Disputatio metaphysica de causa morali, quam cum approbatione ampliss. facult. philosophicæ in regia academia Upsaliensi præside ... Petro Aurivillio ... publico examini subijcit. [sic] s.æ regiæ majestatis alumnus Erlandus Colliander Wexionensis. In audi

D.D.

DISPUTAT4Q METAPHYSICA

CAUSA

°MORALI,

Quam

Cum

_approbationc

_Amplifs.

Faculr. _{Philofophicae} In Refia ^ytcademia Upfalienß

PRiESIDE

vi. PETRO

_AURIVILLIO,

Log. Sc

MetaphyL Profefs.

Ordinario,

publico examini jfabijrit.

S*Regix

Majeftatis

Alumnus ERLANDUS COLLIANDER Wexionenfisr% In duditorio Pet. { ad dicm zSP _{cMaij. ^}

_jpWj

ft

_f-jL.

AMNO M. DG. LXX111. C- ' '' H O L M I M

Typis Johan* Gcorgj

Trocefnium^.

Um

_fpecimen

Inge-nij

proferre

animoa-gitabam,

utftudio-rum meorum

qua-lemcunqj

progref-fumijsprobarern>quibus

eorum

ra¬

tioconflare

debet,

de

materia

pri-mum

difquirere

caepi,

_qua

qui-dem voto meo fatisfieret,

Ingenij

tarnen vires ut

prasvalenti

_onere

non

opprimerentur4Necenim

fum

ignarus9&:

quanta

imbecillitatela-boret,

Sc quam

exiguis

fit

inftru-(Tium

_ftudijs>

_quamq?

_in

publicis

conatib9 fit _{haefitans atq;}

_tardum,

annitenditarnenomnem cura

mihi

abfuifl'e fi

_{deprehenderetur}

_longe

gravius

efle

duxi.

Occurrebat

tandem

_prasfens,

_publica

_luce

_non

indigna etiam

eorum

judicio,quo-rum confilia fecutus fum

&

mei

ipfius,

qvantum per

tenuitatem

Å

vide-

videre

_potui.

_Non

_cnim

_mino¬

rem ufum ad

fuperiores

facultates

exfe diffundit,

quaquaevis aJia

_ex

univerfali

_difciplina

_deprompta*

Moralivero tantam

praeftat

_opem, ut haecad illamdiverterevelut inu,

vicinia neceffum

habeat,

accura-tam boneftarum ailionum

ä

turpi.

bus

_{difcretionemearumq;ex}

prin-cipijs

folidam

deduftionem

infti.

tuens. Nihilominus haec interfe

confundi minimé exiftimo,cü

fub

alio cofiderandi modo

traélcntur,

quod

nemini ignotum

eft qui vel

perfundloriefcientiarum

ad fe

in-vicem habitudinem

_infpexerio*

Prolixitate hicnon utor cum can-dem nec rerum mearum conditio

ferat,

nec

ratio materiae

neceffa-riö

_poftulare

_videatur.

_De

_coetero

CandidumLedlorem

_maximopere

rogatum

volo,

utquae

å

me

ruditér

delineatafunt _aequo

_animoexcipc*

A\erubrum

I.

de

natura

C

au

fa Moralis*

i.

fn _{Pbi'ofophia primaCaufarnm.»}

confiderationonportremahaberi me-retur, cumomnis folida? ac vcrae

co-gnirionis fons fit & principium rerum

r r ' N * / 7° * ' r/

Jctre caujas TOTSyagciofjLS&yfyacrxetv exa-sovo&vTctailicL _{yvc*&Zöüfyj inquir Arift*}

1.1, _{phyf.c. i Nec idrantumin phyficis}

verum eriam in adionibus moralibus

earumq; ertedis, omnibusqj ijs quae

caufasagnolcutnarredi debere , cuivis

in _{confpedu ert,in redeafleritPlaco in} Tirnaro iålv avsv arnote» _excepto folo

Deo, _{qui ert caufzJinecaufa, in quo}

fe-riemcaufarum_{invertigandarumfecuti} tandem_{aequiefeimus« Harum}

_igirur

confideratione motus» unicam

ipeci-em_{elegi» quam pro}modulo

ingenij &

prasfenri habitu

temporis

paucirtimisr*

explicandamaggrederer.

2*

Quandoquidem caufa affedioni^

onrbus entis accenferi debeat, cuitl»

oppofito fuo fubje&um, cui tribuitut

inconcreto denominans>omnes _ejus^

fpecies attendi necefle eft3 utlatitudo

exhauriaturtota_{,quod non commodé}

fier,nifl_{hujusquoq; fpecieiratio}

habea-tur, _{qua caufa efficiens in phyficam &}

rnoraiem _{difpefcitur» imo ut reliquis}

efficientis divifionibus _prxmittatur> tanquam latior & communior. Quo¬

rum neutrum å _quibusdam

obierva-tum deprehendimus» _{partim in ulti#} muralocumhane divifionem

reijeien-tibus>partim eiusconfiderationem pla¬

neomittentib9j_quianon animadverte-runt _{genuinam caufa? moralis fedemj}

iili_{difciplinae aflignari debere>qua?im.}

actu _{fignato Ens cum fuis}

affectioni-bus & modiscontrahentibus confide-randum fibi vendicat. _{Quod tarnen} å_{requifitisadomnem aftectionem} ne-ceffarijs quibus ha?c non deftituitun.» evincitur. Eluit enim ha?c affectioå

fubjtcto quod paronymicé 6c in con¬

cretodenominatXufficienter _quoq;ab

ipfo dillinda eft. ld praeterea ex sfrectis _{iiquidoconftatj qua? ur varisL»} funt

v

*

funt it3 alljs difciplinis in aHuexerct*

to tractantur > non iicut

univerfalidi-ma in acru fignato, huius

fpeciei

con-templaotinem

iibi

deberiafleriu.

Z' ■

Sed de caufarum _{fpecie unica} a&urisnonvideturincommodum»

ali-qua in

limine de caula

in

genere pr<e

mitfere,utpra^fentis reiratio

evidétior

exiftat» _Veruquia

_abinftituta

_brevitate

alieniieft, ea _qua? remotiora lut

hic

in*

fererecontenti

erimusgeneralemCau-fa?efTi dentisdivifionem modo taüam» qua1c: in

phyßca^

difpefdtup,

attuliHe. Harumenim diverfa

caufali-tate,modo influendi,conuenientia

St

difcrepantia intimé

perfpectis,

eiusr*

natura&indolem> _quaenobisin

fpecie

explicanda eft,

novifleeritfacilius.

Phyficam

itaq;

hic

non

inteirectant*

volumus eam, qud£* tam

ardto

feniu

accipituTj ac

fieflet

eadem

cum natu-r#//,quippe

qutsabfc};

raiione

agit^d

v

1^

**

huncvel illum efFe&um nec_efficiendi

tc-nnt ecrrum modum> fed gencralius ac -ai-ti-, ciptcndam exiftimamus prout veré &

rechterim_{mediale^ in effcdum influit»}

qua ratione utramq. fct Naturalem $ Liberd, Tub fe_{complectiturabftrahitq;} å naturali & _{fupernaturali, materia/itf}

ßhitualr, modo ka comparata fuerin*

ut realem& _{propriam habeat}

caufali-tatem imrnediaté

adeffédumprodu-cendum concurrentem.

Huic_{oppofita fpeciesmoralis dicitur} quze ratione nominis å

moribusderi-varur,_{quibus is imbutus eftciri effeci9}

ipie tribuifur obiervafo

roodoagen-di > fed hxc cuivis obvianabis_morarn

hic non inijcier* _{definitionem cauiat}

moralis flatim allaturis, _{quam å}

Sva-rezio_{propofitam approbanc}

Scherble-rus & Stahüus _Alijqy.

Caufa Moralis_{eft quze vere non inßuit,}

ita tarnen_fegerit

ut \uxlaprudentum ma-rem &fiim*fionem_{ei imputetur}

effeclus.

Nos hane afFerimus. Caufa Moralist

efbcui rede & _{vcréimputatur effedus}

non

v-non

quod

immediaté in

eum

influao>

Caufam tarnen eius proximam

direc-ta vel indireBa intentione ita

difponao»

ut» nifi impedimentum

aliquod inter

veniat,_fequatur

effe&us,

In

hac

defi-nitionc _ipfum

formale

parit

difficulta-tem non> mediocrem> adeo ut

philo-fophi

graviflimi in

diverfas

de

eo

abe-ant fententias, anxieq; laborent

quo-modo fub uno conceptu

latitudinem

eiuscomprebendann

Quibusto*

pla-cuitVox.confilij»quibusdam

verö

cuK

pa^>qucC

formale huius

exprimereno.

fed neurra harum adtequata

eftrei

la-tius feextendentiquamut

fubuna

voce pofitiva.

generaliter

repraefentari

quc«

at, Ncc motiovei

imputario

commo-dum locumhicinveniunti ob

eandern

properationév cum

dentur

fpecies

feu

modi fub hac

comprehenfbi

quae

im-mediate_magis

_omiflioem

_quam

_veram

pofitionem important.

Imoquando-qué adlus

negationemv

cui

tarnen^

efFeåus adfcribitur i quidam

ex-hibent. Nec imputatio pro

formali

ratione _accepcari

_poteft

> utpote

quae

adfcioni adhasret» veluti

accidens

ceflarium» _{caufamq; in fuo ejje}

confti-tutamconfequitur.

6♦

Per_{negationem veri influxushaud}

dubiéCauiå moralisénuraero verarum

caufarum eximitur _quod minimeper-mittendum» _{quienim efiedlus imputa*}

ripofletjfi hic non _{prascefferit?} cunij

mutuo fe invicem _{utrumq; refpiciat,}

fedfolummodo

_{immediatu*>quem}

Phi-lofophi phyfica: allignant cauias

eflfe-dlumfuum _{nullaalia caufa}

interceden-te, _{attingenri, Moralis}

autem alios-1 influédi modos habet_eofq;

varios,qua-tenusrealiterin caufam

proximåefFe-Élusagit, eamqjita cum intenfione fe-cuturi cffe&us _{difponit ut fequatur»}

adeoq;etiam in genere morumtantum

pracftat» uteffedlum laude _dignum ex-iflat, velaretlo& _{juHoinadlionibusr*} moralibusfantum deviatut _agentemj

culpa maneat: ita tarnen fefe _gerero

asftimatur, ut caufas moralis titulum^

fubeattagens vel omittens aut aber^

rans. Namliveadlio _{legibus & redlas}

rationi confentanea fuerit vel minus,

me-i mereatur_{pra?miuvelpoenamhicnonJ}

difquiritur, modo eftedus realis pro-veniar. Aliter enim fi evcneric,_juxta confiderationem hominum & inforo

folitotumhoc_{negotium ab evenru}

ae-ftiroantium nulla _{impurandi occafio}

fupereflr Ut Jurisconfulti ipfum»qui

aliumad furtum committcndnm

hor-tatur, criminis praeftant immunem»c6

quifvaderur nec obtemperante> nec

confilium aircrius _{exfequente* Nec}

fl _{quis confilium furti faciendi}

pri-usagitaverit & id exfeqvi firmiter

fta-tuerit, quam fvafio alteriusaccedat>&

ad eftedus _{produdionem quidquamj} adjuvetjcaufalitaspenesfvadentemre* fidebit.

Exhisnon difFicile erit _utriufq;

fpeciei convenientiam deprehendere»

utpote_{imprimis in} eo con(iftentern_«

quodutraqj

effedui

fuo largiatur de-pendentiam.debitå & proportionatä»

alreramimmeäiatam alteram meduttam

cum_{quadam intcntione, adeoq,- juxta}

prudentum fentenriam veré iwQutatr*

«zw»?,&caufae fuae anteccdenti _refpon«

dentem. _{Difcrepantia verö inco}

ma-ximé _{perfpicitur quod phyfica effedui}

proximé conjungitur,aut perrealem_.

adioraemaut effedioncm in artibusr*, quapotentia adiva effedui

exiftenti-am adualem communicat_{3 ita cumj}

architedusdomumextruic> caufalitasr*

&influxusimmediaté in_{ipfo aedifican*}

di aduabfolvituri Moralis_noniteiTL« nam_{faspe eicaufalitasimputatur,}

quan-do non dum cxiftentiam_aceepit3qua

rationemorsChriftiin _Vet*

Teftamen-to _{profuit vera fide ipkmi adprehen}

dentibus moralitér. _{Saspe etiam} effe-dum intentumåcaula _{proxima fatis}

difpofita producitur >poftquam caufa^

moralisexifteredeftjt,ut cum bellumj»

fufcipitur iplo multöanteexftindo,qui

fax &fvafor extitit. _{Phyfica praeterea} fuum effedum _{abfqj morali quandoq;}

producit» h<ecvcro neutiquam

nififi-mulfit cumilla_{conjunda, quando}

u-numfübjedumrecipit utrumq;

relpc-dum>phyiicum fc. & moralem*

s.

Priufquam au fpecies rpfas feu modos

modostradendos deventumfuerfc, di-vifio_{generalis caufae Moralis}

obfervan-da_{eft, quainprincipalem &} inßrumenta-lem_{difpefcitur,ha?c ki totumdependet}

abalio,quätalis> cujiisdudu, motu> &

valöremoderatur,&adaäionem

pro-dueendam _{elevatur, fupra}

conditio-riem£tisenatura.' Cumilla borum ne-utro ad_{produöionem effeäus} deßitui-tur- Ut_{bervusexpediens negotia}

do-meftica _{adqj mandatum Domini fui} commifFa_{exfeqvcns, moraliter agit»&} inftrumentaliter _{refpetfu ad) dominu,} queminoperafuaprseilanda,ut

du&o-rem_{fequitur» Nec}

obftatqiiodin fer-visquandoq,- confpiciarur ingenium.» adimperandum magisidoneum, imo

utdomini _{parfit vel fuperius, &}

pro-pterea nonvisignobilior,_quamadhoc

effeäumrequiritur,(nifinaturafit fer-vus„& ob _{impotentiam rationis fibi}

ipfiad profpiciendum ineptuseoq;

ma-gisadparendumnatus quam

imperan-dum _{)tamen inftrumentum eft refpe®}

ftuimperantis. Haec tamen

intelli-genda funtdeipfo ufu& exercitio, in_*

quo inftrumentalis caufalitas fita eii„ Ces~

ceflante enim eo inftrumentum _eflo

definit. _{Quamvisifiter caufam}

tnßru-mentale tåinftvumentudifcrimen

attcn-dendum fit,illa non _Cefiatpera&o

ope-reutihoc,fic cumfides_{Theologis dici}

-tur caufa inftrumentalis _{jufiihcationis}

hominum, Moralis

_intelligenda

_efti

prcces impetranda? remifiionis

pecca-toruminftrumentamoralia _cenfentur»

ut _{membra in}

corpore_{qu&dibet fua_»} officia _{praftantiain refipedu ad}

ani-mam> _{tanquam imperatricem}

inftru-mentaTunt _{phyfica eandem cum ipfa_>}

actionem edentia. 9*

Nec _{negligi varij modidebent»}

fpeciebusomnibuscommunes,

obfer-vatae tamen variae influendi rationo quam _{quaeiidet fibi propriam poftulau.}

Sedquia Plures quam una fipecies do ijfdemmodis_participant, tanquamge-nerales_{praemitrendividentur. Hisdo} maximé foliciti

_{funtPhilofophi>qui}

_vo¬

ce intentionü_{caufalitatem exprimunL'»} hane _{quia deprehenduntin omnibusr*} minus commodam & _congruam

tenti-tentionem direflarn & indireflam

faci-unu HliinefFcäihusvel ipfo

volen-diadueffkaciter &_{politivc expetitisr*}

locumattribuüt, vel_{negative intcntis»}

ut _quando quis _non

impedit

_cuitl*

idem_{potuifTet &}

_{debuifler* Huic}

_leih

intentioni indiredae Jocum _aflignano

in _{agentibus pleno}

_voluntatis

_{adu ad}

agendumnon

deftinatis, feienter

ra¬

men,licet voluntaread huncefFedum

qu;fequitur plenc non

dcterminata,ra-le_{aliquid conferentibus}

_quofine

efte-dus is nonexilieret*

II.

Membrum

de

fpecie-bus caufas Mor»

Species inclufae

verfibus

compareno,

quitales funo»

ßußioconßliumconßenßct pafpo

recurfu*.

Farticipans mutu*non obßans non

ma-nifeßans.

I«

Hacfunt_{prcecipuae,fiquas}

_ultra

rc-periantunadhasreferri pofleputamus« Prima vendicat fibi adiones

"

iwam

di quae mandato

_{exprefloinnituntur,}

live_{vcrbisfiye figno qualicunq;}

diri-gantur, vel fi alia parili ratione_quisr*

quempiamad agendurn alliciat, auu

compeliat* Hu^us

_{Specieiexempla_,}

habentur_{plurimatam in (ac>ris}

quarru

profaniS,-inill isDa vi d manda n sinter

ti-ciliriami.Sam & _Herodes infanti-•cidaob mandatu dicuntur_Homicids,

quamvis neuter _propria peccaturru cornilTeritmanu,ledaliistarnen fcele-|ium>confiliu_{adeoqj imediatQ& quidé} directafatiscum_{intentioncdedit}

>un-de merito _{homicidij criminis} compel-lantur, IConfultis ficarius habetur

quimandatum interficiendidedit.Vid, Vefembecius_{adt, Corneliam de}

ilca-rijs>ita dieens mandatum hic _nequipoliet

faftonecdiverfaétcfunt-, cum non minut

<ex mandato quam

exfaBo_{pocnacapkalis}

fequitur, ut _{quifalfum tefiimonium dolo} maiodixerit_{quo quispubli-cojudietorei}

ca-pkatisdamnetur.ltem quiper aliumcoedcm ßeri curaruit få mandavit. Hinc _liquet

quomodoquisde peccato aliéno juxra

propofitam caufas moralis _fpeciemj

participau,

Al-Altera_fpeciesnon

_multum

_a

_priori

difcrepans voce

confilij

exprimitur*

Namquifvafu&

confilio

alterum

in-ducit&quantum in

fe

eft> efEcitut

a&iofufcipiatur,ämandante non

Ion-ge

difcedit»nifi quod

intentiusejusftu-dium _{promovenda? actionis}

confpici-atur4 Sufficitutinterexempla

dire-Böl intentionis _Achitophelem

nomine-musUongé plurima

proftant

indireBa^

intentionc huc _quadrantia;

_Ut

_qui

re-movetvel nonremovet

obftaculaqui-busactus licitus velillicitus impediri

potuiilet» prccfertim fi lciret

taiem_s

eventumfore vel fciredebuilTet,

cul-pamjure merito non

evadit.

Undo

Cic- in_offic,l. I.deeo ita[dilTerit;qui

irato inmanus traditgladium, _quemj

novit ad laedendum eile intenrum_», ('.cumconftituitduo injuflitia?genera

nonminus eum _{qui non}

prohibuit»

cum_potuifletnec defendit _nec

obili-tit,_{injuria?arguit,}

_quamipfum

quiin-juriam intulit, neq^ fubtraxit

media

& _{inürumenta,quoruni}

_auxilio

ctus _{poenå reprehenfioneq; dignus}

a-> verti &declinari

potuidct. Quamvis'

nonex certis evidentibus

velprobabi-libusrationibus _{coliigcre poruit,}

efFe-crum fore talem _{quieveniat, fufficiu}

quantuminfe eft,futurum timuifio ii♦

Tertia _{fpeciesmoralis confenfus} dr. Cum_{quis ab alio confultus fuum}

ap-plaufu addiderit adionem

juflä&lau-dandam>vel injuftam & culpandant*

promovet, non

fecus

ac

alteri vel ad

juftéagendum intento vel in

fcelusf

committendum furcnti inftrumenta

porrigeret jquibus

efFectus in adurtL»

deducitur .• cum in confenfu _magna

vis.fit & _{propofito adexitum} perdu-cendo incitamcntum^. Obvia funu

Exempla»uthuc ea

afferre

fupervacu-tim fit, praefertim direäo

confenfu

munita; Indireäa talia fünt quae communi vita multorum cum damno

apparent: Ut

fiqvis focios

offendau

tfixandi _{pruritu &}

_perpotandi

confve-tudinenotatos qvamvisrixandi

animo

non acceilerit» fciens tarnen jurgiis^

fe _{interponens, fi eveniätcorpuseju«*} laedi> caufa lasfionisipfe eft Moralis,qui

ab ineunda focietate non abftinuiu:

Vel fl _{largius porationibus induigensr*,}

pravampötandilibidiné fibi contrahat*

&a&ionepradertim crebrius repetirå perverfuminduathabitumj caufa non

in _{aliürecidit, quamip(um>quiin}

adi-otiem totiens iterandam _confenfio.

Huc_{refpicit Ariftoteles 1. 3» Ethic. c. 7*}

tit_{Jg ctÄoyffVtovcthxfiüvfgLp*!ßxteoJ&f u<hx9V} étVCU. YlTOV d^XcL^AtVOV^HUXSÅctTöff*«Js_jttJJ

ecyvoajvTig 7r^ftrlei _üv t^cu cuhx$y-ixoof

b. _{td.abfurdum efteumyqui injufté}

agit}injuftumJe.habitu

ejje

noluifje^

eumy

qui intemperanter vivit, intemperantemj effe

noluifje.

Sed fiqvisnonignoransca _agit*

exquibutinjuftwi ejßcitur, ftonte injuflu*

eft. Hinc_{Iiquetin ejuspoteftate fitum}

fuiflervitiononlaborare,_quod fuperi-usindicateodem cap,

»<^«5

ikm irovtjpos sJe CLTCOOV

fldXctq toixty Tö JU>>JV

Xptvtht

TO

Jk

etAfj^et. petxag/^o fßpya,(i xd&Q CLXMV, v\

h _{pöX&rie/d txéo-Lov. Neminem fuo-3}

fponte improbum neopinvitum beatum ejjey alterum _{falfum, alterum verumvidetur:}

qu'tppecumbeatusnemoinvitutevadit

prohiias

verbfpöntanea

eft4

Ubi de igTO-rantia_{nößmplkhfedaffecfatafeu}

volunta-r/^loquitur» qus a&ionis principiuro eft>quändo_{ex prava}confvetudine

cai-lumobduxit animo> & _negleßo mo-deramineafte&uum itainvaluit>ut toUi &cradicarinon _{poflit» Quod tamen}

priusadhibitamedioeri diligentia prse-venirä _{potuifTet» fi afFeäos fubaäi, &} ad _{obfequium re£t& rationis redaäi} fuiffentcontra_{ipfamnoninfurgerent,}

nectantana _{pravitatem morurn}

indue-rent. Mcritum E. _{pöena infequitur^,}

cumcontra univerfalia_{peccaffe tales*}

conftet* Quod itidem cit# U Arift, Eos _{quocfepuniunt qui aliquid eorum Igno¬} rant,_{quaad legetpertinent,qua quidem $}

feiri debent $$

dijßcilta

nonfunt. Tarnen

ignoraripernegligentiam

facilé

evltabile»

videntureo_{quod inipßsfuit non ignorare5}

qui diligentia adhibenda domini funt acpoteßatemhabent. Ad hujufmodi

pra-varum intentionum efFedta caufam.»

Üniverfalera rraherenon verentur

qui-dam Calviniani_{Fhilofophi, quafi} con-fenfum tacitum _{praeberet vel oculre}

inoveret & _{impelleret > removeretqi}

©bftacula» _{quibus a&io peccaminofa-.}

©G-occurri _{potüiföt: quod utiq; extern©} mandato» confilio & confcnfui verbis

exprefTo sequipollet- Petrus Martyr.

CitanteCalovio in_{lAztaiph<aii/juodrxodv}

uniterfafarn primam,peccati caufam vq#

initiurrinon _{proprie quidern» fede*qua} amovens, _{prohibens phtlojophis dicituryftc}

enimintentione _{quamvis indireBa ad} peccatum concurreret: cum impedi»

menta removet _{obftantia»quo minusr*}

creaturarationalis adu _{iplo pcccaretj*} fe fua_{fponte ad peccanduminclinans*-,}

necanimum _{ejus in viam ullo päd©}

revocat Licet_{ipfinullo modo}

vide-ri velint Deum _{peccati caufam}

ftatue-re, tarnen exneceflariis _{confequentiis}

criminishujusreiarguuntur.' Quo Ipe.

dantquodhanc fpeciemcaufa: i'c4 mo-ralermutveram & proprié didam

cau-famacceptarequidam nolint. Sed ab-fit Infinite &abfoluto Bodo malorurti caufam triboamus, _{quin potius}

ratio-nibus _{philofophicis ipfum ab argutiis*}

Sycophanticis vindicemüsf Nam dc^>

effedibusvitiofis omnibus noneodem

modofentiendum, fed hmitaré proce-dendum: efieduqa enim

tendit,non _{qui quodvis facit, cx} quo noviteffeäum

_fequi,fed

_qui,fa&o

illici-to & ab honeftis _{legibusabhorrento»} iliurn irritat promovetq;,_&idagit,å

'quotenebatur abftinero.

4*

Quartana_{ipeciemvocePalpo defignant,}

eorumq; exempla huc referunt, qui

conni-vendoSc nimis_{induigendoaliosadagendum_,}

propendereScproperarefinunt,colluflioneqj di(ponunt,cum perillos fieri potuiflet, utab a&ione defirterent. HilceEU accommodatur I.Sam,2,._{quinimiumindulgenter habuitfilios,} parum

obfervantes

praecepti divini in offeren-disfacrificiisjquafi_{is minimumindireäe,}

con-nivendo,£imul_{peccatumipfiimintendilTet, Si} inhocallato _{exemplo indulgentiapatris}

refe-raturad_{peccataantegrefla, eorum non poteft}

effecaufä,cum adea_{pateripfénoilconfenlerit:}

Ideoq,nec direäe necindireäequidquam

con-tulit. Quod vero _{poit, vel inipfo}

fadlode-prehenfos filiosnonincrepuerit,exinde cauläm moralem _{peecatorum ab} illisdeincepscom-milTorum _{ipfum diciomninoftatuendum eft.}

Praeterea _{ejufmodi exempla hic ledern} com-modam_{habere putantur, quae ad adionem-*}

producendamagentem utpalpo qvodaminfti-gant, Sc ante haelitantem au&oritåte fuavel conniventia, _{intrepidumimoalacriorem}

Quin-Quinta(pecies voce recurfusindigitatur,"

idemq; eftac patrociniumvel refugium con-cedcre_{raptoribuS,furibus,maleficis&c. Vel}

resfurtivas defendere Sc occultare, donec

in-quifitioearumperadtafuerit. Sed quomodo receptatores intercaufar moralis exempla ha¬

ben_{poflint,non faciléapparet, praeterum qua}

tales,cumnihil ad effe&um praeiliterint,

quip-pepraeteritum jTed fblummodo cautes vereef-ficientes_{receperint. Non tarnen propterea}

omnis_{culpae vacui2eftimantur,quin}

receptato-rum _pcenasa jConfultjs conlfitutas fubeant?

fed_{potiusutcauläc Phyficae} recepcionisacde-ferjhonis.quammorales eorumeffeftuum,qui

adcos non_pertinebanc.

6*

Tartkipans.Nequé ad caulam moralem üpe-(flant,quipoftfa<flumdeijspartieipant,quae ex fa<£fo _{proveniunt,ut, qui furtum approbat Sc}

confirmat,quando de rebus furto ablatis parti-cipet,llatimdicaturcauteejus. Iifdemenim in-commodis, quae in luperiori ipecie recenfka luntjhatc_{quoqj urgetur, Peccant utiq.onmes,} quiremfuamaugericupiuntfurto alterius,lub codemloquimurexemplo, veldealio, jfimili

modo_{acquihto,contraleges humanasSc}

divi-nas.Verumfurti_{ipfiusminimé caulse}

centen-tur,_{Utpote prius commilfi,quam quidquam}

participare eoscontigcrat. Siautem

conftnferint,resefi:alla, cum fub hacformali

rationeadfecundamveltertiam_fpecient

perti-neant. _7«

Septi ma.Nonobflans,i.e.caufä

nonimpcditio-litsjioncokibitioriu, non_{pradufionis.negligentia*,}

dilatioriu,procraßinaüoriu.Qu\busvocibushane fpeciemexplicari commodé putant: cjuando

enim_{quisnonimpedit cumin ejus}

poteilatefi-tum_{fuerit,negligentia volunraria vel affenfu}

fecißedicitur,etlive poßtivoaliquo_praccepto,

five confcicntia _{propriaad impediendum}

oh-ligetur,eventuseiutcauläe moraliimpucatur. Ut li _{depofitus gladius repofcentifuutradatur}

ad aliumIxdendum>communi utilirati

melius'•onfu-liiifTerjCjvii dominononreddidiiTetquam qui promiiTa

fefvafiet. utCic,antecit. 1, Jußiti# primuttt MU-titu_{effinecui noceatur,cum tempora}

commutan-tur, tommutaturofficium. ha Magiftratusparen¬

tes, curatores&PraeccptoresMoraliterpeccant, paeni

differendo, condonando. Etiamproximus vel

negli-gens,veldefinenscorrigerelratrem autreduceredelin-qusntemhocmodojufteculpaui incurrit,

$•

Alijdeniqjaddunturmodifub recenfitis

fpecie-busnoninclufi. _Utpore quando quis impedit,quod

uondebetimpedire. Qbemadmodum juiianus

clau-densScholas & templaChriftianis, haud immeritå

di-citur caufa moralis mal^rum exinde ortorum, Sed

ex_priorimembro haec &fimilia imelliguntur,quapro-pter ijsdem recenfendisfuperledeo. Iterum co. ten¬

dens,uthiconatusmei,licetpraefentimateria:nonrc« fpondeant,benevol» tarne«front#acceptentur.