenttsgratifßmum}

intuea-ref obfe_c?o

apud Excellentiam

Tuam

vice valere, _{^«4»? ^ Te}

valuijfe

nolumeß

»facditutem

få

benignitar

tem. enim_ß

_{jam htc obünuero}

>

ftis

fuperque fcetui

meo mc

providiße arbitr$r

*

d?/ zVftf

_{apud pleroffy}

_quia

_Exce/h^m

Tuarn_{faventibtustumoculis}

_adßexiße}

ntc

indigmm

prorfua vultutuo

_{iüuftrißimojw}

dicdjje videntigrstiam

initurumnon

_poß'um

non

_{facile mihi poüicert♦}

reliquum

efl> Deum _{Opu Max+ /0/0 peB$re}

fupplex

Venerory Ut Te ta"/z>

_diutißime

fuperßitem

eße,

få felicem conatibiM Tuis

fstcceßum

indies

largiri!

Sßpitet

ts

Excel-lentiam Tuam > ^ ^ »4/0 _clernen»

tißime cußodiaty

vehementer etUmoro

qua-JoquCj

!

üxcell* Nominis Tui

Dab _Devotinimus

cultor

2j.Novemb»

P

_{'R^M RATIO.}

NObiliffimarum

uumi)_{quaj tamå}

parker

_yeteribus

ac

jueurtdisf,

_{> quåmreeentiori-}

Qurftio-busNaturalisScie itiae Peritis_{difputari folent,}

unatu baud immeritö_{»quaedc Atomis eft >}

cenfen-damarbkror, Fun damentumfsuetotius_{Phy ficae bsec;} ipfavidetur:Namnota cantum materiarertitn

natu-ralium_primaAtomifunt>fed &diftku.ter

Phaeno-inena_{quatdam natur»abiis explicari pofTtint}> qttii

earum_{doéhinampenitus repciant cometruumtque,}

HinciIlos> _{quicontraeamin PartePhylices}

Genera--li _{difputarunt> eådem>qutim ad fpecialém} perven-tumeflet> aegré caruiffe deprehenlum eft_>fi inodt».

leliciterinfcrutandis_{interprecandisqueNaturs}

arca-nis_{progredivellent.quod velexempio ipltus Arifto»}

telis»Atomorum._{alioquiti oppugnatoris» manifeftum}

ciTe_{potérit, Ille enim quanquam Detuocriti}

alio-tuinqueVett,Philelopboruinatoinosrefutare

cona-tusfit» i istamen carere _{ipfe non potuit>quuin in}

Parte_{Spec,feleexpedire deberet,vid lib. i.deGen,} &_Cor,cap.2.&i.Meteorol. cap 9. Hincfaéhim

(1-tiedubioeft_{»titquidain fententiarade Atomis> auc}

å. fe _{oppugnatam■»autficco prsteritatn pede}

> non

agnofcerent ftatim>quam tarnen poftca> re melius« perpenfå>approbarunt & defenderunt, Quod

cele-berr. Sennerto evenifle_{videmr>apudqtiéin, Epitome} Nat, Scientisaltmntermerei_{hujus itlentiumeft> fedt} in_{Hypomnematis fuismagnoeatjdemconatudcfsn*.} dere nondubitavtt: Necnon_{ipli Scbartio>qui prir} raufententi»_{de Atomis contrarius fuit»fed tandé te}

ipfeeandem_{tutapi cspitiUtexPhyficeejusrecognitä.,}

Uquet,Deindc>utnobilitatedotftrinambancubiqi clai

ranukaucc_{jucunditateeamprotiusjejunainadterere.}

baud erubefcimusj _{quod neminem> nifi}

teatilla_penitus>inficias iturum fxiftimo, Quåm

verofit illaNaturae Scrutatoribus utilis> id

acutiili-mus_Scaliger»Ariftotelis alias & admirator&

pro-pugnatoracerrimus.docerenos potent»vid.Exer. 9,

32.16.IPI. &alias. Digna proinde hxc lpfa Mate¬

riamihi vifa fuit> quam Difputatione qualiamque

hac occafioue _explanarein•> quamvis _{& antequam}

Inciperem> & poftquam _manus eidem admovere

«aeperim partim me teliciter per ingenii

temiita-tem tanta inre >töt_{tantisque ditficnliatibus} expoii-1.1 » verfaripofle facilé inteilcxerim_{i Nam licet}rei

hujus exiftentia atm rationi> tum experienti*» nonnunquametisrm fenfibus? -obvia& plana fit>

in-tricatamramen&dubiam_pertinaxmultorum. cou-tradicendiftudium reddidit,Nihil enim.tam clarum •& verum-5 _{mquit Seimertus> dici poteft>quod 4}

contentiolis _{ingeniis indubium vocari uo.t poflir.}

Hyp, 4,cap. 4,Verumenimvero> qvuminre pu1-crä & arduå> _{quäm infacili&vilt>labi& errare}

pulcrrasfemperduxeritn> tantumabfuit>utrei

hu-)us diificultateme deterreripaflusfirmutpotins vi¬

res measin ea_{periclitari voluerim. Quod fa}

igi-rurin hacremin fubtilirate»111hac ab Eruditorum

colloquiis& co.ifultatronibns abféntiä-»

bonoium->qiie Auélorum > quura ruri-c gerim? penuriå ise-pius fortaflis hallucinatus fim > tam _{sequtun fore}

mihi _{ignofci exiftimo >}

quam meliora Docenti

aulcultare egometme paratillinnrm fore fpondeo, Quamobré B, Lediorem oificioléic amice_rogatuin.

veliim?ut_{qur minus re<3é}

?minusque commödé &

edodteåme allata fuut» _{sequi bonique ccnfulere»}

atqueleniori cenfuraexaminarenegravetur.Tuin¬

terim»ODeusdementiilime _{>quiMaximus fsepein}

minimis_{confpiceris» uiahic adlisgratiä.ut» de hifce} corporequidem minimisj fedadintinitam Tui

fa-pientiam&pocentiampraedicandam maximis

adlu-rus>Divinotuo axil10 fublever I Tuain enim

lau-4emetiaminhis 1 _{quomihianqquiusnihil} » ante «BViiaqu*ro,

M&t6*3Xåi&e&dX$40?(!M>V

D isputationis

D *

A T O M I S

Tbeßs

l,

Ocem

Atomi Graecam

cflc,_{ortumqi fuum} ycrboTg-Iuycwdcbcre interalios Grace« üngv« perititfimds Ifidorus, Scapula &

Budazus

Auftorcs

Tunt. a'wotSrerofiaenim fit<* rofiK

b.

c.

/«-ficfui)

infecabilis

>

qu'tve

dißetari

nequiti

quodifubftantive funiptum»

corpufculum

tant«

parvitatis,utinplures folvi naturaiitcrnon p«f-iit>dcnotat. Sunttarnen_quibuscumHcfychio

nondifpiicctdcriyatio Atomi octto

t5

drfiu»

qu«'-*vox

flatumy halitum

>vtporem

få

fu•

mum_{fignificat, fiquidem nonmagnam folum}

hasc _{ipfii cumAtoinis convenientiam habere,} fed &reyeraintcrNaturac minima_reputari

pof-fe_{videntur,Atomiqucfccundariac} diciconfiiC-Vcrunrt.

11. Varia _{quoque aceeptio}

_vocis

_hujus

cfTcfolet;vcicnim fumituri._{pro pulvereper}

aera_{volitantc, quac vulgi}

_cumprimis

rum_{appeiiatio eft. t.Aliter etiaaf)}

Ifidoroacci-pitur,quandoAtomostempori,numcro &literss

inetfedicit. 3.ProEffluviis ab aliis _corporibus exhalantibus,quorum_quaedam obparvitatem& fubtilitatcm,_{quam minimam habere putantur,}

atoma non _{infrequcntér appellari folent. Et}

denique 4 pro Corpufeulotantasparvitatis, ut nuilatenus pernaturam fcindiautdividi ulterius queat,differtque å punfto mathematico,cujus

nullam efTe parrem MathematumDolores do¬

cent. Atomusverö, _{quandoquidem corpuseft}

phyficum,fuis conftabit dimenfionibus, Ted ta¬

rnentaiibus,_{quaenullam, falvå atonvi}

forma,di-yifionem admittere_poffunt. Quacacceptio

pro-priiftima eft,&ad prasfens negotiumquam ma-xime_fpeftans.

m. Diverfa veronomina, _quibusin

ex-primendis corpufculis kifcc Au^oreslituntur,

IiaecTunt_{pracipua»quod Principia, initia»}

Ele-menta,Primordia&c.voccntur> fiquidé_exiis,

ut materia_{prima,corpora omniaconflata}

vete-xts Atomorum Fautorcs döcuerunte Hinc

et-iamfeminarium,Materia,videiicct _prima, fe-mina_{rerum,quo deLuerctius&aliivideripof¬} funt, Moveßtf äuté feuUni_tåtes ä Pythagorå,

sh_{Epicurovcrccorpora,&quidéxaT}

i£o%ijv>

quod folida&inanisexpertia fint, appellantur,

Unde _{fapecum adjefto dura,folida, plena ab}

ipfoefferebantur.Aliis_{infuperNaturasminima,}

corpora indiyifibiiia, divifionis _{experda, cö}

qiiod in

refolutione ultra

ca

ad

minora

pXogref-fusnonfiati Termini_{parvitatis,cermini} exten-hvi, dimjnutas Entitatcs & idgenus dicuntur. Democrito quoqueradicescorporum

nomina-rifoiebant. Omniumautcm ndtiffima

celeber-rimaqueeft voxilla,Atomorum, ficdiåae,quod

Tofjujv

feufe#ioncmnonadmittant. Teftc

Scr-vio _{Eclog. 6. Cujus vpeis primum Auéforctia}

EpicurumTheodoretus , JLcucippum vero &

Pcmocritum Laftantius exiftimarunt.

IV. Hisita breviter _{pr*miffis refta ad}

Quseftionem, andencurtalia minimainnatura

corpora ? progrediemur: Neceile n.judicamys

eam _{praEniitti prius deberc,quamquid fint}

de-finiverimus,_{prsefertimquuni nonfautores}

tan-tumh*c_{ipfaAtomorumdo&rina,fed&} oppu-gnatores atqueinirnicos> eosque & mul,tos &

magnos, querumprimumArift. fe facileprse-bet,invcaerif.. _{Nonquidem negafle illum in}

totumAtomosexiftimamus, h.e. _nunquam

cx.-titifle inNatura, fed anpoftmiliionem _rcrum

extent revera, indubium yocafle,_quum

cprp,u-fculaillaita in

mixtionecoaduniri»pcrquemu-tuamaßioncm& _{pafTionemfic inter fe aiterari}

& affici ftatucrit,ut_ampliusnonfint,_quod

an-te _{mixtionem fuerynt:vel} , fi divifio aiiqua

corporumnaturaliumconcedenda>progredi il-lam in infinitum deberc,juxtaillud:continu»

umin

_infimtum

_diviåi

_poteß*

_qua

_de

_xc

_quid

fettf iendum _fequentia

_{fubindicabunt.}

H.

Ii

V. DariautemtaiesAtomos nwnifeftum

eft_{primo»ex tritoitlo,coq;veriffimo}

tamPhyfi-corum_{quam Metapiayficorum Axiomate:/VaJ}

turanon

eft capaxinfiniti.

_Sempern.illa

infi-nitatem _{rcfugit, naturalitcr loquendo. Unde} necefTario_{fequiturmatcriaie finiti principiura}

noncffeinfinitarem, fölus namqucDeus

infini-tuscft»res autem omnes» etiam qua?_{nobis pla¬}

neimmcnfa? videntur,finita?funt._Igiturfi

con-tinuLim_{(qualis eft Mundi hujus}

compagcs,vcl

tliud in ea_{corpus,quod dividi reapfe poteft,ut}

Elementa,_{lapidcs, metallaaliaquc yegctabilia)}

cx_{partibusinfinit» conftaret > vcl}

categorema-ticevcl indctermtnaté> ejus _prineipium

matc-riale, vagum&indeterminatuforet,quodvix fine_{abfurditatcquisquamftätuerit. Unde}

faci-le concludimus _{partes corporis hujufccmodi}

continui infiniras eilenon _{poile, fed inter illas}

primära & ultimam dari, adeoque corpufcula

talia,_{qua? in minorarediginaturaliter}non pof-funt. Nonenim hic valet _{Propofttio: Conti*}

nuum ininfinituni dividi _{poteft. Siquidem}

qua?ftio jam noneft »JMentene, vel

mathemt-ticeulteriusdividi_{partes illa? poiTint, fed}

phy-fice?quodftrenus,pra?euntcSperlingio,negamuSi

nifi formam _{iliarunvqua? minore inquanto}

Ter-varinequit, perirc dicamus. Quarccum Cla-jfifT.Scharfiotueofic_{argumentemur;}

_Qrftcquid

non

_poteft

_{realiter dividi}

_in

_partes

_minores

>

illudeft

Atomon')

At^ui

corpus

in

natura

nimummn

potefl

realiter

dividi in

parter

mi¬

norer, E*minimumcorpuninnatura

eß

A

to-mon*iib.2. Phyf.Kccog.General,_c.i.Q.l.,

V I. Deinde> robur quoquc iis, qua;

diximus,addit propofitio illa

evidentiflima

;

DaturinNaturarerummaximum

& mini*

mum♦Alias enimquovismagno

majus,

&quor

vis parvominusdareturnccclfecfler. Atquc(ic

progrefTusin infinirü,quodomnina

fopra vires

Natur* eft,inferretur. Jam v.datur maximu.

nempe coelunv,ergo& minimum

dari, vi

op-pofitionis , oportet,finonpofitivc»ut

loquun-tur,h._e.quodnccminus _ncc aequalc

habet,atta-men_{negative,id eft,tale}

aliquid,

_qua

licet

_non

fit aliud minus; _{tequale tarnen}

fccundum

par-vitatem dari_{poteft.irno etiarti debet,}

_ob

ratio-nemmodo indicatam, alioquin quovis

minori

minusdaretur. Siec._g;dividatNatura

aliquant

terra;_{glebulamcenticsmillies,vcl}

fi

potcritul-tra, tandem t-amenfubfiftatneceffeeftr,nc fru-ftra finitum infinitasafte&et_{operas. Hinc}

com-minuatur_{lapillusaliquis inpartes}

_pené

innumc-ras,_{aeeeptaque earum una,quarratur, an}

illa

fic

inNaturaminima? fiaffirmetur,adeft utique

natur* minimum> individuum illud in plura;

Si_{verö negetur,quxritur}

_rurfus,

_an

_hxcfigitur

fit minima?Si adferatur,habemus_quod

qu*fi-tum/uit, fie minus,novaoriturquajftio:

Num-nehacc _{ergo cariniifit}

_omnium

minima

?

A.tq>

fic nullus_quaeftioui

_finis

_{foret, quumtarnen not*} ratiotantumdiftitet,Ted&quisqueperfc

feiat,

elfein_{particulis illisquandam minimam,fin@n}

pofitive» attamcn _{negative,uc modo} diflum

fuit. Necefle _{igituromnino eft, ut inuno} fuh-fiftatur, _{concedaturque dari minimum}

ali-quod, ultra quodNaturanectendat,necteil¬ tet. _{Atque ftc appiieato hoc ipfo ad prsefens}

negotium, dicirnus dandasomnino eileAto

mos» feu Naturae minima, in_{quibus ultimo}

acquicfccre

_{illadifcupit-}

_{Gon£ Scalig. Exerc.iéu}

Scft. 4.

VIT. Stabiiitur _{praeterea Atomorum}

do£Irina ånatura_{Mixtionis, qu*absque} parti¬

bus uniundis efie _{nequit, licet illseabsque} ea eonfiftcre_{polfiut. Quemadmodunienimnulla} eile _{poteft intelle&io fineintelledu,}

quum

in-telleåusnihilominusefie_{queat absque} intclle-£iione_{(«®n enimfemperoperarur}

&intclligit)

ficnullacflc mixtio_{absque partibus,etiamfihse}

absque illa, quod nemo negabit, effc poffint»

Data_{igiturmixtione» dabuntur}

utique partes,

c. _{g. omnes fatentur Elemcnta, utijam funt,}

mixta cflTe , nccfacile _{alieubi pura reperiri.}

Quodfi_{fic*utique cxparticulis, quum} conti-nuum «ontinuo aliter _absque

penetratione

di-menfionum_permifeeri

nequeat. Sieaurum

ar-gento, aquavino,& hocvieiffimilii commifoe-ri_{nonpoteft, nili utrumquepriusin}

particulas,

quaeinviccmitacopulantur, utunum_quafi con-tinuum_{conftituant,redigatur. Hinc fi}

corpus ita inAtomos &_{particulasrefolvi}

polfit,utique

inco ante_{rcfolutionctnfuiffocasconcedendum}

cffc>alias divifioné corpushujusmodinunquam admifitfct: Undcigiturinfcrimus. Si Elemente

interfc commifceantur, tum aut exparticulis

eaconftarc> aut nullam inter illa mixtionem. eflevelfieri _{pofTe, neccdüm.erir. Sed hoc} fair fum, verumigiturfitoportet,illaexparticu¬

lis,quas-Atomos

hic dicimus» conftarc. Hoc

utitafentiamus nonipfa foliim reiventas nos

commoyet,fed & liifällibilis hicce

Syllogi-fmus idclaré cvincit: Oua

poßunt

aciufepa-rata

exißere

»

dfiingvuntur realiter

,

fed

parteri e{ aqua

velterrA

poßunt

attu

fe*

parata

exißere,

E*

dißingvuntur

realiter

>

ctiam antedivilionem: Dividoenim nondat

iis entitateni& individuationé, quae ipfa

in-lrinfcca,eft& radix diltincUonis.Conf. Scaiig.

Exerc.iqi,Soft.1,&.feqqi

VIII. Pltiribusinluper> hseceadem

de

Atomis fententia rationibus roborari omnino

poflet,

nid fatis

ellequae

jamdiåa

funt

exilH-maremus. _Epicurusccrte&cum eo Lucretius,

Lib.J.yerf.JU. _feqq. candcm ponit

rationem

ad _{probandasAtomos,quaufus}

_eil

_Ariiiin

fta-biliendi fuamateria_prima,quam

jngenerabi-lemSi_{incorruptibilem &c.vocat.}

_Scilicet,

ni-üidarentur Atomi feuparticulseincorruptibilcs,

res_{qusevis in}nihildudum

rcda&ae

fuiffent.Cor-pora cnimin

valde

minutififmias

partes

refolvi

obfervatum eft,& _{quotidie å} INaturoeScrutato-ribus obfcryatur, t^uod (iigiturtalia 11011

Centminima» quaeintninora ferne_t refolvi_aut

transmutarinon_paterentw >vixac ncvix qui-dem vis ilia refolutiva_{priusfinemfolvendi}

fa-eeret, _{quim omoia in nihil redegiflet, Scd} quia nonfit , dari igitur incorruptibiles&

in-diflblubilcs _{particulas ncccffe elhultra quas}

di-vifio nulla _contingit.

I X. Huc acccdit _{experientia ipfo» cui}

fidemdcBOgare,qvumcertis &infallibilibus ni-tatur fundamentis, non vanum tantumodööl irritum, fed öl ftultum omnino foret , imo

la efTet 7tjs iiGvoltm* Judice _Arift,

Hb. 8._{Phyf.cap. j. Tcftantuc enim. Chymici,}

aliique Natur«Peritiores,Elementsintaies fo-iummodo _{partes minutiffimas ultimo refolvi} pofle, exquibüs (ficutex Eitmentis corpora aiia »inqu«ultimotandem _{abeunt) coagula,ta}

Hierum. Hinc fi qu«ratur:Undc b«cipfa tarn Elementorum quam _reliquorum

compofito-lumminima nobis manifellcntur ?_{Rcfp. Par¬}

timex_{Opcratione Chymica}

>perquam omni»

compofitaad fuaredigunturprineipia feupartes

(ubtiliflimas: _{partim ex refoiutione&} corru-ptionecorporymnaturalium.»_{qu«fincChymia} fit, _{quando feil, foluto intcr}animam & cor¬

pusvineulounionis, ad prillinum fui llatum Atomi redeunt: _{partim exglobo terreftri >in} quo Elcmcntaomnia funt,& infublime

leyan-tur,undc_{varuprismutationes &}

gencratio-nesac_{corruptionescientur, varieque &}

morta-ies & animaiia _{reliqua, ut&plantasaliaq;} ye-

gtta-getabilia

affieiunt.

Nösigittir

ut

Atonios

cfuco

experientiå ultcrius

probemus,

fingula

Elemen-ra, aiiaque corpota

nonnulla, in

quibus

tmnifc-fté_{deprchenduntur}>

breviter

percurrcmus,

id-que

ducibus potiftinmm

Scaligcro,

Scmcrto&

Speriingio.

X. _{Igncm, quem nonnemo}

_fallo

_acci

_• dens exiftimavit, _plurimis

_{corporibus inctlé}

quivis diligentior

Mitur*

arbitcr

iacilc

expe-rietur. Aiftatc cnim in magnofoJisardorc,

mul-tumfeotimus caloris, ctiamftvifüi,quo cale-fcimus, minusobvium fit . interim a(biseum

cieriomne«norunt, fed-quo id

modo

hat,nor»

omnes _xque

perpendunr.

Accidens feu

calo-rem a fole. fine fubjeåo

egrclftim

dici non

potcft , nifi extra

fubjeftum

fuum

,

in

quo

fubjecUvé eft> exilierepolTe

dixcrimus; quod

abfurdum.Eruditi judicanc. Unde tritum

iilud

&tantum nonomnibus inconfclTo: Accidentis

cflc eftinelfe. Tamcnim debile EnsAccidens

eft. ut _nusquam

illud

reperia^»

nifi in

fubftan-tia, extra _quam

naturaliter

né

_momento

qui-dem cxiftcre _{poteft. Quuni}

_{igitur accidens}

absque fubjcflo fuo

cxiftcre

nequeat,

neuti-quam ergoéfolc

in h*c

inferiora

defcendere-putemus,fedAtomos&

corpufcula calorem

in

fehaber.tia ,_qu* tant*

Tunt

parvitatis

_, ut

ocu-Iis cernimini/ne_{queant»tailutarnen}

evidenter

fentiri. _{Scalig.Excr.p.^/**}

_in

vcrubu*

_a

Jan*

turt abso>quem

vi

derna*

ignh

non

tangun-tur-,

fed

_ab eo _{tanguntur, quem non}

vide-mataded _{veretanguntur>utetium cremen¬}

tur_tandem,

_Nefy

tarnen

vißbtliseß ille

ignis

*

Idem _{quoquc femiendum omnino elt dc} ignc in _{aquå;nunquaincaior quiaccidenscft,} fubje-flo.fuo rcli£löin_{aquam fefepenetrat, eamque} calefåcit, fed_{igneas particul* id prscftant, qua:}

tcnucsadeö& fubtilesfunr, ut nullo vafe>

et-iamfi folidiflimo cxcludi qucant. _Scalig.Exer. 14.Quidnobisfolidius ferro _{adpareat? Igneni} tamenillud totum_{permeareanimadvertimus,}

atq;adeo f.ervenscandonsqielticcreuit in ignem

convcrfum_{quali videatur,quod tamen nihil} minus:_{ignitutnenim eftnon ignis, ferrumque}

igne egreflbmanet. Dicendum itaque ignem

perporosnobisplaneinconfpicuos ferrofefe

in-iinuade, _{fubflantiamque fuam.eidcm}

commu-nicallé. Qua: _{ignis ingreflio, nonnifiper}

Ato-mos fieri_{potuit. Pra:terei,quid lintea in}

aerc &eedibus _{fufpenfaexficcat, nili ignis (caiorem}

cniniftccitascömitatur_{)quiaerem&ardes fub}

particulis prorfus invifibilibus complevit?Non

audiendifiint,_{quiaerem per feid agcre}

con-tendunt: ille enim _{plané indifferenselt,nec ad} ficcitatem_{magis,quam humidilaté inclinans.} In eum _{namq;fincm å Dcofapicntilfimo}

or-dinatuselt, ut _{reiiquis corporibus libcrrimum}

concederet tranfitum, &vacuum> cujus

ini-Biicauniverfa naturaeff,_{impedirct, & quäefunt}

ej.usofticia&utilitaccsalia:.

XI. Quod_jam deigne di&umert» idem

!deaere _quoquc

dici poterit. Fatendufn

cqui-'demeft,nullius ocuii aciemadeö acutiftimani

eftc»ut eum videre queat,hoc tarnen verum

eft, ipfuna quantus quantus

fit

ex

atomis

confta-rc. Neininem'cnimübiperfuafurum autumo»

etiamft oculis difeerni, nequeat, illum

conti-nuumquid, vel

periuekhe

adinftar pellis eftc

(qvumne aquae,

Elemento

longe

crafltori,

illa

I infit tenacitas ) Ted contiguum aliquid, h.c.

perpetuis conftantem

particulis,

iisque

valdc

mobiiibus &fluidis, _qua:

_{facilimé ab}

_inviccm

feparatae,

corporibus

opacioribus

liberum,abs-f que

dimenfionum

pcrietratione,

tranfttum

con-cedunt. Deaere hand inepte hanc nobis

opi-nionem formare _{poflunius, fcil.ita} cum

ejus

Atomiscoroparatumeffe,

quemadmodum

cuni

pulvifeulo corpora

noftra

denfius

circumftan-tc ficri folec. In locoenimpulverofo, fi_ma¬

nuscelcriter _{movcatur,quasdampulveris}

parti-culasillam_infcqui,

_quasdam

_vero

_eidem

cede-revidemus; quod &cuntibus _per

pulveris

nc-bulas_{contingit. Eodemquoq; modo}

_particulae

aere«_{corporibusnoftris cedunt}alise,

alias

_vero

eadem_{inlcquuntur, & quidem celerrime» ne} vacui_{aliquid intercedat. Deinccps,}

_{fi quis}

vi-num ,vel cerevifiam nobiliorem vitro

infude-rit, innumeras ineä _{particulas, hincmajores}

'

illinc minores öberrantes animadvertet.

imo-que multas tantaeparvitatis,ut

vifum

argerri-méterminent. Qua:_{particul«, licet plane}ge¬

nuin« »Ii. c, minimam habentes quantitatem

iion (int, _{(plures enim ctiam in minimis,quas} ocuiis cernimus, _{particulas cfleputamus) ac»}

rem tanten ex_{Atomis conftare haud obfeure}

indicanr.Undectiam _{iigna, aiiasqueresin} qui-bus nuili _{deprehenduntur manifefte pori, öb}

exiguitatem fuamfepépermearc poflunt. Qui

verö flat,_{quod Jigna abietinavel pinaftri} naa-gnosinterardendum ftrepitus edanc, nifi quod aeiporis haQenus inclufuserumpere conetur ?

"XII. _{Aqua,licetcrafla fatis, fuistarnen} atomisnoo earet, & in atomos _{negotio haud}

magno refolvitur. Sicaquamollse vel lebeti immiiftm, _{ignique fervidiori admotam f*pe} itaattenuari&_evaporarevidemusiut_vacua

va-fa,f"undoadb*rcntemateriacrafliori,

relinquan-tur. _Qu*caufaalia, _quam quod in_vapores<k

atomos foluta fenfini avolåritPnon tantenin

aerem,ut_{vulgö creditum eft,mutata. Qvum}

larg*cadunt pluvi*&denfiper aéra vapores feruntur, janu* & valv*, ingreftis per porös

partkulis aqueis,*gré clauduntur &

aperiun-tur. Qu*caufaetiameft,quod vafa _aqu*

im-milTa.vel eådem_{repleta couftringantur,nullaS"} que ampiius rimulas admittant. Sic exiftente fub dio_{frigore.guttac aque*feneftris adh*rcnt,} qu* quando accefferint, videri non contigit.

Quid _{igitur aliudde Iistenendum, quam fub} particulis adeö minutis, utvifumfugerint,

il-iucacceffifle?Et_{quidnatnqusfoomnc noftrum} eft _{frigus nifi frigid* aqu* particul* ? Ov*t}

$>QMA) carnct > inquit Sperlingiqs, etteraque

.

hyeme

fr

igtdo

expoßta

a'efi

5

få

w

calidum

felata. locum,

_{fudant largitcr*}

_Quia,

inqui-unt>exi

tfrigu*s¥

_A

_t

ctliquid dicunt

_>

quod

peBu*

exaturetnon

dicunt* Quomodo

entm

frtgutexit

I

non

fane

abtque

fuafubßantia

>

absquefuofuijeBo>

abtquefud

aqud.

Quod

ratio_urget»

_Difus

_få

_{taftuaconfirmanU}

A-Quamenim

_fenßihm

_hts

_{peretpimu*. Quan}

_do

jam

få

quomodo frigu*

cum

fudfubßant'td

»

cumfuofubjeSfoi

cum

fud

aqud tva-,pomK

fåc«.ter*

ingrefum

eß

?

T

unc

feil,

qnando

fr

igt

do

aeri

expoßta

fuére»nec

tanten

quts-quam aquam ova,poma->carnesfå

cantharoc

intrare_{vidit»fåintravitnihilominua}

_frigu*

in_{fåcumfuis atomis aqueis*}

_fenfua

_oblufus

übt

_deßnit

_>

_ibt

_acies

_mentis

_incipit\

_üb.s-Infi,

cap.z,Mittimusexperinaentaalia, quiapafTini

obvia funt. Mittimus ctiam, _{quae cx}

mixtio-neduarum_{pluriumyererummifcendarum}

ha-beri_{poflunt. Vino fane vci lafti commifccri} aqua_{nonpotfet, velhuic illa, uifi} atomos ad-ßiiferis. Quid,_{quod viniim}&aquaitaintcrfe commifcentur,ut_{nusquam hane ab«0} fcpara-tam,velcontra ,fed unum ex lis continuum»

cernere _{queas ? qvumexperientia nihilominus}

doceat,utrumque(alvumin atomisfuis maue¬

re: Faciii entm _{negotio ab invicem}

feparan-tur, _{quod vix ficret, nifi in atomii falvuer*}

'

ntxumquéperfiftcret,Sed quoniam haeipfead ed

parvafunt, ut fub vifum non cadant, idcirco

vinum &_{aqua inrer fe commixta unum quafi}

adparent. Et hinc liquerc exiftimo, dari

ato-mos_{elementares puras}

, etiamfinusquam pura

Elements invenias; Non emm _{quaiibet pars}

mixtitnixta eft, ut docent_Phyfici

accurratio-res,

XIII. Prarereå» Terram Ékrriento*

rumOfttnlum craffiiTnnam, duriff.conftantitiT.8c nuilå ex _{parte fluidam}

, éminimisetiam con-ftareobfeurum fanénonefi Non_jatndicemus,

quämfheile incxiguas particuks & puivifculos

redigi,quamq; levinego tio aqua commifceri queat ,111ht iuftagnis & ad fundum fontium»

qvummotafuerit. Adhticenimlonge

fubtilio-res&vifumemiiem _{fugientésmicas (}

qua vo¬

ce å Scneca atomi_{exprimuntur) continet. In}

aquacnimlimpidifltma tophigenerantur, qui

ut_{plurimuminfeterracontincnt,ficillam}

non-nifiex _{terreisatomis in aqua illalimpidilTima}

content«,habent. _{Sapéetiam obfervatum eft,}

ad fundum _{lägena aliusvc folidioris vafculi} multum materiattrreftrii five calcis remanfif-fe# etiamfi vina fatis pura, fatisque defoecata

infufa_{viderenfur, quamaterianonaliter,quam} fub _{fpecie atomorum illuc-acccflfit.}

Idemquo-que ccnrere licet, Iiquis cadentibus de ccelo

imbribus urnam_{fupponcret, ibinonaquam}

tan-tum,fed&terreas _{particulas inveniet. In}

hor-rcisnares _{trituratorum pulvcribus replentur»}

ipfis

nonanimadvertsntibus, qui etiam_fulvercs

terra maxima ex partefunk Pulvifculi vefti-hus, libris, parietibusalnsque rebus

adhseren-tes , utut mixtafmt corpora, atomos tarnen

Uli,ut & muitaaiia, qua: heic ctiaralare jam

niinu» necefle cft, claré loquiintiir,

XIV. Ex ha£tenus di£lis ccrto nunc

liquet, Elementa ex

Atomis

confiare.

Ulte-rius fr _{quis experientiam confulendo} progre-di veHet, atomaetiam in aliis tam perfe&é quam imperfédlé mixtis

corporibus

cffcnde-rct. De Mcteoris enim,quse vul,gd

imperfe-élé mixta dicuntur , etiam experientia tefla-tur,_quodfint pictaq;nonnifi infinitarum atomo-rum congeries Ariil _I. Meteorol. _{c. 9.}

Ocu-lis _{etiim å prope adftantibus difcerni queunt,} ctiamu _{proculintucntibus continuum}

_quid

ap-pareant. Sic c. g.

fumus» dum

procui

ä

nobis

infpidtur,corpus continuum videtur,

fcd

pro-pius fi acccfleris >

diiigcntiusque

infpexeris,

contrarium _{moxinteiliges. De perfede} quo-que mixtis idem ientiendum

cft

:

iNorimt

enim_{Chymici nonaurum Tantumaliaque} me-talia _{plurima, Ted & vegetabilia in}

particu-las_{redigere > qua:(t ex atomisnon}

_conftarent,

nüilomoddineas refolvi_{poffent. TNam ficur}

ex nihilo nihil fit naturaliter, ftccx corpore nullas habente atomos* atomi aliqu# vix _ac

né vix _{extorqüerentur. Aurum & aigentum,} teftibus _{Scaligero & Sennerto , inpartes}

_adeo

minutas folvi _{poflunt, ut inter fc}

_commixta

unatnconllituantmafläm ,in qua

: ■

i

Iii

ir i»

que aureae ncq;argcnteas difcretse , fcd unum

quid apparebunt, quur» puras nihilominus tam h:e _{quam illae mancant. Siquidem adhibitå} -aqua forti, riafus ita _{disgregantur,} utaure« appareant atrium , _{argenteas argentum>} quod

ficri non _poffct

> fi ita intcr fe per

nltcratio-ncmcommifcerentur , ut

nusquam puras

exta-rent. Quam_faspe ,obfccro,nunc_cupro,nunc

ftanno, nuncaliis_{metallisargcntum}

permifcc-tur ? _{quod plane inipoflibilceflet,nifiinatomos} fuas _{prius rcdafta forent. Et fi}

redigi pofTint,

anteafinedubio_{in argento metallisque reliquis}

cxtitcrint oportet.Reliquumeft,ut_plantarum,

Eerbarum,_{aliarumque rcrum tam animatarum} quaminanimatariiatomos,praseuntcnobis

expc-iientia,o(tendamus,fcd _{quiamajori Lecloris}

tas-dio, _{quam rei ipfius neceflitate id fieri}

puta-snus,idcircohocce labore _{jamfuperfedebimus.}

Qui enim_{praecedentia nobis concefferit.fhcilé}

etiam qu$ dehifcedicipoflint, nobis

conceffu-rumnulli dubitamus.

X V. _{Ultimo pro hac fententia mili¬}

tant_{Äuåoritatestamveterum,}

quam

Rccentio-rum _{Philcfbphorum.}

Teftantur cnim

doflilfi-nii noftri fcculi viri vetuftiffimam hane de A-tomis_{opinionemfuilTc,}

diuquc ante

Ariftotc-Iem _{floruifTe,adcöutmircntur,}

eam _novitatis

nominea_{quibusdamtraduci.}

Primus_namquc ejusAutorMoehusvel MofchusPhoeniciusfuit,

quem anteTröjas _{cxcidium floruiflc Strabo I.16.}

Gcogr.putat.Uuds

aiii_{colliguntMofis}

Ht fuiflfe. _{Equidemvixulia Hypothefis}

Phyfi-ca» ut ita loquar, rcpcritur, _qua:totfåutorcs

& defenfores invenitatquchsec, utut

auftori-tatc_{Ariftotelisaliquamdiuin Scholis}

Phyfico-rumconticuerit, quasvc _aotiquitate&

celebri-tate cumilla pugnarequeat i_{Exceptommque,}

quemmodö nominayimus,Mocho, plurimos

alios ex_{Antiquitatc pradtantii£nec}

rninorisfe-ré infcientia Naturali_{pretii, quam} Arifiutri-usque Philofophos reperire liccbit qui candcmdeAtomisfcntcntiam fbvcrunt,

quam-vis alitcr_{atquealitcr hoc in negotiofcfe} cxpo-fncrint.

XVI. Du*, ut notum, Vctcrtim

Phi-lofophorum Sc£ta fiierunt, lonicafe. & Italica,

I-ilius aufbr Thalcs MilefiusScholam_quidem

non_{apeiuit, necScriptis fuam in Philofophiå}

men ternilluftravit,fed Sticceflbres ejus

, quo-rutn unus _{Anaxagotas, qui alimento}

omnipar-ticulas inefie ratus* _{easquevelolfeas, vel}

car-tiiagineas, vel fangyineas &c. undc pofieavel

ofTä» vel _{cartilago, velfnngyis cxtitcrit,ut}ex Ltjcrct. Lt. verf._834.feqq. vidcre e(i _Hasverö

particulas divifibilesnc an feens putarit , non

fatis _{conftat, quum ipfum, nulluni} corpori-ftusfecandis finéconcefiilTe ,paulo ibidempoft

fateatur. Quse fententia tamde_{partibusipfis} quam iilarumdiviftbilitate, licet Ycrifimiiis

nonfit,Atomostanten _{tpfum ltatuiflc}

clarifii-trnira eft. Hunc Archelaus,quemGaffcndus

in_{Phiiof,Epic,nonlonge abhac Atomiftarum}

fentcntiäabfuidc tedatur,_{exccpit. Platoncm}

ysrö>quinondiu poft illi fuccciTit, minimeab

cå alicnum finde _{propria iiiius}

vcrbainTi-m«o de _{planis , figuram pyramidalem,}

o£ta-hedram > Icofahcdram& cubioam

condituen-tibus, oftendunt. Qu« _{plana etiam} indivifi-biiia dixitaitexArid. 1.i. de _{Gei?. & Corr.}c.2,

condat* Sic enimibidem :

_{Conßdevandum*}

inquit' anprimA magnitudinesßnt

tndivt-ftbdet

?

&C. Kt _{Yurfust ß ßnt}

_indivißbi¬

tes>utrum cor_{poraßnt tut}

Leucippus

^ De*

mocritus _pojucrunt;

anveroßnt

plana

> ut

voluit Plato in I_{imao* linde evideus eü} Piatonem fcntenti« de Aromis favitfe ,quam-vis alio _{longe fenfu atque Democritus: Imö}

non-diditentur Rruditi

pcrplurimos

Antiquo-rumiliam tenuiflfe lententiam, & id eö

confi-dentius, _{quo ipfe Arid, toti Antiquitati}

eam adferibere_{minusdubitayerit, & in eodemillo} cap. i, üb.i.de Gen. & _Corrupt.nonpoted å

laudibus Democriti abdincrc.

XVIL Italic« verö Se£l« _prineipem

Pythagoram quod attinet, de eofané dubitari

non _{poted,quinAtomos datucrit»}

quanquam iiiius de _{punddis feu unitatibus} ma-thcmaticis, _{quas nos hic minime intelleftas} volumus>_{alii exponant. Seil, quemadmodum} unitas cd_{prineipiummultitudinis, Ticpun£lum} rmthematicum elTet _{prineipium materialc ex} quo Elernenta & rcüqua corpora compofita

funt, quadere vid. Sext. Empir.

lib.

9.

Sed

quicquidfit, nihiltarnen

obftat, quin

jttW

Pythagorsede

unitatibus

numcratis,&percon-feq.Atomis vulgö Democriteis intcrpretcmur,

quanquani hic nihilpro

ipfodifputandum

putc-mus. Haud longe poft Pytagoram Leucippus

floruit, _{quemprimum Atomosprincipia reruni} ftatuitfe Laertius _{perhibet. Uli} verö fucceffit

Democritus vir _{fupra modumlaudatus,quippe} quemfapientiam,corpusfapientiat,Phiiofophiaf in Scientiis Trivret&hov» Hipocrates,

Anaxa-goras&Abderitani falutarunt. Plinius I.30.C.1.

Plenum miracult> inquit_>

koc

_puri_{ter u>}

trasfy artet

efjioruiffe

3

Medicinarn

dico

Ma~

guenque

eddem

atata t

dam

Hippoer

atct hanc Democrito

_{iüuflranlibws*}

Quibusvcr-bis Democritumcum _{ipfo Hippocrate, fummo} Medicorum _{Principe conferrc,} imöeidemex-sequare nondubitavit. SciLut hic

Medicinarn»

fic illc _{Philofophiam naturalem pari fclicitate} &induftriä doeuit &illufiravit. Undc _qualis

quantusque Phiiofophus fuerit, &quoin pre-tioejusdogmata philofophica, prasfertim

feri-pturis non contraria, haberimereantur,

judica-re facilé crit. Hic eft illc Democritus» cui

jprx csetcrisexAntiquitatc

Philolophis

do&rina

Atomorum adferibi folet. Ejus

iuper

hac re Placita_{apud Laertiumvideri polTunt. Polteum}

longa ferie Epicurus acceffit, vir in Phyticis

non_{parum decantatus,}

licet in Ethicis mal«

ftöc immcrito audiar. Fuir & _Empcdocles

Py-thagor* & Parmcnidis _{Difcipulus, cui etiam}

um cum _{Leucippo, Democrito Sc.}

Anaxigorå

Sic.fcntcntiamdeAtomisArill._{adfcripfn, quas}

infinite divifibilesåLucrerio ; a Piutarcho

ve-rö frufta_{quasdamrorunda ftatuifTc perhibetur.}

XVIII.* Reeenfids hifceetiam aiiiex

An-tiquitate numcro bcnemulti addi polTent, nifi

longiorcs _{forralfiSvquåm} pareft, fuifTémus,

Pin-rimi cnim _{antiquorum hane fovcrunt}

opinio¬

nen!>utnefciarn an _{quisquamanteAriftotelcni}

illam oppugnatumiverix,qni quamvis Dcmo¬

crito &aliis dicaai_{fcripfcrit^non tamen}

linv-pliciter Atomos refutare potis erat.

Quamob-rem fateri _{aliqmndo coaflus efi;}

, talia elfe

ca, _qua:

pro Atomis adferuntur , ut

aflén-futn omnino _{eogant. lindeverbis dm}

g si vSc

nrn^rav

utitur,quum illa refutare deberet,.

lib.i.deGen.Sc _{Corrupt. cap,2, Ideoque non}

phyficécontraPhyficos fed mathematicé

difpu-tat, _{falcemque in alicnam meffem mittit.}

XIX. _{Atqj fic Atomorumdoftrinamneqf}

antiquitate>ncq> cclebritatecarereyidimus.Cse-^

tertimutintcr_{Antiquos,fic etiam interHcccnt.}

Philofophos,& adertores& defenforeshabuit,

quorumfaltcm paucos,dequibusnobismaxime

confiat,recenfebimus. Francifc. Patritius

Phi-iofopbus» Poma & Hiftoricus haud _vulgaris,

elegans nobis ImcdereJudicium _{reliquit,cujus} vetba,fi audor ipfchaberi_ncqueat,

apudSpcrl, Inll.

_{PhyC lib,}

_{5, c, a.}

_legi

_{polfunt, Jul. Cxfat} ScaligeK

4?~9

Scaliger,virinter Eruditos fumroe inudatus» li¬

cetmaximusAriftocelisadmirator,non tarnen

Atomos_{ncgare fuftimiit. Sic cnim Excr. ?oi>} Seå.i.fcribit:Mifttoeßmotu* corporü mini-morumadmutuum conla£lum->ut_{fiat un'to.}

Balfonisviri inISaturabaudlcviterverfati

ma-gnum habemus

confcnfum

: Ompropter>

in-quilycraffiutiüi

de

bac

fuhtilitate

cogitant,

qui

bas

Demoerit

i

atomos putant

ßmdes

täte

minutu, _qu*

_loco

_{opaco per}

_trnasverfis

_folis

radios volitare

_{conßnciuntur;}

_quum

_{in fin*}

gulis

i

Iiis corpufculis

>

vel

miile

cjuales

agno-vit _Democritun>

agnofiere

_queas;

fi

quod

ab

_{experientia ratio}

_clariffimum

_facit

>

con-fideresf üb. i.Phil. Nat. Int,1.Art,6.

Scnncr-tus _{integro capitc de Atomis agit, easque &}

rationibus& _{experimentis plurimis evidenter} evindt. _{Hyp.3-cap. i. Uttaceamus GalTendutn}

Philofophise naturalis Epicuri,Cht yfoft. Magne¬

sium Democriti Rcffouratorem > Scharfium»

Sperlingium, Phocylidem Holvrardam,

Adri-j

anum

Hcercboord.

6c

alios

quos

egregie

atomis

I patrocinari novimus, Et quid qusefo globuli

|

&

ramenta

Cartefii

nifi

atomi

funt

?

quamvis

do&rinae hiilc minus favere vide;,tur. Dighseus.

eas_{rejicit, quatenusquis easabfolutc}

indivifibi-lesftatuerit. Traft;i._cap.$.adfin. alias _tarnen

haud raroad illas _{provocat. Sed h<xchäftenas..} X X, Ad Quasftienem QUID EST,

B_{4 feti}

■J-feu AtomorumDefinitionen!nunc

propiusae-ccdendum eft, _{quae talis dari potefi:: Atowi}

funt

corpufcula

tanta

parvitatis

> ut reali

d'wßoneper naturam in mtriora dividinon

poßint* extenßionis

«f

foliditatis

primo re¬

ceptiva*

_{feu extenßonts omnis radices (ß pri*}

ma mittå.

X X. i- Hane autetn _{paucis* ut res cd}

clariorcvadat, _{per partes Icvitcr exponcmus,}

Generis _itaquevicem vox corpufetilorum hic

fuftinet.. ISulii Gnim dubium erit, Atomos, corpora efle , adeoqus cx materia 5c forma,

compofita » etiamfi quantitate minima fint

praeditae. U.ndc å Mathematicorum punflis5c

numeris_{plané innumeriseas in ftipcrioribus}

fc-paravimus. Corpora funt phyfica ftias

haben-tia dimenfionea, fed minimas.

_Differentiam

vcröindicant verba : tanta _{parvitatis > ut}

reali

_dtvißone

_iß

_f.

_dividi

_non

_poßint.

_Quo ipfodifieruntåcorporibusaliis,qua:licetdivi. dantur mutilenturve,nontarnen_{cprpusvelelfe.}

fuum ftatimaniittunt.e._{g. divifus in particulas}

plurimaslapis, nonftatim forma vel. eftentiam lapidis perdit, fécus verd Atoinus, cui fi vel

minimum (fifieriidpolTet) detraxeris,

defi-neret mox elfe> _{quod ante divifionem fuiti}

Adco enim parva gaudet quantitate , ut inmi¬

norem fe _{redigi nulio faivåeffcntiå modo}

pa-tiatur. Sednccidco cuiquam _mirum.

tur, quod dicantur corpora _, dicantur

maieri-ata, dicanturctiam quanta, & tarnen

indivifi-biiia. INonenini_{quicquid materiatum eft, vel} quicquidquantum

cft

& corpus

phyficum

,

id

ftatim naturai.iter&_{potentiå proximå}

divifibi-le erit.. _{ISequcexiftimandum, de ratione} quan-titatis _{fcmperelfe, utquodvis quantum fit in}

pluradividiaptum,juxtaillud:

Qmnc

(fuzn-tum

eß

divifibile*

_Idnamq;

_{recte&vcre dc}

A-tomis_{negatur, qu2e}

_obftante

_vel

_{pcrfeflå iila}

_ni

parvitate vel

forma

intrtnfecå&efTentiali,

qua:

minore _{in quanto fcrvari nequit, dividi no»}

polTünt,

XXII. Diximus. quoque: Re

a!i dt*

vifione

pernxturam non

poße dividi.

Eo

ipfo nonncgamusillas

velabloiucaaliqua

. pu¬

ta, _potentiå divinå» vel _mentedividi polfe_*

fcdnaturanitamcnfibi reiiftåid minime

inten-dere, nedumadmittere. lila ruquando ad

ulti-mam fibi å Creatore Omnifcio pradcriptam

metam

_{pcrventumdl, gradum}

fiftit,

_nec

ulla

naturäli vi autvirtutc extra iilani fe trudi

pati-tur. Nan>iilteriusfi pergeret, in nihilum&

inanc _{Epicuri abiret. Sic e.g.}

_Ii

_quis

_mafTam

auream in _particulas

adeö

_parvas redigerer,

ur fenfum. omnium acutilfimum fugerent»

fcilicet _{quoad natura & forma auri} per-mitteret. tias autem fl ulterius, & herum

atquciterum quis dividerctentaret, periretu-tiqiie forma auri, quar

nonnili in

ccrtå»

& k

naturafibi deftinatä_{magnitudinc falva manere} pot«ft. Idem quoque de Atomis proprié 8c

ftriåé ita diftis _{ftatuendijm eft, imo}tanroma¬

gis, quantofmtquamaurcaedivifionis

longein-capaciores. Sané (ihoc modo cum iis _agi pof-fet.non foret_{ampiius,unde fäluti Carum cot>}

fulerctur , _quum corruptioncm

& interitum

cunåis cdaxrerum vetuftasindies minari

vide-atur. _{Quod quoniam per}

tot annorum fccu(3

fa£tum non eil > _quum eicmenra adhuc

inte-gra habeamus, inillam igitur

fcntenriamfaci-ks inciinamus ,ut atomos _{indivifiBiics} putc-mus, _{adeoque tales}

, qme nullam forma: vei

effenti« ftne_{corruptionem , donec univerfalis} Mundi intcrirus_{aiiquando adcrit, fentireque,}

unt. _{Quodetiam Lucretius verfibus hifce}

, fuo

yideiicetmodo, innuit :

Prztereå, ni(i lmteries _ztemafindet,

Antt liac ad nihilutn _{penitus res quxq; rediflent»}

De _{nihilo quoque natafrrent,}

quaecunque videmus-,

A t _{quoniam. fuora docui nil poiTe creari}

De nihilo, neq;quod genitum ad nilrevocari: EfTe linmortali _{primordja >orpore debeut}

DilTcIvi _{quo quequs fupretnotempore poilint,}

Materiesut _{fujpeditetrebus reparandjs,}

tibi voces materia&terna _{fåcorporisimmer*}

talis> _proincorruptibiiitatc

quadam 8c

ingene-rabilitate , fenfumateria

Ariitateicataccipien-das_{Gaifendusmonct,} ut& de nihilo nil

_poß

fe crcar't> viribus fcilicct naturaiibus , _quum

alias ex Hiftoria _{Creationis, omnia quasfunc}

ex non _{apparentibus feuplane nihilo fa$a eifc,}

9-9

XXIII. _{Addimus pratterca J}

Exten-(ionis få foliditatü

primd receptiva,

fet*

ra

di

ces fåprima initia♦ Ea vcropncprimis fic

acce-pienda

funt,quod

quemadmodumpunflamathe-niatica_{principium Tunt lincae} , &unitas niime* ri fen_{quantitatis diferetas, ficAtomi principia}

prima & generaliffiniacorporum naruraiiani compofitorum funt. Quod velexipfo Arift.

demonltrari_{potcll, qui lib..i. Phyf.cap.}

5.0011-tcndit, Principia prima & generalltfima

ejus-modi effedebere, ut 1.PJeeex

_fe

invicem_>2v Nec ex alm _principiis>

fed

_{3+ ex}

illis

_omnia.

fint. Qusepoftulata, fi atomis applicentur»

iis fane _{quim optimé quadrare}

animadverte-tnus;iilsc n.non exfe invicéfunt.qjjandoquidb

omnes uno _{prorfus aélu}, unaqu.c produffionc

juffie funtexiliere,licet in chao feu

rudi

illa& indigelHmole , quam fimul &

femel

ex

plané

nihilo Creator infimtus&omnipotens

produ-xit. Gen. 1. _{Deinceps, ut exfe invicem non}

fUnt, ita nec cxaliis_{principiis, quuni illis ni¬} hil_{prins, nifipurumputum nihil,}

_{extiterit. In¬}

terim tarnen exiisomniafunt, five mediate ,

five immediate,utinfradicetur.Materia enim Phyfica nihil aliud efl>.quam mallä

qusedam

&_{congeries exAtomisinnumeris}

_confiata

_{>. cx.} fé mcré _{pafiiva & corporis}

_fenfibilis

_vol

com-pofiti vel naturalis interneconftitutiva.

XXIV. _{Hisitautcunque expofitis, de}

Affcftionibushoru

_{corpufcuiorum,ut}

_agatur,

donunc_{fvadct. Sunt}autemilla: esedem, _qux

alius _{corporis naturalis > nimirum 5 Ouanii*}

tas>QualitasQiub

qua

Sympalhiam

fåAnti- I

pathum

potitfimum

comprchcndimus)F/g»-ra _{få Motua.}

X X V. Quantitäten!illarurrr _quod

at-tinet* cll ca _{ipfa ut aliquotics fubindicatuni}

itiit, minima &_{i-ndivifibilis. Tam enini parva:} lunt, ut nulla carum _fub fenfum _{vilus cadat i}

imdcPlatoinTimaeo: De his*

inquit>oww-hua *deb parvis ita

_putandum

_{efi >}

_{quod fl}

fingula.

duntax

atfingulor

_umgenerum

capi-antur , nullum eorum _{propter parvitatem}

cerni d nobis _{poterit> fin multa invicem}

congregentur> eorum moler _{få magnit}

_udu

nes _{cernunturt Ccrtum}

equidemclt> nullam

carum tantae cfle _{magnitudinis» utcum}

mini-må_{pirticularum, quasvifus noftcr difcernit,} conferri _{potsrit. Fatentur cnim qui dc}

par-ticulis_{corporummixtorumfeuatomis}

compo-fitis agunt, nullamcarum clTe, qua: cumhis. quas ociilis percipimus, _{comparari quantitate}

poflit ,aut interfejunåae aliquot vifum

tcrnii-narc. _{Quod velex cflluviis,}

quorum ope

ca-nes vcnatici fcram, domelticive _dominum&

herum _{inquircrc folcnt, manifeftum cft.} MuL-ius_{cquidcmhominum tam}

exquifitifenfuserit,

utcas_{particulas faciléolfkäu, ncdumvifu}

ta-öuve _{pcrcipcre queat,&camcnha:}

compofita:

funt.Undeconjici baud difficulterpotent, quam fit parva fimplicium quantitas, adcoque nee iriirumTi indivifibilcs dicantur.

Animadver-ti non

femel»

ait Magnenus _,granum

tbu-ris _{combußumfumo ita}

_dfpergi

_{>ut locum}

replevcrit

feptingentis

amplius

militant-bus_fe

_majorem♦

_Hlcemmlocu*

_granabujus*

modt

_facile

_cepijjet

_fecundum

_altitudmem

720 >

fecundum

latitudinem

cjco, in

lon-gitudine

I200>

in fuperficte

64$000, in

area

77760QQOO.

_{Cum ergo nu}

_Ila

_cteris

fe

nft

bilis

portio

e/Jet

> qua

odorot

non

habe-ret balitus granumque

tburis

_{nquaret cicem}

rem> quifineigne inpartes

fenßbiks

fol¬

tern mtäe dividi

_pofjet

_>

_fequitur

parti-culas odortu

_{fenfibdes fuiffe ißius}

_numero

7776000000000.

H<£c iJlc. Unde pottet

coliigit intanto granöparticulas.fi elementares

forét.rcperirinumcro777000000000000000.

Mira fanéres, fed tarnen nonfupra _vires

Na-turae, _{quse ionge plura efficcre potett, quåm}

nos mente_{affequi. Plura enim illa in}

lcnticu-lo, _{quam nos}in vaftitfimo _montc,

dittmgve-rc novit. Et quo res_{nobisvilioresapparent.co}

funt_{ttepé admirationc digniores, fi Natur« in} iisartificium _{contcmplcris. Acari animalculo} illo minutittimo, _{cujus crebra apud Auftores} mentiofit_{,quid nobis viliusautexilius ?}

Ma-gnitudinem in c6 ft conttderes, tampufiiium