• No results found

Dissertationem medicam, qua paralysis leviter adumbratur, cum. cons. nobil. facult. med. ad reg. acad. Upsal. sub præsidio Samuelis Aurivillii, ... in audit. Carol. maj. d. X Junii anni MDCCLXV. ... pro gradu doctoris publico subjicit examini Petrus Engst

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertationem medicam, qua paralysis leviter adumbratur, cum. cons. nobil. facult. med. ad reg. acad. Upsal. sub præsidio Samuelis Aurivillii, ... in audit. Carol. maj. d. X Junii anni MDCCLXV. ... pro gradu doctoris publico subjicit examini Petrus Engst"

Copied!
20
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

n,

D. D.

DISSER TA TIO N EM MEDICAM, QU A

P A R A L Y S I S

LEVITER ADUMBRATUR,

CUM, CONS. NOBIL. FAC ULT. M ED. A D REG.

A C A D . UPS A L .

SUB PRÆSIDIO

SA M U E L I S

A U R I V I L L I I ,

M. P . MED. KEG. ANAT. ET MED. PRACT. PROF. REG. ET ORD. S. R. S M.

IN A U D IT. CAROL. MAJ. D. X. JU N II A N N I M D C C LX V .

H ORIS A N T E E T P O S T MER

PRO GRADU DOCTORIS

PUBLICO SU B JIC IT EXAMINI

P E T R U S E N G S T R Ö M ,

D A L E K ARLUS.

(2)

§. I.

m u Itiplices, quæ corpora mor-

I K ä S S talium affligunt, moi bo ru m

cala-mitâtes , vel nem ine fblo terro-* ’ rem illa? injiciunt, in quibus ner­ v o ru m fyftema gravius læ d itu r, m axim e fi n e c o p in a to , ut fæpius fieri videtur, feriant ictu. Q u um enim ne rv i, & ad fenfum, & ad

v m o t u m , plurimum faeiant, etiam

ad illum quem vitalem dicunt; turbari vehementius n e q ueu nt, nifi ut turbetur vel pereat vita animali pro- ‘ pvtia , lonçaque immedicabilis morbi ingruat mileria,

3

uin citiffima interdum ,ac potior forte illa, m ors: un- e Numinis- offen fi iram cominus in bis intueri fiepe fibi videbantur veteres, & de coelo quafi decidens fui- rogrr. Quam mirabiles v e ro nervorum fint nat urse & furtaiones, morbi illorum maxime ofiendunt ; in q u i­ bus, & fingulariflirbi præter voluntatem fiunt m otus; & occulta fæpe ratione m otus cefiant; & fienfiis vel ex­ acuuntur interdum inexplicabili m o d o , vel langvent <8c abolentur. Inde autem quum diverfa m o rb o ru m

(3)

genera exi flant, ilii paullulum im m o rari, quod Para-

tyfiu Græci, nervorum refolutionem Romani veteres, deration em aliqui, dixerunt, & breviore illud opella, quantum quidem per varias rerum circumflantium ra­ tiones fieri poffit, exp icare, cenfura fidens, quorum interefl, benigniore, cum animo flatutum habeo.

§ . I f .

F.fl Paralyfis , partis alicujus, quantum explorari potefl illæfæ, flaccida immobilitas, nullo vinoenda vo ­ luntatis julfiu ; facile fie a quocunque alio motus defe- ÖU ddeernenda, quem vel evidenter læfa ftructura, vel mufculorum contractio, efficit. Fx multitudine & di- verfitate partium, quas occupat, diverfa fortitur nomi­ na. Omnes Ii rnufculi corporis ad fuas funftiones in­ epti redduntur, falvis organis vitalibus, Paralyfis univerfiu lis dicitur, a multis olim dicta paraplegia: hemiplegia vero, quum in alterutro tantum corporis latere motus abole­ tur: & tub thorace fitæ partes fi utrinque refolvantur, Paraplegia eft Recentiorum : ubi denique membrum quoddam fingulare paralyfin patitur, ex eo nomen il­ la accipit, ut vel pedis fit, vel brachii, vel alius alicujus partis. Harc autem loco & nomine di- Aincta main, iisdem ex fontibus originem ducere com­ pertum elt, neque indole diflare longe unum ab alte­ ro , fed loco, amplitudine & gravitate caufTæ, ut ejus­ dem generis diverfe fpecies, fiepe varietates ac diver- fi gradus, dici fortafiè mereantur. Atque ut externae partes, ita interna: quoque, ad motum factae, hujus exercendi facultatem amittere poflunt, unde pharyngis, v e n tric u li, inteflinorum, veficæ, diaphragmatis, & ipïius cordis, paralyfin in Medicorum (criptis memoratam in­ v e n im us: circa externarum autem partium morbofam quietem loiam præfèns verfabitur feftinato opella.

(4)

§. n r.

Gravior e ft, vel levior Paralyfis, pro natura par­ tis proxime afFeftæ. Si g rav iflim a, cum föpore non excutiendo eft, ut hujus perpetuum f y m p to m a , unde diftinftam habet appellationem Apoplexie. Alias vero jam motus abeft, fenfu fuperftite, nonnunquam ad do« lorem aufto , plerumque tamen imminuto: jam uter­ que perit. Perfectam tunc aliqui dicunt efle paralyfin, cujus exemplum manifeftiftimum refert Fr. Huffman* nus i & ex eo breviter excitat van Smieten 2). Ju­ venis ex lubito te rro re, quem trem or artuum inferio­ ru m continuo exceperat, & corporis nocte m o x inle- quente largus lud or , m ane in iisdem artubus , inde ao umbilico ad extremos usque pedes, & m o tu & fen­ fu privatum fe invenit, calore partium naturali, & ap­ petitu , & pulfus folita conditione, fuperftite, vefica v e ro & alvo m alorum participe Periit huic ita fen- f u s , ut acus intrufe ftimulo m inime m o v e re tu r, quin q uu m pedibus fuppofiti lapides igniti cutim aliquando vehem enter a d u r e r e n t, iple præter anxietates præcor- diorum nihil doloris le n fit, ex fum o autem peftime olen te, de infortunio fuo certior redditus, circumflan­ tes in auxilium tandem advocavit. Sed quod mireris, perire etiam fenfus poteft in parte , in qua rem anet m ovendi fe facultas; & contraria prorfus ratione in di- verfo latere ejusdem hominis. Virum m em orat Sena- eus 3) & e x e o Svietenius 4 ) , cujus alterum brachium paralyticum p ro rfu s, fenfu acutiffimo; alterum, o m n i fenfu privatum , motu naturali, gaudebat: qualia tamen exempla merito in rariftimis ponim us; quum (implici­ ter obtundi fenfum no n adeo infolitum eft.

Para-0 M e i. R a t.S y ft. T. IV . C. I. Obfi JL 2) Comm. B a rb . T .

III. p. 3jQ. Traité äs la ßruct. du Cour T . I I. p. ipu 4 )

(5)

® ) î ( •

Paralyfi vero adjungunt fe incom m oda varia, ut m o ­ do febris adfit, m o d o nulla: m o d o doleant partes vi- cinæ , internæ, m odo nihil nllibi fentiatur mali: m o ­ do convellantur partes non refolutæ 5), m odo convul- fionibus refolutio intercurrat 6 ) , rarius iicet utrumque. Praecipue vero ipfum m em brum refolutum varie fe ha­ bet. Sæpe calorem confervat, etiam diutius: nonnun- quam primis jam diebus tumet. Sub diuturna vero p a ra ly fi, folet non ni fi langvido fàngvinis m otu fo­ veri , hinc frigere , ficci-us etiam elle ; im m o con­ ta be fcc re lenfim: tandem vero non raro oedernate tu­ m e t; ad extremum nonnunquam gangrænæ parvis in­ itiis, quæ (en (im lerpunt, emoritur. Etiam in veteri pa­ ralyfi rigiditas folet accedere & c o n tra rio , ut in manu exempli gratia , digiti cum vi inflectantur , quod a prim a tamen & propria morbi indole laxitatem non excludit. Q u um omnis abefl & fenfus & motus,'fi le­ v a tu r m alu m , folet prior ilie redire; & falutis idcirco ip em offert reptantium quali formicarum in parte re- foluta fenfus: funt tam en , in quibus reffituitur m o­ bilitas , fenfu adhuc ablènte. Quæ ceterum formari iprædicfiones poliunt ab ætate ægroti, mali vehem en­ tia, & fimilibus, ad morbos plurimos æque pertinent, &: fere ignariffimis rerum medicarum æque patent.

{. IV.

Ad perfectam hujus pariter atque alius cujusque m orbi cognitionem , caulTarum requiritur, tam proxi­ m aru m , quam remotarum adcurata inveffigatio. D e Mu (culis Phyfiologia d ocet, & motus & quietis caus­ iam 9 partim in nervis elfe, partim in vafis ad mu feu- him v e n ien tib u s, partim denique in ipfis fibris.

Cer-A 3 te

5) S eltn e kius Obferv. M edic, p. pi- Fr. Hoff mannus Uhr. d t. Ob,

(6)

te mu feu] is diflincta maxime, a ceterarum fabrica par­ t i u m , flruåura ftbrofa eft, & prömtifTima, ad m otum p ro n ita s, irritabilitatis nota nomine. I æfo propte- rea fibrarum textu , fruftra m otum excitare conabun­ tur cauflæ voluntati liibjectæ: ut cernitur in mufculo gravius inflam m aro, aut vulnerato, aut ficcitate rigi­ d o , aut ex adipis iblius onere torpente: quæ tamen vitia, vel fenfibus fe m ox exhibent, vel lente occulte-

que progrediuntur. Vafa vero dum mufculo idem

præftant aeque alii parti , in quam Te i m m e r g u n t, ut lubricantis & nutrientis lymphæ circulum integrum fu- fflineant, ad fabricam ipfam proxime faciunt; unde eti­ am læfa m otum certe impediunt, quin & tollere pos- fiint, fed m inim e præcipiti adeo m o rb o : quapropter etiam in animali vivo ligatis mufculi, aut arteriis? *ut v e n is, non m om ento perit fui movendi virtus, quem ­ adm odum accidit quum ligantur nervi. His enim dis- fecfis aut ligatis, five prope ad m u fcu lu m , five rem o ­ tius, quacunque ab illo difflantia, etiam compreflo en- cepbalo 1 ipfaque ergo nervi comprefla origine ; flacci­ dus m om ento redditur & immobilis mufculus, eo plu- rium fbciato co rpore, quo propius encephalum cauda federit. Inter veritates igitur maxime evidentes & du. dum agnitas efl, mufculorum ad nutum voluntatis ex­ citandos motus ab integritate pendere n e rv o ru m , inde a prima in encepha‘o origine, p e r'o m n e m ad mufeu- lolàs hsque fibras decurfum : & paralyfeos e r g o , quæ ictu terit celerrimo , proximam caudam vitium ede , aut in encephalo vel fpinali medulla , ad nervi origi­

nes, unde primus impeditur in illum impetus anima; m otum imperantis ; aut in nervi progreflu , unde fiffli- tur ejusdem impetus ad mufculum usque continuatio. Illarum vero partium abfconditi a fenfibus morbi ad com preffiones, conftricliones, vulnera & rupturas

(7)

re-« ) 7 r *

ferri pofTunt. "Fieri tamen om nino poterit, nt lentio­ ribus in cafibus, iisdemqite certe rarioribus, ab occul- -, tis, circa vaft quoque & in fibrarum textu, {vitiis,(en- fim o rtis , ipfa tollatur infita mobilitas $ quemadmo­ d u m in (enfus cujusque o rg an o , abo'eri illum frequen­ ter fatis d ifJ tu r, nullo nervi, fed drucïuræ vitio, qua? iftius apte excipiet continebitque fines.

*■ V* . ,

Caufla; vero iflius communis fingulares conditiones n diverfa pendent natura, m odo agendi, & lede, cauda­ ru m rem otarum & occafionalium, quas commodiffime. recenfere poile mihi v id e o r, (i fpecies & varietates, quas c onffituunr, ordine ita enum eravero, ut totius* generis tria difpertivero membra.

Membrum I. Paralyfts ex Apoplexia; Paraplegia, Hemi­ plegia & Paralyfis ÀpopleSlkorum ; Par alyfts A pople SI ica ;

ceteris multo frequentior, Nempe lateris alterutrius, dex­ tri læpius , 51 feliciori q u id e m , ut creditur, om ine, vel utriusque , inde a facie & oculis ad pedes usque, refolutio apon'exiæ perpetua adeo comes e d , ut gra­ du folum differant, redeantque licet homini fenfus ftc tranquilla fpiratio & loque’a , tamen remaneat feepi(Ti­ m e lateris percuffi laxa immobilitas , faltem ftupör & debilitas, cum mentis memoriarque imbecillitate , per o m nem inde vitam , etli rer annos duraturam. Sym- ptoma ergo permanens alterius m orbi, vel ejus levior, tantum gradus, eidem , cui hic ipfe, ortum debet caus- f æ : comprefiioni enchephali ab hum ore, aut fangvine, aut ( e ro , aut ympha; vel congedo folum intra fu i vafa, ut nim ium turgeant, vel e valiseffufo, poff longiorem- que tunc moram mutato in puv, vel fani e m , vel pu­ tridam lympham, unde fenfim encephalus eroditur: de

3

uibus maxime memorabile, quod quum alterum mo-

o latus reiolutura concidit, mali cauda in oppofita fere

(8)

fere fèmper fitencephali parte 7). Rem otius igitnr ab iis præcipue o ritu r, quæ fangvinem ad caput accumulant, incitantque, unde & ipfe dilatare ac perrumpere vnfa poteft ; & aquea portio , per porulos vapori transpi- ranti dicatos, copiofius fecedere: q uo ru m hoc quidem in iis præfertim accidit , qui vappido feu aqueo lan- gvine abundantes phlegmatici vocantur ; in quibus et­ iam leviorem per le fangvinis congeftionem feralem ef- feftum præflare p o lîè , fpecies illa apoplexiæ probare videtur, quam lerofam dicunt. Eadem v ero caufla, dum gravior terribilem illum morbi im p e tu m , cum fopore & ftertore , efficit ; ut mitigatur, redire finit fenliim &. alia , remanente hem iplegia, vel fingularis m em bri paralyfi : remota videlicet principe , quæ c o m p re ffit, c a u tlà , non remanere folum poteft ejus quod vafa perrupit aliquid ; fed hærere etiam diu , quæ altius in medullam penetravit, aquula*, vel propriorera in c on ­ tactum prelfa cerebri pulpa , in priftinum difficicilius fe reftituere fitum : & farpius per porulos trans*

mifliim ferum ab encephalo in canalem fpinæ defeen- dere, ad medullamque hic fitam preffionem transferre. Et pariter mitius incipiens m o rbus, ex flupore aut fri­ gore partis alicujus fugaci, deinde vera paralyfi, m ox hemiplegiam infert , quæ imminentem denunciat apo- plexiam. In genere ergo alia eft paralyfis apoplexie prodromus, quæ adjunctis, fb m n o len tia, v e rtig in e , ca­

pitis doloribus, corporis mentisque torp ore, labnnte me* moria, balbutiente lingva, ceteris, indolem fuam fatis pro- dit j alia & frequentior apoplexiam comitans Ef injequens.

T o t i vero huic fpeciei, quæ ficcum apoplexia incipi­ ens, vel in illam tendens, ab encephali vitio pendet , fe-queiv

7) V id . M o r g a g n u tn E p tft. A n a t . X I I I . n. 14 - - * 27* H t,h eru m EJcm. Phjfiol. T . IV . p. 33t, D t H a * Rat. M cd. T . I V . C. V .p . 'H*

(9)

auentes adjungantur fpecies inferiores, ejus maxime ciiicrepantes caulîæ indole , quæ malum ipfa quolibet in calli,inferre videatur, quum raro tamen una fim- plex, feu externa, feu interna, caulla idem inferat, föd piurium fociata vis.

Species ï. Paral. À pop!. Jangvinea fimplex,' feti Ple* tborica, in hominem ingruens, qui fangvinis m ultum , fub bona valetudine, toto in corpore congeflit, vi­ ctu bene nutriente & quiete ; inprimis poft folitum uti- lemve fangvinis fluxum diu aut derepente fuppretliim ; five h a r m o i t hoi dum conivetudinem habuerit, feu venae aliquoties in anno incidendæ, five, in altero fexu, abun- dantiorum menlium 8 )• Copiofi vero fangvinis impe­ tum ad caput dirigere varia poflunt, unde variæ, fi pla­ cuerit, ipecies form entur, quarum plurima: tamen non nifi varietates erunt. Sic.

a ) Parai. Apopl. a largiori c ib o , quæ longas mile-- rias, in repletis fangvine, frequentiffime incipit.

b) Paral. Apopl. a violento exercitio corporis, cla­ m o r e , oratione & cantu artificiofo protractis, nixu in deponenda alvo, (ub partu, fub vomitu 9), & fimilibus aliis, quæ (angvinem ad caput cogunt, haud tamen ni­ fi in fangvineis periculo terreant, & alia aliis rariora funt.

c) Paral. Apopl. ex compotatione feu ebrietate, in minus fangvineis, & fenfim aflVefaSis, cito ac fponte naturæ fanabilis; alias fæ p e, accedentibus cauflis aliis, fu ne fla.

d ) Paral. Apopl ex refrigeratione fubita vel diuti­ na 10).

B

e) Pa­

ts ) Fr. Hoffmnn. libr. cit. O bftrv. IV . Aftruc Traité du Ma­ h d . des Femmes T. I . p. tfy. b f ijo . y ) van S tiften Comm. B . T ,

(10)

Pural. Apopl. ex nirria capitis incalefafotia, five ad focum , five apricatione fub ardente (öle calidiorum elimaturo*, quam infolatinnem dicunt t i ).

f ) P arat Aj.op/ leb, inus acutis {uperveniens; con- lvetum in his mu;cis g e n u s, quoties gangræha finem n o n att Ierit.

g ) Paral Apopi a venenis feu medicamentis fopo- riteris, qua'e 'opium eft 12); quibus fingularis vis fan- gvinem rarefaciendi, 11 effectum e d a n t,e tia m in iis qui • lioc adeo non abundant.

S p. 2. Paral, Ap >pf. San? Aneo - fp as mod i c a , q u a m libenter ad fangvineas fimplices, ut varietatem retulerim, quum locum > ad Obfervatorum hidorias, vix habere videatur nifi in fangvineis, aut foporem & paralyfin non inducat, nifi (angv m isad encephaluin congeldione: fe- jungo tamen ne' iubtilitatls parum curiofus videar. H u ­ jus indolis funt.

a) Paral Apopl e x an im i afFectu vehementiori, ter­ rore, moerore, ira, aliis 13

b ) Paral. Apopl. ab intentiori ftudio & vigiliis*. c ) Paral Apopl. febri intermittenti (uperveniens 14). d ) Paral Apopl ex doloribus colicis , vefm inofis, hvpochondriacis, hyftei icis ; qualem Obfèrvatores diftim &e fatis expofuide non videntur, ut dubium mihi lit, alia ne detur, huic adferibenda cauftæ, paralyfis, quam quee infra m embro altero, nominabitur.

e) Paral. Apopl. ex Epiiepfu 15 ), uti h<ec apoplexiam

in(e-,1) -can Svieten, litu cit. p. 165. 7 iffot A v is au Peuple Cop. X .

t i ) T rolles, v fus opii S. I. Exp. X . /? ) von Svieten I. cit. p. 27/.

T iß o t Ep iß . ad Ho Herum de Hariolis , Apoplexia iHc. p. Ro. de H a m

F at. M ed. T. IIT. C. HI. n. u . E t füb'tane0 morte perturbationem

animi homines dejecijfe, pervulgatum cß. Vid. von Svieten loc. cit. p. - fj, 1+) Tortus Tb. Sp. L . I I I . C, /. IV trlb o f obf, de Febr, M a l. tj ) van Svieten Ubr. å t . j>. H b

(11)

infequi potéft 16), & cum eadem efTé conjun&a 17). f ) Paral. Apopl. ex veneris ufu, q ui etiam fpafmo' excitato nocere capiti videtur.

Sp. 3. Parai. Apopl. fangvineo - met aß at ic a , quæ for- ' tafle etiam fine abundante fångvine rarius exiffit : in qua vero morbofa quædam materies, ante alicubi ni- clulata, vel e corpore effluens, quum translata ad en- cephalum fuerit, peculiari, obfervationibus fat confirma­ ta, licet vix intelligenter explicanda , rations , fing vin em ad caput dirigit. N onnunquam tamen eadem , diu­ tius fe o c cu ltan s, non tam fångvinis curium afficit, quam concretiones producit, & càlvariæ ipfius intrin- fecus exoftofès varias, quæ, congefti fangvinis indar, encephalum o m n in o c o m p r im a n t, & effectum adflu- entis fangvinis alioquin innoxium , augeant: quæ certo autem, ante mortui corporis dilleffionem, lciri & di- gnolci non poliunt. fy’usmodi efl

a ) Para/. Apopl, Arthritica. Apoplexia & H em iple­ gia arthritica Musgravii 18 )•

l>) Para/. Apopl. ab exanthematibus varii generis retropulfis ,"præcipua capiti vicinis 19J.

c) Paral. Apopl. a fonticulis & ulceribus fanatis. d ) Paral. Apopl. venerea 20).

e) Paral Apopl. ab Ifchuria, fed fortafle rariffima, cere­ brum licet o m n in o afficiat eo fe diffundens acrius lotium.

Sp. 4. Paral. Apopl. fiangvineu ab externa capitis lœ- f im e , live ex c a l i i , five ex ic fu , five preffione for­

tiore 2 r), live etiam ex vinffura colli adifriefiore, qua­ lis mors elf ftrailgulatorurtî & fune fufpenferum.

■ _ -__________ B z ________Sp. %.

16) VVepfer de A jf. Cap

.

0/>f. 166. /7 ) Fide , fupra pag.

j.

i§ ) D e 'A rth ritid e anomalti C. X V . & X V I . ip) D e Haen. R at. M ed. T . ' I . C. g. 2 0 ) A ß ru c de M o r h. Vener, van Sivietcn Uhr»

cit. p. 2<fg'. 3z) cujus fpecies lingulatis elf onmun in capite geftatio,

(12)

Sp. }. Paral. Apop/. Pituitofa v el Lethargien, hom ines in» vadens phlegmaticos & torpidarum fibrarum: quam inter & fangvineam obfcuriores interdum fiunt gradus, prout aquei humoris ad verum fiangvinem variat proportio, (al­ tem illius in corpore abundantia, & alterutrius circa ca­ put congeflio: quocirca medias ponere liceat Paral. fiari- gvineo -pituitofiam, & Paralyfiin vere fiangvineam m u lto ­ ru m hydropicorum & aflhrfraticorum morientium. Pa- ralyfeos vero pituitofiæ (implicis manifefla maxime fipe- cies efl, quee Hydrocephalum internum comitatur ; & cui adjungimus Paralyfiin paraplefticam artuum inferiorum ex (pina bifida, quum encephalum premens aqua ad tu­ m o re m usque fipinæ in lumbis exiflentem pertinet.

Paral. Apopl. fyncopa lis quæ cum v iriu m vitalium defectu & encephali collapfiu efl, atque Paral. Apopl. fuf- focatoria, in qua, ut a vini fermentantis vapore fit, tum a nidore carbonum , & ejusmodi aliis, fipiritus fuftocatur; Syncopes altera, altera Suffocationis, tale fiymptoma efl, ut cum m orbo primario, aut m ortem mox inferat, aut fie- orlim evaneficat prorfius, & proprii proinde generis u- trum que fit.

Memhr. 2. Paralyfis absque lœjione capitis , Paralyfis Spinalis, in qua occultum vitium , quem ad m o d u m & caufiæ externæ indicant, & Anatome detexit, medulke fipinalis aliquem locum tangit, aut m ajorem , ad m e m ­ brum aliquod corporis, vel partem m e m b ri, eu n tem nervum. Vitium vero illud, nunc fiangvinis fu i fle in ­ ventum efi, vel puris, vel lymphat,collectionem: nunc tum orem fictrrhofum, nunc luxatam fra^lamve fimul v e r­ tebram, nunc medullam ipfiam cmarcidam, præter v u ln e­ ra variis inflicta inflrumentis. Q uorum om nium , ut et­ iam fie-iis, ratione, fequentes facio hujus m em bri fipecies. Sp. cum caephalara graviflima libi attulit famula , de qua Bouetus Sepukbr*

(13)

Sp. i. Par al. Spinalis hemiple&ica, ex tumore fclr- rhofo cervicis 22).

Sp. 2. Parai. Spinal, hemiplectica poft tertianam febrem fenfim orta, cum fenfu plumbeae quafi molis in cavo abdominis 23).

Sp. 3. Paral. Spinal, nunc hemipleclica , nunc pa- raplectica , nunc fuperiorum modo artuum , a Coli- ca fpasmodica , rachialgica , fie dicta Piåonum & Pi- cdorum , five vegetabili five minerali, ut didingvere incipiunt Medicorum Gallorum nonnulli, quarum hsec alias faturnina dici fo le t, etfi a cupreo veneno etiam oriri vifa eft. Interdum late adeo lè extendit, ut ple­ na’ hemiplegia m odo etiam oculum tangat; alias & fæpius non nili membra occupat, præfertim fuperiora; im m o pedibus paralytice captum nullum inter Damno* nios fe vidilTe tedatur Huxbam 14); & remanere fenfum aliqui affirmant. Q uum vero paralyfin præcedere fole- ant artuum dolores atroces, quin con/ulhones vehemen­ tes, nefeio an refolvantur folummodo mufculi,an fpadice contrahantur,

Subjungere huic ff^ecrei liceat Paralyfin brachii unius & pedis alterius lateris ex Dyfenteria 27), morbo,ut prior, dolorofo quidem & fpaftico; fed fatis tamen, &: fympto- matibus & mali fede, diverfo: tum etiam paralyfin varia­ rum partium ex venenis, emeticis, draficis & a vermibus ventriculi & iwtefhnorum, ouarum hidorias padim legi.

Sp. 4 : Paral. Sbinal. hemiplectica & pnrapledica artuum interiorum venerea, feu cx ufu veneris aut

vio-B 3

lentio-abfceflus inventus e(h u ) D e Hacn Rat. M . T. III. n. \6. 23)

Ihid-n. 12. 2^) D e Morho Calico Damnoniorum ad fin. p. 7. Et fola

fini-flra manus impotens erat in viro, de quo Fr. Hoffmamtus in Obferv.

IJI. /. cit. Ceterum vero de colica bac & juncla ipfi paralyfi, tot funt

celebre» Auttores , ut aliquem prat ceteris excitare teflem non videntor opus. 2 ^ ) U t dyfentericis familiarem, an rec^c, dubitaverim, in Difpu- tatione A cad, expofuit Fbilipf. G jur, Fabritins vid, Difput, ad Mevb»

(14)

6 ) '4 ( $ .

lentîori 2& , aut n im io , aut impuro, hu)usque progenie lue venerea 27).

Sp. f. / “/irr/?/. Spina!, parapleffica, quin ad fuperio- res arcus fe extendi tie nonnunquam vi (à , ex difficili p a rtu , fub quo & labefactari potiunt coxendicum inter fe & cum olle facro juncturas, & nervi ifchidiaci ac c ru­ rales , «quin ipfo medulla (pinalis, vatia ratione lardi q^).

Sp. 6. ta ra i. Spinal, para plecti ca ex inflammatione &; fubfequenti a b fcc flu in imis lumbis, vix non. tem per funefta; qualem in infantibus videre, tSc ortam conjicere licuit, aut ex lumborum quadam flexione v io le n tio re ,aut ex refrigeratione, infante frigidas terra;, frigido ve lapi­ d i, impolito. Etiam vero adultos & (enes in idem inci- difle longum infortunium obfervationes docent 29^.

Sp. 7. Paral. Spinal. Rhevmatica.

Sp. 8. Par ah Spinal, nunc paraplectica, nunc lingu­ larum partium, a cauflis occulti (limis, m odo (enlim, m o ­ d o repente, ihvadens, & maxime chronica. Sufpicarl licet tumores adeflè prementes, vel emaciationem & exliccationem fpinalis medullas; cujusmodi tamen c o n ­ jecturis quas innitetur medendi r a t i o , profedto erit in­ certi flima.

Sp. p. Paral. Spinal, hemiplectica vel parapleffica, vel lingularum partium , a lasfione externa m ultiplici, vulnere, contufione, diflortione; quibus fit, ut medulla fpinalis alicubi fcindatur, pertundatur, prem aturve, ex efiufo fangvlne, enatisque tumoribus. Accedunt Vcflcæ urinariæ alvique, nunc paralyfes, nunc fpasmi, ventris- que aut dolor, aut infenfibilitas: neque fere datur m e ­

delas (pes, ' , Membr.

fac. C olleft. Halierianam V ol. I. n. V II. 2 6 ) Huc pertinet obfervati*

F t. Ihfjm anni qunfn antea adduxi. 27) fVepfer libr. cit. 0!>f.

2$ ) Fr. Hoffinaunus Lib. cit. Obf. IX , 2p ) Beerb avii Confultau

(15)

Mcmbr. 5. Paralyßs Singularis, quæ hoc vel illud m e m b r u m , v el p a re m m e m b ri, absque-capitis aut fpi- nalis medullæ m o rb o ulio, neque ad alia membra v a­ g a n d o , afHio.it. Ica circumfciipta fèdes caudam proxi­ m am fatis o fle n d it, ia laborante m em bro (olo fixam e d e , & hujus vel nervos fo os attingeteT vel totius*dru- cturam. Q u o ru m hoc quoties accidit, ad ftruciuræ Ixfæ m orbos potius malum refertur. Scruptilofe tamen non d iltin g v a m , & idcirco fequentes huc referam fpecies. ' '

Sp. i. Paral. Singul. ex -ftagnante langvine 30^. Sp. 2. Paral. Singul. ex collecto pure 31).

Sp. y. Paral Singul. Rhevmatica 32) poft refrigera­ tiones , quo pertinent fortade Paral. fingul. palpebrarum.

Sp 4. Paral. Singul Scrophulofa ab induratis glandulis. Sp. j . Paral. Singul. a læfione externa varia.

Præterea quin etiam occultis originibus fingulares nafcantur paralyfes , vix dubito. Quaecunque tamen fuerint, maxime mufculorum faciei & lingvæ, paralyfes, quemvis adm oneant difcim inis fere lem perex hifcepræ- fagiendi, imminentis nempe apoplexie, cum qpa folent iplius caulficfede co njun gi, ut fupra m em oratum eft.

L§. VI.

In curatione m orbi tam gravis quaedam communia f u n t , quæ ad plurimas faltim & frequentiffimas fpecies applicari d e b en t, quædam lingularia.' Prorfus generalis indicatio efi, encephalum , aut medullam (pinalem, aut n e rv u m , liberare preffione aut confiticdione, mali prin­ cipe cauda*, de ruptura enim aut difeidione* lermo elle nequit. Hæc v ero caufla quum eadem non femper f i t , iüim o in ejusdem quidem cafus diverfo tempote aliter

lit ) Paialvfin talem dextrar manus vid, A ci. Pbvf. M td . Vol.

P . p. ifc. 3 t ) Paral. Singul. mufculorum faciei de Hc°n Rat. A$td.

T- f P . p. 2/?. Sic brachii folius paraf fin a vomica l^Uimonum ■>& h in -

(16)

fit comparata: cadein fèmper ratione tolli haud poterit. Encephaii tarren quum frequentilfima occurrat a fan- gvine comprefllo ; in ceterisque cafibus,1, fæpius vaforum re d e timeatur circa nervos laborantes turgida plenitu­ do:« ad communia referre convenit

1. Sangvinis mifftonem. Omnis hanc prorfus requi­ rit Paralyfis apopledica fangvinea, magis tamen minus« q u e , prout fangvine dives ægrotus fuerit: quin usque co in hac polita falus , ut copiofe fatis iterum iterum- que inftituta curam recentis, nec gravidlmæ , iæ- pius fola, vitae tantum m odo pod v idusque caute obfer* vato regimine, faciat. Ex pedibus mittere minus conducit, quam ex cubito, amplillima q uidem , & fe di nata pod v in d u ra m , plaga; fub qua conditione etiam cubitum col­ lo præferre fas ed. Q uod quum de impetu iplo apo- pledico inprimis valet ; ad remanentem pod excitatio­ n e m ægroti hemipiegiam, prudenter applicandum erit, ut venæ incifionem moneretur corporisj capitisque præcipue conditio, & adjungentis fefe febris gradus, ex pulfus duritie ac tenlione dijudicandus: idemque tenen­ dum de paralyfi quavis fpinali.

2. Ea quœ alvum ducunt. Clysmata enim modice irritantia, quorum fub ipfa apoplexia ed neceflitas; d e­ inde v e r o , ut prim um deglutire ægrotus poted, inter­ na remedia purgantia , non acria tamen , 3$) potidi- m u m acida & falina, quorum per dies aliquot conti­ nuetur ufusj intedinorum canalem non liberant m odo onere, fangvinique fic inferiora verdjs expeditiorem pa­ rant viam; fed hum orum etiam jcopiam e communi malla ed u cu n t, juvantque idcirco undique lymphæ regredùm; duplici proinde m o d o , lenius premi encephaium fa­

ciunt. 3.

Re-3 Re-3 ) Poft purgationem ex foliis fennx cum fale fedlic. <5c nonnul­ lis amari», lethalem intrt aliquot Jioras ptroxyfm um vidit Tijfor, Epiß,

(17)

3. Refrigerantia, nitrofa & acida , qua: & Tangvinis tem perent impetum caloremque, & hum orum partem per rénum co!a educant, cui ubique fini inprimis re (pon­ dent fpiritus acidi minerales, maxime nitri (piritus.

4. Quae ad Di-xtam segroti, & acris ceterarumquc circumflantiarum regimen, attinent: ut parciffime, neque carnibus neque aromaticis Sc Tpirittiofis, nutriatur corpus: ut capitis alrior Temper reliquo corpore pofitus fit: ut frigido potius , quam calido, circumdetur ægrotus aere, p rout e u s tulerit confvetudo, anni tempetdas, cetera: ut tranquilliflimo vivat & corpore & animo: ut nihil in veftitu /it, quod fpiritum, aut in collo, aut in tho­ race & abdomine, impediat.

5. His addimus flimulavtia externa & veficantia, haud quaquam Tub primo impetu, Se quamdiu /angvi« ni adhuc ni lis &: opportunitas ell: ad caput ruendi, vix ideo unquam in ccgrotis vegetæ ætatis adhibenda. Poil Te- datam vero m o r t i vehem entiam , &jfublata omnia quee langyinem ad caput dirigere poterant; in aegrotis lenio­ ribus , & omnibus quibus media quafi inter fangvine- ani & phlegmaticam conftitutio corporis, quales multi certe funt, (ucceflu feîiciffimo non de/litui hxc, com - probafie videtur haud minor experientia , quam' quæ fum m am horum noxam , præpropere & inconvenien­ ter exhibitorum , docuit 33). Applicantur vero , vel ipTis membris paralyticis Tolis, vel Timui in capitis vi­ cinia, q u u m m in o r ex fangvine metus: Ti valuerint enim (limulate n erv orum per cutem di/perfos fines, vale­ bu n t quoque tollere refiduam in capite fibrillarum m e­ dullarium a prementi humore collapfionem; & præter- ea ex hum ido nimis corpore Tuperfiua ad partes exter­ nas trahere. C om m endari ergo Tub his conditionibus

C

pos-3 pos-3 ) D e qua legi omnino meretur eelcbri« T ijfot w Epiß, fupr*

(18)

pofïunt partim friElioncs, ope panni ficcioris, vel liquo­ ris fpirituofi volatilis y qualium am phlïim a copia e f t , aut ungventorum quæ his exacuta fuerint ; panim ru­ befacientia veficantia.

Hæc in genere obfervanda,. St q u o d ad frequen- tiflfimani paralyfm fangvmecm apopleclicam. N onnul­ la fingulares fpecies populant. Inter eas, quas ad ian- gvineas fpasmodicas retuli, febrilis illa intermittens fibi pecuhatiter oppofitum corticem , St quæ afpaftico m o r­ b o alio pendet, poil levatum fo p o r tm , propriam pri­ marii m orbi c uram , requirit. Similiter qaar metafta- tici quid habuerint, a primario lèu prsegrelTo m o r b o , agenda indicant, ut in arthritica ad pedes rabatur ma­ teria ; in exanihem atica, (i fpatium dilcn m în re!jnqu:t, exanthematura juvetur expulfio, veficatoi is maxime & fonticulis ; in aliis alia fini- c o n g ru e n er agantur. Sed quod uolend um , ad hanc fipeciem pertinent, qua; viciis debentur nul a removendis a rte ; in piibus p r o ­ inde in föla mitigatione mali , ope g e n e n liu m , non flimulantium tamen , conatus omnis fubfifbr..

Ubicunque pituitae major copia adefl, quæ fimul cum laxiori, corporis habitu folet efle,. jarcere fan- gvini oportet, majorem vero concedere a lim o n ia m , tum cjysmatibus, tum* purgantibus , & hetum præci- pue infidere efficaci uflii; fiimulantibus et^m externis prudenter uti ; im m o, præmilîà, fi m o d o opus fuerit, fàngvinis milÏÏone, internorum ftimulantiifn ope, fri- tfionibus combinata , torporem fibris exedere, Tudo­ resque elicere , vel (puta m o v e r e , pro c^nlvetudine prægrefîa ægroti. F.t huic fpeciei föli con7enire non- nunquam poliunt emetica, &fiernutatoria, &animi mo* ,tws, quorum in, fangvir.ea perniciofi efFedbs.

Syncopales paralyfes & quæ cum fuffo atione fünf, quaruii> utrasque cotdis, repente dejedæ vres

(19)

comitan-to r , ftîmulantia ffepîtis p o ftu lan t, in univerfum v e ro cur-am m o rb o propriam , a qua pendent. Fxternas kefiiones capitis chirurgica medicina tranandas eile , m o x patet , ex cujus, operibus præcipue his convenit capûtis- T erebratio»

Ex fpinar v itio oriundæ ParalyfT , & finguîari cnî- vis„ p rim u m pru d en ter opponere fas eft generalem me- thoidum , ad locum fbllicite attendendo, quo caulfa, fpi- nahem m edullam n erv u m que lædens,. relidet. Ut hxc y e r o natura, d iffert, ita aliud aliudque topicum indr- cab)itur r e m e d iu m , fed fumma difficultate T q u o d nt- mitum fatpe lateat ipfius cauflæ indoles.. Si m orbus prargreftus mali o rig o fuerit > ut fpafticus dolor qui- cumque , aut rh ev m aticus, aut 'alius quivis m orbus, ex hujus indole invenienda eft medela«. Si tumores fciirrhoft fuerint; fuis illi tentandi remediis». Si fubti- lioirum h u m o ru m obftruffiones; fiiffiorres per fpinam doirfi, & inunTioncs ftimulantes* & veficantia ad focum maixime ladurn applicanda T poterunt ex ufu elfe. His veiro conjungenda interna, arom atica, ftimulantia, fa- lina. volatilia*, incidentia, anti fcorbuticormrr nom ine notta, g u m m e o - refinofa, faponacea, antimoniata, dia­ p h o re tic a , q u o ru m om nium vis elle poterit, ad vifci* dasi partxulas attenuandas , & deductas in circulum f a n g vinis educendas per fudorcs afque urinam. Ft hoc cotnfilio etiam Balnea pradcribuntur & ffillicidia ; tam c a lid a , e x therm is, quam frigida , q u o ru m certe per fubitam illcm vi-iffitudinem caloris & momentanei* frigoris , aut continuatos guttarum i m p u l f u s maxi- mai efficacia eft ad fubtiliorum ftagnationes humorum* folvendas.

T a n d e m & E’effricæ machinæ fnccuffus itera­ tos diu patienterque fliftinendös, frigidis & torpidis.

(20)

cegrotls, port: tot contraria & dubia e x p e r im e n t, Cva- -dent Viennenfia pericula , inter qua: piurinj# i dt i s fe­

licia & fdicifïima quædam recenicntur 34^.

Infelices vero calus præftat arte nulla attingere, nifi ut , quantum finit mali natura, chirurgien

ope mitigentur. T A N T U M.

3 $ ) D c Hacii R a t. M e d. pluribu s m partibus. Cenf. T ijfot E pifl,

References

Related documents

Quia denique in Cylindro ipfis re&lt; fpondent totidem maximo aequalia;.

dicendo; abftrahentes non negant, icillcec iliud attributum defubjefto, quod ab hoc abftrahunt ieu prae- fcindunt. Unde etiam iequitur, abftraftionem primae intelleftus o-

cipite , inquit Salvator, edite hoc eit corpus rneum). cujus, ut antea etiam di£tum,

The aim is to discuss, based on research about education for sustainable development and the evaluation of how sustainability issues are included in higher education, how

Skiljer sig upplevelser om myggsituationen samt attityder till Bti som alternativ bekämpningsmetod åt beroende på (a) kön, (b) om man varit aktiv i syfte att få igång bekämpning

När förflyttningshjälpmedlet fungerade i samspel med personen och dennes behov upplevde flera deltagare att hjälpmedlet bidrog till en känsla av frihet, självständighet

De flesta lärarna i studien hade ett förhållningssätt i arbetet där de använde sig av olika strategier för att motverka pojkarnas inflytande, de försökte normalisera

He graduated from Linköping University in 2005 with a Bachelor of Science in Chemical Engineering, he continued his studies and graduated 2007 with a Master of Science in