• No results found

Dissertationem medicam, qva icterus leviter adumbratur, cum consensu exper. facult. medicæ in regia academia Upsaliensi, sub præsidio Samuelis Aurivillii ... in audit. Carol. maj. d. XIII. Apr. anni MDCCLXIII ... pro gradu doctoris obtinendo, publico subj

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertationem medicam, qva icterus leviter adumbratur, cum consensu exper. facult. medicæ in regia academia Upsaliensi, sub præsidio Samuelis Aurivillii ... in audit. Carol. maj. d. XIII. Apr. anni MDCCLXIII ... pro gradu doctoris obtinendo, publico subj"

Copied!
54
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D.

D IS SE R T A T IO N E M M EDICAM,

Q_V A

ICTERUS

LEVITER ADUMBRATUR,

C U M C O N SEN SU EXPER. FA CULT. MEDICÆ

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

SUB PRÆSIDIO

SAMUELIS

A U R I V I L L I I

M ED. D O C T . MED. REG. A N A T . & MED .

P R A C T . PROF. REG. & ORD. S. R. S. M. IN A U D IT . CAROL. MAJ. D. XIII. APR.

A N N I MDCCLXIII.

HORIS ANTE( f

POST

PRO G R A D U DOCTORIS O BTINENDO,

PUBLICO S U B J I C I T

J A C O B U S B J U U R ,

W E S T M A N N U S .

(2)

VIRO CVNEROSTSSTMO atmte NOBILISSIMO,

D.o CAROLO JOHAN.

D R U F V A ,

CUBICULARIO REGIO.

A ftr confvetudine permotus, nec hujus opufculi cuidam * prceßantice confifus, Vir Gener o/iß. Tuo id A emine e x ­

ornare fußineo. Tibi forte, variarum rerum egregia not it I a inflrutto, merces que ht er ar ia s , inter benignioris Jortis dotes quam plurimas, in deliciis habere folito, non plane displicebit, limatius tamen exibit acris 7ua perfpicacia , ferioque ipje optavi. Quemadmodum vero in teneriori cet ate, Te, Gen. Pir, natalium Jplendcre nominis que dignitate quantum emineres, non fentiente, ea mihi contigit felicitas, ut de finguhri fa m i­ liaritate 7 ua gloriaripoßem ; ita necpoßea dedignatus es, ma­ jo ri gratia atque amore, quam in aulis magnatum exfpe&are

clientibus fas efl, me J ember r mpleSli, nec fer mipß i, ut anim­ adverteres me f entire, quantum non alieno Jolum, fed pro­ prio prefertim decore jamjam excellas. Hcec Tua, Genero- fijfmie Tir, indoles, praeclara Jane, admiratione quadam Tui animum meum percellit, iUiusque ego femper memor, fimulque liber alitatis Tua plurimis mihi probata documentis, pietatem in Te nunquam ce/faturam publice profiteor. Qvam ß m par at i (fimus ad debita obfequia Tibi praflanda, non artis me ce exercitio experiare, fed Ipfe una cum Gencroß(ßma Con- juge & Cari (fima Troie , bonis, quibus Te ornatum voluit de­ mentior fortuna , quam diutjffifye f alvus ßfpes fruu rel Quoad vixero permanebo

Gener oßfjlmi

N O M I N I S

T U I

C n lto r h u m illim u s

(3)

ERTJS , Latine Morlus regius^

arcuatus feu arquatut , & sfurz go^

barbare l&eritia , dictus , a pluri­ mis, qui morborum tradiderunt hi- ftorias & curationes, copiofh atque egregie dudum defcriptus eft. In ea tamen , quam pafPm offendi­ mus , opinionum diverfitate , de proximis præfertim hujus morbi cauffis, usque e o , aut trita, aut abfoluta, haud forfan judicabitur ejusdem explanatio, quin injuncto mihi fpe- cimine dignum habeatur argumentum. Namque inter Clarorum Virorum placita alicubi dubios , quum utrin- que alliciant auctoritates, rationum pondera explorare, & veri jubet amor , & ipfa neceffitas, fi quid certi defi­ niendum fit. Quocirca vulgatioris materiæ facilem a Be­ nevolo Leffore impetraturum me veniam fperans, ffu- wii qualiscunque, quod in rractanda eadem adhibui,mi­ tiorem fimul extpectare cenfuram audeo.

(4)

JK i * ( •>:

§. u.

Facile ac primo fere adfpeclu icterum ex flavo com­ iore dignafcimiis, qui corporis fiiperficiem deturpat, & xom m unibus fimul làngvinis recrementis peculiari modo inhæret. N on æqye tamen fe ille per cutem diffundit ; fed primum & potiflimum in albis oculorum pârtibus, quod etiam vulgo notum , advenientis jam m orbi levio­ ra oftendk indicia, tum clariora illis in locis, ubi teneri­ or cutis, u t in fronte ac temporibus a); denique irruens malum per reliqvum mani fe flat corpus univerfum, adeo ut ne ungves quidem relinqvat intactos b). Pariter cui dilutior incipiente m orbo color e f t , feu pallide flavus, ingravefeente eodem (aturatior, cereus croceusve red­ ditur, interdum viridans, tandemque, 11 pertinax fuerit m alum , im m o & citius, fr violentum aut malignae indo­ lis , in livorem ex viridi plus- minus trahentem mutatur.- Præterea naturalis unicuique, aut fvetus faltem,: color i- clerici varietates plures, m ox ab initio m orbi , eflhcere poteft: at minime tamen in oculorum albis, quippe quæ, ex fanæ naüuræ perpetua ubivis gentium lege , conflanti albore nitent;unde etiam InÆthioDe primum hæc, quod re­ latum alicubi legimus, evidentifllmumque exhibent prar- fentis id eri- fignum, dum reliqua corporis fuperficies non; tam flavefeit, quam fcedo, vix deferibendo, colore Iqva- let. Ex quibus p ate t, vulgatam , eandemqueantiquam,, id e ri in flavum &c nigrum diflindionein. lubricam valde

elle „

diuturniori fctlicet m a l o , fi modo fides filis, qui ejusmodi miram fé- rem obfervaffeperhibent, ex qui* bus, oppido pauci/fimis y primum» fuifle opinamur C0 RN3SEIUM' G EM M AM , cuius ipfiimst verba recenfuic JQ H, S C H E N C K I U S » ,

in Ob], M cd, R a r, L , 111. d e léî;. QbI, I .

a y E t pluribus fn loci? aliis ; f e c u r -

drm CÆL/UM A U R E U A N U M , , in plantarum ta lis , vel venir, qu a - fub lingva fun t.. vid. de M orb.-

C h r, L , 111» C. d e W » Horum pofterfus ccnfirmarurtMedici W r a - rislavienfes, vid.-H//?. M o r b ,lV r a - ;

tisl. p. 15.

(5)

<efle, fpecificas fi coiiflituat diverfitates ; at commodam ta m e n , & idco recte retinendam, fi morbi indicet gra­ dus pro ejus vehementia diutnrnitateque diverfos c).

Eodem v ero, quo cutis, morbido colore etiam com m unia mada; fàngvineæ recrementa aliquatenus af­ ficiuntur. Urina enim, quce rubicundillima eft, nunc peliucida aliquantum , nunc era Hi or & turbida , rarius, nec nifi longiori in m orbo, viridis aut atra , flavam'ex- hibet fuperficiem (pumamque, agitato vitro evidentifli- m a m , eodemque colore, quæ immittuntur in illam, lin­ teola aut chartæ fruftula inficit, atque ad vafis fundum ma­ teriam ut plurimum deponit fat timiiis coloris.

§. III.

Æ quius omnino ferendus eilet corporis deferiptus color alienus, quamvis ingratior , nifi cohortem fecum ferret

fym pt ornatum haudquaquam levium, immo nonnunquam

funedorum . Adftringi alvus folet, quod dejisit vero argil­ la; inffcar fubvifeidum eft ac grifeum albidumve d). Et

i A 2

quo

c ) J O S E P H I L A N Z O N I fi vale b it, teftimonium , verfratemhu jus rei prorfus confirmabit fingU'

laris cum .Academia Naturae Cu- r io fo ru m communicata, htftoria i- O e r :c i , cuius lota facies v ir id i

c o h r e usque a d g uttur ti n ft a , c lt x tr a p a rs corporis atro colo­ r e n o ta b a tu r » fin iß r a vero ß a v ,e fc e b a t : poft medicamento­

rum vigincf dies continuatum u- fum co lor nonnlfi flavus e r a t, is- que fenfim dein evanefeebat.

Eph, A- N . C. C entur. O b f,

41.

d ) If terum nonnunquam cum fufio-

ri alvo , immo non cum flavis folum dejeclionibus , fed cum

diarrlcea quorue biliofn, id eft, coptofis dejettionibus »alde tindlis> conjunftum cfle, multi inde us­ que a G A L E N O afleverant. N e- que prorfus contradicere decet to t Vfris artis doftrina & excrci* tio confpicuis , quum e a , qu* experientiae fu n t, docuerint. At profefto & cafus ejusmodi rario­ res fuerunt; & iftts in cafibus fla­ va cum cute urinam quoque fuis- fe iftericam , hinc verum adfuis- fe if le ru m , non liquet} & deni­ que facilis circa htec obfervanda e r r o r , quem infra conabimur 0- ftendere. quae ab uno amem pro­

nuntiata fu n t, a multis tranferi. b i, frequentiflimum eft.

(6)

qu o magis a i tenr.m utatm orboius color , eo illa aridior fît, afperi'or & magis pruriens. Sæpe os & lingva am a-

refcit e ) , flavente in graviffimo m alo faliva f).

Sæoe trurbatur vifus, ut obfcuriora omnia appareant, im-

m o forte & flavelcentia g).. Mitïus e fed a vena fangvis

lerum fæpe exhibuit fellei coloris, quod etiam ipfi femel

animadvertimus; ac, fecundum Celebris Medici /;) anno­

tationes, nonnunquam , in ium m o morbi gradu, usque

eo &r confidentiam & colorem m uta v it, ut urinæ , v e l flavæ jumentorum,, vel ejusdem icterici, ex quo niiflus e -rat:

O P ie r i c o r u m * quos a.. 1 6 9 9 ob~ fe rvarunt Wra tislavienfes * fe re

p a u cis o ris a m a ritu d o - g u fu m c o rru iu p eb a t. viä. H iß . M . W r a- lifl. p. i f . & rarius illud ob-

fervari dicit 111. v a n S V I E T E N in C um nt. B oerh. T . l l l . p . 131. Plurimi tarnen inter cetera hüterf, fairem gravioris , fymptomata e- tjam hoc- n u m e r a n t, & in f ä e ro haud ica gravi; h c c ipfi fumus ex-» perti* / > Cnnßn*:entes habemus- G. W . W E D E L I U M in E x e rc it. S>-mio- iico-P athol.. C. J’L I S . de I d e r o p. 132. T. G U N T H . A L B R E C H T in S c ru tin io l f f l e x c f i l c . v e g fe il. ubi, dum fua ealamoiconfignaret,. fputum fir vidtfle teftatur flave- fe e n s , in puero 13 ann. qui ul­

tra- anni quadrantem ittero labo* raverat, poft tarnen convalu't. vid.

V ifp . a d M o r b . b iß . & cu r. fa r.

quas edidit III. H A L l . E R U S , T.

l i r . p . f Ç 4 . FR JD ..H O FFM A N­

N U M M e d . R a t. Sj[T. T . IV . P.

IV. C . 1 1 1. Th.. P a th . I l . & O b f . IV. J OH.]UNCKERAJM. InC onfp..

T h e ra p . Sp. T a b . S C . S ig n ..1&'„

tiigr.. 2* Praeter alios multos qui iftero fine- dîÊrîmine >, atque- ideo minus re&e, fla.vam a tt r i b u e« runt fal vam..

g ) Poft ipfuin G A L E N U M de fj mp t ..

caußis L . K hoc affirmafie n on

mirum Scriptores Medicos pluri­ mos.. N obis fufllciat teftim oni- urn F R ID ..H O F F M A N N I qui h e..

c i t .T h . P a th . IV. bis fe - illu d .o b-

fervaife »eftatur.

b) THEU D.. Z V I N G E R T , qui in

femina hoc c o n f p e x i t, in q u a poft I p dies , i£tero pro pem odum dif— culTo, fangvis>. ad ali q u o t u n- cias extrattus- , maxime ru b ic u n­ dus ac floridus exftftit. vid.. T he -

a tr.. P r a x . M ed . P.. IT. p. J.

T o tu m quoque fangvinem luteum. obferva(l*e B R A S S A V O L A M ex SC H E N C BTII loc. cit. Obf, IE. difcimus. E x i s ta m e n , qui hae- morrhagias- i&ericorum o b f e r v a- tas m e m o r a r u n t p l u r e t , quond! nobis- in n o t u i t ,, merum fluxilTe: referunt fangvinem,.

(7)

» ) ! ( »

rat, fimillirnus fuerit. Pariter ex leviori vulnere non fanevinem , fed flavum liquorem effluxifle quidam obfervarunt i)- Præter hæc, quæ ictero evidenter funt propria, & leviora exiflimari pofïunt ,' mole- fliora multa concurrunt incommoda , priora partim cu­ tis decoloratione, partim illi coajunâa, aliîsque morbis communia. Defetifcuntur, ut in omni corporis interna labe, vires. SæpiflTme male fe habet ventriculi regio & vicinum dextrum hypochondrium ; imminuitur cibo­ rum! appetitus, interdum ad faftidium usque & naufeam. Angu flantur præcordia, ut difficilius homo fpiritum tra­ h a t ^ anxius reddatur. Fere nunquam non de capitis a- liqua gravitate queritur ægrotus;, raroque non febris ad-

eft , interdum gravior.. H orum vero ceterorumque *

q u » fe adjungere pofliint, malorum diverfiflimi obfer- v an tu r gradus, & fumma varietas in mutuo con- curfu, fucceffione, exitu, u t defcribi fimplici & com­ m u n i recenfione haudquaquam poflint. Immo, qua m ultam illorum partem y obfcurum momenta

per-E

endenti fingula efle nequit, non icteri eadem, fed mor-

i, a q u o , vel quocum ille nafcitury habenda efle Sym-

ptomata. Scilicet qvum raro Tflerus mox inde a malo­

rum T quibus fupervenit, initio fe prodat,, neque iis­ dem Temper malis , aut fimilibus malis eodem femper m o d juncïus fip ab alio m orbo, ut plurimum priori, neque femper eodem , pendeat necefle efl, vel cum alio complicatus fit,, hinc nunquam non Symptomaticus repu­ tandus»

§. IV..

Itaque1 ex liac diverfltate ut nos expediamus, pri-

A 3, m um

Vfd: G. W.. W E D E L IUM /or.

c it* p. 4 5 . A t q u e ex obferva-

tione G EO RG^BAGEIVI in Dijf,

äe bilis natura, t3c . p, 4 3 X Opp*

L u g d,. edit,, a. 1 704. i&erieo c u id a m c n a rib u s & e cucur­ b itu lis fc a r ific a tis a qua f i a v a fv lu m m o d o p r o d ib a t.

(8)

$ ) « ( æ

*

m um res om nes &: corporis noxas fingulas attendere o por­ tet, ex quibus oriri icterum obfèrvatum eft;hoc eft caus­

ias m anifeftas, tum internas, tum externas, uno ver­

b o remotas-, quæ, ft confiantes fecum tulerint fympto- m atum differentias, fpecies m orbi optim e determinant. Illius hæ varietatis funt, ut nulli parcat, aut fexui , aut

aetati, regii m orbi inclementia. A tenerrimis annis ut

incipiamus, ex infantulis, non illos folum , quos ictero diutius vexata mater alieni infeliciter confortes mali red­ didit k) , fed alios eîiam , a matre non icterica editos, jam in maternis tenebris, alios m ox a partu /), fœdatiè non- nunquam vifus eft ; quorum utrique tardius dejecerunt nigras illas fæces, cum vifcofis humoribus reliquis, in in- teuinis , fub angufta in utero habitatione, collectas : pa* riterqiie in vaftt alios, paullo magis provedtos, qui caleo- fo lactis coagulo laborafle deprehenli funt ui). Similiter pueros infeltavit, qui voracius cibos d eglutierunt, u n ­ de in illis maxime obfervatus , qui, æftate in autum num ver gente, non maturos bene frudtus, mafticatione haud

fatis comminutos avidius devorarunt n). Adultos par

juniorum voracitati ingluvies o); tum & ira , & terror &

V) E xem pla’, fed illa quidem rario­

ra , commodioribus infra locis da­ bimus*

T) N o n fimplicem tamen colorem i- fterodem , recens natis commu­ nem , ibterum dicamus , béd qui

magis, & in oculis etiam, confpi- cuus, una cum urinis, i&ericorum more tingentibus , veri ifteri præfentiam oftencHt. Tales in ­ tellexit , qvum fpurium di* llinxit ab e x q u if ito , G. W * W E - D E L I U S, L ib ro d e m o rb , Itif. C. X. de Ift.h if.E lå e his fer ip fi (Te intelligendus eft III, v a n .

SVIIi-T E N /♦ c. p. 1^8. uti etiam B U R T O N , F-ffny to w . a com pl.

'N ew Sjyft. o f M t d v if e r y . p. 3Co.

praeter alios p lu res, ut n o n bene praematuram hanc aurigtnis fpe- ciem prorfus negare alii videan­ tu r .

w ) Vid. M an S VIE T E N L c.

n) Cujus caufTm meminit JOH. H.

S C H U L Z IU S in P a ti . Spec, 221. & JO. JU N C K E R U S ' Ioc,

cit. c a u ff. U t. Et plure.r.

0 ) A repletione ortum i & e r u m , nulli anni temperi allig atum , defcripfit ja m H I f T Q C R A T E S de

(9)

« > 7 ( æ

& rrnseror />•), ictericos reddiderunt. At variis ex errori­

bus in diætà vitæque exercitio , interdum leviffimis & vix animadvertendis^ intero corripiuntur fæpe adultiores, præfertim fèdentariæ vitæ dediti & animi diuturna preffi ae­ gritudine ienioresque, qui per vices illo afficiuntur libe- ranturque , & propinquiorem caufîàm citius tardiusvc deprehendunt, felleis calculis per alvum dejectis q).

. Interdum venenorum effeftus fliit icterus, aut re­

m ediorum , quæ venenorum claffi vel inferenda omni­ no , vel cognata habeantur, emeticorum videlicet vio­ lentiorum & drafticorum, quæ ventriculum & omnem inteftinorumr tubum mifere torquent. Singularis autem natura veneni eft, animalium venenatorum morfuin fan- gvinem infufi, cujus tantilla copia, fæpe intra horæfpa- tium , cum malorum caterva, etiam icterum adferre nar­ ratur i quo effectu nocent maxime viperæ r) , tum bufo­ nes S)y

t n t . ’A ffe tf. C. X L . T . n.p . 2 4 f .

Edit. Lind. E t in H iß. M o rb .

W r a tifi. p*. i-6. .narrarur, ifte-

r u m , qut a. 1699. Wratiflaviæ occurrebat , p in x iffe , quod et- j a m alias fit y humines affvetos

a lim en tis w ifeidis, glulinufis, co- piofe in g rflis, unde chylum, fan-

gvinem, lympham v ttiari, fic ob- ffruflf'ones gigni > & morbum 0- rirf , colligunt oculatiffimi Obfer- vatores. Quod ut negare non fuftinemus , ita & citiu« cibos , dum adhuc in tnteftinis haerent, fola copia ac tenacitate y ifîe: rum in plurimis fecifTe opina., mur; quod ex flO R S T lo patet 0 b j. M . L. IV. O bf. XXXVI. G. E R N , S T A H L IO Coll eg. Cafi

M a g n , C aju L X U L alusqjae,.

p ) E x omnflim fere confenfu maxi­ me accuiàtur ira , tum moeror; de te rro re pauciores fcribunt,

q) Quod ex Au floribus bene mul­

tis difcitur, qui nuriginem hacex caufla ortam defcribunt ; illuftra- tu r vero hiftoriis permultis- calcu­ lorum poft majores minoresve cru­ c iatu s, deorsum rejéöorum. r ) A cujus iflu per univerfum cor­

pus fubito diffufum iüerum jam obfervavtt G A L E N U S , delue*

ajf. L . V. C. VU. & poft eum an­

n o ta ru n t p lu r e s, ex quibus lu- bentius nominamus iRICHAK- D U M M E A D , quod de hac iäe- ri fpede plura difleruit in E x ­

p o /. M ech. venen. Tutti. I. Ope­ ru m p. 19. & Edit. Parii|en-

(10)

» ) 8 ( &

nes j) , interdum etiam feorpiones t ) & aranearum q u i ­ dam fpecies u ) fecundum nonnullossacque, rarioribus exen>

plis, animalia alias non venenata, ut Sciurus w), felisdo- mefticus x ) , canis venaticus jr), cm nos forfitan rabiofi.

T o rm in a pariter intern nor um aliunde excitata,

ejusm odi in prim is, qualia hypochondriacos vexare fo-

lent & haemorrhoid um difficultate laborantes , feminas-

que hydericas, tum praecipue, qvum lupprefla m enltrua

funt, i clerum in fui focietatem traxi Ile ferunt.

Gravidarum quoque incommoda nonnunquam 1-

£terus auxit.

Longe vero trifliflim arerum facies eft, quum je­ ci nor is & vicinorum vifcerum abdominalium, vel & tho- racicorum , læliones, five ab externis inju riis, five ab internis occultioribus caudis, ortas, citius tardiusve co­

m itatur icterus, in hydropem fæpe mutandus. Etiam v e ­

ro hydrope intertute, cum leviore afcite , pofteriorem

k te ru m fuille, in juvene nuper vidim us, qui ex palpita­

tione cordis & frequenti ad mitigandum malum fangvi-

nis m idi one emaciatus, tandem hydropicus , ultim um -

que ictericus, anim am , inter Iputa langvinea fuffoca-

t u s , exfpiravit.

Denique & febribus fupervenifle icterus legitur,

tum acutioribus, tum exanthematicis, utvariolis, etfi o-

m nino id rarilllme; tum intermittentibus diuturnioribus,

tum pradertim biliofis autumnalibus, quæ interm ittenti­

bus adfines, inteltina peculiariter lblent adficere y).

Præ-; ) Ex teftimonio D . L I E U TA U D P r i a : de la M e d . P r a t. L. II. de a n im . M o r fu . / ) U t refert G. W . W E DE L I U S E x e r c it. Set/t. P a tb . p. 132. u ) Vid. F K A N C . JO E L d e c u r a t. jHurb. e x re b . v e n e n . Opp, T . V. L. II . p. 132. u O F.pb. N . c. D e:. II. A . H. O b f . 188*

X X ) ka. M e d . P h. Vol. I.G bf. 9 6 . y ) Ho'u m omnium finguJares n o n

proferin us certes > quum cot f i n t , quot de i& eio Scriptores,

(11)

Præter hæc, vel non con fulta experientia, colîigi p o te f t, ex hactenus memoratis cauflis plures fimul concur­ rere polle, ita in prim is, ut remotiores aliæ Sc externæ aliis propinquioribus internis ortum dent, vel has jam in coppore præfentes excitent, unde illæ nunc prædifpo- nentium , nunc occafionalium titulum mereantur.

$. V.

Caudarum , quas recenfhimus, diverfitatem, ex proxim o eu jusque eodemque manifedo in corpus hu­ m anum effectu, prxcipue æftimandam, fymptomatum fequitur diverlitas. H inc ergo Species ifferi facile licet diltingvere; per quarum fingulas eundo, fiquo differat quæque decurfu exituque expofuerimus, fymptoma­ tum iffericorum hiftoriam, quoad permittit opellæ ratio, abfolville forte videbimur.

Sp. I Icterus Infantum , intedinorum nimis reple­

torum effectus, ut tenellæ retatis ed, ita præter edentia- les notas, & inquietudines, vigilias, ejulatus, dolorum in univerfum indicia, peculiare quidpiam non habet; utque cauffæ debetur facile removendæ, ita nihil habet difcriminis , fciens fi adfuerit Medicus ; at fibi reliftus, poft convulliones epilepticas, cita terminari morte poteft.

Qui a matre in foetum transmittitur, usque eo ra­ rus efl, ut fingularem ejus conftituere nolimus fpeciem, maxime quod cum fumma totius tenelli corpufculi labe com plicatus, ad gravem referendus videtur auriginem fextæ fpeciei.

Sp. II. IU. ab ingluvie, five juniorum, five adulto­

rum , cum inteftiniduodeni, cibis haud facile digeren­ dis onerati, fymptomatibus invadens, hoc fere malo­

rum ordine procedit. Cum levioris feu predionis, feu

tenfionis, fenfu ad ventriculi regionem & confine dex­ trum hypochondrium, imminutoque ciborum adpetitu, gravatur laditudine, Sc vagis tremit corpus horroribus.

(12)

Sue-æ ) 10 ( *

Succedit m o x gravior ad dibarn m odo regionem dolor,

cum pleno ciborum faftidio & perpetua fere ad vom endum

flim ulatione i præcordiorum fimul angußia, inquietudi­

ne, tædio omnis rei, alvoque adftriJta Sub horum in-

crefcente vehem entia, fatcito flavus color m orbo eflèn-

tialis & cutem mutat & urinam, dum alvus pallida reddi­ tur. Vertigo çaput gravat ; levior fentitur febricula ,

cum debili tamen pulfu; amarefcit os, ut propria didici­

m u s experientia, & obfcuratur vifus. Ita a u flu s, foli fi

relinquatur naturæ , funeftum forte habere poterit exi­

tum , at vel hujusfolius v i, vêl tempeftiva victus mede­

la, fub ventris liberiori fluxu auctaque cutis tranlpirado- n e , indufia tingentes), fat cito aufugit a).

Sp.III. Ici.periodicus, Ut. calculojvs tardiflimofæpegreflu incedens, oDtimeab Ill.iw/SVIETF.Ndefcriptusefl:, ut il­ lius uti verbis, etfi amplioribus, haud pigeat: Incipiunt con­ queri œgroti de quadam tenfione molefla circa praecordia, & ponderis quad gravantis [en fu : quibusdam aliquot a paflu ho­ ris acris fatis car dice dolor f i t , qui quandoque per plures men- fes Hierum tulem periodicum praeceffit. Objervatur tunc levis quandoque flavedo in cantho majori oculorum, urinae parum plus colorata funt, per alvum bihofa excrementa de­ ponuntur» Pvßea fubito, nulla faepe caußa proc at or 61 ica ac­ cedent e, oritur inexplicabilis anxietas, dolor intolerabilis cir­ ca cardiam , immo etiam per totum abdomen , quem tunc co- licum vel ihacum dolorem credunt ; accedit febris, vomitus e- normis , dum per aliquot horas haec fymptomata durave­ runt, remittunt, Jed totum corpus iElerico colore perfunditur. In quibusdam primo tali infultu tota facies 8P pe Elus flavejeunt, non vero reliqua partes corporis ,* urina tingitur fatur

atiffi-2) H s e quidem tingendi vfs fu co- rt if te r i r o r u n i, q u i c!cmum cun­ que morbi fpecie vexati fuerint , communfs fcre eft.

mo a ) Priorem fpecicm k alteram hanc

fi varietates modo uniurejusdem - que fpeciei habere quispiam vo­ lu e r i t , haud refragabimur*

(13)

mo colore flavo, & fu t is commodefe h ah eut: quosdam of mo­ le ft us dolor lumbos b 3 latera objïdet, antequam icier ici fiant. - - Pofl viginti quatuor boras, quandoque citius, quandoque fie­ mus , ta/erx commode fie habent, 8* r//;;/ pondus illud gra­ vans praecordia non amplius fientiant, integram fianitattm bre­ vi futuram confidunt. Urina fienfim fiunt minus colorata , flavus cutis color evaneficitfucceffive, 8° pofl paucos dies nihil emuino de morbo fupereffe videtur. - - Ferum pofl aliquot fie­ p t imanas, quandoque etiam pofl aliquot men fies, fota b&c ?//*/-

lorum feries eodem ordine redit ; & ubi plures tales in fultus paffifiunt agri, manet perpetuus id erus fiubinde quidem ingra- veficens ; fed non tam validis jymptomatibus infuit us flip at ur : color idler icus tunc fatur at iffimus per univerfium corpus diffun­ ditur , ipfiafialiva aniareficit {quod rarius tamen obfiervatur ■, tandem procedente tempore nigrefcunt fere toto corpore , pedes incipiunt tumere fenfim magis magis que, denique Çf abdomen, cjf hydropici pereunt. Quandoque Qf contingit, infiultwn hu­ ju s morbi adeo validum ejfie , — ut vera hepatis inflammatio fiequatur cum fiubita quandoque morte ; aliquando cf hepatis fiuppuratio periculofijpma b). Sed meliorem tamen fæpe

habere exitum, quoties medicamentis prudenter conftan- terque oppugnatur, ex iis difeitur, quæ porro feripfit II- luftris Aucdor, dum felices narrat fanationes etiam diu­ turnioris mali. Inter plurimos autem nullum le vi dide profitetur curatum , quin in facibus alvinis calridi majores

minoresve reperti fuerint, per vices, incredibili fæpe nume­

ro, re;e£ti. Atque idem docent morbi hujus ab aliis da- tæ delcriptiones r), ex quibus omnibus collatis facile

cer-B 2 nitur

l ) Vici. I.e. p. 13 1. Cfr, ipfius BOER-

H A V II P / æ/. A c . in 1. R . M . a b lll. H A L L E R O ta .T .III.p .1 6 5 .

c ) Has inter accuratione forte pra> ftant, quæ a T H. SIMSONO da- ta .in M id ic . E ffu y s A r t.

X X V III. Iegftur , tum qtism re- centior adhuc Scriptor Z A CH A ­ R IA S VOQEL rerum Medi arum cudifis impertiit, in A n n t.C b ir.

u n d M ed ic. B ’obucht. p. 16. in

(14)

etiamil-æ )

< -c*

nîtur, in leviori cafu,& yrimo faltem impetu, cum remis-

fione malorum conjuncum ifteru m eue; gravioris au­

tem recurrentes exacerb itio lies comitari conïlanter fœda-

tam cutem , urinam i&ericam, feces pallidas , nifi cum

remedii alvum ducenti» proprio colore tingantur;

cum

remiflionibusmutari fin^ula, prim um feces, tum urinam,

ceteris denique tardius, ut in om ni iciero, cutem. Sin­

gularia vero corporum vitia hujus, ut alius cujusque,

m orbi decurfum variam fepenum ero pofle, cuivis

, qui

medicinæ faciendæ pauUulum adfvetus , m ox liquebit,

Atque ad illa procul dubio referendi etiam funt dolores

ac rtupores lateris d ex tri, in primis dextri brachii d ),

quos peculiariter calcu.os telleos indicare quidam volue­

ru n t, fed quos tamen plurim i, his calculis vexati, ut to t

fideles docent obfervationes, haudquaquam fenferunt.

At m orbum , cujus revertentes accelïiones huicpaucis-

fimorum dierum, illiplurium menlium quietem conce­

dunt; qui in 11110 toties, ut vix finem exlpeblet, in alte­ ro vix ter q u aterv e, revertitur ; qui nunc centen

is fe monftrat fuftentatum calculis , & fere indies renafcente

m ateria, nunc uno ortum altero ve concretæ bilis fr

uftu- Io ; hunc eundem non nifi unica & fimplici acceffione, faltem rarius, quam ut praeteriti olim & prafentis mali

qui-niftrum hypochondrium tandem in doloris focietatem trahi d e c e a t, h oc peculiare eft , quod junfta i ö e r o febris fpeciem ve rx in ter­ mittentis habuerit, & hujus tr a- fta ta remediis iöerica fymptoma: ta auxerit , ac revertente iftero reverterit &r ipfn conftanter. « 0 Vehement ifii me doluilfe brachi;

um dextrum Viro a calculis ifte- ric o refert B A G I .I VUS lue. cit. P- 4 3 3 : in cujus fymptomati)» ra­

tione explicanda noluiflemus Vi­ rum perfpicacem analogia ufum fui fle llupentis femoris in c o lo r e ex renum calculo* Etenim quum defeendemem per ureterem calcu­

lum nerv os cru ris non poflenon offendere, m ullo eft manifeftffi- mum , n o n nifi remotus valde nexus hepaticos nervos intercedit & illos qui per brachium ramos fpargunt*.

(15)

quidem nexus in mentem ergroto veniat , aliquos inva­ dere polle, cum facilis fuggerit conjectura , tum obfer- vatior.es confirmant. Et proinde etiam icteros non pe­ riodicos, fed periodicorum tamen paroxysmis ex omni parte fimiles, fub. eadem fpecie complectimur, a b e o , qui frequentior longe eft, fumta denominatione. Ad hos v ero dignofeendos omni opus mentis attentione, pari­ ter atque ad periodicorum primas aggrefliones ; quippe quod in utrisque , ante animadveria evidentilfima illa, in ipforum calculorum dejectione m orbique reverfioni- bus polita, indicia, non nifi ex dolentis loci fitu , dolo­ ris indole ac pertinacia, & fymptom atum omnium nexu, veram m orbi naturam concludere licet.

Sp. IV. Ilterus fpasmodicus quemadmodum caus-

fis debetur, quae mobiles fibras, vel fimplici contactu, vel nervorum aucto impetu, ad[motus inordinatos cient; ita cum aliarum partium , in primis inteftinorum con- vulfionibus, distortionibus ac dolore vario complicatus eft, magis proinde minusve metuendus, ut major fuerit

m inorve fymptomatum vehementia. Ad hunc referi­

mus.

/. ISterum ab affeSiu ingrato videlicet ac violento, ex quo nervorum convelli integrum fere fyftema folet, & fangvinis diverfo m odo turbari curfus. Citiorem in­ gruere poftmagnum terrorem & præcipitem iram , fi ni- nil illam cohibuerit ; tardiorem , ubi coercita indignatio vel diutinus moeror animum exederit, & narratur, & affectuum horum proximo in corpus humanum effectui convenit. Non alia v e ro , nifi caullæ fblius , qua decur- fim i, quave exitum , diverfitate, a binis m odo recenfi- tis fpeciebus hancce dignofeere Auctores docent. Ex tan­ to etiam numero hominum, qui violentis his animi com­ motionibus fuccumbunt , pauciores certe icterici fiunt. Eorlitan 1 igitur morbum non afferunt, nifi alia fimul

B 3 exi*

(16)

£ ) » 4 C &

exiflente caufla, quæ tranquille prius in corpore delite- fcens, furentis perculfive animi impetu excitetur; aut ni- fi remotius & clanculum agendo, ut tota fenfim turbata machina , propinquior tandem enafcatur m orbi caulla. Ita ad periodicum icterum diutinam mentis fblicitudinem corpora aptiora reddere, & magnam perturbationem re- verliones ejus facere, fatis conflat, partim que fupra jam m onitum efl.

2. Itterum a venenis déglutit is & medicamentis vio­

lentioribus. Hic cum ventriculi & inteflinorum om nium cruciatibus conjunctus vehementiæ horum manifefle fym- p to m a e fl, ex peculiari non difcernendum decurfu , e- jusdemque,ac primarius m orbus, reputandum difcriminis. H inc nili promta venerit medela , periculi pleniflimus e fl; mitigato tamen m o rb o , cujus efl portio, fp o n te e - vanefcit, aliunde limul fi ortum non habuerit. N am que etiam hujus fpeciei cauflam, cum icterico effectu neuti- quam femper connexam , cum eodem, nifi in illis qui ad m orbum jam funt proclives, connecli, opinam ur, ra- riffime.

3. ISierum a venenato morfii^ quem, præter terribilia m orfus fymptomata reliqua , ingens flomachi aegritudo ,

convulfevi biliofi vomitus, o umbilicum torquentes cruciatus

com itantur, prom ta, f i matura non accefjent curatio, fuper- veniente m orte e). Priori fic fatis fimiletn ab eo tamen fejungere convenit, tum ob cauflæ fingularem indolem & agendi m odum obfcuriorem , tum quod referant q u i­ dam, peculiare hoc, cum una alteraquefpecie alia, fecum habere, ut flavæ fint dejectiones/).

4.

Tde--e) Vid. R IC H . M E A D loc, cit. I ) Quod faciunt P E T R U S S H A W ,

N e w P r a ttic e o f P h jß c , P. / . S e t t , XIII. n . 3. & recens Scri­

p to r itidem A n g lu s JO H . B A L L ,

M o d e r n P r a t t , o f P h jfir , Vol,

II . p. a i 6 . N ih il Tero ta ie , fed neque contrarium , memorat aut M E A D I U S , aut quispiam ce­ terorum, qu 05 hac de re

(17)

confule-Iff ci'um a vent y is doloribus interna ex eau (fa ort/s9

cujus varia admodum erit facies, ut varia caufla. Nam­

que fub hac fpecie comprehenfos volumus, & icterum

a verm ibus, li unquam exfliterit, & icïerum feminarum

hyflericarum, turn & hypochondriacorum , qui flatibus

m axime folent affligi, & denique ceteros, fi qui fuerint

alii, qui excitatis ab interna quadam noxa , lateque va­

gantibus, fpasmis , fymptomatis m odo, fuperveniant.

Q ui a vitiis menflruæ feminarum purgationis ortum ha­

buerit, periodicum imitari poterit, facile tamen difeer-

nendus ex caullae indole, facillime, fi recurfuum men-

flruus ordo g"). Hæmorrhoidum difflculter erum pen­

tium molimina qui aliquando comitatus elle dicitur, port:

apertam fangvini a natura ipfa viam , evanuifle, fidem

facile invenit. Huc vero pertinentes cafus omnes atten­

tum ad lingula obfervatorem poAulant, ut ne uni adferi-

bat cauflæ, quod pluribus fociis, quemadmodum de i-

&ero ab affeclu jamexpof uimus,remotiori alteri,alteri pro­

pinquiori, debeatur: aut ne præpropere de cauflis decer­

nens, ab ipfis fymptomatum differentiis animum aver­

tat , & ditlinclos fic confundat m orbos, quod Eximio

SYDENHAMO, in diflingvendis fymptomatum variis

concurfibus adeo alias induArio, hac in parte accidifle,

ex colicæ, ut vocavit, hyflericæ iniflerum definentis ab

ipfo deferiptis phænomenis, periodico ictero vere pro­

priis, oflendit 111. van S VIETEN b \

Sp. K

detur, qvumfn E pitrifi C af.XVlT-

C onfult. S e tt. I l l , non nili fpas-

modicum fuifle poftulat i&erum» qui nobfs falcem evidentia habuit calculorum fymptomatâ. Cum tan­ tis autem Viris plurrs inferiorum ordinum pari du£d< s errore faci­ le credimus, cujus rei exemplum of­ fert Epicr.CaJ* X IX, fju tc l.S c tf. re licuit- Quam facilis fit in cb-

fervando erro r , irfra , ut jam promifimus, conabimur oftendere.

g ) Qualem cafum refert FR ID ,

HOFFMANNbJSIuc.cit. 0 b f.V II.

h) Loco ci nto p. i}0. & ante idem

monuerat ipfc BOFR HA A VIUS,

P r n r l. AcaiJ.T.lW. p.ltff.Iderrque

(18)

vi-» ) «« ( vi-»

£/>. K Iff er us gravidarum, haud fåne frequens ma­ lum , quum ultimis fe prodit graviditatis menfibus, le­ niora fecum tuliffe Symptom ata, & poft exclufum inco- lum em fetum , fponte ceffafle .vifus efl i). F.x m emoratis

tamen lupra cauflis graviorem quandam fimul adefle in

gravidis nonnunquam pofle , qvum nihil vetet , etiam

difficilior aliquando icterus gravidam occupare poterit. Sed peculiariter illi obnoxiæ fuere quædam ex pauciffi-

mis , qvum non unum m o d o , fed proximum quoque

puerperium aurigo præceffierit k ). T ali in ca

fu , inpri-

mis vero fi maturius ingruerit morbus , nec difcullus

tempeflive fu e rit, & matri & præfèrtim fetui atrociter

diuturnitate minitabitur. Unde & debiliffimuminfantem,

flavo colore totum foedatum, cuique pauciffimarum heb­

domadum vita contigit, ictero haud ita diu correpta m a­

ter ante tempus peperit /) ; & immaturum fetum , m or­

tuum, iyteroque per intima corruptum , alia diutius ,

quantum colligi p o teft, icterica mater edidit m). Sp. VI.

Q Vid. F R I D . H O F FM A N N U S loc.

cit. O bf. III.

%) Vid. loc. cit. r.of. pvaeced, & C ajus C XIX. S e tt. I II . C o n fu lt. e-

jusd. A uftoris.

1} Eft memorabilis maxime hiftoria, quam, a G O T T O P R. S C H U L T - ZIO communicaram, divulgarunt

Epb. A . N . C, Dec. I , A . V l , O b f. 2 41. Mater feptimo g r a v i ­

ditatis menfe correpta f& ero , poft fumtam m a n n * unciam , in g e n t i­

bus defatigatur torminibus , qure mox partus colores excip iu n t. Pu­ ellum edit immaturum , iftericum. Ipfa aliquot poft dies in t e g r x f a - r i ta t t refticuitur. In fantu lu s vero tertia feptfmana epilepticus, quar­

ta. nondum e x a f t a , Tub p a r o x y - fmo fangvinem profundit, ex au­ re finiftra cum impetu profilien-

te m , & mox , n o v o fub p a r o x - yfrno, ex imi coccygis rupta c u ­ te ad mortem usque emanantem* Cfr, Dec. III. A n u . II . O bf. X L * de jflerfco infante a matre n o n ­

n ih il b ilio fa e co n jfitu tio n is n a to ,

cujus pariter breviflima v ita ; & Cafum n o t x præeed. , qui femi­ nam r e f e r t , binis puerperiis itte- ricam, un o debilem valde partum, altero mortuum enixam fuifTe.

w ) E x obfe rvatione THOMÆ K E r C K R I N G I I , qui fetum matris jf te r o laboran tis , o&avo menfe m o r tu u m e d it u m , ita flavum

(19)

fu-Sp. VI. Ilferus ab interna vifccrum labe , gravibus &

præcipue longis fuperveniens morbis, multiplicibus jun­ gitur miferiis. Hinc ut difficifime (cepe, nec nifi multa cum circumfpeciione, aene fic quidem fatis, qua vi (ce­ ris m axime læfi læf onisque fpeciem , cognofcitur ; ita pertinaciam fuat caullæ (equitur, &: fæpiffime infanabilis m tabem hydropemve , fic tandem in mortem definit ; nonnunquam hæmorrhagia, nullis fiftenda remediis, in- terem iilb obfervatus. n).

Sp. VII. IB m is f ehr ilis, hoc ed, a febre fui gene­

ris, fub illius increfcentevehementia,oriundus; nam alio- qui recenhtis jamfpeciebus febriles, ut notavimus, non defunt impetus. At vel ita circumferiptum ad unam al- teram que ex recenntis commode referimus. Acutæ enim febri, quam dextri hypochondrii dolor profane’ior accen­ dit, vel quee dolorem ejusmodi excitavit, qvum acceHe- rit icterus, oblcurum elle nequit laborare jecur; hinc fub præcedente Ipecie vere contineri etiam hunc

C

icte-fuifle, deferibitj ut e cera con­ f e r s videretur; & fangvinis lo­ co humorem felfs iuftar flavum habuifle , oflaque eodem colo:e fic im buta, u t , fl non ipfe fe- cufflet , illudi fibi , atque arte tin ö a fu ftfe, putaffet. vid. Speci-

leg, A n a t. O bf. f 7.

»1) N on femel fe hoc comrerffP; ; s- feruic T O IE J A C . W E P F E R U S, in coniilio , quod Medico dedit ©er.eron cujusdam Viri ifrericicu­ r a m » g e n ti, quodque tn BONE- . TISepu 1er.T . I I . L . I l l , S ea.de Itt. prooe fin. legitur. Singularem vero G. W . W E D E L I U S defcnpfit ca- fum i £ e t i c i , 79 annorum, per pluies annos morbis yexa*i,

cal-culofi, nunc h y d ro p ici, fufei co ­ lo r i s , q u i p e r o s , per nares, per

alvum, pervias urinarias, fargvi- nem,& cum f.ngvine vitem pro­ fudit. v, F.ph' . A . Ar. C. Dec, II.

A . 11, O bf. 144. Cui exemplo

prorfus par ahud feminæ iä e iic ^ memorat Celebra' iffimus H E X - H A M E S , in B r e ii Comment, de M orb Ifleric.O bJervcilioH um d t

A e r e & M orb. Ip id . Vol. I CuL-

junfta , ub k fimilia fe alia vidKs- fe affirmat; quod etiam profes- fus erat E R 1D ER. H OFFMAN- N E S loc. cit. {. l j Ö O bf.

VI. Epicr. cfr. hifloriam not» praecedentis 1.

(20)

» ) *8 ( s

i& eru m , q u i mali quidem Temper erit ominis, to ­

ties tam en lànabilis, quoties m aturum m orbo op-

pofitum fuerit remedium. A tque huicadfinis eft, qui

febri inflammatoriæ alii cujuscunque generis fupervene-

r it, peflimi femper futurus ominis, fi m odo fupervenifte

v ere unquam obfervatum fit. Pariter aurigo, interm it-

tentisfebris pediflequa, læfa intus vifcera manifefte in ­ dicat, five longitudine fca & pertinacia læferit, five præ1-

propera febriïium m otuum fedatione, quam tantopere

m etuunt & incufknt aliqui ; utroque in cafu cautiflim um poftulans ægrotum & medicum , ne infeftiorem cito a- nim advertant hoftem , difficilem, forte & lecalem, hy- dropem .

Peculiariter vero cum iftero Obfervatores docent

elle febres , quas biliofas d ic u n t, in regionibus tem pe­

rati clim atis, autum no maxime graftantes, in caliais-

iim o autem zonæ torridæ aere , quavis anni tem peftate

obiervandas, & multo ibi violentiores, inprim is quum advenas occupaverint. Illis rarius le adjungit a ) , his fre- quentiffim e, usque eo ut flavas inde vel luteas iftis in terris febres has appellent/>). Et verum hunc icterum es- fe , tum urinat, tum fæcum , evincit habitus iftericus,

etli ex iis, quæ m orbo putridiffimo, in gangrænam ten­

denti , fuperveniunt, tam illæ , quam præfertim hæ,

adm odum mutentur. Boni non folet, m ulto m inus cri-feos,

E x 1 harum febrium Obfervatori- bus fîde dtgniflimf* P M N G L I U S e f t, qui, milite* inter his c o rr e ­ ptu», oblervavit quosdam colore »äerico foedato», malo quidem, at n o n tamen letali, omine, vid.

O b i. on the D if. o f the a r m y , p,

A tc ir c a febrem biliofam,Lau- fannae a. 1 7 5 ^ epidemicjm, nihil tale obfer vatum n a r r a t Ceiebr.

T I S SOTin Di flert .deFe b r .B i lio f i s i

p') Tellovo f e v e r , f e b r i s lu tea A- m e r ic a n a * cujus d e d e r u n t hi-

ftorias L I N I N G in E ffa is a n d

O b f. p u b i. by a S oc. in E d in b . VoK 11. p. 3 7 2 . &? / . atq u e H I L .

L A R Y in O b f. on the A i r a n d

E p id . Dif» o f B a r b a d o s , p. 1 4 3

(21)

æ ) 19 c æ

feos,qiiidpiam aut adferre, autprædiceref), fed malorum au fto n u m ero , febris magnitudinem & vim offendere

a u å a m . Im m o trifti compertum experientia eft , huic

m axim e i&ero frequenter accedere ejusmodi, quas ad præ cedentem fpeciem dixim us, hæmorrhagias fatales, p e r quascunque corporis patulas vias, quin ipfius cutis occultiffimos porulos r ) .

Enumeratis fpeciebus adjiceremus itteros particu­ lares r), fi m odo prætercolorem externum nihil amplius a d i£teri præfentiam requireretur j hanc vero quum co­ lo r faciat, altius in humores ipfos penetrans, hos cafus, u t diverfiflimi generis, ab ivfero fejungimus.

§. VI.

V erum icferi, pariter atquealius cujuscunquemor­ b i , pernofciturum intimam indolem , præcipue oportet proxim am indagare cauflam, id eft, principem læfionem, ex qua om nia reliqua pullulant mala. Jubent mox & iy m p to m ata, & recenfitæ occafionales caufhe

manifeftio-C 2 r e s ,

q ) H IP P O C R A T IS tamen aevo, eri-

tico modo febres nonnunquam folvifle / ipfius ad poftericatem transmiflae obfervationes docent, quas ftudiofe cxfcripferunt Au- ö o r e s , verbisque partim confir­ mare , partim elevare ftuduerunt. A d biliolas quidem febres maxi­ mam partem pertinerç jna« non d u b ita m u s, qvum fere omnibus in locis , ubi de his loquitur , fe­ b re s exprefTe dicat ardentes, cau * / o s , quas biliofas ipfe Medicorum ille pater h a b u i t , ut monet et- jam P R IN G L IU S loc, cit. p, 210. Nobiscum vero rep u tantes, un­ de veniat, quod, quae accurato Il­ li Obfervatori Q ræ co videnda ob­

tulerit n a tu r a , nunquam, faltem multo rarifïîm e , animadverfa pofl illum f u e r i n t , facile fufplcamur, cafus notavifle H IP P O C R A T E M calculofae febris , quam ifterus accedens folverit , quales jam I//. S V IE T E N II verbta deferipfimus fup ra.

r ) Una qua/i, in hfs fingulis deferi; bendis, nom inatorum fupra (not,

p .) Virorum vox eft.

;) Quorum exemplum unum alterum- ve A & is A c a d em ia e N a tu ra e

C u rio fo ru m Infertum , ut ifteri

mammarum E pb. Dec. 11. A. VII. A p p . p. I 3f - I&eri un g rium

A a . P b j f . M td , Vol. X . ObJ. 1 1 2.

(22)

æ ) *° ■( &

r e s , & cognita fatis bilis origo , via atque utilitas, fca- turiginem hanc icterici mali Illis in partibus quærere >

quæ bilis officinam confli tuunt. Cujus rei dilucide ex­

ponendae gratia , eorum , quæ de partium iftarilm

connexione & officio fcimus, licet noti/fima fln t, bre­ v iter m em orare fum m am oportet.

Ex Epiffiori fangvine, quem portarum fle dicta v e ­

na ad jecur, a partibus ceteris peritonei facco circumda­ tis, a d v e h it, in m agni hujus vifceris intim a, haud bene intellecta, com page, fecern itu rliq u o r, bilis nom ine u- b iq u en o tu s, fubpingvis, amarus; qui, dum tenuiorefl,

flavet, ut magis v ero magisque fpiflefcit, obfcurior red­

ditur, im m o & niger, nonnunquam ex flavo viridans, ac Temper digitos & quæ adtingit alia,flavo colore inficit,

Tat pertinaciter adhærente. Secretam, hanc bilem m o x

recipiunt exigui dufluli, intra jecur occultati (poros v o ­

carunt biharios)1 in majoresque fenflm trunculos concur­

ren d o , tandem colligunt deferuntqueex jceore mduSium

unicum , hepaticum nominatum.. In duplicem hic viam

Te fcindit: altera inceptum iter refla , usque ad m edium

,rnteftini duodeni flexum, ubi pancreati arflius hoc adne-

xum eft, continuat, illiusque tunicasapofticaparte oblique

perforat, oblonga ad inteffini cavum rimula: altera, prorfus

in contraria, ad angulum cum hepatico duflu acuti/fimum,

reflexa, ad fellisjcyflim, feu ve icam, jecinoris inferiori fu- perficiei innexam , p e rtin e t, ductus proinde cyflicus v o ­

cata. H acv iafo la fenfim, a prima homuncionis form a­

tione, irrigari bile veficam, poft longas illa de re diiîèn-

fiones in claram dem um lucem prolatum judicamus ; pa­

riter atque m orari ibi aliquamdiu digreflàm bilem , nec

nifi per intervalla, una cum bile ab hepate advena , per

hepatici duflus continuatum canalem, communem duStiim-

choledochum , defluere in duodenum . Bilis fic ortu u-

n ic a , canalium & Angularis receptaculi f abrica duplex redditur ,, hepatica altera, altera cyflica. Illa integro ri­vu lo

(23)

?Å ) s* ( æ

Vulo in duodenum defluit, quoties major ad cyflis', quam ad inteflini partes, refiflentia, ut quotidie efle o- p o r te t, ventriculo , cibis diflento , vicinam maxime cyftim premente ; alias partem fui ad inteflinum , par­ tem ad veflcam ablegat, ea proportione , quæ refiflen- tiarum illarum mutuis refpondeat viribus, fæpenumero ad m om enta forte mutandis, ut varie repleatur vel con- flringatur inteflinum , & varie preflerintvicinæ partes; unde & nonnunquam , fed forte rarius fanitate vigente, ad veficam divertit omnis. Hæc, feu cyftica, conditio­ ne-, quam primum explicuimus, præfente, in inteflinum defluit ; ceterum fere ftagnat, leviter modo, attione in­ cumbentis jecori diaphragmatis, arteriarum pulfatione, & corporis totius flexionibus ac motu concufla , novis- que fenfim fuppetiis renovata ; fub qua fua m ora, dum tenuior reforbetur pars, nec nifi tenax & vifeidus mucus ex veficæ arteriis advenit, obfcuriorem contrahit colo­ rem , fimnl atque majorera fpiflitudinem , amarorem , utilisque fucci ex omnigenis cibis extrahendi virtutem.

Nempe huic ufui deftinata bilis omnis efl, ut prin­ ceps in elaborandi chyli opere liquor fit. Saponacea, qua p o lle t, detergendi, & aquofa cum oleofls commi- fcenai, vi hoc præflat, ut formata ex cibis fub maflica- tione ventriculique aflione puls, dum magis magisque periftaltica inteftinorum preflione &: volutatione fubigi- tu r, fucci quidquid continuerit, diverliflimæ licet indo» lis, tum tacilius , tum in homogeneæ formæ liquamen, dim ittat, ex quo, cum terreftri, exfucca & diflolvi ne- fcia ciborum parte adhuc confufo, verum chylum exfu- gant laflea vafa. Quem quidem effeflum non impedit lpiffltudo cyflicæ biiis, facili cum hepatica , cum liquo­ re pancreatico, cum potulentis, commixtione mox di­ luenda ; adjuvat vero fumma penetrandi vis, quam duo­ deni, ventriculi, coli, omenti partes, veficæ & duali­ bus felleis adjacentes, nunquam non in demortuis felleo

(24)

» ) as ( &

fuo colore dem onftrant ; ex quibusetiam ,fim ulatquein-

ftifcutis experim entis, pronior in p u tredinem , quam fe­

re alius quisque corporis hum or , bilis deprehenditur.

§. VII.

His præmiiïis, ut certioribus incedamus pafiibus,

ea pervidere ju v a b it, quæ defunEîa iftericorum corpora,

difleåionibus examinata, oftenderunt, quo, ex detegis

interioribus machinæ turbis, proximæ cauflæ federn na-

turamque vel intueri prorfus detur , vel certa dedu&io- ne colligere.

H unc ad finem minus facit, ciuod internre etiam

partes, tam fluidæ, quam firmae, vel duriflim æquoque,

nunc pauciores, nunc plures, interdum fere omnes, fla­

v o tin&æ colore fuerint t ) . EfFe&um hoc elle reputan­

dum ,

0 Vid« Eph. A . N . C. D. I. A . IV . ö V. O b f. 194. T u m , q u « in Cardinalis S f o r t z i * , ab i&ero de- f u n ö i , corpore obfervata fuilTe, e x G O A R I N O N I O r e c e n f e t T H E - OPH. B O N E I U S S ep u lcr. A -

n a t. L. 111. S . K V l l I .A d d . O b f. V . O m nia m ir a b ilite r lu tea , p r ê ­ te r u n a m c a r n e m , quae n ig r a a d m o d u m effet i ac rifcera ab ­

domine n o n c o n te n ta ; S a n g v is

n ig e r aquofus - - ic h o r e p e n itu s f l a v o , quo eunt n ig r e d in e m i x ­ to v ir id ita s alicu b i m a x im e fie ­ b at: - - u b i J a n g v is recen tio rfib i fl a v u s e r a t. E t recentiori e x em ­

plo , u n iv e r fa s co rp o ris ifterfci

p a rte s , m e m b r a n a s , a d ip e m , g la n d u la s , im o ip fa m co ß a ru m fu b f la n t ia m , colore fla v o fu jfu fas

© b ferT av itL au d etiff.M E A D Jzirii

m u jc n la r ib u s fo lu m excep tis,q u ^t

.nu sq u a m e r a n t i n f e t t x : d e ’ vî-

fceribu3 autem e x tr a a b d o m e n fi- t i s , u ti & de humoribus nihil me­ m o r a t. V id. M o n .& \ P r x c .M e d .p j

161. E x recentiffima denique o b fer v atio n e A N T . S T Ö R C K , Medici iftfus Viennenfis , Cicutae laudibus adeo celebris : in fe m i­

n a a tr ib u s fe p tim a n is prffimo iElero a d fe E la , cujus cucis u n t-

verfa* p r o fu n d e f l a v a e r a t , - -

u n g v t s , c c u li, o ris la b ia , p a la ­ tu m f d lin g v a eodem colore tin - E ia , - - n u lla p a rs m e m b r a n a ­ cea , n u lla v e n a a u t a r t e r i a , n ullum quacunque c a v ita te l a t i ­ t a n s v ifc u s deteElum efl , quod n o n fu ijfe t croceo colore tinE lum .

- - S e r u m , in c a v ita tib u s c e r e ­

b r i r e p e r tu m , eundem colorem h a b u it.C a r tila g in e s & o m n ia os- f a , ta m in fuperficic , q u a m in ip fo m e d itu llio f l a v a f u e r u n t.

(25)

æ ) a s ( &

d um , u ltro patet, ab eadem ortum cauda, a qua morbus ipfe; eoque fe diffundendum latius, quo gravior morbus, quoque pcTtinacior urferit ; unde etiam ad fetus matrum ifte n c a ru m , de quibus fupra mentionem injecimus, & in intima illorum penetrafle obfervatus »).

Plus autem luminis attulerunt jecinoris, veficæ fel- leæ, & d u ftu u m cum his connexorum, animadverfa in

ictericis vitia. Frequentiffimum fu it, bilis folliculum

calculos habuille z v ) , ex ipfa bile fpiflata genitos, volu­

m ine, figura, colore, proprietatibus ceteris, admodum diverfos a r), flupendo fæpe num ero, interdum tanti Voluminis , ut folliculum vel unicus repleverit, aut e m inoribus tunc coalitos , aut etiam fimplicioris compa­ gis, At n o n in ictericisfolis ejusmodi repertæ concretio­ nes : quin pauciores reperire rarum minime eft, in feni­ lium præfertim corporum veficis felleis; nec admodum raru m , m agno illas reperire num ero, magnique volu­ m inis, etfinunquam in vita de ictero, & ne de alio qui­ dem

S a n g u is e r a t d ijfo lu lu r, fu fcut.

Vide A n ti, M e d , I. p, i f o . w ) V id. fu p ra, $. V, S p. V, not,

l, nt, Hiftorias ibi recenfitas fi

praecedentibus adjiciamus, & phae­ n o m e n i s , t a m in le v i o ri, quam g r a v i o r i , m alo obfervatis, pate.' b i t , facili ime colore ifterico detur— p a r i , e x firmis corporis partibus, membranas; e x fluidis , urinam

h lympham, v aporis feu halitus in­

f l a r e vaforum omnium tunicis un­ dique diffufam , ac per venas de­ in lymphaticas illarumque glan­ dulas r e d e u n te m , hinc etiam pin- gvedinem , i n t e r firmas & fluidas quafi mediani.

to ) Obfervationes varias collegit

BONE TUS /. c, O bf. V ili. & S C H E N C K IU S O bf,[M . L, Ill,

de V e f, Fell, L ap,

Longum nimis foret , horum naturam ac diverfitates exponere. H a rum fciendarum cupidi MOR­ G A G N I praecfpue confulant feri- pta v a ria j A d v . A n a t. III, A -

n im , a8. tum in primis Ep, A n a t, h 4 3 - 4 9 » denique & Epifto-

Iam infertam A £?. P h. M , Vol,

II 9 p, y j 6 . 13 f , N obis , ad

m o r b u m , de qoo feribimu«, in- te lligendum , fufficit , prteüutlam illorum frequentifiimam , fedem-

(26)

3K ) 2 4 ( &

dem dextri hypochondrii m alo , conquefli homines fue­ rint y).

Im m o in cyfticum adafti meatum , in quo hæfis- fe unum alterum ve fat fæpe obfèrvatum , evidenter qui­ dem oftenderunt negatum hum ori in vefica contento ex­ itum , haud tamen frequentius cum intero adjuncto, quam, absque eodem ; quin temper forfitan absque ingrato illo com ite, (implex ubi fuerit vitium , nec ulla fimul depre- henfa alia partium ceterarum , quæ bi'is fyftema faciunt,

vicinarum que z). Neque minus evidenter hujusm odi

cafuum nonnulli, vetuftioris forte mali, ex c o a rta ta fi­ mul vefica, quæ bilis nihil continuit; vel ampla quidem ead em ,

/ ) Satis h oc difcitur ex varffs hi-

ß oriis O b f. XXXI I I . Opuf c . P u - \ i b o l . H A L L E R I , quibus , ex quam plurim's a l i s , unius acjda* mus M O R G A G N I teftimomum > tum in Ep. A « . / . f o , u b i B I A N - C H I redarguit hac in parte feflt- fiam fententlam; tum in At l . P b . iVZ. cit. loc. ubi de muliere egre­

g ii co lo ris atque h a b it u s , q u e m ­ q u e - - ih o ra c is in fla m m a tio fu - f l u l t r a t , re f e rt, e x f i l i a c j f l i , cr.ulto, quam i o h a t , b r e v io r e , in tr a p a u ca m fiu v a m q u e bilem lapillos f e e x t r a x i f f e 7 m m im u m 3 0 fu p re i trecentos.

z ) A d complicatas partium harum n o x a s referi m u s , quae d e f e r b u i t tu r in H iß . II , [Obf. cit. H alle-

r ia iia e f - Femina manifeflo if te ri.

ca calculum in vefica felHa h a­ buit , qui roftro quodam in du- 6Uim cyfticum producebatur: fed ‘ pluies in vefica calîulos habui , 6i h epar morbiduip atqoQ

ulccro-fum. Atqueejusdem claffis habem us hiftoriam feminae , gravifiime i- ttericte, dequafu pra n o t. t. quam­ que ex diftettione a n a to m ic a ita defcripfit Laudatus S T Ö R C K I v U S , ut praeter calculum dU- £lui cyftico inhaerentem , nihil * quod ad mortem feci flet , vifafit exhibuiiTe. Sed quaerere l i c e a t , quid c o l o r praeternaturalis hepa- tis firnificavit ? an ex fo la eyfti- ese bilis via occlufa p ro v e n i re p o ­ tuit? pauca ne veficulte bilis , ea-

que lenta, an e x c ita n d o par mor­ bo , qui adeo per intim a, fere fi­ ne exemplo, p e n e tr a v it? ex g ra- nulofa bile annon plurium clim calculorum jufta fuf; fcio ? T a n ­ tillus e r g o calculus folus to t ca­ lam itatum & mortis cauiTa fuifle n o n v id e t u r ; ad cujus rei certio­ rem cognitionem duxiflet com­ munis du&us biliarii deferiptus ha­ bitus , bc fuiiiciens morbi hifto«

(27)

eadem, fed non nifi pallido & infipido Iiqyore plena ; ma­ xim e ex dudtu a yera bile infra obflaculum diflento ; a- m arum hunc liquorem , oflenderunt, in fèçlufa a jeco­ ris conforeio veficula nonfuiflepræparatum, paratumro jam in jecore inde ad veficulam te fendille iter, ve­ fed præclufo introitu fubftitifle foris a).

Aliquoties ictericorum jecur ipfum dura ejusmodi &: calculofæ formæ materies occupavit, quam incautio­

res olim cadaverum dillèctores in venæ portarum ramis

reperifle libi vifi funt b) ; pofhnodum vero attentiores

oculi non nifi poris biliariis eorumque trunco hepatico

inefle animadverterunt. Ex paucioribus vero hujus rei

hiftoriis vix ullæ fimplicesleguntur ; quippe quum bilis,

jam intra jecur ad concretiones prona, magis adhuc in

vefica, dum moram necdit, coalefcendi nifumfequatur,

& in jecore generatus calculus, facile e minoribus

cana-a) H o ru m partem jam docuit obfer-

vatio B E N N E T I in Theatr. Tab.

E xercit. X X , p. 93. Singula ve­

ro plene d em onfharunt luculen- tillimar obfervationes , tum una C eleberr. L IE U T A U D in Hift.

de l’A c. des Sc. /75/ , p. 17. atque Effais A n a t. p. 30j: tum binae 111. H A L L E R I loc. cit. H ifi. X III.

i f X I V . Q uibus quum veritas

ftab iliatur in fuper. $ , tanquam co nfirm atiffim a, tradita, de jeci- n ore bilis unico fonte , unde ca­ udas icteri re£te intellecturo lux ob­ o ritu r clariflima; minime illa prae­ term itti hic oportere vifum eft.

b) E x C A M E N IC E N O h an c refert

obfervationem B O N E T U S /.

c. obf. V I I I . n. 12. in homine fa-

ftam , diu prim um icterico, dein

D liculis

ex b y drope m ortuo: folliculus fel-

lis pleniffimus erat bile. Hepatis veux iit parte ejus cava, priusquam in communem caudicem Porta defi- nant, omnes obftructa erant lapillis. - - Porro i f ille meatus, qui ex folliculo fellis in ititeftinum d e f ne­ bat, lapide ejusmodi obfl ructus erat. H anc cum exemiffent , nihilomi­ nus tamen bilis affluxit , co­ aluerat enim foramen illud defvctu- dine bilem ad intefiina mittendi. Er­

go com m unem intellexit du£tum, in quem nnlla lapillis ex venarum ram is via, fed ex folis poris bilia­ riis. C fr. M O R G A G N U M Ep.

A n . I, 49. & quod ad exempla

calcnloli jecoris vid. S C H E N C - K I I Obf. Rar. M . de Lap. i f

(28)

æ ) =« ( æ

iîculis propellatur in m ajorem , nempe hepaticum du&um,

& porro in continuatum ipfi cludum communem.

Hanc vero regiam fellis viam quoties ex utrovis

loco, aut jecore, autvefica, devenus calculus anim adver-

fuseft opplevifle, om nem bilem traniitu ad intedina p ro ­ hibitam clariffima evidentia m o nftrav it, & cum i d e r o ,

aut confimiii faltem m o rb or), vix unquam n o n

fuit conjunctus. H aud enim diffim ulandum , etiam

hujus meatus calculo obflrudi exemplum, e co rco re

dëfum tum non icterico, memoriæ proditum efTe it).Sed

s ) C u ju s fin g u lare & rariflîmurn fa­

ne exem ptum leg itu r in Med.

E lf. and O ff. T . I I . A r t . X XX .

P u e r , lapfu d ex trn m h y p o cho n - d riu m co ntufus, externis licet par­ tib u s in tactis, p o ft varia incom - < m o d a , etiam fy m p to m ata fenfit, n o n com m unia fotum ictero cum ali:s m orbis , fed p ro p riu m qu o ­ que, faecum d e c o lo rn m , h a u d ta­ m en effentiale illud, cutis vitiatum c o ’oretn, propterea i£tero n o n ju ­ dicatus laborare. In te re a vero tu m o r fe m am feftavit in dextro latere, circum fcriptus & durus quotidie ita increfcens, u t cordis fc ro b icu lu m f a n s e u n d o , us ue ad lin iftru m h y p o c h o n d riu m ten­ d eret •»: ea’ rla g in e m enliformem coftnsque fpurias u tiiu s q u e lateris a n tro rfu m p: em eret. M ox a ,uis in abdom en effulis in u n d atu s , p o d in fti tutam paracenthelin mor­ tu u s eft. I n cadavere apei to ; praeter alia , bilis com m unis du- éïus concretionibus fp o n g iofis, f.avefcentibuî, quae aquis im poli­ tae illis in n a tib a n f , repletus erat

ac diftentus : velica fellis e n orm i- m iter d ila ta ta , o£to capiens lib ra s fellis, fp iffio ris, quam folet es- f e , quod faccis c o n tin e b a tu r v a­ riis ejusdem atnue velica to ta fi­ gurae , & invicem coneentrfcis. Je c u r m a g n u m n u m e ru m h ab u it tu b ercu lo ru m fplierico ru m fabæ m agnitudine ita per jecur d ifn e t- forum , u t n u llib i firm iter adhae­ rerent ; de o u a re conf. not.praec.

dy Fem inam lufpendfo pu n itam dis-

fecuilfe fe refert H A L L E RUS, quae fanilfima vifa calculos tam en, n o n in velica folum p lu res, & in ey- fiico duchu tr e s , fed u n u m etjam in duclu com m uni h ab u it. G-

pufe. P ath. 1. c. H ifi. V T I. V ix

autem fnfpicio efie p o te ft , ab i- élero liberum fuifie Eleclorem il­ lum M o g u n tin u m , a. 1 5 S 2 , ex vigili com ate, in leth arg u m trans- eunte , m o rtu u m , in cu ju s co r­ pore me at mu bilis duodeno infer­

tu m - - ventriculi i n f e r inflatum

- - i-f calculis undiquaque r efer­

tum , in v en eru n t d ilfeilo res , u t

(29)

$ ) 2 7 C $

Sed recentius forte malum f u it, quam nt di.Tun­ dere per corpus foiitos ededus adhuc potuerit. A ias v e ­ r e & aliquamdiu obflrudus quum fuit communis cana is, neq ue introitum bili in ve ficulam aliud in hujus dudu politum impedimentum negavit , didenta eadem & re- fertiflim a bile inventa e ft, turgidique , ac di'atati inter­ d u m enormiter , du&us finguli , in manifeftum docu­ m en tum , qnid valeat iflo loco manens obftaculum. In­ d e ergo plura exorta ede mala, non mirum , ac fæpius, præ ter jecoris graviffime Iccfam fabricam , cum hoc ob­ turato d u d u etiam ceteros calculorum habuifle copiam; n u n c , & frequentius, cyfticum cum annexo folliculo, n unc hepaticum una cum jecore, nunc partes has fingu- las fimul e).

Nonnunquam viam fibi per communem duilum occlufide apparuit bilis, adhuc quidem non concreta prorlus, (edquæ, glutino fa m odo tenacitate ad m otum in e p tio r, parietibus canalis adhadit pertinacius/l.

D 2 Fue*

R a r. M . L . I I I . de Choled. meat. O bf. I I I . quam quam nulla mem o­

ra tu r eo loco aurigo pitegrefta.

t ) In h o m in e faepe o lim , n o n adfil- tim a tam en , vexato a u rig in e , fed hectica abfu m to feb re, præ ter je­ c u r valde m ag n u m , ac diahpra- gm ati & colo firmiflime concre­ tu m , fu p p u ra tu m q u e ; calculos, & veficulam felleam , & ejus me­ atu m , & com m unem quoque , ad in teftin um usque , opplevifli:, m inores etiam m ultos in ipfo po- ro biliario fuifle, obfervavitE D W .

TYSON , Philo/. Tranfact. n.

142. p. io tf. E tiam ictericum o- lim fuiffe credim us fenem illum ,

cui, ut refert MORGAGNI Ej>.

A n n u i , f ä . Communis, C yfli-eus, b? Hepaticus ductus intra he- pnr usque, dilatati erant adeo, u t perim etrum duobus transverfis d û pit is aqualem haberent; - - & çy- ftis infuper ad digitorum transver- fo r u m ocio longitudinem amplifica­

ta. E ra n t autem , in q u it p o rro

V ir C elebrati (T. calculi vel intra j e ­

cur in ductu HcPatico , hujus que p ra fertim m njorbus ramis p a film obvii. Sed in çyfli nonnullis cum calculis erat bilis fubcrucnta a- quofaque Üfc. C o n feran tu r prae­ terea, fi p la c e t, fu p ra paflim m e- m orara exem pla.

f ) E x obfervatione E T T M U L L E -

References

Related documents

dum eft, quod tale fuit inftrumen- tum, ut apud veteres defcribicur.. Erat macbina lignea, ad v er i

quomodo ingenium tribuere etjam folemus iis, qui judicio quidem ex- cellunt, memoria vero &amp; imagina-.. tione deftituuntur. Vel II:o

iftere effe rena non bonam, non ftatim rem effe rnalam judicamus, quod aliud eft quam res non bona. Bonum

lias obtationes» Quamquam enim quafi in mnmcntö fir quod ignis fuperficiem grani tångens, illud accenfdic i. non ramen co ipfo illico totum diflolvit, Gra nu

quidem generalius notat omne id quod coquitur, fpeciatim vero genus quoddam placentae &gt;

jeäo atFe&amp;us reiideant, nonobicuré Definitio indigitat» motui mutationem corporis adjtingens, ut praeter jugem illum motum, quo naturalieer cor modo diktatur, modo

De flesta lärarna i studien hade ett förhållningssätt i arbetet där de använde sig av olika strategier för att motverka pojkarnas inflytande, de försökte normalisera

lare, vel Nebuchodonolore inditum fuifTe huic idolo nomen, quod Afly-. riis fortaflis ac aliis