Dissertatio gradualis de cognoscendis e poësi moribus gentium, cujus partem posteriorem consent. ampliss. facult. philosoph. in regia academia Upsaliensi, præside ... Carolo Aurivillio ... æquæ bonorum censuræ submittit Åke Barfoth, Ostro Gothus. In audit

D.

D.

DE

C O G N O S C E N D I S

E POËSÏ

MORIBUS

G E N T I U M ,

CUJUS

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSr,

PRÆSIDE

M

ag

. C A R O L O

AURIVILLIO,

PoësEos

Æ QUÆ BONORUMCENSURÆ SUBM ITTIT

A K E B A R F O T H ,

OSTRO-GOTHUS.

H. A . M. S.

Ü P S A L I Æ .

5

. vr.

A

o-p inio attulerit. V eru m ta m en , q u em ad m od u m in v u l­ tibus h o m in u m , quam quam facies fp e fh ta c o n g r u ­ ences fecu n d u m partes & fuit una eadem que & eric, d u m mortales v ix e r in t, infinita nihilom inus ludie va­ rietas, h o m in u m q u e nem ini non peculiare quidpiam & iu u m ineft; fic in g e r ite q u alib et, certus quidam, q u o d iftin g v a tu r , & natura veluti (labilitus ingenio­ r u m flexus dignofei ab his folec, qui perfpicaciores c e te r is , m erentur adeo ut illis præfint. H u ic d iffe­ rentia; , cujus varias initio caudas noffrum non eft n u n c e x p o n e r e , innumeri dein fe adjungere cafus & gyri potuerunt, q u os aut vicini habitus populi, aut interior civitatis m o d u s, litterarum in primis bona- ru m q u e cultus artium & hinc pendens fenfus N u m i ­ nis pepererit, quibus<|ue fiat, ut non externo tantum c o l o r e , fed & m iro intervallo graduum ipfius b on i­ tatis & malitiæ, a fe invicem non diverlæ m odo g e n ­ tes d id e n t , fed & una e a d em q u e, interjeflo te m p o ­ r e , (ibi reddatur diffimilis. In his o m n ib u s , quae An­ gularium factorum ad menfuram expendit & per- feribie H i f f o r ia , tametfi non nifi m 3 ’ Sa« generarim verfari Poëfi conceditur , impedire tamen illud ne­ quaquam poterit* quin perfonas, quibus utatur, v e - ffiat ita atque inffruaf, ut nifi tempori g em iq u e non c o n g r u a n t , cujus mores carminis argum entum po- pofcerir. E x e m p lis, ut coepim us, conabimur, fi p o ­ te, illuffrare. In Ariffophane merita Icilicet innum e­ rabilia P lu ri, quo nom ine ipfàs divitias loquentes in fcenam d uxit P oëta, hanc denique in fumrnam redi­ g u n tur :

T a dt 7rpocyuur a y j hcc as Hocvra. 7rpocrrercci' . , / ’ « V \ ' V

Movüÿrarôff y a f t; eu 7îclv7ûov kitioç

\ ro ro ' ~ 5 £> -v. Ï !/ t/

Ka< xav jcaxav k#/ aya^öjv, su igïj cr/.

Notitie omnia negotia p ro p te r te g eru n tu r ? Solus enim tu es omnium cauffa

h t malorum Ö* bonorum ; hoc probe fcias ita efje e). H u ic autem ut prim um acccfferic M olierinnus T a r - tu ffu s, q u em ne religionis qu id em & piefatis (im u- lata larva d e d e c u it, fe m o d o fu osq u e ditiores red d e­ r e t , m o x p a teb it, creverit ne vitium iflud, Iabenti- b u s tem poribus, an iisdem Temper Te carceribus pas- fu m fuerit obftringi. C om para, fi libu erit,T eren tia* n u m T h r a fo n a cu m gloriojo homine D eflo u ch ii, n e c m in u s rufticam ferociam fibique fere uni n o c e n te m arrogantiam ridebis in uno , q uam d elicatam , c o m ­ ta m , im m enfam fatuitatem dedignaberis in a lte r o , perfidia infuper fetam & co n tem tio n e facratiüîmo- rum jurium ; cujus discrepantiæ nifi vera ea fit ra­ tio , quæ diverfis m oribus diverfæ g e n tis æ vique c o n tin e a tu r, difficile erit probabiliorem aliam fubfti- tuere. Garruli & importuni falutatoris v ix d ev ita n ­ das ineptias, quas olim perftrinxit H oratius ./)> q u e. flus pariter nollro ferm one haud ita pridem efl lilu- Aris A u f t o r g ) i ac fi plane te eadem in utroque n on le g ere m o x f e n t i s , discriminis q u o q u e eam fi- m u l cauflam f e n t i e s , quod Romæ rlcer fcripferir an­ te bis mille circiter a n n o s , noftræ alter S to c k h o b miæ. V irgiiiano in carmine pius regnat Æ n e a s , pa­ ter fuæ g e n t is , fuperum voluntati addi& us ita, ut &

caris-é) Plut. V. i$r. (qu. f ) Sat. 1.

g ) Vitter-

hets Arhet. Tom. 1. p. 6j.

$ ) 2S ( 9

carifTîma qtiaevis alia p o ffpofu erit, in ipfos mitis h o ­ r t e s , fortfffimus licet i d e m , nulliusque ced en s m etu p e r i c u l i , fidus fo c iis , h u m a n u s in o m n e s , publica de re unice follicitus. R ecu rru n t in H en riad e virtu­ tes eæ d em Gallici H e r ö is , fed tot differentes cauffis, & m o t ib u s , & effectis, qu ot in nupera gen te poffu- labat dispar religion is, l e g u m , artium virtu tu m q u e a d eo & vitio ru m cogitatio.

§- VII.

N e q u e enim fui honori nom inis infervirent, qui carmina fer ib u n t, aut Poëtæ a fuis haberentur, nifi carm ini m ores in fe r e r e n t, quales putent le&ores ad fua tem pora pertinere. H o s enim conciliare fibi fa- v e n tes ftu d e n t, his ejusm odi oblectam enta co m m in i- f c i, q u ib u s videantur amceni , effeque adeo poffînt ex parte quali d e m u m c u m q u e utiles. A tq u i n ec virtutibus m ultum informandis p r o m o v e b u n t, nifi eas d elig an t, quarum præ ceteris exiffimatione ducantur c i v e s , n ec arguendis vitiis fore fe op p ortu nos arbi­ tr a b u n tu r, nifi ea tetigerint m a x im e , qtiæ coram in­ tueri v u lg o detur. In H idovia D ram atic* Pvèfeos G al­ lica ubi m em oraverat F o n ten ellu s b ), Sæculo X V I . Parifiis aftas Tragcedias & Comcedias, in quibus t e ­ m ere & perditiffime jurantes, c o n v ic ia n te s, pu gnis & fu ftibus fe excipientes perfonæ inducebantur, at- q u e in J o d e lli potiffimum dramate q u o d a m , cui no­ m en E u g e n i i , A bb atem e ff if t u m , haud uno fe tur­ piori flagitio , fine ulla verecundia, contam inantem , fu b ju n git : Voilà aßuremsnt (T étranges mœurs. Il ne

D 3 parole

paroit f a s ce fe n d a n t, que perfonne en a it été fcandaîb Je. Le Siecle de H enri II. ri éta it pas délicat fu r cet. te matière , il JaiJoit p rof c/Jim de tout le libertinage, d' autres Siècles diUunulent, cJ ju ig n o it au mépris de la v e r tu , celui des btenfeances. Si rogari jam pos- fet T a fîu s Italus , cur H ie ro fo ly m æ potius illultres H e r o a s , quam per orbem C hriflianum inclitos alios celebrandos fuU.-ferit, refp on d eret haud dubie, inter ceteras fe rationem hanc habuilTe , q u o d fua æ tate, in Italia (a lte m , nondum defierat g lo r io fu m p u ta ri, infidelibus, qui d ice ban tu r, fola S im ulante r elig io ­ nis discrepantia, arm » inferre; fique n os hodie, qui legim u s , m iram ur Chriftianis im peratoribus tribu­ tas magicas a rtes, & ex his orta enorm ia p r o d ig ia , danda tamen venia Poëtæ , q u o d non exclulerit e- jusm odi , q u o ru m plena tu m E uropa rumoribus , quaeque & fieri p o f i e , & fæpe e v e n if îe , D ivini in- (lar d o g m a tis , credebantur fupcrftitiofic Icaliæ. ' A- perit a rgu m en tu m P ar adi f i p e rd iti M iltoniani, utpo- te fitum in re , per univerfu m g e n u s nollrum dit- fundente cafum mi ferri m um æ que ac D ivinæ m ile- ricordiæ admirandam potentiam , aperit inquam re­ g io n e m , in qua fertilifiimi audacia ingenii alas e x p li­ c e t , quaeque caliginofo veluti horrore & fublimi tri- ftitia haud male placear imaginandi follertiæ, qua e x ­ cellere præfertim A q g li putantur. V i , um ita certe Voltairio / ) , qui & ip fe , a Sinenfibus u squ e repeti­ ta fabula , quam cothurno a p ta r e t, in T ra g o ed ia , cui titulus : P Orphelin de la C h in e, Sinenfium iicet

&

& T a ta r o r u m m ores potiffim um effient e x p in g e n d i, adeo tamen rcceffic a fingulis prop e, qaæ Sinicum, jam ante P e k i n g s a fh tm , drama exhibuerat, ut no­ v u m o m n in o condiderit, in q u o affe&us animorum, f e r m o n e s , & narratarum rerum feriem infle&eret ad fp eciem E u rop ei orbis m oribus non ubique repu­ g n a n tem . Scilicet conaturum fe nihil p ræ vidit, quod operae foret p retium , nifi in fcena fpe&andis virtuti­ bus viriisque dediffiet h a b it u m , quo probare fe illae pofient proximis L e& oribus , talia haec videri , ut d om efticis eejam exem plis confentirent. Im m o & A p o l o g is ubi dele&are pariter ac docere propo- fuerat fibi G e lle r tu s, vix ullum effinxit, cui five ma­ teriem five peculiarem flexum non dederint fuorum m o res c i v iu m , q u em ad m od u m m o x prima in parte, H i/I oria pilei A ), Seror precans / ) , Mendicus w ) y n e e x c ite m u s p lu r e s , fidem fecerint*

5. vir.

U t! autem efl certiffimum , in g e n tib u s, peni- tus barbaris, nulloque adhuc m oru m cultu mitigatis, nec artes humaniores ceteras, n ec Poëfîn vigere, ne­ du m in puicricrem florem adolefcere; fie non fallet eon;e£tura, qua e x déficiente Poë-feos fiudio & am o­ re in g e n te aliqua in fe r a m u s, parum adhuc profe­ ci iTe eam ad com m unis vitæ liberalius parandum de­ c u s , aut, mutata v ic e , n e g le c te humanitatis peenam p olitiori orbi hanc dedifle, ut fqualida d em e ig e re­ tur infeitia.

Ing€-k ) P ag. g . I) pag. gg. « ) pag.

- - Ingenuas didicijje fid e lite r artes Emollit m o res, nec fin it ejje fero s n).

Quoad continua laborabat Roma necelfitate five t u e n ­ di armis five amplificandi rudioris a d h uc roboris, i g n o ­ ta Poëfis jacuit; Græeîæ autem , quæ n u n c eft, fi n u l ­ li nifi illepidi florent P o ë tæ ,m o r u m q u e inde auftcri- t a t e m , anim os hum iles & abje&os , multa in fu p e r no& c ridicularum o p in ion u m in v o lu to s fufipiceris , c o n firm a b u n t, qui coram eas oras vifitaru nt, n e c falfo te fufpicatum d o cebunt. L a te n t quidem f e p e cauffarum baud p a u c æ , quibus fia t, ut uni h o m i­ num plus inefle quam alteri videatur alacrioris i n d ­

olis , utque fecularia præfertim ingenia, qualia fere funt P oetica, fuo potius freculo, quam a lio , in m e ­ dium p r o d e a n t , nec diffitendum , cfie eas c a u f ia s , pro vario discrimine tem p oru m ac g en tiu m , n on u - na eadem que ah origine repetendas. A ttam en felii- cior Poëca cxfiftet n u squam , nifi a dfuerint, quæ i n ­ g en iu m fu fe ite n t, a c u a n t , perficiant, & nifi in v ita ­ verint m ores familiares g e n t i, in qua Poëta e x lfite- rit. H o m eri prom tu m adeo & recenti veluti nat ta­ rse fidum in g e n iu m , qua educatum p u tem us fe lic io ­ ris fortis providentia? Candori debetur vetuflioris ae­ v i , fimplicitati apparatus, q u o utebantur in vita o - mni etiam principes v i r i , n o n du m fucos do&æ v e ­

hementiae afFe&uum , fociatae fine fraude civiunn c onfenfioniin c o m m u n e propofitum , liberiori v i v e n ­ di m o d o , quo fubefie rarius alter cogebatur a lter i, nifi meruiflet virtutibus obfequium , ceterisque quas

divear-11) Ovid, cx Ponto. U , ß . 4 7 .

d iv er fa m o lim G ræciam a vicinis g e n tib u s hand obfcu- re indicant. Graecum vero Latinus A u & o r Æ n eid o s, qvLim in partibus bene multis imitabatur ftndiofifli- m e , cur r e lin q u e n d u m (latuerit in c e te r is , inque dis- p o d tio n e tota univerfi P i è ’m a tis, & cur illo potifli-i m u m aevo, nec c i t i u s , nec tardius, ingenii carminis- q u e adulta maieftate em ic u e r it, intelligim us quadam­ ten u s , ut p rim u m eve& a Romani incrementis im ­ p e r ii, in eleg a n tio rem a m p litu d in e m , m o ru m & v i ­ v e n d i in R o m a n o p o p u lo c o n fv e tu d o ludratur, il-lataque A u g u d i trium phis , pacis aeque ac g l o r i æ , qualis v ix g e n ti ulli contigit alii, blandiffima pofleflio. N e q u e recentioribus tem poribus per E uropam often- d etu r u sq u a m g e n t i u m , fu m m is illis ju n gen du s Poè’- ta,nifi q u e m invenifle conflet inter fu os e o r u m q u e in m orib u s o c c a fio n e m , qua natura datas fibi animi d i­ vitias p r o m e r e t , politiflim aque gravitate carm inum exfererer.

§. VIII.

C olligatur e x em p lis, quibus ufi fu m us ha&enus, prte g en erib us Poëfeos ceteris fingularem v im adfer- re E p i c u m , A p o l o g i c u m , Dram aticum & Satiricum, ficubi g e n tiu m indagandi m ores & fecernendi fuerint- N e m p e in illis præfcrtim repræfentari a Poëtis per- fonas o p o r t e t , quarum ope carmini vitam & m ores indant non in te m p e d iv o s. E x quo m o x fequitur, ut princeps inter fingula Dramatico potidim um & Sati­ rico locus v in d ice tu r ido in n e g o t io , q v u m eoru m utrique p r o p r iu m chara&crem condituat hum anorum in o r u m imitatio & cenfura. Etfi e n im in Saturis uh

tra veritatis limites fæ pe exfiliunt lcrip to res, quibus indignatio verfu m f e c e r i t , q u o s inter non J u v e n a ­ lem m odo, aut Perfium, aut H o r a tiu m , fed & ipfum referam us m oderatiffim um alias B o il e a v iu m , tamen rem anebunt in his fn n u m er a , quibus re& e nitantur p rudentes æ ftim atores, ubi t e m p o r a , quæ fingulos P oetarum iliorum tu le r u n t, varietate metiri m o r u m voluerint. N a m q u e accufata ab his crimina fi v e l m a x im e largirem ur au£ta non n u m qu am & onerata licentiori o d i o , in e o s , q u os præfentes anim o P o e ­ tae fifiebant fibi inter fc r ib c n d u m , foret n ihilom inus valde tem erariu m , inania judicare c u n & a , quæ pu­ blice vituperarunt ita , ut fuis certe civ ib us in uni- v erfu m molefii aut m en d a ces non haberentur. Sed v e r o in carminibus etiam aliis cuius d em u m c u m q u e ordinis, fæpe, d u m m in im e exfp e& averit Le£k>r, in­ cidet in teflim onia, q u ib u s hujus illiusve gentis m o ­ res liquido veluti in fp ecu lo vifendi offerantur. Q u is Horatianis in Odis S c y th a r u m defcriptam quæfivis- fet im a g ine m ? U ltro ob tu lit Poeta adeo luculentam , u t & Hiftoricorum nofiræ Patriæ accuratiffimus von D alinus non dubitaverit laudare & Svecanis infuper verfibus ex p o n er e o).

Campe fires melius Scytha ,

Quorum plauftra vagas r ite trahunt domos, V iv u n t, c ? rig id i Get a ;

Im m etata quibus jugera libéras fru g e s Ö" Cererem fe r u n t,

N ec cultura placet longior annua,

D efun• o') Tom. I. C. 2. p . 2 j.

35 ) 31 ( 3 5 D< fu n ä um q: t C la bovibu s

Æ quali recrea t forte v ic a r ia t. Illic matre carentibus

P r iv to ni s mulier tem perat innocens; Nec dotata r e g it virum

Conj' X , nec nitido f id i t adultero.

Dos

V irtu s Ö metuens alteriu s v i r i Certo foc lere caflrtas;

Et peccare n e fa s, au t pretium efl emori />). M e d io in rure apud V ir g iliu m elucet inquietae Ro- m æ verifiiraa effigies:

Illum (agricolam), non populi f a j ces, non purpura regum f l e x i t cf* infidos agitans discordia f r a tr e s ;

A u t conjurato defendens D acus ab HiflrOy Non res Romanæ perituraqu e r e g n a , ne que ille A u t doluit mtferans inopem, aut in vidit habenti. nec f e r r e a ju ra Infanumque f orum aut populi tabularia v id it. Sollicitant a lii remts fr e ta c<sca , ruunt que In f e r r u m , penetrant aulas t S limina regum. H ic p e tit excidiis u rbem , miferosque penates

U t gemma bibat Ö Sarran o indormiat oflro• Condit opes alius y defoffoque incubat auro.

H ic flupet attonitus r c f lr is , hunc plaufus hiantem P er cuneos , gemino tus enim , plcbisque patrumque

O r r ip n it s gaudent perfufi fangvine fra tru m , E xilioque domos cS dulcia limina mutant ;

A t que alio p a tria m quarntit fub Jble jacentem q). E t fi recentifiîma maluerir q u is p ia m , Helvetiae

gen-E 2 tis

tis pervidebit anim os & inHricuta , in carm ine, qu»o Poëm ata dedicavit am ico P oëtarum æque ac M e d i c o ­ rum h o n o s , iliuftris von Huller :

D e r alten Scbw itz e r ta p fr e band H a t twib ein rauher mut h g e f ü h r e t , Ihr fin n v a r fla rk und u n g ezieret,

Und all tbr W itz w a r nur verßand. N t c h t , daff man um verachten J o ll,

D e r Freijheit S itz und Reich auf Erden Kan nicht an G eifl unfruchtbar w erd en , W er f r e i j d a rf denken , denket wohl. Kein , ihr im flah l erzogner finn Fand keinen R e iz an m indrer Ehre cSc.

$. VIII.

O m n iu m v e r o clarifiime elucet P cë fe o s ufus i n cog n o fcen d is m oribus carum g e n t i u m , quæ P o ëea s tulerunt ante H ifto r ic o s , v e l in q u ib u s , perditis H i - ftoricorum antiquifiimis m o n im e n tis , non nifi P o e ­ mata ejusdem ævi hodie fuperfunt« E te n im noftra jam in t e r e f t , e x p e n d e r e , quid legi adhuc a nobis & examinari q u e a t, non d isq u ir e re , in g e n t e hac v e l illa, Poëfine, an profa oratione traditae Hiftorias c o m ­ petat, ut nata altera ante alteram credatur; q v u m pro- faici H iflorici v el m u lto antiquiores P oeticis fi (latu- an tu r, at pcriiffe putentur ita, ut quid fcripferint , penitus nunc ig n o r e tu r , seque v a le a n t , ac fi nu i n ­ quam collocaflent operam. V etufhe Græciæ eit p r i ­ m u s H e r o d o tu s, cujus adhuc pleniores extant c o m ­ mentarii; at q u a d r in g e n tis , & quod e x c u r r it, annis antecedunt H o m er ica & JHefiodea c a r m in a , quibus

-in fu p er co n t-in en tu r -innumerabilia, quorum n ec vofa n e c v eflig iu m in H iftorico. Q u is Poetam igitur urrunv q u e n on patulis amplefratur ulnis , agatque illis gra­ tias , q u o d ultra H e ro d o ti etjam tempora adfcenden- d o liceat G ræ corum m o res & fata contueri. V eru m q u o d d e G erm anis refert T a c i t u s r ) y unum apud i l ­ los memoria annalium genus Juiffe carmina^ idem acci- difle g e n tib u s olim p lu r ib u s , non ignorant antiqoita- tu m ftudioft. N o ftris faltem majoribus ita fuit fo lem n e, P o ëfï miniftra antea&arum rerum Hiftoriam propa­ gare ad pofleros , ut ipfis in Profaicis feriptoribus illiu s m oris d ocu m en ta lucidifîîma ferventur. N o b is a u te m nec illud jam conceditur operofius p erfeq u i, n e c in gen te noftra, per faecula eu n d o fingula, often- dere , quid Septem trioni familiariftima ars ad m o ­ res c o g n o fc e n d o s aevi cujuslibet c o n d u c a t , erit- q u e adeo utru m que relinquendum illis, qui peritio- res nobis & in f t r u ö io r e s , rem hand fane indignam

curatiori in d a g in e , S vecan i in honorem no­ m in is , rite ex p licen t.

r ) D e mor. G erm .