«
U K S A N C T I T A T E A N IM I IN M U N E R E SA C R O O B E U N D O N E C E S S A R I A '
D ISSERTATIO
CUJUS PARTEM POSTERIOREM
C X S P E C I A L I SACRAE R EG IA E M A JE STA TIS GRATIA E T
V E N I A M AX . V EN . F A C U L T . T H E O L . U PSA L.
P . P .
« a c .
A N D R E A S F R E D E R 1 C U S B E CKMAN
Ad Gymn. Scar. Theologiae LectorE T
R E I N H 0 L I) U S R U D B E C K
L ib er Haro. Yre s t r o g o i h n s .
IN A U D IT O R IO ECCL. DIE X X IV OCT. MDCCCXLVI
I I . P . M . S .
/3
V P S A L I A E ,E X C U D E B A N T B E C I A E A C A D E M IaE T Y P O G R A P H I .
i n q u i t, ’liq u ido novim us, q u i a , cum is, qui displicet, ad in te rc e d e n d u m m ittitu r, irali animus ad deteriora provoca tur. Qui ergo ad h u c desideriis terrenis distringitur, caveat, ne d istricti iram judicis g rav iter accendens, dum loco de le c ta tu r g lo ria e , fiat subditis ruina” 1). — Ad efficacem vero v erb i p ra edicationem ideo necessariam esse ait san c t i t a t e m , q uia ”ad sup ernum desiderium inflammare audi tores n e q u e u n t verba quae frigido corde proferuntur, ne- q u e r e s , q u a e in se ipsa non a rserit, aliud accendii” ” . D e n iq u e ” re c to r” , inquit ”sem per cogitatione sit mundus quia neccsse e s t, ut esse munda studeat m anus, quae di luere sordes c u r a t, ne tacta quaeque deterius inquinet, s i, so rd id a in seq u en s, lutum tenet” 3).
Q u a m q u a m h au d pauci iidemque optimi nominis T h eo logi sae culorum sequentium cum Gregorio faciunt, neces sitatem pietatis ministri ad m unus sacrum cum fructu p er a g e n d u m u r g e n te s , tamen altera ratio, quam augustinam n o m inare lic e a t, p ra eclaris auctoribus in E cclcsia-R om ano- C ath o lica minime caruit. In te r quos meminisse juvat Ni colaum P a p a m I , qui diserte negat queniquam , quantum - c u m q u e pollutus s it, posse sacram enta divina polluere, et fideles a d h o r ta tu r, ut sine omni dubitatione accipiant m y steria C hristi a sacerdote etiam impio, usque quo episco p o ru m sententia r e p r o b e tu r, ”quoniam ” inquit ’’omnia p u r- g a n t n r in fide” 4). J u b e n t cl D ecretalia illa P
sevdo-Isido-i ) Heg. Past. p. 19. u) Moralin L. t. VIII. cit. Neand. 3 ) Heg. Past. p. 2 4 .
4 ) N icolaus P. I. Responsa ad Cons. Hulgaroruni p. 29. in vo- luuiine a nobis supra citato, quod inscribitur App. Constt. cet.
r i c a , u t ne sacerdoti q u id em malo debitam s u b t r a h a mu s o bedientiam . Medio d e n iq u e aevo ex eunte C o n ciliu m C o n s ta n lie u s e baereseos so lle n n ite r d a m n a v it h a s , q u ae a Vielil* et I l u s p rolatae f e r e b a n t u r , s e n te n tia s , n u llu m esse p r a e l a t u m , nullum e p is c o p u m , d u m sit in p e c c a to m o rta li; n e m in e m q u e vicem g e r e re C h ris ti vel P e t r i nisi s e q ua tu r cum in m o rib u s *).
E tia m si vero hoc a n a th e m a te s an c titatem m inistri s u b je c tiv a m m issam fecisse v id e a tu r E cc lesia llomano* C at h o lic a ; tam en longe abest, u t om nem to lla t s u b jectiv am mu n eris sacri re cte g erendi conditionem . F o r s a n c h a ra c te re m
illum in d e le b ile m , quem p e r ip sam o rd in atio n em s a c e rd o tib u s im primi fin g u n t, aliquid s u b je c tiv a e com m utationis in se r e tin e r e ce nseant R o m a n o - C a th o lic i. Q uod equidem n e q u e affirmaverim neq u e n e g a v e r im , qu u m v aga omnino sit ip so ru m P ontificiorum de h o c c h a r a c te r e cogitatio Sed h oc n otissim um e s t , re q u ir e r e istam E cc lesiam ad effica cem et sacrificii missae et r e liq u o ru m s a c ra m e n to ru m a d m inistrationen?, u t h a b e a t ce rte s a c e rd o s intentionem illam faciendi id e m , quo d factum vult E cc lesia. Q uo tan d em p r a e c e p to ob jectiv am h u ju s d isciplina e rationem deserens in su b je c tiv a m p r o r s u s r e la b itu r E cc lesia R o m a n o -C a th o lic a.
N o n ite m , q u ae p o s t r e fo rm a ta Dei g ra tia p e r L u t h e - ru m s a c ra e x stitit, E cclesia E v a n g e l ic o - L u t h e r a n a . Ila e c
i ) Canones ot Decreta Sacros. Oecum . C oncilii T riilentini. Lipziae 1 8 3 7 . pp 2 4 2 , 24G , 2 4 7 .
I i e n im , totam illam de intentione doctrinam rejiciens, obje ctivant officioVum sacrorum disciplinam recepit. Admonet q u ip p e L u t h e r u s , ne cu rent fideles quinam et quales sint, p e r qu o s dona Dei sacra recipiant. Non enim ei data esse liaec d o n a , qui ministerio p e r fu n g a tu r, sed iis, qui ejus m inisterio dona salutifera adepturi sint; personam ministri nequo d e tra h e re sacram ento et verbo Dei quidquam neque a d d e re *). Quo duce Evangelici pro symbolica objectivant istam a c c e p e ru n t d o ctrin am , nullam n parte ministri ad m ittente s efficaciae m ediorum salutis conditionem, nisi ut in teg ra a tq u e incorrupta adhibeantur. D am nant igitur Do- n a tis ta s, quia n egabant hi licere uti ministerio malorum in Ecclesia '). Damnati sunt etiam Schwencofeldiani quia c o n te n d e b a n t, eum Ecclesiae m inistrum alios eunt fructu do cere a u t vera sacram enta dispensare non posse, qui ipse non sit vere rç n o v atus, renatus et j u s t u s 3). Tenent vero Evangelici l i c e r e uti ministerio malorum quamquam sit Ecclesia congregatio Sanctorum — l i c e r e ob difficul tatem* discernendi a piis m ultos, qui hac in vita admixti s u n t , malos atque h y p o c r ita s 4).
Si igitur efficaci atque fructuosa sacramentorum ver- bique divini adm inistratione omnino absolvatur munus sa c r u m , verbum vero et sacram enta per se ita sint effica cia, ut nihil omnino addat vel detrahat dispositio animi m in istro ru m , consequi sane videtur, ut haud multum
Eeele-1) Lulli. Sehr. eil. YValch. Ton». IV. p. 7G0. 2) Aug. Conf. Art. VIII. 3
) Ep. fo rm . C. Art. XII.
u>
siae i n te r s it, tilriim sint eju s ministri pii an n o n ; nisi quod om nium liom inum conversionem ideoque ip so ru m m i n is t r o ru m c u p iat E cclesia. Ilo c certe e x tra d u b iu m p o situm esse v id e tu r , sa n c tita te m animi h a u d q u a q u a m essentiale q n o d d a m c o n stitu e re veri E cclesiae ministri. Im m o vero v id e tu r m inisterium ecclesiasticu m , sine ullo incom m odo s a lv a n d o r u m , posse mimis aut ipsi diabolo c o m m itti, si m odo p r o v i d e a t u r , ut in te g ru m p e r bos p r o n u n c ie t u r v e r bum divinum et ad p ra e sc rip ta m normam a d h i b e a n t u r et d isp e n se n tu r s ac ram en ta.
Quamvis a u te m , pro objectiva m ediorum g ra tia e vi c e r t a n s , ipse L u t h e r u s h a n c conse q u en tiam n o n solum p ro - n u n c ia r c , sed etiam necessariam ad animos a n x io ru m t r a n quillandos p r o b a r e h a u d g ra v a tu s e s t ') ; ta m e n n e q u e e u m , neq u e ceteros p u rio ris d o c trin a e p r o pu g n a to r e s effugere p o t u i t, q u a n tu m d etrim en ti et olim ac c e p e rit et s e m p e r ac c e p tu ra esset Ecclesia a b h o m inibus impiis sacro E c c l e siae m uneri admissis. Quod p e r p e n d e n te s v id e n tu r i n t e r dum , dotes ingenii m inistro E cc lesiae n e c e ssa ria s d e s c r i p t u r i , sen ten tiae ta n tu m non oppositae a d h a e r e r e 2J. Quod maxime valet u bi de p ra e d ic a tio n e verbi a g i t u r , cui officio po st re fo rm ata s a c ra p ra e c ip u a m a d h ibu it c u r a m Ecclesia. P r a e d ic a tio n e m enim verbi non posse ab impiis re c te in stitu i, in hoc fere omnes consentiunt. Q uid enim aliud so n a t illa, q uain q u asi fu n d a m e n ta le m p r o p o s u i t L u th e r u s verbi divini re cte c o m p re h e n d e n d i, intcllig e n d i et docendi r e g u la m , n im ir u m , ut non nisi cum a ssid u a o ra tio n e ,
t a t i o n e , m editatione in s titu a tu r et p ro g rediatur omne s tu d iu m L i tte r a r u m S a c r a r u m ? S ine ejusm odi studio nem i n em d icit evadere posse b onum concionatorem , sed loqua ce m ta n tu m m o d o , p a ru m sibi conscium quid loq uatur et in q u e m finem. Quin im m o , u t quis veram re ru m divina r u m a s s e q u a tu r cognitionem , ait necessario re q u iri, u t sit v ir p iu s 1).
H a e c eadem optimi post illum m onent Ecclesiae E v an - g e lic o - L u tlie r a n a e theologi, qui saeculis a reform atione S a c ro ru m proxim is lianc rem tractaverunt. U t ceteros igi t u r o m itta m u s , unius in s ta r omnium Quenstedii verba appo n im u s rem nostram spectantia. ” Q uam vis”, hic in q u it,
”ß'E ooeßtias, reginae v irtu tu m studium ab om nibus omnino
C h ristia nis r e q u ir itu r , cum prim is tam en ac speciali quadam ra tio n e in illis, qui vel ad evangelici ministerii munus a s p ir a n t vel eo jam tu m f u n g u n tu r, vigere debet vera et s in c e ra in Deum pietas. A b s q u e ea enim nec vera et sa lu ta r is scientia recte a c c q u iri, nec ab eadem fructus et utilitas in E cclesia ex illa re d u ndans sperari potest. N i h il q u o q u e e s t , quod p raeconem fidei aeque perficiat, D eo- q u e habilem et Ecclesiae utilem r e d d a t, quam pietas et
di-1) Ein Jurist kann w oh l ein Schalk se y n , aher zu einem Theo
logen gehört ein frommer Mann. Ursache: denn ein Jurist gehet mit leiblichen und zeitlichen D ingen um; ein Theologus aher mit geist lichen und ewigen D ingen; dem vestraut sich Gott seih st, seinen Himmel und alle seine Gaben und Schätze, Vergehung der Sünden, G erechtigkeit und alles. Da g e h ö it ein frommer Manu zu. W a lc h T om . 22. p. 1 0 7 0 .
lectio Dei ip siu s et C h r i s t i , s i n e q u a o m n i s p r a e d i c a t i o v a n a e s t a c f u t i l i s ” 1). E x q u ib u s facile a p p a r e t , (pianti m om enti ad m unus sacrum cum fru c tu p e ra g e n tiu m animi sa n c tita s d u c e r e tu r etiam ab iis , q u ib u s t u n c tem poris maxime de vi et efficacia m ed io ru m salutis e r a t per- s vasum.
U b e rio re m vero trac tatione m h aec res c o n s e c u ta est p o stq u a m s u b finem saeculi X V I I v e n e r a n d u s ille S p e n e r a r d e n s im prim is p ietatis ministri s a c r o r u m co m m e n d a to r exstitera t. l l a u d in ju ria q u e r itu r h ic , et th e ologiam et ipsam p ra ed icatio n em verbi te m p o rib u s ipsius in r ix a s et c ontentiones vanas a b iisse , om neque in a c c u ra ta et subtili d o c trin a ru m disquisitione positum esse s t u d iu m , ita u t fere nullus pietatis studio re lic tus esset locus. O p in ari p le ro s - q u e , veram et s a lu ta re m cognitionem ex S c rip tu ris S a c ris posse h u m a n o studio a tq u e i n d u s t r i a , sine g ra tia S p iritu s sanctificanto, p a r a ri Quod fieri posse n eg a t S pener. Mi nime cum eis fa cit, qui S acram S c r ip tu r a m a iu n t p e r se esse m o rtu am et vanam litte r a m ; immo vero h a n c illi f a ctam contum eliam in auc torem S c r i p t u r a e , Deum, r e d u n d a r e censet. N onnullis tam en S c r i p t u r a m , immo p le risq u e n u dam esse et m o rtu am litte r a m , illis videlicet o m n ib u s , qui
sola in d u stria hu m an a circa litteras s a c ra s v e r s e n tu r, non alite r a tq u e circa alios de h u m a n is studiis lib ro s S p iritu vacuos -). T a liu m hom inum notitiam non p ro p r ie esse ve ram th e o lo g ia m , n e q u e V e r b u m D e i, q u am v is orthodoxa s i t , n eque s u p r a n a tu r a le m p r o p r ie dici posse V e ram enim,
d iv in a m et perfectam rerum divinarum cognitionem com p a r a r i non posse nisi opera Spiritus Sancti illuminemur et e x p e rie n tia vitae sanctae prom oveamur 1 .
. ! E j u s m o d i vero illuminationem, nisi valde imperfectam, in im p io cadere negat Spener. Hunc enim, quatenus im pius s it, a lumine Spiritus aversum esse, multoque minus e x p e rie n tia vitae sanctae posse gaudere °). Unde concludit S p e n e r , necessariam esse pietatem seu animi sanctitatem
ad m u n u s sacrum cum fructu debito perficiendum. Sacra menta ad normam praescriptam dispensari, Verbum Hei immo vero analogiam fidei memoriter teneri atque adeo o r th o d o x e proponi posse ab impiis, itemque virtutem suam s e m p e r relinere haec sac ra, adeoque fieri posse, ut ex ip sis etiam per impium administratis fructum salutarem per c ip ia n t u tentes, id facile la rg itu r3). Sed negat fieri posse, quin im pius minister in explicatione et adplicaliune verbi justo minus proficiat. Iste enim quum litteram teneat non S p i r i tu m , et non nisi naturali quadam animi sagacitate d u c a t u r , non poterit semper integram servare formam et imaginem doctrinae coelestis, ubi poscit res, ut ali q u a n tu m a littera praescripta discedatur '); neque quod fri gido p ec to re producitur animos audientium ad pietatem in flam m are v a le b it5). In applicatione verbi ad singularum an im aru m rationem multis m o d is e r r a t m inister impius,
i) K leine Geistl. Sdirr. Mngdeb. 1741. T. 1. pp 290, 504
u) lltid. 5 )
Ibid. pp. 4 0 9 , 417. 4) Iliid. p 4 2 0 5) fhid. p. 4 1 0
q u i th e o re tic a solum modo in s truc tu s n o titia , e x p e rie n tia v e r o et vivo S p ir itu s sancti lumine d e s t i t u tu s , p r a e c e p ta q u i d e m n ovit g e n e ra lia , rationem autem in d iv id u o r u m n o n v i d e t , m ulto vero m inus maximi mom enti c i r c u m s t a n ti a s , / j u a e in te rd u m p r o r s u s v aria n t c a sus, d is c e r n e re valet. U n d e fiat necesse e s t , u t saepissime p r a v is a u t p a r u m p r u d e n t i b u s consiliis h a e re n te s f a lla t, iu c o n so lan d is a n im is m o e s t o - r u m et de salu te a nxiorum m ag n o p e re d e f i c i a t 1), u b i n o n
dum a d sit v era p o en ite n tia , a bs o lv a t, u b i vero a d s i t , r e tin e a t p e c c a t a 2). A d h ae c enim omnia officia r e c t e p e r ficienda, q u a m m axim e opus est sp irituali et p r u d e n t i a et d ilig e n tia , q u a s consequi p o test n e m o , nisi qui c u m p r e cibus piis lucem et calorem a ccep e rit S p ir itu s divini. ” Q u is enim ”, cum A u g u stin o in q u it S p e n e r , ” novit q u id a d p r a e sens te m p u s vel nobis dicere vel p e r n o s e x p e d ia t a u d i r i , nisi q ui corda omnitim v id e t? et quis f a c i t , u t q u o d o p o r t e t , et q u e m a d m o d u m o p o r tet, d ic a tu r a n o b is , n i s i in cu ju s m a n u s u n t et nos et serm ones n o s t r i ” 3).
D e n iq u e in m em oriam ad v e rsa rio ru m re v o c a t S p e n e r , id ex S c r ip tu r is sacris a p p rime p e r tin e re ad m u n u s m in is tr i e c clesiastici, u t ex e m p la r se pra e b e a t eximium v ita e s a n ctae et v e re christianac. E u m enim o p o rte t n o n m i n us e x e m p lo , q u am p r a e c e p tis , auditores ae dificare, nisi v e l i t , q uo d a lte ra quasi m a n u e x s tru it, a lte r a d e stru e re . C h r i stian e a u te m vivere n o n p o t e ri t , si illa ca rea t p r u d e n t i a ,
q u a e ex a m ore Dei in cordibus fidelium gignitur per Spi r i t u m S a n ctu m sanctificantem *).
E x bis positis ja m facile sequi v idetur, bominem ani mi s a n c tita te c arentem non posse ministerium recte obire, id e o q u e pietatem essentiale quiddam constituere ministri. Q u a m tam en consequentiam ducere haesitavit Spener. Im - mo v e r o expressis verbis negat illuminationem spiritus san cti essentiale quiddam esse ministerii sacri, quamquam hac in r e m inus sibi co nstare v idetur, quum et illuminationem S p ir itu s S an cti et am orem Dei judicet ipsum fundamentum esse m i n is t e r ii2). S ed p le riq u e eo rum , qui ejus sequeban t u r p a r t e s , diserte d oceb ant, horrendum esse et sacrilegum, si q u is contendere a u sit, gratiam quandam ministerialem p e r S p iritu m sanctum iis conferri, q u i, nondum regcniti, m in isterio p e r fu n g an tu r. N e q u e non contendebant, g ra tiam illam m inisterii, in quantum fingeretur via ordinaria im piis q uoque adesse, atque apud eos ex supranaturali q u ad a m Dei efficientia d ed u ceretur, aut vanam esse imagi n ationem a u t a gratia illa mediorum salutis propria pror sus n o n posse d is tin g u i3). IIoc vero solum gratiam mini sterialem j u r e dici posse, quando Deus fidelibus suis ser vis in m inisterio gerendo auxilietur, idoneos faciat eos et o p e ra eorum sua sancta benedictione prom oveat4). I r r e
-j ) Ibid. p. 4 4 7 .
a) Die Evangel. Glaubenslehre. Francof. ad M. 1688. p. 529. 3 ) J. Lange M iltelstrasse. Halle 1712. T. 2. p. 249.
g en ito s non a Deo v o c a to s , ideoque nec voca tione m co- n u n , ([uomodocumque facta s i t , ju s ta m esse '). M iniste rium litte r a e , non S p iritu s eos g e r e r e , q u ip p e q u u m ipsi a d h u c sint addicti m u n d o , qui S p iritu m re c ip e re non possit ')
H a ec vero placita P ie tista r u m c o m p lu rib u s orthodoxis theologis valde d isp lic uerunt. A c e rrim e ea im p u g n ab an t cum p le riq u c , tum im p rim is, ni fallim ur, S. S c h e lw ig , V. E . L ö s c h e r et J . F e c h t i u s , q u o ru m plurim i e x s ta n t contra, quos v o c a n t, P ie lis ta s libelli. Ili ig itur p rim u m ipsam arcem d o ctrin a e pietislicae de m inisterio irrige n ito ru m ever tere s t u d e n t , c o n te n d e n te s mimime cum v e rita te fa cere sen tentiam a S p e n e ro pro p o sitam de illum inatione Spiritus Sancti. S ine dubio enim posse h a n c illum inationem et inde veram re ru m d iv in aru m notitiam c o n tin g ere etiam irregeni- tis , quia ipsa sit c o n d itio , sine qua effici non possit con versio et re g e n e ra tio h o m i n i s 3). D einde p ro p r ie et merito theologiam vocari s c ie n tia m , q u a e circa Deum et d iv in a , jux ta verbi d u ctu m v e r s e t u r , ta m e ts i, qui eam tr a c te t sit im p iu s, D c ique et divinorum c o n t e m p t o r 4). Immo vero theologiam ho m in is regeniti a notitia hominis irregeniti ne minim um quidem differre, nisi in sola a p p lic a tio n e , q u am h a b e a n t re g e n iti, ea autem ca re a n t irre g e n iti; n eq u e non
i ) Ibid. p. Q'ÏG.
■i) B reithaupt, De ISotis Candil. Min. p. 5. eit. L öscher.
3) Val. K. Löschers V ollet. T im otheus V erinus. W itle n b . 172(3. T !. p. 191. S. Schebvigii Synopsis Controversiarum cet. Ged ani 1 7 0 5 . p. 15 5 . ss. 4 ) Synops. conlrov. p. I I .
horum n otitiam , cx S cripturarum vel lectione vel auditu vel m editatione liaustain, esse veri nominis notitiam quoad om nia notitiae essentialia, et vere ortani a su p ran aturali
Sp iritus Sancti gratia 1). Ah excoecatione enim
voluntatis ad ipsius intellectus excoecationem minus recte colligi, si q uidem et indurati et peccatores in Spiritum San c tu m a g n i tam veritatem retineant, etiamsi gratiam inhabitantem pe nitus ex cusserint 2). Fieri igitur posse, ut lumine Spiritus S a n c ti vere d ucantur etiam ii, qui nondum eo per rege n e rationem inhabitanto (ruantur !). Ideoque fieri posse ut r e c te ac rite ministerium ecclesiasticum obeant impii. Ita enim p er vocationem illam legitimam, i. e. ab E cclesia fa c t a m , constitui ipsum ministerium, ut hominibus p e r illam — non p e r ordinationem, ut placet Catholicis — potestas c o n c ed atur supra modum hominis, qua homines in gratia d isp ensanda cooperarii reddantur Dei et ultra h um anam so rtem eleventur
T a le s m inistros rite vocatos non tantum significative divinum quid indicare, sed Deum revera effe ctive p er illa ipsa organa opera perfieere di v i n a , ita ut
erepysiu o r g a n i, p ro p ter accedentem caussae principalis co n
ju n ctissim am cooperationem, concurrat ad commune ap o lh e- lesma p roducendum , quod vere est effectus divinus. C o n versionem igitur et salutem a ministerio effective, vere et re a lite r, m inistcrialitcr tamen produci 4). Hanc vero coo p erationem non ex qualicumqtie pendere subjectiva m
ini-i) Synops. Controu p.
6. Joli Feclilii Historia et Examen .No
vae Thcol. Indiffcr. cet. Hnstochii 17*21. p. IÖ9 ss.
a) Cit. J Lange, die Hichtige Miltelsfrasse. T. *2. p. 209. 3) Ihi.t.
str r s a n c tita te , n e c solummoclo ex efficacia m ed io ru m s a li tis p ro p r ia ; sed et cogitari d e b e re et re v e r a adesse gratiim
q u a n d a m m in isteria lem , ex ipsa institu tio n e m inisterio pio- priarn. C u ju s participem e v a d ere im pium q u o q u e , u b i le gitim e v o c a tu s s i t , ita ut s e m p e r a d sit etiam malo m iii- s t r o , rite m inisterium g e re n t i , n im iru m p e r n a tu r am ipsius ministerii. Q uam ultimam p ro p o sition em minime ad, tuen dos m alos m inistros a dh ib e r i, ait L ö s c h e r , sed ”thesin esse p ro v isio n a le m ” ad firm a n d a m ipsam p rin c ip ale m pro positionem de g ra tia yar a v io v e t oltoç et s em p er m.ni-
sterio c o m p éte n te *)•
Quum tam en orthodoxos minime f u g e r e t , m in is tru m im pium non posse ita fru c tu os e , ac d e b e r e t , m u n u s s a c
ru m ge
r e r e 2) , nodum h u n c dissolvere conati s u n t distinguendo inter m y ste riu m et paedagogiam m ysterio accedentem . Mysterium ig itu r d ic u n t esse simplicem verbi divini p ra edicationem
s a c ra -
m e n to ru m q u e cum ritu divino co n g ru am adm inistrationem ; h oc v ero solum et p e r se co n stituere ministerium . N e q u e
aliam in
h o c m ysterio adm ittu n t caussam efficientem , a c ipsam gra tia m m in iste rii, q u a fit ut sem per r a ta e sint actiones m inistri legiti
m e v o c a ti, q u a te n u s in hoc m ysterio p era g e n d o versetur. P a e dag o g iam a u te m mysterio accedentem v o c a n t omnia ista p r a e s id ia , q u ib u s possit min ister quasi viam m unire
effica-j ) Ibid. q. 2 8 5 .
2) R ecte dictura a tota antiquitate e st: mi n i s
t ru m i m p i u m d e s t r u e r e s i n i s t r a q u o d d e x t ra a e d i f i c e t ; im pieta
s eniui m inistri auditorum oculos feriens fa c it, ne verbo credere et vim ejus in anim o sentire queunt. Job. Fectilii Instr. P asto
r, Ups. et Lipz.
ciac ipsius m y s t e r ii, v. c. p re ces, sanctioris vitae exem plum , a p p lic a tio n em explicationcm que verbi. Ati hanc igitur recte p e r fic ie n d u m m agnopere valere concedunt çt pietatem et n a t u r a l e s q u asc u m q u c dotes m inistri, sed eam negant e s s e n tia lite r p e rtin e re ad ipsum ministerium. R a t a enim officia m inisterii sunt quantum vis deficiat minister in hac pae d a g o g ia . Q u a m q u a m igitur largiendum est, eum , qui pae- d a g o g ia m n e g lig it, non p ro rsu s ita , a e d e h e a t, ministerium g e r e r e tam en h o c vitio minime irritum fit ipsum ministerium, q u o d p r o p te r g ra tiam ministerialcm semper efficax manet i).
H a e c fere s u n t argumenta, quibus suam quisque ratio n e m a d s t r u e r c , adversariorum destruere nitebantur concer t a n t e s in p u g n a illa, quam pictisticam vocant. P rudentio- r i b u s ig itu r u triu sq u e partis hoc maxime cordi fuit, invio l a t a m h a b e re veritatem illam, ah Augustino jam contra D o n a tis ta s satis vindicatam , V e rb o , nim irum , atque Sacra m e n tis eam inesse vim, u t , ubicum que integra adhibean t u r , p e r se sufficiant ad conversionem et salutem hominis r e c ip ie n tis p ro m ovendam , neque vel minimum pendere hanc vim ex quavis m inistri dispositione animi. Sed aeque con v e n ie b a t in te r u tram q u e p artem , impium ministrum non ita f r u c t u o s e , ac d e b e re t, salutem aliorum procurare posse. Q u a e omnia et nobis placent et satis jam dilucide viden t u r a S p en ero aliisque dem onstratum ; quare ad eorum s c r ip ta lectorem ulterius hanc argumentationem pernoscen di cup id u m d elegare liceat. N e q u e non co n senserunt plc- r i q u e p u g n a n tiu m , dari quandam gratiam ministcrialem, a
i ) V o lls t T im , Ver. pp. 293. 2 9 9 .
g r a t i a , q u a e ipsis mediis salu tis p ro p r ia i n s it, d islin g u e n - dam. P o r r o u t r a q u e pars a f firm a b a t, g ra tia m istam e t n e cessariam esse ad m unus s a c ru m recte g e r e n d u m et uni cu iq u e o b t i n g e r e , qui a Deo vocatus sit. D e n iq u e , post, qu am a liquam diu p u g n a tu m e s t , u triq u e p a rti c o n stitit, illum inationem spiritualem q u a d a m te n u s locum h a b e r e p o s se in hom ine etiam ante con v e rsio n em , q u a m q u a m santifica- tione tandem ad p erfectiorem s ta tu m p ro m o v e a tu r cognitio.
Sed h a e c m agna re m a n e b a t rei ae stim an d a e d iv e rs ita s , q u o d c o n te n d e b a n t O r th o d o x i, ex te rn a m ah E cc lesia fa ctam vocationem esse p e r se et sem p er divinam r a ta n i q u e , cum ea q u e se m p e r co n ferri g ra tia m illam m in isterii; Pie- tisla e vero vocationem istam tum dem um ra ta m a tq u e di vinam h a b e b a n t , si vocato a d e sset v era p ie ta s , q u ip p e q uae r a ta e vocationis esset c o n d itio , ideoque g ra tia m m inisteria- lem d u c e b a n t nem ini nisi pio contin g ere. D e inde ipsam m i nisterii ideam diverse f o r m a n t, qu u m O rth o d o x i m in iste ri um ecclesiasticum absolvi c e n sen t decente m ediorum sa lu tis a d m in istra tio n e ; P ie tistae vero offi ia o m n ia , q u a e e m n - q u e ad pietatem vel e x c ita n d a m vel p ro m o v en d a m c o n d u cere p o s s i n t, essentialia p e rfu n c tio n is m inisterii m om enta ju d ican t E x q u a d iv ersitate sec u tu m est, u t hi pietatem affirm arent n ecessariam esse in m inisterio sa c ro o b e u n d o ,
illi vero neg a ren t.
Q uae dissensio non ita com posita esse nobis visa e s t , u t non ad h u c su b judice sit. Ul ig itur vere c o m p o n a tiîr, p rim u m d e c id a tu r o p o r te t, q u a e n a m sit vis et ratio m in i
ste r ii ecclesiastici, quaequë liuie muneri essentialiter com pe ta n t olficia , deinde explicetur cujus naturae sit gratia illa m in is te ria lis, et q ua ratione ejus particeps evadat minister.
Q u a e au te m sit ratio ministerii eccleciastici probe in- telligi non q u ib is , nisi prius rationem perspexeris societa tis religiosae, im prim is vero cliristianae.
N a tu r a ig itu r ipsa homines ita com parati sttnt, u t, u b ic u m q u e plures congregati vivant, non possint, quin so c ie ta te m q u an d a m ineant atque communionem. Cujus com m u n io nis vis et indoles non minimum in eo m anifestatur, q u o d exsistunt p u b lic a , societati universae propria olficia, q u a e non p o ssu n t a singulis omnibus impleri, ideoque no m in e societatis universae certis quibusdam civibus obeunda c o m m en d a n tu r.
S ocietatis au tem cujusque religiosae hoc proprium est ut e t collata a Sum m o Numine dona salutifera accipiat si- b i q u e a p p r o p rie t et circa gratias donaque referenda occu p a t a m esse velit, studens sem per N um en habere sibi pla c a t u m , propitium et benignum. Q uod ipsum privato co n silio facere eum singulorum sit civium , societas, quatenus una et plu ralitati singulorum opposita e s t, organon quaerat nec esse est peculiare et p ro p rium , quo possit et ipsa be neficiorum divinorum particeps fieri, sacrificia accepta N u mini referre et form am ei gratam induere.
Ex q u o , ni fa llim u r, prim a suscepta est muneris sacri publici notio. Q uae q u id e m , si modo recte co ncipitur,
ni-liil om nino in se h a b e t , quo singulis in t e r c lu d a tu r aditus ad D e u m ; id ta n tu m p ra e c ip ie n s u t s in g u lis, q u a ta l i b u s , non liceat p u b lic u m et com m u n e societatis n e g o tiu m susci pere a tq u e s u stin e re .
Q uod si notioni m u n e ris s ac erd o talis vim eju sm o d i et originem n obiliorem v indicare no n d u b ita m u s , ta m e n mini me in anim o est n e g a r e , in stitu tio n em ip sam s a c e rd o ta le m huic notioni p a r u m sae p e n u m e ro respondisse. M alignitate enim a lio ru m , aliorum indolentia fa ctu m e s t , u t q u i publico vel tacito p lu riu m consensu societatem aliquam religiosam in ista cum N u m in e co n v e rsa tio n e r e p r a e s e n t a r e n t, h o c sibi a r r o g a v e r in t u t ipsis solis fas esset D eum im m ediate a d ir e , caeleris vero non nisi in te rc e d e n te sacerdote. U n d e s e n sim se n sim q u e exstitit s ta tu s ille p r a v e liie r a r c h ic u s , in quo salus m u lto r u m p r o r s u s ex a r b itr io p a u c o ru m p e n d e r e visus est.
\
H a e c vero falsissim a o p in io , q u a m v is societates q u o q u e nom inis c h r is tia n i religiosas m ultis modis f o e d a v e r it, tam en vel levissimo o b tu tu c o n s p ic itu r esse a b indole re li gionis c h r is tia n a e aliena. N e q u e n o n om ni c a re t in S a c r is L itte r is certo fu n d a m e n to . D o c e n t enim h a e , m axim e p o s t reconciliatos ho m in es cum D eo p e r C h ris tu m ae q u e o m ni bus ad s a n c tu a riu m p a te r e v ia m , q u a univ ersi et singuli j u b e m u r re sip isc e n te s cum fiducia ad D e u m , dom inum o p ti m u m , b en ig n issim u m a c ced e re
S in g u la ri a u te m modo haec via munita est iis omni- b u s , q u i facta ja m resipiscentia Christum fide in d u e rin t1). Q u o ru m com m unio in Sacris L itteris praedicatur ordo san c t u s , sacerdotalis et r e g iu s 2). Cujus officia quaenam sint et nom en ipsum p rodit et S acrae Scripturae diserte edi cunt. Q u ib u s testibus ordini huic datum est, u t accipiat sibique a p p r o p rie t dona sp iritualia, a Deo o b la ta 3) , dein de vero vicissim sp iritu ales, Deo acceptas victimas offerat, D e iq ue v irtu tes p r a e d ic e t4). Q uod autem regia indutus sit d ig n ita te , quid aliud significet, quam debere ipsum o- m n i a , q u ae vitam adtineant religiosam, ex norma Spiritus S a n c ti p ru d e n tia s p iritu ali, reverentia et religione regere et in statu m Deo gratum re d ig e re 5).
E tiam si vero om nes, quicum que vera fide ad Deum a c c e sse rin t, et simul et pro se quisque officia hujus ordi nis o b ire q u eu n t d e b e n tq u e 6) ; tamen non solis singulis in ju n c ta su n t haec officia, sed imprimis congregationi uni versae. Officia autem societatis non posse sine p ertu rba tione totius communionis a singulis quibusque pro lubito o b iri, ja m antea monuimus. Q uam vis ig itu r lieic officia societatis a sigillorum officiis quoad materiem ipsam nihil d ifferant, tam en quum formam certe solleniorem et publi cam in d u a n t, d em andentur necesse est certis quibusdam societatis m em b ris, u t ab iis nomine societatis perficiantur.
j) Mehr. 1 0 : 1 9. 2) 1 Petr. 2 : 5, 9. 3) Epii. 4 : 7, 8 .
\
H o c m odo e n a s c itu r in ipso o rd in e sacerdotali a l t e r o rd o s a c e r , c u ju s officium est publice rationalen) illum ex se q u i c u l t u m , quem p ro se quem q u e p riv atim exsequi o p o rte t. Q u a te n u s vicem g e r it Ecclesiae j u r e optimo m in isteriu m v o c a tu r Ecclesiasticum . N ullam ex m jinere a c c ip it p e c u lia re m in terc ed en d i potestatem . H a n c tan tu m h a b e t p r a e ro g a tiv a m , u t sit ipse vivum, visibile, h u m a nu m c o m m u nionis sin g u lo ru m q uasi centrum . U t igitur p e r singulos fideles ad C h ris tu m accedit et in C h risto c o n v er s a tu r E c c le s i a , q u a te n u s su b specie c o g ita tu r p lu ra lita tis , ita p e r s a c e rd o te m pu b lico fungentem m u n e re idem facit, s u b specie un itatis spe c ta ta . Sic demum adest illa viva et b e n e c o a
p ta ta s a n c to r u m c o m m u n io , in quo omnia r ec te b o n o q u e o rd in e g e r u n t u r , c o r p u s C hristi visibile, c u jus e a p u t ipse est invisibile.
Q uod si res ita h a b e t, quis, non v id erit, ip sam origi nem Sacerdotii v e t a r e , h uic m uneri adm itti h om in em s a n c tita te fidei c a r e n t e m ? Imrno vero si a d m itta tu r a d m une ris dignitatem e x te r n a m , non p o te rii tamen ip su m munus suscipere. Q uid enim ab su rd iu s co g itari p o te s t, quam esse ipsum ce n tru m e x tra perip h e riam circuli. Q ui a u te m vera c a r e t fide e x tra pom oeria E cc lesiae positus es t , pro p terea q u o d cong reg atio fidelium sit Ecclesia.
Idem ta m e n luculentius a p p a re b it exa m ina tis officiis,
q u a e huic m unere p ro p ria sint. '
Q uaenam vero sint h aec officia, in tellig itu r ex eo , quo d eadem s u n t, ac officia ipsius Ecclesiae. P rim u m
igi-t u r eorum in eo co n igi-tineigi-tur, quod accipiigi-t sacerdos a Jesigi-tigi-t C h r i s to , capite E cclesiae, mysteria illa salutifera ad pascen dum his alimenlis gregem Domini. Quo igitur officio fun gens diaconiam C hristi gerit minister. Quae tamen lega tio minime satis im pletur dona sacra quibuslibet nude pro ponendo. V e rb is enim atque exemplis monent Christus eju sque A postoli, u t suo loco et tempore et ordine omnia l ia n t, ubi a d m inistrentur sacra, ratione denique habita con ditionis animi eo rum , qui pascendi sint l). Insit igitur, necesse est, in ipsa ”mysterii” administratione applicatio quaedam seu ”paedagogia” ; qiiae ubi desideratur aut per verse t r a c ta tu r, non ”recte”, sed prave docetur verbum a d m in istranturque sacramenta. Unde certe constat, spiri tuali opus esse p ru d e n tia, ut recte geratur hoc ministerii officium.
S ecundum ministerii ecclesiastici officium sacrificando et virtutes Dei praedicando absolvitur. In quo igitur mini ster proxime vicem gerit congregationis fidelium, quatenus eam a capite suo, C h risto , diversam cogitamus. Quare hoc officium diaconiam Ecclesiae nominare liceat. Sacrifi cia v ero, quae grata Deo offert Ecclesia, sunt spiritualia illa, videlicet p reces, adoratio ex corde fideli proveniens, denique omnia bona opera sanctorum. Talia igitur offerre ministri quoque est Ecclesiae. D enique p raedicatio illa virtutum D ei, quatenus a praedicatione Verbi distinguitur, firma est ae fiduciatis professio et testificatio beneficiorum.
q u ib u s ex b o n ita te , o m n ip o te n tia , sa p ie n tia divina f r u itu r E c c l e s i a , u t b a c professione c e le b r e tu r gloria Dei et a l l i d a n t u r hom ines ad vitam illam fidei e t am oris coelestem se q u e n d a m . C u ju s ig itu r p ro fessio n is v e r ita te m his co n tin e t u r v e r b is : Em <nevou 5io eXuXtiaa. E ju s m o d i vero diaconiam
qu a m p ro r s u s non possit im p le r e , qu i a u t n o n d u m fiduciae illius a tq u e ca ritatis sv avitatem s e n se r it a u t ip sam sp re v e rit
ja m p e r se satis p atet.
A d te rtia m d e n iq u e venim us m inisterii ecclesiastici prin cip a le m f u n c tio n e m , eam n i m ir u m, q u a e fo rm a m p r a e se f e r t regim inis sp iritu a lis ; c u ju s finis p ra e c ip u u s e s t , ut S p iritu s J e s u C hristi c o n s v e lu d i n e , m o r ib u s , in stitu tis E c clesiae e ffin g atu r, u t sic dem um a b so lu ta e v a d a t aedes illa spiritualis. P r in c ip ia q uidem h u ju s regim inis in S a c ris L itte r is e x s ta n t; a principiis vero ad app lica tio n em debitam e t decentem satis ang u stu m e t difficile est iter. I n quo, nisi p r o r s u s a pro p o sito a b e rra n d u m s i t, qu u m n o n sulficiat l i tt e r a , d u x a d s it, opus e s t , S p ir itu s ipse ille>, q u i p rin ci p ia litteris c o n sig n a re cu rav it.
Q u o d n a m h o ru m officiorum m aioris sit p onderis in co n stitu e n d o m u n e re sa c ro h a u d facile d iju d ic a v e r im ; m a x i m i esse singula affirm are non d u b i to , q u u m nim irum n o n p o ssit in E cclesia serv ari vita s p ir itua lis , u bi u n u m q u o d vis eorum deficiat U n d e facile p r o b a tu v id e tu r non p osse m u n u s sac ru m u n iv ersu m sine animi sa n e tita te ohiri. C o n s t a t enim saltem de uno officiorum istius m u n e r i s , d iaco n ia m lo q u im u r E cclesiae, id no n posse perfici a h impio. D e
ce teris lioc tantum liquet, opus esse ad ea perficienda lu m ine S p iritu s S a n c ti, quod ministrum ita ducat, ut non a via recta ab erret.
A lte ru m ig itur tetigimus nodum quaestionis a nobis p ro positae. Q u a e ritu r enim, num contingere possit ejusmodi g r a tia specialis etiam ei m inistro, cujus animus nondum f u e rit gratia sanctilicante praeditus. Quod contendere vi dim us aliquos non parvae aestimationis theologos et hoc eo m o d o , u t d icerent, Sacram Scripturam docere, ob je ctivant dari gratiam m inisterialem, quae ex institutione d i vina ipsius m inisterii cuique, ab ecclesia ad ministerium rite v o c a to , vià ordinaria contingat.
\ erum quidem est, hocce munus-, quamquam vis eju s et au ctoritas ex indole societatis Christianae satis firm ata v id etur , tamen speciali quoque divina gaud e re institutione. I p s e S alv ator noster essentiam alque no tionem h u ju s m uneris quasi consignare videtur, in d o lem describens boni pastoris *). IIoc enim nomine c e r te illud com prehendit muneris sacri officium, quod d i a - coniam Ghristi nos vocavimus. Deinde Litterae Sac r a e diserte t r a d u n t, Spiritum Jesu Christi jam primis Ecclesiae tem poribus varia hujus muneris officia certis hominibus p e r Apostlos d e m a n d a s se 2). Yerum denique est, annuere e a s dem L itte ra s , gratiam quandam specialem impositis ma n i b u s seniorum contigisse quibusdai * % rum , qui muneri huic a d m overentur 3). Quando vero contendunt aliqui, eam g ra
-0 Joü- 1 -0 - ?) A ct. 2 0 : 2 5
. Eph. 4 ; u , 3 ) 1 Titu. 4 : 14. I I Tim, 1 : 6.
tiam p r o r s u s o b je c tiv a m e sse , n e q u e m inim u m p en d e re ex sa n c tita te anim i m in istri, h a u d scio an p r o r s us fallantur. Quae afferunt d e J u d a I s c a r io te , B ileam o a liisq u e p r a e d icatu m m issis, c e r te niliil nos movent. Quis enim fuerit anim us h o ru m t u m , q u an d o m i tt e b a n t u r , nos la te t, Tudes m in isteriu m d e se ru isse d i c i t u r , nescio an d e sere n d o J e - sum. P r a e te r e a ra tio m u n eris eorum non p r o r s u s eadem f u it ac ra tio m in isterii ecclesiastici. — N e q u e f a c it cum ista sen ten tia l o c u s ille I Tiin. I V : 14. H ic enim cum co n tex tu collatus fe re co n tra riu m p r o b a r e v i d e t u r, nimirum esse ejusm odi g r a tia m m inisterialcm vinculo q u o da m n ec es sitatis cum p ie ta ta c animi co njuncta m . Y e r i simillimum enim v i d e t u r , adm onitionem P a u li a n te c e d e n te m, q u a T i m o th eu m a d h o r t a t u r , u t pietatis studio se ipsum e x e rc e a t, ad h anc c o n s e q u e n te m , ne donum g ra tia e m in isteria le negli- geret, q u asi ad s co p u m sp ec ta re. S u b je c tiv a m q uo q u e doni m inisterialis ra tio n e m potissimum p r o b a r e v i d e nt u r , quae s c r ib it P a u lu s 2 T im . I : 6. N a m si c e nsuisse t P a u l u s g r a tiam illam m inisterialcm cum m u n e re d e m a n d a to ita con- ju n c la m esse, u t om nino non a su b jectiv a m in istri disposi tione p e n d e re t, in e p tu m s a n e , adeo a tq u e a b s u r du m a b eo fa c iu m fuisset m o n e r e , u t igniculos sopitos doni h u ju s T im o th e u s in se exitaret. M ag n o p e re q u o q u e nos m ovent v e r b a , q u ib u s Sim onem illum M agum , dona A p o s tolo ru m divi
na pecuniis em ere cupientem , in c re p a t P e t r u s Act. VI I I : ”Non p o tes h u ju s rei p a r tic e p s n e q u e consors fieri $ anim us q u i p p e tuus no n in teg er est coram Deo.” C um q u ib u s verbis p r o r s u s concinit m o s, quo usa est E c c le s ia A po sto lic a in
p ra eficiendis Ecclesiae antistitibus. Cum precibus enim hoc fiebat, vellet D o m inus, animorum omnium scrutator, os te n d ere q u em ipse sibi elegerit, ut acciperet sortem ministe rii 1). D o m in um vero in eligendis ministris fidem maxime in tu e re , P a u lu s satis eloquenter testatur 2); neque iis, quo ru m est c o n stitu ere ministros, non diserte praecipit idem, ut hoc fa cientes rationem habeant praecipuam fidei atque p ie ta tis 3). T o t a m denique rationem nostram concludunt haec v e r b a S alvatoris Job. X : ”Sancte vobis adfirmo, qui non p e r j a n u a m in trat ovium caulas, sed aliunde ascendit, fu r est et la tro ; qui vero per januam intrat, pastor est ovium. ’ — ”E g o sum jan u a.” Qui enim quis per Christum p o te rit i n t r a r e , nisi C hristo jam pridem indutus sit? Christu m vero in d u e re , quid hoc aliud est, quam per fidem viti huic vivae in seri, ejusque justitiae, sanctitatis, amoris partic i pem fieri.
G ra tiam igitur ministerialem ab Ecclesia posse con f e r r i, id facile largim ur, quum hac facultate privatam esse E cclesiam minime constet. Sed Ecclesiae licere aliena r a tione n o stris tem poribus, ac apostolicis illis, hac uti pr a e r o g a tiv a , id firm e negamus. Ubi igitur in ordinando o b li n ent et cor m undatum sanguine Jesu Christi per fidem ct dona illa naturalia ad ministerium feliciter gerendum n e - c e ssaria, ibi non dubitam us, quin manibus seniorum impo sitis, p recibusque ex corde fideli et ordinandi et ordin a n tium fusis, gratia conferatur, per quam major efficiatur p lero p horia, virtutesque et naturales ct spirituales ministri
i ) Aci. I : 24. 2) 1 T ini. 1: I
2.
3 ) 2 Tim . 2 : 2. IV Tit. i: 8.
efficaciores fia n t ad ea om nia p e r f i c i e n da , q u a e v e r i sint E c c le s ia e m inistri. Cui vero d ee st d o n u m illud san c titatis f i d e i , ei n e o g ra tia m inisterialis u e c ip s u m m inisterium v e r e c o n f e r r i potest.
Q u a m v is ig itu r p e r infirm ita tem h u m a n a m fieri q u e a t, u t a d m u n u s sacrum ad m o v e a tu r im pius lio m o , ta m e n hic m inim e p o t e r i t illud vere a ssu m ere p r i u s, q u a m in fidem m u ta ta f u e r i t ipsius infidelitas. E t d ig n ita te m u n eris e x te r n a i n d u t u s , si c a re a t tam en in tu s u n c tio n e illa co e le sti, n e q u e u n iv e rsu m m unus neq u e singula mu n e ris officia salis d e c e n te r e t cum fru c tu d ebito s u s tin e re valebit. C o o p e ra riu s d e n iq u e Dei non p o te rit im p iu s , salva fidei a n a lo g ia , nisi ae q u i voce, n o m in a ri; s iq u id e m , a c cu ra tiu s lo q u e n d o , ne in su a ipsius salute p ro m o v e n d a D eo c o o p e ra tu r hom o fidei s a n c tita te carens.
L i c e a t igitur uti m in isterio im p io r u m , u bi evitari n o n 'p o s s it; m a n e a t inviolata v irtu s m y s te rio ru m d iv in o ru m ; t o le r e n tu r im pii a d m in is tr a n te s s a c r a , u bi no n p o ssin t sine m a jo r e E c c le sia e d etrim en to a m o v e r i: c on sta t tam en ex t e n o r e d isc ip lin a e ec cle sia stic a e , ex idea ipsius m inisterii, d e n iq u e ex s a c ris V erbi o r a c u lis , eam animi s a n c tita te m , q u a e fid e p a r a t u r , esse in m u n e r e s a c r o o be u n d o esse n tialiter
n e c e ssa ria m . >
Q u a r e , n e culpam c o n tr a h a n t g ra v issim am , M in istro s E c c le sia e o p o rte t h a b e r e M y steriu m fidei in p u r a c o n sc ie n tia i T im . I l l : P.
E c c le sia e vero hoc dictum e s t: Xeipaç tu%so)ç [njâsn t m -
r i& ii, juijâs noiruvei ufiuQziuiç aXXylwv I Tim. V: 22. SOLI DEO GLORIA.