De religione Christiana in Vestrogotiam introducta disquisitio, quam venia ampl. facult. philos. Upsal. p. p. mag. Petrus Gust. Alander ... et Petrus Adrianus Thengberg Vestrogotus. In audit. Gustav. die XIII Febr. MDCCCXXXIX ... pars prior.

DE RELIGIONE CHRISTIANA

IN VESTROGOTIAM INTRODUCTA

VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL«

r. sp.

fc. ^

. MAG.

P E T R U S GUST. A L A N DER

S. T IÏE O L . CAND. AD GYMN. SCARENSE VICIBUS LECTORIS IUSTOR. FUNGENS

E T

P E T R U S A D R I A N U S T H E N G B E R G V E S T U O G lO T U S.

IN AUDIT. G U S T A V . DIE XIII FEBR. MDCCCXXXIX.

H. A. Mv« S.

P A R S P R I O R .

— . — - - _{— ■ ■}

■ -

U P S A L I A E

D en H u l d a s t e Ml o cl e r

D E R E L I G I O N E C H R I S T I A N A

IN V E S T R O G O T I A M I N T R O D U C E A

D I S Q U I S I T I O .

Q u æ r e n i i b u s n o b is, quinam Sveciæ status fuerit te m p o re, q u o n o n d u m Christiana religio e ra t in tro d u cta, Vestrogotia

p r æ ceteris provinciis veteri cultu valuisse videtur. Q u »

q u i d e m ejus praestantia pluribus ex rebus orta est. N am , ut de fertilitate soli ipsius aliisque naturae commodis nihil d i c a m u s , bæcce re g io , eo quod mare occidentale adjacet, est etiam invitata ad comm ercium exercendum cum populis E u r o p æ occidentalis, antiquiori tem pore æque ac nostro

p r a t e r ceteros cultis. _{H a u d p ro cul a Dania et Norvegia}

sita est in media fere Sveeia, in media via eoru m , qui inde in occidentales te rras commeant. T urn lacubus regni nostri

vastissimis et maximo ejus flumini navigationi aptissimo fini­ tim a est, — D e n iq u e autem bæc nostra regio populi Gotiçi p r i m a et praecipua habitatio fuisse v id e tu r, unde ille postea in alias Sveciæ provincias colonias emisit. Ita judicium omni­

um VestroGotorum nomen omnium Gotorum retinebat eo etiam

t e m p o r e , quo jam pridtru res nomini respondere desierat, jurisdictione Ostrogutorimi seorsim constituta J). Ita etiam

*) t u sp â r decaf, ntt W estergütland varit Gütarnes äldsta bostad i S verige, fö rek o m m er ännu i Westgöt alngen, der Weslgölarnes allmänna

landsting kallas al d r a g ö t a (3 i n g , d. ä. alla Götars ting, liksom Sve- a i u t s sllnjäuna ting, enligt S tu rlcso n , l a Ilats [Ding a l l r a S y i a.

m a g n u m illud t e m p l u m , centum habens i d o l a , a n tiq u is t e m p o r i b u s c o m m e m o r a t u m , q u o d , T h o r o s a c r u m , m a x i­ m u m G o t i æ templuin appellatum e s t 2) , in V estro g o tia sine d u b io situm e r a t 3) , et q u id e m eo forsilan l e n o , qui hodie

Gttdhem v o c a t u r 4). Jani v e r o , ut c o m p a ra tio in t e r judicium

o m n i u m S v e o n u m et judicium om n iu m G o t o r u m rei lucem affert, i t a e t illud ad r e m illustrandam c o n f e r t , si hoc

S e d a n Ö s te rg ö tla n d genom k o lo n ie r från W estergötland h u n n it sâ b e ­ folkas, att det kunde bli elt l a n d s k a p för sig sj< lit, lick det o r k sitt sä rskild a allmänna tin g , soin, ålrninstoue i en s e n are lid, kallades L i o n g a i n g , och troligen hölls i Linköping ( L i o n g a k ö p u n g r j ; m e n Weslgölarnes ting bibehöll sitt ursprungliga n a m n af alla G ötars t i n g , ä n n u se d an verklig h eten ej m era s v a ra d e em ot n a m n e t. Sc/ily-

te r

*) H ann [Hakon Jarl] reeste nn b o r t [frän D a n m a rk ] och ï vägen k o m h a n n in n å th Giötland (vid G a u tla n d ) och liäriad e d ä r . J a r­ l e n s p o r d e om ett gudehuus (eins h ö f s ) , h u a ru ti wore h u n d ra d e

Gudar och w a r d et helgat Thor. Dijlli reestc J a r l e n , b r ö t nijd huset

och tog alla egodelarne. H ann r ö f v a d e sedan v i j d a G r e f w e

O t t o ( O t t a r J a r l ) , som dän t i j den re g ie ra d e ö fver G iö tla n d , b r ö t ha­ stigt u p p — — gjorde Håkon Ja rl Jandzflycklig o c h skulle h a n heta H e lg e d o m m a rs r ö f v a r e , effter hann h ad e b ru tit det J o r n a in s ta d f -

g u d a h u u s i G iö tla n d (hit æzta hof i Gautlandi). Saga om O l d !

T ry g g v a sz o n , in linguam S veticam tr a n s l a t a a Reerihjtlrn. Gps i 6 g i r p. 5g.

*) Nexus ipse narrationis hæc i n n u e r e v id e tu r. P r æ t e r e a p e r

G autland Islandi p le ru m q u e in te llig u n t ï ' e d ro g o tia m . Vide Sn.

Sturles. S. Ol. T ry g g a s, c. i i 3 , 1 14 ; 6. O l Hel. c. g6 ; ubi hæc

n o m in a p rom iscue u su rpan tur. Cfr T id g r e n, W e s te rg ö th la n d s Historia

p . 3 , 1 0 9 .

4) Hæc ipso n o m in e in d ic a n tu r. Neque nobis hic silentio p r æ t e r - e u n d a est pro pin q uitas campi illius Eckornavallen dicti. Alia e tia m a r g u m e n ta h a b e t S c a rin, L)iss. de Monast. G u d h . p. 3g— 45. — S e d

te m p lu m r u m Upsaliensi illo contuleris 5). _{Si autem in} S candinavia antiquiori tem pore adoratus est T h o r, quam

O d ium ille, qui cum Sveonibus venit 6), atleoque casu hàud

f o r t u i t o maximum G o to ru m tem plum T h o r o fuit consecra­ t u m ; neque hæc ipsa res lideni imminuit sententiae eorum , qui de veteri Vestrogotiae cultu loquuntur.

Q u u m historia incipit hujus regionis, Gudhem tenebris

o b d u c t u m est. _{Sed alia c o m m e m o ra n tu r J o c a , vim q u a n -}

d a m et a u c t o r i t a te m , u t v id e tu r, ex eo co nsecuta, quod i n e r c a t u r æ et sacrificiorum causa homines (illuc convenire

solebant. _{P r i m u m Falecopiam i n v e n i m u s 7); sed etiam ad}

Schedviam, sine dubio te m p o r e , quo ethnicismus valuit, r e ­

ligionis causa c o n v e n eru n t® ); praesertim cum non ita m ul­

to post C hristianam fidem in regione n o s tra propagatam

h o c oppidum innotuit. _{Hioviam etiam olim esse conditam ,}

ipse situs ejus indicare videtur *). Praecipuum autem locum

\ * _{‘ V}

s) _{H v ad det a f Y ngve uppbyggda Upsala tempel v a r fo r Svearne,}

d e t v a r f ü r G ötarne det åt T h o r helgade •— — tem plet i Gudhem.

S ih ly te r, L. c. p. 6.

s ) V ide Geijer_{, Sv. R. H. p. 2 7 4 , squ. Qua* hao de r e dubitat}

R e u tti dahl _{(Sv. K y rk . hist. T . i. p. 9 9 ) , nullis argumentis f irm a t,—}

M em orandum v i d e t u r , plura Vestrogoliæ loca _2'hqrot q u a m Odino, no­ men debere. _{Ita e tia m in su taru m , qua? paroeciam T h o rsô c o n s titu u n t,} longe majcima illius dei nom en g e rit; alia v e ro , ea quidem multo mi­ n o r , Odenso _{a p p e lla tu r.}

*) _{U nus e o r u m , q u i in cam po B r a v a l la p u g n a b a n t , e x hoc op­}

p id o f u i t _{G e ije r, Sy. F. H. T . 1. p. 63.}

8) In litteris v eteribus p le ru m q u e 6_{h y lh w ij, S h b d w i, Sledu>if} cet. est appellata. _{A Fors&enii Disp. d e S ch edvia, Vestrog. urbe.}

°) Här skall re d an _{i h e d n isk a tiden vv a r i t handelsplats, lu n e ld ,} G fogr. öfr Sver. 8:de Uppl. _{P e r eam forsitan via f u i t , quæ antiquis} temporibus ab occidentali ad orientalem ;Gotiam duxisse videtur. De

4

t e n u i t Scara, h o c te m p o r e Jarli domicilium e t Legiferi p r o ­ vinciae 1 °) ; earlemque p rim aria sedes, si r< ligioncrn r e s p c x e -

r i s ‘ ‘). F o r s i t a n post excidium templi G u d lie m c m is hune

p r i n c i p a tu m sibi vindicaverat.

Vestrogotia Sveciæ n o n soîum primævî cultus est d o ­

m i c il iu m , sed etiam Christian.« religionis stabilitae. H a c v e ­

r o in provincia n o v a m illam d o c trin a m a n tiq u io r i b u s jam t e m p o r i b u s p rop a ga ri coepisse, c o n te n d e re etiam au dem u s. A liter enim intelligere non possumus, q u o m o d o fides C h r i ­

stiana sæculo undecimo ineun te tam cito to t nacta sit secta­ to r e s ; n e q u e q u o m o d o hoc et sequenti saeculo p e r t o t a m n o s t r a m provinciam non solum p e rv u lg a r i , sed etiam s t a b i ­

liri potuerit. Jam v e r o , Christianos captivos et in alias

te rr a s facta itinera Sveciæ incolis p rim a m novae h u ju s r e l i ­

gionis notitiam attulisse, c red u n t. H isto ria etiam t e s t a t u r ,

m ajo res n o s t r o s , vel comparandae p r u d e n t i a e vel augendas

rei c a u s a , adiisse Saxones eo jam t e m p o r e , q uo hi deos

qua qid e S. Ol. Hei. c. 78, q ö , 96. A d a m . B r e tn. D e S i t u Dani». Ed. Lindenbrog. p. 70. cfr. not. 20.

* °) Civitas S caran e m axim a A d . B reni. II. E. p. 32. |}a rid a f)eir i k a u p s la d in n at S k ö ro m , oc uni slraeLit fram at gardi Jarl*. S.

Ol. Hel. c. 70. Madr er nefrnlr Emiindr af S k a u r o m : liami v a r |)*r

'l ö g m a d r i Gautlandi vestra. L. c. c. 96.

**) IIic sine dubio fuit sim ulacrum illud T ricconis, de quo A-dam. l o q u it u r : ”f e r t u r idem v i r [Egino] eo te m p o r e , quo in Svedi.mi persecutio magna i n c a n d u i t , Srarantrmem e c d e s ia m , celerd sq u e fide­ les, eo qnod paste r* c a re b a n t, fre q u e n te r visilasro — — . Ibi etiam

opinatissim um h i c e o n i s s i m u l /erum in frusta concidit.” De Situ

Dan. p. 65. Q uam nostram se n ten tiam 7 idgrtri (L. c. p. 3o) minime r e f e l l i t , d ic e n d o : att denna bild skulle v a r i t i S k a r a , d e r C hristendo-m e n ifrån lång tid tillbaka h a ft ö fv erh a n d en och flere n itiske Biskopar v e u d e r a t , —- — ä r icke tro lig t; nam hoc ipsiun p rin s e r a t p r o b a n d u m .

paganos colebant 12). Religione igitur horion mutata, m a ­ nens etiamluin cum eis commercium ad animos Srandorurn m utandos et novae fidei recipiendae praeparandos multum v a l e r e t , necesse fuit. Q uæ omnia multo magis de Anglia dici p o ssu nt, quo et m aturius, et saepius, et inajori cum a p p a ratu itinera majorum sunt facta; ubi etiam religio Chri­ stiana jam m u lto ante tem p o re erat stabilita, et ubi studium h o m inum hujus doctrinae inter alios populo*; propagandae • »najus f u i t, q u a m ulla alia in gente 13). Q uæ igitur de H a - k o n u Adulsteinii alum no, de Olavo Tryggvii filio 14) et S. Rotvido i5) n a r r a n t u r , ea de prioribus etiam temporibus te­ stari p o ssu n t; et ex numero illo doctorum haud exiguo ex Anglia e g re sso ru m , qui saeculo undecimo Christianam fidem i n patria nostra p r o p a g a r u n t, colligere licet, ejnsmodi ho­ mines etiam a n te a huc accessisse. Jam vero quæ de cultu V e s t r o g o t o r u m antea diximus, ea testari videntur, eosdem

ceteris Svecanis nequaquam cessisse in eis, quæ ad expedi­ tiones m aritim as, vel praedandi vel mercandi causa susceptas,

p ertineant. _{I t a q u e in provincia etiam nostra multa novae}

fidei semina sensim sparsa fuisse videntur, de quibus tamen n o n nisi multis annis praeterlapsis aliquid comperimus. T a ­ lis saltem r e r u m ratio inter Sveones fuisse videtur, cum

1 a ) _{VitechincTum, ducein illum S axonum , cum C arolo magiro} bellum gereutem , ex Svecia adjutum esse, n arrat _{ôrnJijû/rti ( i l ist.} Sv. et Gol h. Ecries, p. 4_{); ex q u o , antea eliam inter lias gentes com-}

inercimn fuisse, conjicere licet.

1 3) De com m ercio Svrcornin cam Anglis, æqae _{ac ceteris genti­}

bus G erm anicis, cfr. _{S trin n h o lm, Sv. F. fi. T . 2. c. 6.}

* 4) b te r q n e in Anglia religionem Christianam prim um professus <*t. _{S. Har. H a rf, c. 43. S . Of. Trgvs. c. 32.}

l 5 ) _{ln Angliam m e r c a tu r* causa profectu», Christo initiatus re-} vorsus e s t _{Svr. Her, Svcc, Vita S, Hot vidi.}

Ansgarius p r i m u m ad eos iret 16); talis Birr«*, u t a p p a r e t e x o r a tio n e senis illius in c o n v e n tu p u b l l o h a b i t a , cum a -

postolus ille it e r u m hanc u r b e m i n v i s e r e t 17). La etiam res

sese postea h a b u i t in V iken , regione tam pro p e a V e s t r o - gotia s i t a , ta n to q u e c o m m ercio cum ea conjuncta 18) . — Sed nihil sententiam n o stra m melius p r o b a r e t , q u a m si vera e s ­ set opinio e o r u m , qui v o lu n t, A nsg ariu m , cum p rim um 13ir-

c a m p ro fic is c e r e tu r , Vestrogotiam permeasse. E t quidem

f a t e m u r , nisi h æ c l a r g i a r i s , nos ad liquidum p e r d u c e r e non posse m u l t a , q u æ de hoc itin e re n a r r a n t u r 19); cum e

eou*-16) Legatos S v eo n u m ad L udovicum v e n iss e , q u i — —- i n n o t u e ­ r u n t , esse uinltos in gente s u a , qui Christianas religionis cultum susci­

p e r e d es id e ra re n t. Scr. R e r . 6 ver. V ita Arisgarii. c. 8. Multi etiam apud eos captivi h a b e b e n tu r C h r is tia n i, qui g au d e b an t, jam ta n d e m se mysteriis divinis posse p articipare. L. c. ,c. j o .

, 7 ) De cu ltu ra istius Dei pluribus n o stru m bene jam est cog n i­ t u m , q uod in se s p e ran tib u s m a g n u m posset p r æ s la re s u b s i d i u m . ---Aliquando nem pe quidam ,ex nobis (D o rstad u m adeu n tes, hujus religio­ nis n o rm am p r o f u tu r a m sibi s e n tie n te s , s p o n ta n e a voluntate suscipie­ b a n t. .— — Quod ergo ta m longe positum prius sollicite quaerebamus, liic nobis m o d o oblatum q u a re non suscipim us? V ita A n sg a rii c. 24.

* 8) O la f r k o n u n g r le t bioda u m Vikina krislin lög med s a m m a hælti sem n o r d r i lan di: oc geck vel f r a m , |}iat Vikveriom v o ro m ikla k u n n a r i k r is tn ir s i d i r , e n n m ö n n o m n o r d r i l a u d i , |}vi J)ar v ar bædi v e tr oc surnar fiölm ennt af k a u p in ö n n o m , biedi Danskom oc S a x n e s k o m ; V ik v e r ia r böfdoz o c miök i k a u p le rd o m till E n g la n d s oc S a x la n d s , ed r Fiæm ingialands ed er D a n m e r k e r : e n n 6umir v o r o i viking, oc h a u f d o velrseto a kristnom la u n d o m . S. O l. H el. c. 62.

I 3 ) ”Jn tre p id u s ath leta ’ Christi Ansgarius — — gaudens p e r v e n it i n Daniam. ;Ubi relinquens G isle m aru m H a r a l d o , ipse cum V itbm aro in S veouiam tra n sfre ta v it. A d . B r . H. E. p. g. Dum in m edio fe re esseht i t i n e r e , in p i r a t a s offenderunt, — — ab iisdem superati s u n t , ita ut ipsi vix p edib u s ad t e r r a m fugientes evaserint. — «— Cum gravi itaq u e difficultate pedibus hic p e r longissimam v ia m in ceden tes,

t r a r i o , hac opinione p r o b a t a , omnia facile intelliguntur, et p ra e te rea cum eis b e n e c o n g r u u n t, quae Adamus Bremensis de via te rrestri eo te m p o re a Scania B irc a m ducente s c r i­

bit 20). _{U n n o e t i a m , q u i , cum multis interjectis annis hanc}

u r b e m visitaret, tu m vestigia Ansgarii secutus esse n a r r a t u r , e o d e m , u t v i d e t u r , itinere i v i t 21). Si vero Yestrogotiam transivit A n s g a r i u s , sine dubio hic etiam religionem disse­ m i n a r e s t u d u it , cujus e ra t apostolus; praesertim cum hujus regionis homines ad eam recipiendam quodam m odo praepa­

rati luisse videntur. _{E t c o m m e r c iu m , q u o d p e r saeculum}

n o n u m decim umque Bremensi ecclesiae fuit cum B irca, vix

p o tu it non eandem rem juvare. _{E c o n tra rio mirandum sane}

e ss e t, si d u o ru m saeculorum stu d ia , Christianae religionis in

at! p o r t u m r**gni ip so ru m , qui Byrca dicitur, pervenerunt.*’ _{V ita}

A r g . c 9 , 10 De his R eutet cia/il _{(L. c. p. 2 0 1 ) : u ttrycken visa,}

att b e r ä tt a r e n icke liaft nâgon speciei kunskap oin vägen. Quæ vero liis eliain verbis ipsius narratoris re fu tare volum us: ”in qua legatione quanta q u a m q u e gravia [Ansgarius] perpessus sit mala, melius ipse, qui i n t e r f u i t , praedictus Yilhmarus intim are poterit. Ivobis hoc tantum n arra sse sufficiat, q u o d ” & L. c. c. 9. _{Q u u m Ansgarius iteruin} B irc am v e n is s e t, concilio ibi de re ejus h ab ito , n a rra tu r "rex plenam licentiam ei concedere 11011 posse, donec in alio placito, quod erat in

altera _{parte regni sui fu tu ru m , id ipsum populis ibi positis n u ntiaret.’’}

V ita A n sg. c. 24. Hic G u tia m _{esse in lelligendam quidain volunt. —}

Cfr. p i æ l e r e a not. 21.

x o ) Si p e r te rra m eas a Sconia p e r G o th o ru m populos, et civi­ tatem S c a ra n e n , Telgas et B ircam , com pleto mense pervenies Sicto- nam. H. E. p. 70.

a *) O œ n e s Danorum insulas p e n e t r a v i t . Deinde vestigia se­ cutus magni prædicatoris Ansgarii, m are Balticum navigans, gravi la­ b o r e v e n i t ad Bircam. A d . B r . H. E. p. 18. S v e o n e s et Gotlii a S. Ansgario p r im u m in fide p 'a n ta ti ilerum que relapsi ad p ag an ism um , a S. patre U nni sunt r e v o c a t i. S veo n es et _{G o thi p r o p t e r b a r b a r ie »} excursionis t e m p o r a _{religionis Christianas p en itus o b liti, haud fa­} cile [p e r Cim onem ] p o te ran t ad fidem p ersu ad eri L. c. p. 19.

s

patria n o stra propagandae, finibus unius urbis fuissent c i r ­

cumscripta. Q u o d vero a n te a d i x i m u s , U n n o n e m transiisse

V e s t r o g o t i a m , id eo m inu s a vero a b h o r r e r e v id e t u r , quod secundus hujus provinciae episcopus e o d e m nomine n o m in a - t u r , et e a , quae de u t r o q u e n a r r a n t u r , si in ter se c o m p a ­

r a n t u r , haud omnino d i s c r e p a n t 22). Q u æ quidem sim ilitu ­

d o , si non idem sit v i r , inde e x o r t a nobis v id e tu r, q u o i Bremensis ille Arehiepiscopus aliquando no stra m provinciam visitaverit 23). — I i i s om nibus d e n iq u e a d d a m u s , multa fidei

Christianae semina ex D a n i a in n o s t r a m provinciam dispersa videri; multa etiam ex N o r v e g i a , et hoc quidem eo rn a gU , q u o d Norvegis vix cum ulla alia Sveciae provincia c o m m e r ­ cium medio ævo fuit f r e q u e n t i u s .

Jam vero t e m p o r a et res a p p r o p i n q u a n t , quce magis

cognita habemus. Q u æ igitur de E ric i Segersall in D ania

baptism o n a r r a n t u r et d octoribus cum eo in Sveciam m i s ­ s i s 24), ea rei m ultum lucis a f f e r r e n t , si cum cis c o n j u n g e ­

r e n t u r , q uæ a veteribus sunt t r a d i t a , eundem r e g n n i d e n ­

tid e m in V estrogotia habitasse. A t his dictis non o m n in o

acquiescere a u d e m u s ; multo a n te m majorera h a b e m u s fidrm

z z ) Cod. Ju r. Vestrog. ed. Schifter et Cullin p. 3-o5. A d . Dr. M. E. p. 19.

z 3 ) U n n o, quem et o r a 1» Vestrogothormn visitasse, lttculeni*r p a ^ tet ex Catalogo E p is c o p o ru m , Codici VV. Gothico s u b n e x o ,

---« o rrig e n d o , qttod U n n o n e m S. Sigfrido p o s t p o n a t , id quod facile t k r i p o t u i t , ubi reruin gestarum m e m o r i a , non scriptis, sed ornii tradition* sola p ro p a g a re tu r. Ol. R a b e n iu s, De Antiquis W e slro g o th iæ Eeoife _ ris dissertatio p. 23. Cum quo etiam sentit Spegel, inv. K yrkhdiist. T. 2. p. 5g. Cfr. Reuterdahl, L. c. p. 33o , 332.

z 4 ) Hericus igitur S v e o n u m r e x in Dania co n versu s ad C h r is t ia ­ n i t a t e m , ibi baptizatus est. Qua occasione praedicatores a Dania i« S v e d ia m tran seu n tes, fiducialiter ag e b a n t, in n o m in e Domini. A d B r.

JJ. E. p. 28.

^ _{. '}

n a rra tio n i de his rebus et temporibus a Sturlonide acceptas,' e x q u a in nostræ etiam ecclesiae historia conjugia principum

m a g n i sunt momenti. _{C u m enim fine saeculi decimi R a g -}

valdus, Jarlus Vestrogotiæ, so rorem Olavi Tryggvii filii a m b i r e t , optatum consequi nequivit, nisi ea conditione, ut ipse veram reciperet fidem, et ad eam recipiendam impel­ l e r e t populum, cui imperitabat. Ipse igitur cum sociis itine­ ris sacris aquis est perfusus, et, cum datuum reverteretur, cum eo ab Olavo missi sunt quidam doctores, qui populum V estrogotiæ Christo initiarent bonosque docerent mores 25). Q u o r u m opera certe p ro voto cessit, ”et ita religio Chri­ stiana in Vestrogotia sponte et libere egit radices seque ex­ p a n d i t , priusquam ullo alio Sveciæ loco radicibus firmari p o s s e t; semina enim antea Bircae sparsa jampridem nullius fere m om enti e rant” 26).

Ita intelligere possumus quæ de Olavo Skotkonung Ada- mus n a r r a t : ” is subditos sibi populos ad Christianam volens c o n v e r te re fidem, magno laboravit studio, ut teinplum ido­ lo r u m Ubsola, quod in medio Sveoniæ situm e s t, destrue­

r e tu r . _{Cujus intentionem pagani metuentes, placitum cum}

rege c o n stituerunt, ut si ipse Christianus esse vellet, opti­ mam Svediæ regionem , quam vellet, suo jure teneret, in qu a ecclesiam et Christianitatem constituens, nemini de po­ pulo vim recedendi a cultura deorum inferret, nisi qui sponte ad Christum vellet converti. Hujusmodi rex placito gavisus, mox in occidentali Gothia, quæ D anit proxima est vtl

Nordm annit, ecclesiam Deo sedem que fundavit episcopalem” *7).

V ■ _{■ . • V . Î}

Olavus postea in Vestrogotia, ubi plurimi erant C h r

i-•

1 5) _{S Ol. Ir g v s , c. i i 3, n 4.} a s ) _{l i d g r e n , L. c. p, 167.}

s t i a n i , sæpius versatus esse n a r r a t u r . I n t e r omnes etiam convenit, eum in hac provincia sacris aquis esse p e r f u s u m ; quo vero a n n a et a qtto episcopo h o c j f a c t u m sit, de ea re

v a r i æ sunt sententiæ. H a s quæstiones, de quibus doctissimi

a d h u c dissentiunt v i r i , derruo in medium p r o f e r r e , nobis a r r o g a n t e r factum v i d e r e t u r , nisi potius vitio nobis m erito v e r t e r e t u r , r e m , ta m arcte c o n ju n c ta m cum m a t e r ia nostrae disquisitionis, silentio praeterire.

Constat praecipuam causam , c u r hæ res ita sint diffici­ les explicatu, eam esse, quod qua? de Sigfrido et eis, qua»

in Svecia ille effecit, n a r r a n t vete re s Islandorum, fabulæ 28) et Legenda in nostra p a t r i a nata 29) , ea sibi invicem c o n tr a ^ dicunt. Notum q u o q u e est, quosdam nostri aevi historiae c o n ­ ditores solos Islandos a pp ro ba sse; perinde ac veteres Histori­ cos e x domesticis fontibus solummodo hausisse, q u a n d o q u i ­

dem Islandica eo te m p o re in occulto essent. H o d i e duo

prod iere scriptores, q uo rum alter alteram harum s e n t e n tia r u m

diligenter et acnte defendit 30). Q u æ ho ru m u t e r q u e attulit

ad suam sententiam p r o b a n d a m , e a , hac de re ulteriu» c o m m e n ta tu ri, exam inare volumus.

Jam v e r o , u t de a n n o , q uo Olavus sit Christo initia­ tu s , p rim um agamus, Hallenberg id ante annum millesimum

e*se factum statuit. Sed a veri similitudine hujus sententiae

%B) Saga Olafs Tryggvasonar. P r e n t u d i S kalholle 1689. Saga om K. Oloff T ryggvaszon af O d d e M o n c k , cum v e rsio n e R eenhjehnii. Upsalæ 1691.

i 3 ) Scr. Rer. Svec. Historia S an cti Sigfridi, et Vita S. Sigfridi. 3 °) 7. H allenberg, A nm ärkningar öf ver första delen af S. Lager- brings Sv. Rikes Hist. T. 2. p. 3 16— 3 51. — R euterdahl, S v e n s k a K yrk an* hisloria T. x. p. 3o 7— 336. E ad em antea p ro p o su it in Skan­

d ia , 1833. T . 1. p. 201. squ.

mu'! I* mi d e t r a h u n t e a , q u æ i n t e r alia Strinnhûlm a t t u l i t 31) , ila Sigfridum, qui sine dubio u l t r a medium saîculum u n d e ­

cim u m v ix i t, ad æ ta tem justo pro ve c tiore m venisse. N e q u e

o m n in o re jic ie n d a , q u æ o pp osuit Reuterdahl, Anglicum illum d o c t o r e m in Sveciarn invitatum ab O l a v o , n o n d u m ad æ t a ­ tem a d u lt a m p r o v e c t o 32) , e t p r æ t e r e a subjecto m a t r i s i m ­

p e r i o , fidem a versantis Christianam. P r o b a t a Hallenbergii

s e n t e n t i a , m irandum etiam silentium Sturlonidis, q u i , c u m de nuptiis in te r Ragvaldurn et sororem Olavi T r y g g v ii filii conciliatis l o q u i t u r , nullo v e rb o p r o d i t , fidem C h ris tian am in V e s t r o g o t i a publico nom ine a n t e a fuisse p r o b a t a m 33). H is ac c e d it, q u o d a u c t o r n o s t e r , q næ hac de r e s e n t i t , e a

Adami n a r r a t i o n e in primis p r o b a r e studet. Adainus v e ro

in de&criptione te m p o r u m n on semel e r r a v i t 34) , et q u i d e m in illa r e , de qua jam d is q u ir im u s , e x fontibus m e r e histo­

ricis non hausisse v i d e t u r 35). Q u u m d e n iq u e q u æ Islandi

d e S igurdo n a r r a n t , ea H a l le n b e r g omnino negligat, r a t i o n e idonea d u c t i , eo impelli v i d e m u r , u t O lavum post a n n u m millesium sacro fonte tinctum statuamus., ipsum t a m e n a n ­ n u m indigitari non posse credentes.

3 l ) Sv. F. Hist. T. 2. p. 6 5 7 , not.

3a) De anno natali O lavi cfr. R ü h s , Sv. R. Hist. T. 1. p. 92.

3 3) E x bis verbis : feck k o n u n g r Jarli k e n n im e n n , at kristna folk a G au ll a n d i , oc k e n n a |}vi r e t t a sido (S. 01. T r g v s , c. 114) c o n t r a r i­ am sententiam p o tius colligere licet.

34) Id quidem Ô rn h jâ lm , Lib. cit. pluribus locis ostendere conatur.’ 3 *) O l o f S kö tkonungs öden berättas af Adam [af Bremen] i sam­ m an h an g m e d S w e n T vesk ägg s, o c h a n o r d n in g e n a f berättelsen om denne* re g e rin g ä r tydligen bygd pâ en a priori antagen sats: om Guds förföljande h ä m n d , sfi längd h a n förföljde de C h ristn a, o c h 1 en återvändande l y c k a , sedan h a n å t e r v ä n d t sig till den sanne *Gudens tjenst. B — Iky S r . Litt. Fören. T id n . i 836. p. 520.

P o r r o H a l le n b e r g b a u d t e m e r e p r o b a v i t , h is to r i a m S. Sigfridi, in nostra pa tria o r i a m , non ita esse re jic ie n d a m ,

u t q u id a m aliquando voluere. C u m vero operam d e d i t , u t

eam omni vi et ratione veram esse o s t e n d e r e t , nos q u i d e m f a t e m u r , nobis a rg um e ntis hujus h a c de re non esse p e r ­

suasum. N a m p rim u m ejusmodi L e g e n d o r u m veritatem non

o m n in o p ro bavit. Deinde hac etiam in causa justo m a j o r e m

a u c to r i ta te m dictis conciliavit Adami ; cui tam en exiguam fuisse rei co g n itio n em , vel inde patet, quod b re v ite r e t n o n satis

perspicue n a r r a t , neque ullo verbo de baptismo O la v i l o ­ q u i t u r , q u a m q u a m et u x o re m et filios ejus a T h u r g o t e s a e r o

fonte tinctos esse commemorat. I m o , verba A dam i potius

sententiae Hallenbergii c o n tra ria v i d e n t u r , quoniam e x eis e a sententia facillime e r u i t u r , Sifridum per Noruegiant in

Sveciain v e n i s s e 36). E x verbis illis Codicis Juris V e s t r o -

gotici, q u i b u s au cto r no ster praeterea u t i t u r ad o p in io n e m suam d e f e n d e n d a m , ead em sequi v i d e n t u r 37); q u a r e e tia m R e u t e r d a h l . iisdein u te n s , p ro sua c o n tra ria sententia p u ­

gnat. Si denique Sigfridus etiam N o rm a n n is C h ris tia n a m

do ctrin am tradidit 38), vix intelligi p o te s t, c u r L e g e n d a , in

36) Habuit (Of. Haraldi) secnm Episcopos et P resb y tero s m ulto*

ab Anglia. Ex quibus clari doctrina «t virtutibus e ran t Sigafrid, G r i m -k i l , R o d u lf et Bernard. Hi jussu Regis ad S v ed ia m et G o t h i a m ---accedentes, Barbaris verbum Dei et regnum Jesu Christi evang eliza- bant. H. E. p. 32. In N o r d m a n n ia m p rim u s ab Anglia v e n i t q u id a m J o h a n n e s Episcopus. — Tertio loeo adv en it ille Sigafridus, qui et apud Svedos et N o rd m a n n o s ju x ta praedicavit. Isque d u r a v it usque a d nostram ætalem . De S. Dan, p. 7 1 , 72. — De Sigfrido p r æ te r e a in Verendia versato , et religione Christiana i n h ac regione p r o p a g a ta , Adamus nullo verbo loquitur. Cfr. not. 80.

37) Sighfridaer w a r fy rsti byscupser suin h æ r com cristiiu .a. h a n ffor aff asnglandi oc hingæt. —■ — oc f o r s i^ æ n .i. w æ ræ n d oc com haer cristiiu .a. oc lill sitt at r æ ttu m dodæ oc .j. w e x y ö hrrilæ* beu

Man*. Cod. Jur. Vestrog. p. 3o 4.

ceteris p r o l i x i o r a , hanc r e m omnino neglexerint. Gravissi­ m u m autem alterius partis a r g u m e n t u m est, quod H a i l e n -

berg nullam iere Islandorum h a b u it ratio nem ._O

O m n i a , q u æ , p r æ t e r jam allata, ad minuendam L e g e n ­ d o ru m l i d e m , æque ac Islandorum de Sigurdo n a rra tio n e m c o m m e n d a n d a m p e r t i n e a n t , ea jam diligenter et accurate a ttu ­ lit Reuterdahl; q u a r e ad eum L e c t o r e s hac in r e delegamus. N e q u e v e ro h æ c nos impellere p o s s u n t, u t c re d a m u s, S i g - frid u m n o n a l i u m , quam E pisc opu m illum Norvegiae fuisse. P r i m u m en im non omnia refutav it R e u t e r d a h l , q uæ p ro v e rita te L e g e n d o r u m afferri p o ss u n t; im o , ne ipse quidem

a u c to r satis m a g n a cum fide et fiducia suis fontibus acquie­ scere v idetu r 39). Q u o d au tem A d am um omnino r e p r o b a t 40),

in eu m justo severius agit. J a m vero magnam a u cto ritatem

ei conciliat r e i , quod L e g e n d a , in iis praesertim, q u æ de Ansgarii i n v i t a t i o n e , de negotio s u s c ep to , de itinere etc. n a r r a n t u r , ad imaginem Vitae Ansgarii conscripta esse vi­ d e n t u r ; h æ c v e r o , u t nobis saltim v id e tu r , non nisi u t ita dicamus v e stim en ta rei a tt in g u n t , r e ipsa salva et inconcussa. M e m o r a t u p r æ t e r e a dignum e st, quod inter omnes convenit, Sigfridum in V e r e n d i a ultimam et praecipuam o p e ra m rei

Christianae navasse 41). N o n n e hoc ipsum indicat, eu m

hæcce loca majori quodam esse a m p le x u m a m o r e , inde f o r ­ sitan o r t o , q u o d , Sveciam a d v e ctu s, hic p rim u m doctrinam

Qiiaj in n u u n t verba ejus : Det inset alltså liuru desse man [ O d d och G u n l ö g ] k u n n a vara nå g o rlunda tillfö rlitlig a sages­ man angående Sigurd. L. c. p. 3 15. E m edlertid torde saken än n u icke vara [genom Hallenberg och Ulg. af Scr. Ror. Sv.] fullkomligen afgjord L. c. p. 5 a o . De Isländske b erättelserna h vila på någorlunda till~

fo r It t/ig historisk grund. L. c. p. 3 a a .

4o) Adanms m e d d e la r e n d a tt lösa och o b estäm d a uppgifter. L. •» p. 3 19.

f «

tradidisset Christianam? Q u i vero S ig u rd u m illum in V e - rendia et praecipue o p e r a t u m et m o r tu u m esse concedit, is intelligere vix p o te s t, eundem eodem i e r e te m p o r e in aula

Olavi Crassi versatum f u i s s e 42) Jam vero in concione,

q u a m Sig im lu s Sigtunæ habuisse n a r r a t u r , cædes illa Vexio- nensis c o m m e m o r a t u r , ,ita q u i d e m , u t L e g e n d o r u m hujus rei narratio c o n f ir m e tu r , cæde tam e n nullo modo c o n n i x a

cum opera Sigurdi in Svecia navata 43). D enique praetere­

u n d a non s u n t , Sturlonidem nullo verbo i n d i c a r e , Sigurdum ita in SveÇia vixisse ibique fidem tradidisse Christianam.

Q u æ cjini ita sint, h æ c res vix alio m o d o ad liquidum perduci p o t e s t , nisi viam in g r e d i e n d o , q u a m jamjarn Dalin est ingressus e t Celse amplius dem onstravit 44), Strinnholm

nutem hodie bene et p ro spere .ivit 45). Ilie igitur de d u o

-42) S ig u rd , episcopus Olavi Tryggvii filii, si n€ dubio nullus alius fuit nisi i l l e / q u i , ejusdem nominis et dignitatis, çum Olavo Crasso f u ­ isse n a r r a tu r . I t a etiam Celse Sturlonidem in te rp re ta tu r. Apparatus ad Hist. Svçogolh. Sec. 3:a, de Sanctis Sveogothias. Mscr. in biblioth. lteg. G y m n Scarens.

4 Î ) Imo vid e m in i vestro relapsu jioc mifii p o r t e n d e r e , u t nreae quoque vitas periculum im m in e a t, atque u t id jam milii apud vos e v e ­ n i a t , quod haud ita pridem in urbe W e x iö aliis fecistis Christi servis, quos vita privastis. S> 01, Trgvs. Editio Skalh. p. 324. Ex versione latina tov Cehe.

4 4 ) Itaque existim®, Olavum R. Sv. haud longe post an n u m mil­ lesimum a Jona Sigurdo baptizatum . A nnum 1008 e x p rim e re vide­

tu r Diarium M i n o r i t a r u m . Paulo serius ad Svecos accessit S,

S ig frid u s ; »ed quo praecise a n n o , non constat. Si Legendis credim us,

venisse op ortet ante a. 1 0 1 6 , q uo obiit Ethelredus. Celse L. c.

Aïj E x omnibus ad rem pertinentibus colligit: i:o) Att Olof Tr,ygg- vasops Hoibiskop Sigurd i sjelfva v e rk e t är d en , som d ö p t O lof S k o t- k o n u n g ; 2:0) a t t S ig fr id från England ö fv erk o m m it u n d e r sednare hälften af O lof S k ö tk on u n gs regering; 3:o) såsom den ne Sigfrid u n ­ d er en lång. U f n # » t i d var.it m y c k e t verksam i arbetet fö r C h n s te n d o

b u s viris agitur, q u o ru m fata su n t p e r m i x ta , ita q u i d e m , u t et Is la n d o ru m fabulae et L e g e n d a Svecorum in suum q ü æ q u e congesserint omnia, q u æ ad alterius etiam operam

p e r t i n u e r e . _{Ita enim u tr a q u e n a r r a ti o optime componitur;;}

ita etiam utriusque origo facillime evolvitur; ita ea re r u m r a t i o exsistit, q u æ sola Adami narrationi conciliari posse viä- d e t u r ; h u n c denique rei considerandae modum confirmare v i d e n t u r e a , quæ diversa ratione n a r r a n t u r de ipso fo n te ,

in quo Olavus Christo initiatus sit. O m n e s quidem narrant;,

ad H u s a b y V estrogotiæ hoc factum esse, sed fons ipse non nisi uno loco c o m m e m o r a tu r , ubi Birgittæ nomen fert 46). J a m vero in H u s a b y fo n s, non dudum ita vulgo nom inatus, p r o p e a parietinis veteris domus episcopalis situs est 47).

m e n s framgång i vårt land , h är if v e n slutat sina dagar, och mån­ ga m in n en således vid honom varit fastade, mångä sägn*r om honom f o r tp l a n ta t sig, h v a re m o t den Norrske Fföfbiskopen Sigurd , som blott tidtals och k o r t uppehållit sig i S v e r i g e , nr Svenska folksägnen alldeles f ö r s v u n n i t ; _{så hafva — — trad itio n ern a om den helige} Sigfrid äfven tillegnat honom Olof S kölkonuugs dop. — — Och så­ l u n d a k u n n a den Isländska sagans och Svenska legendens till utseendet stridiga uppgifter f ö rk la ra s , förenas och sammanslå med uppgifterna ho s Adam af Bremen och hos legenderne om S:t Eskil och S:t David. D e t följer bäraf 4:o) a tt Olof S k ö tk o n u n g blifv it-d ö pt icke f ö re , u ta n e f te r slaget vid Svolld. Sv. F. H. T. u. p. 65$ , 660.

4 5 ) _{han [Olawær] w a r döpfser . i . kyæ ldd |}err& w id hosæby} lig-gser. oc h e te r byrghittæ . Cod. Jur. Vestrog. p. u98.

47) _{W id Husaby äro två källor* de« enakaUaa S. Brigitte», 3träx} nedanom det Kongeliga (Biskops) huset. Den a n d r a & S ig fr ids , son»

visas öster om kyrkian. S. BiigitUe är en stor och skiön åderk älla; som hela byen liar sitt vatn a f ; Men Si Sigfrids en liten källa, oftat t o r r om so m m aren, ligger - afsides; och hars intet a n n at vatn,* än defc a f backen u t r i n n e r ’o e b ! är gansk-a» rin gan _{P a lttisiio ld .} citi in D ig eliù Dissert, de Husaby. p. a 8 . — Fons S. Birgittæ h o d ie B isgâ rds k ä lla n

vocatur. E u ndem a liq u a n d o iS. O lavi fo n te m esae appellatum , haife testari v id e n tu r: — — • S. Olofs kjälla, '.sam andre skrifva o m , lärei

In hoc i g i lu r O la v u m sa c ro lavacro p e r f u s u m credimus, et forsitan ra ti o n e hujus rei h a b it a d o m u s illa hunc prope

e x s t r u c ta e r a t 48). Nulla saltem adest r a t i o , cur veterem

illam annotationem irrita m habeamus. Q u o d enim o p p o ­

n u n t , eam esse rejicie nda m , q u u m fonti nomen Birgittæ im p o n it , an te q u am sancta illa femina v i x e r a t 49), opinamur, aliam ejusdem nominis Svecis a n te a fuisse cognitam 50). Quae quidem opinio eo minus a vero a b h o r r e r e v i d e t u r , q u o d alia scripta Svecana idem h a b e n t n o m e n , ante t e m ­

p o r a nostræ Birgittæ 51). J a m v e r o in S. Sigfridi fo n te,

vara t h e n , som ligger v i d Huseby uti Biskopsgårds g a t a , när intill v ä ­ gen, vester om Huseby kyrkio. U llenius, H endecap o lis Visigolhica.

Mscr. (circa a. 1718 conscr.J in collect. Lectoris Carl/nark.

4 8 ) T h e t stora s te n h u s e t , som ä n n u en m u r står quar efter vid Huseby, lät Bisk. Bryrfgel d. III. Gerlakssou, v i d slu tet af sec. X V , i stället efter en liten trå kyrkio ther sto d , uppbyggia TJllenius, L. c.

4 9 ) L in d s k o g , Beskrifning om S k a r a Stift. T . 2. p. 55. cfr. Ser. Rer. Sv. T. 1. Sec. I. p. 8.

50) Alter [fou*], Birgitt*, non W asten e n si, sed antiquiori cuidam, fortassis Scotica;, vo cabu lu m debet. Celse, L. c. B y r g h ilta , en q v in - n a , troligen d e n i S kottland i 6:te å r h u n d r a d e t lefvande S. Brigitta, e f te r h vilken e n källa i Husaby blifvit b e n ä m n d . Cod. Jur. Veslrg. p.

5 7 2 .

5x) Biskop P e d h e r i Forsenn k y r c k e h e r r e w a r , H ann w a r i sinn aaker snell och klar. Sancte B rig itta prebenda f u n d e r a d h e hann.

B isk. B ryn. R im c h r. in Mon. Benz. Prœbenda B ir g ittæ , q u am i n ­

stituisse f e r t u r , n o n h on o ri ac memoria; &petfiicce nostratis Birgittæ, quae n o n d u m inclarescere co e p e ra t, — — dicata f u it, v e r u m alleriu»

Senensis. B e n z. adnot. in h u n c locum. — Man n e n n t einen grossen IJaqflen

heiliger Schüler u n d S c h ü le r in n e n , w elche er (P a triciu s, -f in te r anu.

455 et 4q3) daselbst (in Irland) gezogen haben soll , u n t e r w e l c h e n die heilige B rig id a in d e r ganzen abendländischen Kirche so b e r ü h m t g e w o r d e n , u n d lange die v o r n e h m s te Schüzheilige in d e r Insel n a c h

d e r Jungfrau M aria gewesen ist. Schröckh, Christi. Kirchengesch, 1.