• No results found

Dissertatio chemica de acido formicarum, quam venia ampl. fac. philos. Ups. publico examini subjiciunt Iohannes Afzelius Arvidsson, et Petrus Öhrn, Vestrogothi. In aud. Car. min. d. XVIII Jun. an. MDCCLXXVII.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio chemica de acido formicarum, quam venia ampl. fac. philos. Ups. publico examini subjiciunt Iohannes Afzelius Arvidsson, et Petrus Öhrn, Vestrogothi. In aud. Car. min. d. XVIII Jun. an. MDCCLXXVII."

Copied!
24
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D I S S E R T A T I O C H E M I C A D E

ACIDO FORMICARUM,

Q U A M , V E N I A A M P L . F A C . P H I L O S . U P S , PUBLICO E X A M IN I SUBJICIUNT

IOHANNES AFZELIUS

A R V I D S S O N ,

P E T R U S O H R N ,

V R 8 T R 0 G 0 T H I .

/

I N A U D . CAR. M IN , D. XVIII JU N . A N . MDCCLXXVII.

(2)
(3)

______

D I S S E R T A T I O OHEM IC A , D E

A C I D O F O R M I C A R U M .

Qua pr afe Jit i opufculo défunt, fuppfeat at as. q u in t .

Introductio Hifloricci.

§. I. V / ï u l t i s , in hiftoria naturali curiofis, diu notum IT A fuit acidum , quod a formicis nomcn h a b et, fed a paucis attento animo hucusque perluftratum & a nem ine, prorfus om ni, qua fieri potefi, accuratione & diligentia examinatum. W r a y / z ) , B ohnius b) Sc E t t m ü l -

l e r d , li tempus refpexeris, funt inter prim os, qui e-

jus mentionem fecerunt, leviter indicantes, quomodo formicarum deftillationc extricetur. Celeberr. H o f f m a n n

idem fere docuit & tempus, modumque, certe non opti­ mum, quo formicae colligantur, indicavit, una cum metho­ do eliciendi acidum, fpiritu vini onufhim, quod magna­

nimitatis aquam appellat. Sed aliunde e ) etiam novi­

mus de hoc acido, quod ferrum Sc plumbum arrodat ae­

que, atque acetum, unde ad illud proxime accedere du- dum opinatus eft Exp. Iessop / ) Sc multi poft eum. U-

nus autem omnium eft Illuft. M a r g g r a f g ), Regiae A-

cademiæ Berolinenfis D irecto r, qui de hac re non mul­ ta quidem, fed egregia tamen fcripfit; ille enim , vir laudabilis, ordine, quo decet, acidi noftri qualitates per­ quirens, proprietates ejus, haud paucas, at in primis

A cum

a) R a y P hilof. L e ttr e s , p a g . 4 0 . />) D ifje r r . Cbem, P h y f.d e D

is-f d u t i o n e , §. 15. e ) Colleg. Chytri, p. 2 2 6 . & Chitn. R a t. b 3 E xp e r. Cu- X rio f. p. 1 4 9 . d ) /te la L a b o ra to r. Cbem, A l t dor f u i, p o g g. 1 3 0 , fq. 2 4 9 , fq.

r ) Transaction. P h ilo f. A n g i. f ) P h ilo f. L a t r e s , p. 7 4 . g ) M ém oires de l' A c a d . R o y, dc B e r lin 1 7 4 9 , p. 4 2 ,

(4)

cum ferro & zinco combinationcs plane fingulares d eno­ tavit. Deinde vero AmplilT. Spielman h) experimento do ­ cuit quantitatem acidi ex quavis formicarum libra deftil- latione obtinendam. Prceterea Celeberr.. Prof. & Eques

Bergman, attra&iones ejus ele£fivas fimplices propalam nuperrime collocavit /), pariterque falem ejus medium „ peculiarem, delineavit k).

H æc omnia & fere lingula, quæ de acido noftro rela-lata legim us, edi non omnino f p e rn e n d a , haud tamen o b d a n t, quin ulteriori dignetur inquilitione. Hanc igitur breviter & partim heic lidimus, partim, in aiiud tempus delatam copiofius recenfebimus..

Quomodo ad quiri tu r Çf purificatur acidum fo rm ic a ru m*.

§. II. Menlibus Junii & J u lii, quo tempore pluri­ mum acidi in fe continent formicae ex illa fp ecie, quam

rufam appellavit /) Nob. Archiater à Linne", fequenti m o ­

do optime colliguntur:

Acervo divulfo fupperaddunrur bacilla lignea laevi­ gata, quibus adhaerentes formicae in urnam vitream, vel ngulinam aqua plenam d e tru d u n tu r, quotquot vafculo contineri & aquis adhibitis fubmergi polTint.

E formicis hoc modo colle&is & ab omni fæce p u r­ gatis duplici in primis m e th o d o , vel deflillatione, vel et­ iam aqua ferven ti, elicitur acidum.

i. Deftillationis apparatus hic eft : Formicis leviter ficcatis ad dimidium repleatur cucurbita vitrea alembico inftru&a, cui aptetur vas recipiens amplum. Fiat deftil- tio leni primum igne , tum f o r t i o r i , donec omne a- cidum transierit una cum oleo empyrevmatico innatanhocti :

h~) In ß itu tio n . Chcm. p. 2 0 1 . i) N o v a acta R eg. Societnt. S c ie n t,. Up/hl, V o l . I I , p. 2 7 . k ) D ijfe r ta t. de M a g n eß a A l i a §. 14.

(5)

hoc, quoad maximam partem , filtro aquæ immerfo fe- p a re tu r, deinde etiam, modo infra defcripto, purificetur a cid u m , quod ex quavis formicarum libra in) compara­ tum 15! femiuncias pondere vix excedit, fpecifica gra­ vitate 1,007?, refpedu aquæ deftillatæ 1,0000, inltru- d u m , therm om etro -{■ 17 gr. m on trante.

Si cum aqua vel fpiritu vini fæpius deftillenrur for- micæ acidum etiam omne red d u n t, in priori cafu valde d ilu tu m , in pofteriori autem dulcificatum, ut ex §. fe* quenti conflat.

2. Altera m e th o d u s , quse magis eft proficua & minus molefta, potilfimum ufurpetur. Hæc autem eft o- perationis ætiologia: Formicæ aqua frigida ablutæ & lin­ teo inclufæ perfundantur ferventi; hæc refrigefeens de- canthctur & alia ebulliens adjiciatur, donec aliquid acidi ablui pollit : deinde linteum ex p rim atu r, fingulæ acidi portiones commifiæ per chartam bibulam colentur & ex quavis formicarum libra habeatur cantharus a c id i, quod non tantum æquat acetum acore, fed etiam fpeci- fica gravitate fere fuperat.

Ejusmodi acidum varias continet impuritates filtro non feparandas, in primis vero foetum eft duplici for­ micarum oleo, effentiali & ungvinofo, unde turbida ple­ rumque exiftit & fermentandi pariter, atque purrefeendi habet facultatem. Singula hæc vitia, fi non plene dim o­ v e n tu r, faltim prudenti & iterata decoctione ita m inu­ u n tu r, ut acidum noftrum tali modo defæcatum, vel re­ cens potius adhibitum absque omni purificatione , ad u- fus oeconomicos aceto facile præflet.

A t , fi chemicis commodis inferviat, expurgetur dc- fiillatione, non una vice faCta, fed bis , t e r , quaterve &

A 2

plu-m') Et h o c loco & in f e q u en tib us in te llig itu r p o n d eris civilis libra , c u ju s a p p e l l a m u s f e m i u n c i a m ; h u j u s vero ^ c entenario & g ' o ô n ia rc x p o n d e n s d o c im a ftici x q a a l i s eft.

(6)

pluries repetita, donec relidui difparuerint veftigia. Aci­ dum n o ftru m , quarta deftillatione, Vaiibus plerumque humilibus inftituta, nullas omnino praebuit reliquias, ar­ que vero eoioris expers p ro d iit, interim tamen utrum* que oleum inhaerere videbatur, alterum odore em pyrev- m atico, alterum autem ftriis oleolis dignofeendum : neu­ trum iterata deftillatione evanuit. N ito r ifte minuitur , ii acidum in aperto vafe diutius confervetur, & felicius coercetur, fi, vel congelatione, vel potiftimum ignis o- p e , concentrem r; fed eftentiale oleum, intimius unitum, forteque, inftar principii proxim i (§. iii. 4. /», c.) adhæ rens, neque hac via, neque alio modo feparare fucceflit. Prae­ terea nulla heic obfervantur inquinamenta , neque acido­ ru m , vitrioli & falis, præ fen tia, aqua calcis, vel arg e n ­ ti folutione deteg e n d a , neque vero ferri veftigia ope al­ kali phlogifticati eruenda. Semel q u id e m , iterumque e x ­ perti fum u s, quod, inftillatis hujus lixivii guttulis, cya­ neum evaderet, poft tria n y fte m e ra , in aperto vafe con- ftitutum, tandemque caeruleum demitteret Berolincnfe; fe d , quum ex aqua deftiilata cum alkali phlogifticato i- dem fere obtineatur, hinc ad probandam impuritatem acidi nullum idoneum depromi poreft argumentum. Itaque purum putetur acidum, quod in fequentibus experim en­ tis adhibuimus, pondere fp e c ifc o , non ultra, 1,0015 in- ftructum, ut cum aceto deftillaro, ejusdem gravitatis, fi- militer te n ta to , convenientia facillime pareret.

Acidum noftrum jure, meriroque o p t im o , fornica-

rum appellatur, quum in nullo animali a nobis huc us­ que explorato fimile reperiatur, nifi in hac noftra & tri­ plici alia formicarum fpecie her culmi ea, fcilicet, fijc a <Sc

vafpitum n ), licet in his multo m inori adfit copia 6c de- ftillarione v ix extricandum. Ex apibus &. vefpis , quibus

ejusmodi aciditatem familiarem efie L i s t e r i teftatur

(7)

rien-ricaii?) nos omnino nullam obtinuimus, ncque deftilla- tio n e , neque aqua ferventi.

Q iialitatcs acidi generales.

§. III. Cum aliis acidis multas communiter pofidet facultates, quæ tamen, fi vim & agendi modum re (pe­ xeris , plerumque funt fingulares.

1. Aquam fufcipit tanta aviditate, ut, deftillarionis o- pc , abj omni liberari nequeat: quod hoc modo maxime dephlegmatum obtinetur, inftruftum eft pondere fpecifi- co 1,0453, fed l ° nge forfan gravius haberetur, fi ex fa- libus formicatis elici poffet: vid. §. iv. Sc alibi pallim.

2. Odorem fp irat, fibi p ro p rium , oculos naresque fe­ rientem & , nobis faltim, non omnino ingratum. Saporis fenfum linguæ inurit peracrem , fed jucundum , fi aqua dilutum deguftetur.

3. Colores, e r e g n o vegetabili, caeruleos m ut at fere

o-- i /-<i

m n e s , excepto, qui ex lndigofera comparatur. C har­ ta cyanea facchari conis involvendis inferviens acido for­ ti immerfa faciem induit luridam paullatim rufefcentem; Ejusdem acidi 1 p a rs , 75 aquae deftillatæ adm ittis, fy- rupum violarum rubellum facit & , 430 accedentibus, chartam heliorhropio coloratam fimiliter contam inat, fed, li aqua circumfufa 1 3 0 0 partes pondere ex cellen t, non

nifi tintluram porterions rufare valet. 4. Cum aliis acidis unionem non refpuit.

a 'i Citridicum hinc paullum, fub deco£tione, infu-

fcatur. Mifcela calefcens fumum evomit albidum, pun- gentemque & ebulliens elafticos mittit vapores, qui a- quam deftillatam & calcis ægre fubeunr. Deltillatione e- licitur acidum formicarum, quantitate diminutum.

b) Mitrofum cum acido formicarum co£tum phlogi-

fticatos profert vapores Sc auram fubinde depromit, quæ aquam parce fufeipit Sc calcis purae folutienem aquofam

(8)

detur-deturbat. Ex hac permiftione deftillando nullum elicitur acidum formicarum, quod plane deftrukur, in primis û copiofum ufurpetur acidum nitri concentratum.

c) M annum Sc formicarum acidum commifta deftiF

latione feparantur, absque ullius mutatione, fed cum aci­

do falis depblogifticato res aliter eft comparata: hæc e-

nim aura, in vafe claufo acidum formicarum libi obvium infiammabili fpoliat & hoc m odo deftruir.

5. Pblogijlica Sc liquores inflammabiles attrahit.

a ) Cum pblogiflo puro dire£le vix ju n g itu r, falrim

non ejusmodi inire videtur connubium, quod fulphuris nomen m eretur, nifi fortallis huc referendi fint vapores inflammabiles, quos porrigit fub digeftione cum ferro (§. xiv) & zinco (§. xix).

b) Fuliginem calefcens adpetit, unde colore badium

& guftatu fit amarum - refrigefcens fedimentum deponit fufcum & deftillatione prodit luteolo tin& um , odore in­ fertum (Sc vaporibus elaliicis confociatum. Pulvis carbo­ num acido reco£tus nullam infert mutationem.

c) Olea ejjentialia Sc ungvinofa ægre fubit, namque

acidum , quod ex hac permiftione digerendo vel dcftil- lando obtinetur, nullam ferme coloris fpeciem prae fe fe rt, art odorem olei mutuatur & evaporatione abaftum relidui præbet veftigia. Formicarum oleum em pyrevm a- ticum plene folvit.

d) Cum aethere vitriol icoomnem conjun£tionem abnuit.

e) Spiritum vini fufeipit, quavis prop ortio ne, admi-

ftum &, fi acidum probe fuerit c o n ce n tra tu m , nimirum, gravitate fpecifica 1,0453 inlignitum & fpiritus vini de- phlegmatus , u t , refpe£tu aquæ t,oooo, pondere 0,8750 fere non fuperet, ex hac mifcela, igni expofita, œtbcris

formicati fpecies oboriri videtur. Sumantur vero -anatica portione materies nom inatx Sc in cucurbita vitrea, a- lembico inftru&a, p e rm ife e an tu r, unde calor enafeitur,

(9)

qui h y d rarg y ru m thermometri vix ultra gradum evehit. Aptato excipulo fpiritus vini maxime dephlegmati guttu- læ primum abigantur, ut in fimili negotio perficiendo adfvefcere folem us, & , dum ftriæ obfervantur oleofae, aliud adglufinetur v as, recipiens æ theris, fic di& i, p o r ­ tiunculam fpiritui admiflam 6c adeo tenaciter inhærefcen- t e m , ut neque diftincte enatare , neque , iterata deftib latione, facile feparari polht. Deinde vero feorfum ex­ pellatur liquidum refiduum, fere inodorum , fed gufta- tu peracerbum , & , fi quantitatem acidi adhibiti refpexe- ris , pondere diminutum : hoc autem guttatim transiens fufcas praebet reliquias. Liquorem quod attinet fpiri- tu o fu m , qui aetheris fpeciem fubinde m utuatur, v e re o r, ne hoc nomine putetur indignus, quum faltim a vitrio- lico permultum difcrepet; hic enim aquam & fpirirum vini facile fubit, auri & cupri calces vix folvit, fed fa­ cile, etiam frigefcens, incenditur & conflagrat flammis partim candidis , nullam praebens fuliginem , n e c , nifi exigua relidui veftigia: praeterea auri & platinae fatura- tis folutionibus innatans fenfim flavefcit &, praefertimquas- fando, im m ifcetur, at vero fmgulari infignitur o d o re , qui in primis attentionem meretur.* Cum fortiori formi­ carum acido, fi quid tale umquam obtineri poffit, expe­ rim entum aliquando inftitutucn melius forfan fuccedat.

/ ) Alkalia ^terra s & metalla pleraque, fed in primis calcinata, adgreditur. Haec vero connub ia, quibus potis- fimum in te r n o fc itu r , nominatim defcribuntur in fequen-- tibus ( § § . IV - xx)..

A lk a li vegetabile fo rm icatu m

§. IV. Acidum formicarum hoc alkali exa£le fatia- tum o ) lixivium praebet perfalfum & amarulentum, quod

in

o) Si « e id u m f o r m i c a r u m alltalim* f;lib u s & t e r r i s , acido aereo foa- t i s , exacte & a b s q u e caioiis ope l i t u r e t u r , folutio t i n d u r a t n helio thropii

(10)

in calore 15 graduum nullas deponit cryfialios & exficca- ri n e q u it, led dum fortiori igne usque co gitu r, mas- fam porrigit falinam, alkalefcentem, fufcam & aquae con- nubium perlibenter ambientem. Vicillim , fub lenta & potillirnum folari evap oratio ne, fi acidi guttulae paullatim inftillentur, prodeunt cryftallinæ fquamulæ, guftatu mi­ tio res, fere neutrales, alkali acetato fimillimæ, aft iti­ dem deliquefcentes, ut in aere humido 8 hujus falis p ar­ tes 9 circiter aqua? attrahant. Siccatus in centenario con­ tinet 70 fere alkali puri partes: fpiritu vini plene fol- vitur. Deftillarione nullum hinc elicitur acidum, nam fal alkalinus, facultatem adpetendi phlogifton, ignis ope adnudfam , hcic e x f e r it, acidum inflammabili, quod in- ftar principii continet (§. in. 4. ^ , r ) , p rivat, hoc modo d e ftru it& c u m acido aëreo fubinde enafcenti (/. c) confo- ciatus, paullumque infufcatus, relidet. T e rra ponderofa & acida omnia, exceptis boracis, aceti, vitrioli, nitrique phlo- gifticatis & aereo, hunc falem neutralem decomponunt.

A lk a li minerale form icatum ,

§. V. Alkali minerale purum , etfi facile folvatur, non eamdem tam en, atque vegetabile caufticum, fufcipit aci­ di formicarum quantitatem, fed duplo fere majorem re­ quirit, & hinc exatfte faturatum in calore, medium ex- cedente, cryftallos p) exhibet alkali abundantes, qua? la­ mellarum figuram diverfo modo repræ fentant, & aquam adperunt ea ra tio n e , ut in loco frigido deliquefcentis pon­ deris i£ incrementum adferant & duplo facile folvan- tur: inftru£læ funt falini faporis genere, fubamaro: fpi- ritiim vini facile fubeunt : continent 34 alkali puri p a r­

tes

k m p e r ru f n t. H o e p e n d et oh inhaerenti acido oereo & p r o b e o b f e r v an d u m , u b i Tales perfe&e neutrale s & medii d e fid e ran ru r. p ) N i l i acid u m ex.- a£le p u r if ic a tu m fu e ri t, hic f a l , Ut reliqui fere oui nes f o r m ic a t i , c ry ftallin am f t f y u i t form am »

(11)

tes centenarias. In igne dedillatorio evanefcit acidum , quod lingulae materies , quae praecedentem falem decom- p o n u n t, itidem laxant & alkali vegetabile fubinde lucratur.

A lkali volatile form ica tu m ,

§. VI. Alkali volatile p urum , quod fpiritus falis am- moniaci q) nomine pervulgato infignitur, cum acido for­ micarum permiftum facile cohaeret & folutionem efficit fere neutralem , gudatu mitem, fed caudicum plerumque redolentem : haec fufficienti caloris ope fenlim exficcata falem porrigit crydallinum & gracilem, qui papyrum he- liothropio tinctam exa£te rufat : huraidum atmofphaerae libenter adpetens brevi plene deliquefcit & ponderis 1^ augetur: fpiritum vini facile fubit, qui dein conflagrans flammam m ondrat luteolo virefcentem; lingvæ faporem inferit aciditate titillantem, falfumque, qui frigidus fub­ inde fentitur, unde h y drargyrus in th e rm o m e tro , prae- fertim fub ipfa folutione falis, adpofito hinc per gradus deorfum fertur : deftillatione praebet liquorem alkalinum & fufci refidui minutias, fed nullum fere fublimatum , nec acidum. Praeterea principiorum divortium , ut in antecedenti §. monuimus, fimiliter heic fuccedit, fed al­ kali mineralis, calcis & magneliæ ope fubinde peragitur.

Terra ponder o f a fo rm icat a,

§. VII. Haec terræ fpecies cum acido formicarum combinata praebet acicularum falinarum fafciculos, qui pulchellas efformant vegetationes, quales hiemali tempo­ re feneftris adfixæ cernuntur: in illis abundat materia te rre ftris, unde gudatu produnt amaritiem: in aëre ficco vel humido nullam fubeunt mutationem: aqua quadrupla, therm om etro -j* 17 gradum m ondrante, facile folvuntur,,

ß fed

q ) Q u a l is in officinis ph arm acev ticis o c cu rrir & deffillatione obtine­ t u r ex i falis a m m o n ia c i p a r t e , c u m 4 colcis vivæ & 3 aquae.

(12)

fed fpiritus vini connubium fere refpuunt: continent in centenario 36 terræ ponderofæ puræ partes: igniculo cryftallifationis aquam amittentes, primum opacantur, tum infufcatæ tument & odorem in dar exco£li facchari re d ­ dun t, tandemque carbonis refiduum in acidis effervefcens & ignitione dealbandum. A d tollendam principiorum connexionem, nec alkalia, fixa & volatile, nec terrae re- îiquæ quidquam conducunt, fed acida valent omnia ex­ ceptis, quae in §. iv. nominatim proferuntur.

Calx form icata.

§. VIII. Calcem puram feliciter adgreditur & ae­ ratam effervefcendo dilTolvit hoc acidum, unde fal ori­ tur egregie pellucidus, qui teflellari , & obliqua plerum­ qu e , gaudet figura: hic in aëre humido nec deliquefcit, nec in ficco fatifcit: ut in calore medio plene folvarur, requirit o£tuplam aquæ quantitatem & hoc modo colli- quefa£tus fpiritu vini paullum deturbatur • guftatu fub- amarus eft & chartam fucco heliothropii diluto tin£lam faturatius caeruleam efficit, fed fyrupum violarum non mutat: in centenario falis reperiuntur 46 calcis puræ partes: igne deftillatorio nullum fundit acidum, crydal- lifationis aquam diu re tin e t, decrepitando m ittit, mox infufcatur & cum acidis vehementer effervefcit. Acidum formicarum ab aceto & phlogiiiicatis v itrio li, nitrique acidis avellit calcem, quæ ab alkalibus fixis & terra pon«

derofa viciffim expellitur.

M agne fia form ica ta .

IX. Ut hæc combinatio rire peragatur, magnefia pura vel aerata minutatim addetur acido. Praedita fatu- ratione fubfident falinæ particulae, ægre folubiles, defor­ matae & abundantes materia terreftri : quod reflat liqui­ dum, fpiflatum præbet falem fere m ed iu m , qui

(13)

rem habet contextum, namque cryftalli capillares, undi­ que ad centrum tendentes, aggregantur in formam glo­ buli vel hemifphaeras, lichenum tuberculis perquam fi- milis, feti politus & pellucidæ r): hic, cujus dimidium pondus ex magnelia, eft fere faporis expers: ad unam e- jus partem folvendam requiruntur in calore medio 13 a- quas: fpiritum vini faftidit, unde hoc ab aqua feparari poteft: in igne deftillatorio cito fatifeit, tum leviter in- fufeatur, mox albefeit & reliduam exhibet terram in a- cidis effervefeentem. Calce decomponitur magnefia for- m ic a ta , fed ab acidis in §. iv. recenlitis non mutatur.

A rgilla form icat a.

§. X. T e rram aluminis ficcam & compa&am ægre & ad fatietatem vix umquam adquirit hoc acidum: folutio, quos acritate paullum perftringit, in aere ficco facile va­ porans menftrui portionem fubinde mittit & falem pras- b e t, qui refinæ obdurefeentis fpeciem mutuatur: hic absque caloris ope probe ficcatus in centenario continet 7 i f materiae terreftris. Eli faporis fere expers, unde a- quam vix fubit, fed acido parum, fub deco£tione, con­ taminat & fpiritum vini non admittit. F erru m , zin- cum & plurima forfan metalla regulina, vix autem calcina- t a , argillam formicatam acido fpoliant, quemadmodum alkalia & terras, quas folvuntur, om nes, fed ex acidis iners videtur acetum & nitri phlogifticatum.

Terrain filiceam vix adgreditur acidum formicarum,

nam folutionis &;hinc oriunda cryffallifationis figna, qualia nonnumquam reperi, ab impuritatibus pendere videntur.

A rgentum fo rm icatum,

§. XI. Regulinum ab acido formicarum, nec colore

B 2

mu-r ) S in g u la mu-r e v id e tu mu-r, q u o d, fi vel tantillum calcis msgnefiæ fuemu-rit im- m i l i u m , fal o r ia tu r fpathi formis & innere fatifcenr. Hoc u t evitetur, opus eft m a g n e fia ex fale a ngiicano curo alkali volatili dejeäa.

(14)

mutatur , nec fub diutina digeflione fo lv itu r, nifi alkaii fixo praecipitatum: hoc parce fufceptum redit fub for­ ma cryfiallorum , quae tefferis fpathaceis perquam fimiles & pellucidæ videntur : aegre ficcantur, quum aquam facile fubeun t, etfi fpiritu vini non folvantur: in igne tument mox atratae, fpirant odorem fubdulcem, qui naufeam movet- Bafin fuam acidis, & in primis marino p ro m ­ t e , relinq uu nt, fed perperam aceto & vix vitriolico phlo- giiticato. A rgentum hoc modo folutum, quod fingula me­ talla e x turb ant, in cupro diftin£le praecipitatur.

J° lum bum fo rm ic atu m .

§. XII. Regulus fub digeflione, partim arroditur, par­ tim v e r o , at parce ta m e n , folvitur & in cryftallos abit liyalinas, graciles. M inium , etiam absque caloris ope fa­ cile fufceptum , fimiles exhibet, quae figura gaudent ob- fcure prismatica & in folutione fenfim frigefafta, haud raro ex unico pun&o paullum divergentes, gregatim p ro d ­ eunt: dulci & fimul adfiringenti fapore dignofcuntur : aquam non refpuunt, fed mox turbanr, nifi fuerit deftil- lata; hujus autem i pars in calore medio cryftallo- rum fufcipere valet, fed fpiritus vini fere nihil. Hic fal, ut combinationes pleræque fubfequentes, acido abundat, unde chartam heliothropii fucco oblitam exafle rufat: in igne paullum decrepitar, aquam cryftallifationis, qua par­ te m , fubinde m ittit, liqu efcit, tum et, mox infufcatur & odorem fpirat fubdulcem, pungentem que: deftillando nullum hinc elicitur a c id u m , fed phlcgmaris guttulae foe­ tidae in excipulum transeunt & in retorto vafe cande- fa£to reftat pulvifculus in fundo cirrinus, plumbi me­ tallici globulis immiftus, & ad latera cinereus. Oleo vitrioli perfufus in igne deftillatorio evomit fulphuris fu­ mum , tandemque flores ejus porrigit fublimatos ; tranfit

acidulum ph le g m a , quod acidi formicarum fere nihil con­

(15)

rinet. Plumbum hoc acido folutum, metalla, zincam, magne- flum & ferrum expellunt, & via humida eripiunt acida om nia, exceptis aceti, boracis Sc aëreo.

Cuprum formic at uni,

§. XIII. Metallum regulinum ægre folvit, Sc partim in pulverem fubviridem vertit, fed calcinatum Sc alkali fixo praecipitatum facillime fufcipit hoc acidum. Solutio, quæ atramenti loco ufurpari p o tefl, pulchre cærulefcit Sc

Sc fenfim fpiflata primum egregias exhibet cryftallos com­

pactas, cyaneas & cubicas, deinde vero, nifi nimis abundet acidum, lixivium praebet, quod reddit fubviridem pulvifcu- lum Sc evaporatione perafta fimilem adfert maflam fali- n a m , ægre folvendam. Cryftalli pellucidæ in aere ficco crufta albida fenfim obducuntur, tandemque totae quan- tæ fatifcentes ponderis amittunt : aeruginofo fapore naufeam excitant & fepties majorem poftulant aquæ fol- vendæ quantitatem : in fpiritu vini opacitatem contrahen­ tes infolubiles remanent: in aperto vafe, igni expolito, tum ent, opacantur, calefa£tæ acceduntur Sc flammis pul­ chellis virefcentibus deflagrant, in claufo nullum fundunt acidum , fed in utroque cafu refiduum praebent atratum, fpongiofum Sc atomis cupri metallici permiftum. Decom- pofitionem heic operantur, exemtis aceti Sc boracis, o- mnia acida, itemque metalla, zincum, magnefium, fer­ ru m , plumbum cobaltum & flannum modo fere Angula­ ri , nam hujus lamella folutioni cupriferæ immiflà copiolb circumdatur fedimento albido, h. e . , ftanni calce acido foeta (§. xv) Sc rubicundum fenflm induit colorem.

Ferrum form icatum.

§. XIV. Ferrum cum vehementi effervefcentia ad- greditur acidum formicarum. In claufa lagena folurio lim­ pida paullum flavefcit, poft aliquot horas, edu&o

(16)

m io 'vapores odoratos, inflammabiles,fulminantcsqiie mitrit & m o x turbatur pulvifculo ferrugineo, qui fundum petit; in aperto vafe verftcolori pellicula cito veftitiir, ochram fecernit, etiam in loco frigido, unde turbida femper ad- p a re t, faporem ftypticum fenlim amittit & ad ficcum vaporans fæpiuscule nullas, nifi ferri calcinati, præbet reliquiasj interim tam en, quod raro quidem mihi con- tigifle fateor, fi prudenti calore fpifTetur, obtineri poffent cryftallorum filamenta *), qualia a ferri calce hoc acido foluta fæpius adquifivi. Crylballi colore rubicundo fubfla- vae & guftui adlfringentes aqua, qua p a rte m , facile fol- v u n tu r, fed fpiritu vini difficillime: in igne mittunt aci­ dum , fu b n ig refcu n t, tandem que, uti par eft, ferrugi­ neam induunt faciem. Ferrum hinc evellunt omnia acida, exceptis duobus, quæ nominatim, in §. praecedenti, dixi­ m u s , fed acidum eripiunt metalla zincum & magneüum.

Stannum form icatum .

§. XV. Stannum forma metallica donatum , itemque calcinatum difficillime combinantur cum acido noftro, nec nifi digeftionis & decoflionis adjumento fubeunt, aff hoc operationis modo alterum in pulverem vertitur albidum & alterum, parce folutu m , gelatinam exhibet aegre fic- candam. Pulverem quod attinet, nec aquam, nec fpiri- tum vini fubit: in igne nigrefeit, fed priftinam fpeGiem mox induit & fere non avolat. Flocci gelatinofi in igne fimiliter mutantur & admiflo fpiritu vini in pulverem re- foluti ftanni calcem promte dimittunt: hanc ab acido for­ micarum vix evellit acetum, etfi reliqua, quæ ftannum folvunt, acida feliciter expellant & inter metalla fpe- ciatim plumbum.

V is

-j ) - - - C e tt e fo l u ti o n filtrée fo rm e d la fin de p e tits c r y f l a u x ,

ce qui eft d i g n e d e r e m a r q u e , pa rce q u ’en p r e n a n t d u v i n a i g r e diflillé ,

(17)

V i sm ut um fo rm i catum.

§. XVI. Vismutum in acido formicarum, adjuvante calore, primum obfcuratur, tandemque albido pulvere tegitur, fed vix folvitur, nifi calcinatum : hoc autem par­ ce fufceptum non tantum [ab alkalibus fixis diflin£te prae­ cipitatur, fed etiam fub evaporatione cryflallinum qua- dantenus obtinetur. Sal ifthic aquam fubit, fpiritum vi­ ni refpuit & in igne nigrefcens privatur acido, quod & acida & metalla omnia, exceptis aceto & argento, via humida facile diripiunt.

Niccolu m f muicatu m.

§. X VII. Regulus in acido förhaicarum nullam fere fubit mutationem , fed calx uftulata parce & alkali fixo praecipitata plusculum folvitur, vix tamen absque diutina digeflione & decoftione fuccedanea. Verum hoc modo obtinetur folutio dilute virefcens, quæ fub evaporatione fingulares exhibet cryffallos limiliter faturate tin£Ias, he- mifphaericas, filamentis e centro tuberculi radiantibus coag­ mentatas. Calx niccoli viridis acidum aegerrime & imper- fecle fubit: reliquiae metallicam formam recuperafle vi­ d en tu r, at ficcatæ fatifcunt in pulverem albidum acido vix folvendum. Cryftalli pellucidae fpiritum vini non fub- eunt & vix aquam, nifi acido acuatur: in igne deftilla- torio primum fiavefcunt, tum acidi vifibilem halitum ef­ flant, tandemque præbent niccolinæ calcis refiduum atra­ tum. Hic fal, q u ia vismuto non mutatur, portionem me­ tallicam, nec aceto relinquit, nec acido arfenici.

Cobaltum formicaturn.

§. X V III. Cobaltum non folvitur nifi calcinatum Sc in primis alkali praecipitatum. Solutio, digeflione adju­ vanda, dilute purpurafeit & fpiffata rofeas deponit cry- flallos, irreguläres: illae aqua maceratae pallefcunt, fed difficillime. folvuntur, nifi abundet acidum , quod

(18)

tum brevi rufefcit & atramenti fympathetici pro prieta­ tes adquirit: cum fpiritu vini nullam pangunt focietatem: in igne deftillatorio cæruleam induunt faciem & , acido av ulfo , nigrefcentes fulphureum exhalant odorem. Aci­ da arfenici Sc aceti hujus falis cohaerentiam auferre n e ­ q u e u n t, fed ftannum facile tollit.

Z incuni fo r m i catum .

§. XIX. Zincum & metallicum & calcinatum perli­ benter adgreditur & cum v e h e m e n ti effervefcentia per­ fekte diffolvit hoc acidum. Singulæ folutiones fapore fub- d u l c i , fimulque adftringenti & limpitudine inter fe c o n ­ v e n i u n t , aft in eo differt r e g u lin a , q u o d , fi friffide fa­ kta fuerit in claufa l a g e n a , vapores procreet infiammabi- les & fulm inantes, quibus emillis turbatur pulvere flaveo-10 fundum petente. Sub evaporatione fecernuntur

cryftal-11 plerumque coalitae, fed interdum exakte cubicæ & hya- linæ, quæ ægre funt folubiles, ut in calore medio co­ piam aquæ deftillatae ultra vicies majorem requirant : fpi- ritum vini refpuunt Sc in igne cruftantur lakteo velami­ n e , tument Sc liquefaktæ, partim in fu m u m pungentem , partim in cinerem rediguntur. Unionem nequaquam la­ xat acetum, nec metalla in hoc negotio quidquam valent.

Magncfium form ic atum .

§. XX. Magnefia nigra vitriariorum acido formica­ rum facile folvitur Sc adhuc facilius cum alkali fixo ex magnefio nitrato praecipitata : haec cum debili efferve- fcentia fubit acidum Sc hyalinas exhibet cryftallos, fpa- thaceas, angulis oppofitis anguftioribus parallele truncatis. H ic lal, cujus i pars ad perfektam folutionem requirit 15 aquae deftillatae, in fpiritu vini non colliquefcit: fa- poris fere expers heliothropii fuccuin non mutat: in i - gne deltillatorio cruftam induens albidam cito plene fa- tifcit; nullum fubinde fecernitur acidum, qu od , vel

(19)

dore dignofci, vel in claufis vafibus colligi poteft: ce* dit acidum alkalibus, terris & zinco , & principium me­ tallicum , quod acetum auferre non fuftinet, acida reliqua facile lucrantur.

Copulationes reliquorum m etallorum cum acido form icarum te n ta ta.

§. XXI. Metalla, quorum combinationes cum acido noftro ha£tenus funt memoratae, alia quidem facile, alia difficulter folvuntur, interim tamen omnia eo certiffimc perduci poffiunt, li m eth o do, qua nos ufi fumus, tenten- tur 3 fcilicet in diverfas cucurbitas anguftioris colli, ejus- demque amplitudinis, fingulorum regulos fubtiliffime di- vifos, libra&osque & calces fimiliter admilimus, deinde v e r o , acidi determinati portiuncula minutatim inftillata, per plura ny£temera digeftionum & viciflim decoftio- nem adhibuimus: quibus fa£tis, acido cujusvis cucurbitae per chartam bibulam follicite fubinde feparato, refidua metallorum pondera, probe lota, liccataque, aequa lance penfitavimus, eum in finem, ut diverfa foluti quantitas exa&e determinari poffiet; en igitur in rei fidem expe­ rim enta fequentia :

8 acidi formicarum femiunciæ fufeipiunt:

A rgenti praecipitati 23 partes t)j Stanni calcinati 10; Plumbi regulini - 263 Vismuti calcinati

- - calcinati - 1953 Niccoli praecipitati 173 Cupri regulini - 34; Cobalti praecipitati 523 - - praecipitati 1423 Zinci regulini - 643 F erri regulini - 1283 - - calcinati 1203 Stanni regulini - 14; jMagnef.praecipit. 1463 Reliqua quod attinet metalla, hac via examini fru- fira expolita, vix dixerim, utrum omne acidi noffri re- fpuant connubium, anne vero levillimum conjungant in

C ipfo

(20)

ipfo praecipitationis momento. Interim tamen vix dire­ kte folvuntur, & hanc in primis ob caulfam, donec ab indubitatis experimentis meliora didicerimus, inter fepo- fira numerentur heic inferenda :

A) A u ru m , & metallicum, & alkali fixo atque vitriolo ferri præcipitatum omnino refpuere videtur hoc acidum.

B) Platina vix folvitur nili akali fixo praecipitata : hæc , qua p a rte m , fubit : folutio, coloris expers & gu- ftatu adfiringens, primum limpida videtur, fed aëri ex- p ofita, pellicula cærulefcenti v e ftitur, in primis acceden- te calore metallicum folutum cito deponit, fub forma pul- vifculi ferruginei, & raro cryftallos exhibet: hæc lin­ gula phaenomena de ferri praefentia teftantur unice, quum autem plena praecipitati folutio nequaquam o b tin e a tu r, v e re o r, ne acidum formicarum hoc loco folventis vices fuftincre putetur.

C) Mercurius vivus in hoc a cid o , fub digeftione m a­ net inta&us. Calx b y d ra rg y ri, quae vulgo mercurius prae­

cipitatus ruber audit, adjuvante calore, acidum avide hau­

r it, fenfim albefeit & metallicam recuperat fo r m a m , fed perparum folvitur & tenues exhibet aciculas cryfiallinas, quales ab h y d ra rg y ri purificati calce fruftra quæfivi ; ita­ que hoc m etallum , faltim dire£te, vix copulari porefl:

cum acido formicarum , nec in ipfo præcipitationis m o­ mento fieri videtur.

D ) Antim onium , æque regulinum, atque calcinatum prorfus rejicit; faltim hucusque fida folurionis ligna nul­ la r e p e r i, namque ejusmodi acidum, quod in hocce m e­ tallum fæpius infumfi , neque cum alkalibus præcipitatum, neque exficcatum fatis diftin£ta præbuit relidui ligna. Praeterea vitrum antimonii licet in acido formicarum ebulliente paullum obfcu retu r, fere non folvitur.

(21)

vicis-vicillim egregie folvitur & fub evaporatione cryftallina fubfidet, quemadmodum aqua fuilfet foluta, & certe nul­ lam fubiifle videtur m utationem, quæ ab acido præfen- te pofîit derivari. Interim tamen, & h æ c ,& reliquae per­ peram tentatæ combinationes, adhibito fortiori acido, o- lim adquirendo, felicius fortallis fuccedant.

A cid i form icarum attractiones elective Jhnplices:

§. XXII. Si jam ex illis , quæ in antecedentibus

(§§- « - xx) pallim allata funt, confequentia notetur, pro acido formicarum ordo attraCtionum eleCtivarum ena- fcitur in hunc fere modum :

Terra ponderofa primarium occupat locum (§. v ii); alkali vegetabile proximum libi vindicat (§. iv); ordine fub-

fequuntur, alkali minerale ('§. v ) ; calx (§. v i n ) ; magne fia

(§. ix); alkali volatile (§. vi); zincum (§. xix); magnefium (§. x x ) ; ferrum (§. xiv}; plumbum (§. xii); ft annum

(§. xv);

cobaltum (§. x v i i i ) ; cuprum (§. x m ); niccolum (§. x v n ) ;

vismutum ( §. xvi) ; argentum ( §. xi) ; argilla (§. x) ; oleum ejfentiale (§. 11); öc aqua (§. ni).

• Singula metalla, quum in attractionum eleclivarum ferie eumdem fervent o rd in em , quo demum cumque menftruo fuerint foluta, Sc idem fellentur hcic enume­ rata, de reliquis, (i quando cum acido formicarum con­ jungi polfent, nullum ell dubium, quin locum libi pro­ prium velint refervatum.

RefpeClu aliorum acidorum formicarum debilitate laborat, & , quantum a parvis experimentis huc usque fa- dtis dijudicari potell, nemini præpollet, nili aceto, aci­ dis, boracis , vitrioli, nitrique phlogillicatis & aëreo (§. iv), quorum vim fempcr eludet, öc interdum arfenici, cui niccolum (§. x v i i) Sc cobaltum (§. x v m ) eripit.

Via ficca aliter fe res habet, nam heic acido bora­ cis fempcr cedit formicarum, quod, vel ebullientis aquæ

(22)

ca-calore facile expellitur, vel fub deftillationc, aliis admi- ftis materiis, plane deftruitur.

Acidum form icarum differt ab Aceto.

§. XXIII. De aciditate, quæ formicis competit cla­ ra quidem & experimentis dudum teftata res eft, quod ab aliis acidis plurimum diftet, fed cum aceto viciftim illi maxima intercedere videtur neceflirudo ; interim ta­ men ab hoc etiam acido permultum diferepat, fcilicet :

i. Gravitate fpecifiea\ hæc enim aceto m inor eft: in

effati veritatem potillimum adornari deberent hydrofta- tica experimenta cum lingulis acidis ab omni aqua libera­ tis, quum autem ejusmodi formicarum fruftra quaefivi- mus ( §§. IV, XII, xiii), & libratiffimum , gravitate fpeci- fica 1,0453 (§. n i) , cedit aceto concentratilfimo, fp in tu m

veneris loquor, qui reperitur pondere fpecifico 1,0696

inftruchis, in aceti favorem res cadere videtur • fed alia fubeft ratio , cur formicarum acido principatus defera­ t u r , nim irum , hoc ad fatietatem requirit alkalium, terra- rumque copiam , qua majorem poftulat acetum ejusdem gravitatis fpecificæ : en igitur in dicti fidem fubfequen- tes experientias:

8 acidi form, femiunciæ faturantur * fed aceti 8 fufeipiunt: Alkali fixi vegetab. puri - - 143* . . . . 3473«) Alkali fixi mineralis puri - 74; - - 234;

Alkali volatilis puri - 86; • - - - 196; Terrae ponderofae purae - 58; - - - - 120; Calcis puræ - - - - 4 7 ; - - - - 136; Magnefiæ purae - - . - 3 7 ; - - - - 85;

Krgo formicarum acidum , qua demum cumque m a­ teria, alkalina, vel terreftri faturetur multo m in ore m , quam acetum, nec ultra dimidiam haurit quantitatem : quum autem acida, quae aliis hac ratione cedunt v ), non

tan-u ) P a i te s fe mitan-unciæ in 3 2 0 0 d iv ife . r ) N o v . A c i. Soc. Scient, Upfi. V o l . I I . p . 1 2 3 .

(23)

tantum inrenfionis g rad u , fed eriam fpecifica gravitate praecellant, nullum eft d u b iu m , quin acidum noftrum , iefjpe£tu a c e t i , & gravius lit & ipfo pondere libratius.

2. Habitu cum alkalibus, fed in primis cum terris & metallis quibusdam ab aceto plurimum diferepat, nam ­ que formicarum acidum cum alkalibus fixis unitum fub deftillatione plene evanefeit (§§. iv , v ) , fed acetum immutabile tranfit : prius quocumque modo cum alkali

volatili jungitur falem exhibet cryftallifabilem (§. v i),

pofterius vix ullum : illud cum calce praebet cryftallos fpathiformes (§. v m ) , hoc capillares: alterum magne fia fatiatum falem adornat hæmifphæricum & aegre folubi- lem (§. ix ), alterum deliquefeentem : Plumbum formica- tuin in igne nullum fundit acidum (§. xn), fed acetatum copiofum: Cuprum acido formicarum folutum cryftallos efformat cyaneas & cubicas ( §. x m ) , fed cum aceto co­ pulatum reddit profunde virides & obfcure fpathaceas:

Ferrum & regulinum & calcinatum adgreditur & inter­

dum cryftallos hinc provocat formicarum (§. x iv ) , fed acidum aceti nullas exhibet, nec calcem folvit: Nic-

colum utrumque acidum fu b it, fed formicarum falem ,

figura tuberculatum (§. xvii) & aceti tefiellatum porrigit: hoc cum 2anco confociatum cryftallos adfert fquamo- fas, fed illud exa£le cubicas (§. xix). Praeterea bydrargy-

n calcem eoreo-ic folvit acetum , fed acidum formica-

rum mutat in mercurium vivum (§. xxr, C ); illud an-

timonii vitrum non re fp u it, fed noftrum vix adgredi­

tur ( §. XXI, D).

3. Attraftione elecliva formicarum acidum e m i n e t , acetum ubivis expellit (§. x x i i) & interdum arfenici aci­ dum fuperat, quo fem per debilius eft acetum.

Itaque, ut m ih i quidem videtur & forfan om nibus, qui ex ecquo & b o n o judicare v e l i n t , fatis clara teftata- que eft differentia, quæ aceto intercedit cum acido

(24)

mi-m ic a r u mi-m , interimi-m tami-men hoc qua gcnefin &ami-mp; ortumi-m con­ veniret & cum altero facile permutari polfet? Res eft altioris indagationis, quæ licet non omni deftituta lit probabilitatis fpecie, plurima tamen adhuc obftant, quo- minus pro certa & indubitata polfit agnofci : neque ve­ ro in conjecturæ favorem fufficit dixille de acido noftro, quod im p u ru m , fermentationi obnoxium (§. i i ) , aceto quadantenus accedat, namque de acido tartari, ut reli­ qua taceam eftentialia, certo c o n fta t, q u o d , etiam puris- limum , in acetum plene transformari polfit; quidni de hoc a c id o , fingulari, e o d e m , ne dicam m a jo r i, jure ve- rilimilis obtineret conjectura? S e d , licet vel m axim e, qua prim a ftamina, inter fe convenirent aceti & formi­ carum acida, nihil tamen impedit, quom inus, inftar a- liorum congenerum , a fe invicem feparentur, donec u- nigena indoles , quæ etiamniim latet, ab indubitatis ex­ perimentis olim feliciter innotuerit. In t:re a vero for­ m icarum acidum, quum femper libi fimile haberi polfit, & in primis pro pter lingulares, conftantesque proprieta­ tes , non tantum ab aceto diftin£tum, fed etiam ab aliis

acidis diverlilfimum p u te tu r , oportet.

A s in Mathematicks, fc in Natural Philofophy, the inve- ßigation o f difficult things hy the method o f A nalyßs, ouffjt ever to precede the method of compofition. This Analyßs confifis in making experiments, and in drawing general conclufions from them hy induSlion.

References

Related documents

76, meurn q u a ­ lecunque de necefïîtate Sr indole Corporis Diploma- tici Svecani confilium; tum ultuarium illud quidem, nec ad ipfius rei dignitatem fatis accom

nibus prima cogicandi obje£ta accipic, &amp; in iis tanquam omnium cogitationum humanarum fundamentis, tota mcditandi atque intelligendi vis definit ac fubfirtie. In principio

pum violarum rufant: in calore fatifcunt, f circiter pon¬ deris anfitrentes, fed paullum tardius, quam acidura facchari: aqua easdem facile folvit, non vero jpiritus vini:

primum accefllt, cum homines ex hoc flatu ad pau- lo cultiorem, impellentibus neceffitatibus, transgredi cogerentur. Ejusmodi Barbaras gentes fere non nid in illis terris, quae

ament Dii, quae ut enodetur, primum eil: inquirendum, u- trum quidquam fan&amp;um fit,eapropter quod a Diis amatur, an ametur a Diis quoniam eft fan£tum. τη) Hoc proble-. ma,

dium. jam vero bonum ert vel pofitivum, quod confcrt perfe&amp;iones indeque voluptatem creat, vel etiam privativum, quod aufert imperfe&amp;iones a-. deoque privat nos taedio. Hinc

dicii cenioribus magnopere probari queat; attamen quum forte fint, quibus haec quoque levia infer- vire poifint, vel faltem anfa praeberi meliora adden-. di, noilras qualescunque,

vero quod attinet, ego nihil omnino ma- lim , quam quicquam pro cer to pro- nuntiare (b). Hiice ego