Disputatio philosophica de bono transcendentali quam ... præside m. Petro Aurivillio ... publico examini submittit Olaus T. Rozelius w-both. in audit.. vet. majori ad diem [1] Septemb. anni M DC LXXV.

Q F . F . ^ S . D I S P U T A T I O P H I L O S O P H I C A D e

BONO TRAN

SCEN DENTALI

QUAM

CumConfenfu Ampliflimæ Faculeatis Philofophic* in

R egia & celeberrima Academia Upfalienfï V ' & Æ S I V E

M. PETRO AÜRIVILLIO

Ance hac Log. & Metaph. nunc Græcæ Linevæ

ProfclT. Ord. ,

Pubtu o Examini fübm ittit

S.* R.* M .tis

Alumnus

O

laus

T. RozELiusW-both.

In Audit.. Vet. Majori

Ad diem / . Septemb. Anni M D C LXXV.

i.»——... i

D

n

. M. PETRO STEÜCHIO,

Dicecefeos H ernofandenfis Snperintendenti

opcimè merito, Confiflorii Præfidi Rægiiq; ibidem Gyranafû Ephoro graviflimo, Patrono fuo

propenfdfimo.

Reverendis fime in (hrifo

T

Otus mecum dubito, an Ampliffimo Nomini T u o primum hunc & juvenilem ingenii foetum inlcribe- re audeam ;cum præfertim non ignorem/viris litera-

rum laude claris parum convenire ut dedicentur, nifi quæ polita omni bus q; numeris abfoluta refipiant ac fpirer.L*.

Verum enim vero, reverentiam obfequiumq;illud quodTi- bi ut Promocori meo debeo, confiderans, gratirudinis ali­ quam tibi declarandi figgificationem aliam hocinrerum re- periÆ habi?u mim&é potui mearum : Accipe igitur,quario,.

Revcrendifllme Pacer, benigno & fereno vultu hoc quale- cunq; fpecimen ab immaturo ingenio inq; herba adhuc con- ftituto profeäum. Accipe Rudiorum meorum primitias infummæobfervantiægratiq; animi nuncium ac tcftimoni- um. F;t ficut Patronus Temper erga literarum cultores exti- rifti Bonus*) ita me quoq;parcem aliquam illius B o n itA tù {en­ tire dignare. D e cætero Deum Ter Opt. Maximum omnis boni fontem ac ausiorem lupplex veneror, utTc, R evendit lime Pater, diu incolumem ac fupcrftitcm efle velit, infui nominis gloriam F.cclefiæ patriæq; commodum, Tui tuo- rumq; emolumentum acfolaciumi fic vovet, yoyebitq;. dum vita erit, lemper

R c v tre n c ü jfi* * D .Ti V f *

Humiütmu* cliens

§. I L S ic,q u an tu m in ftitu to n o ltro fufficere p u tam u i, declarata

definitione nominali

, ad

realem

ex hi- bendam me confero, quod Cicero quoej; re d e m o ­ net

1

. i . de O rat. p. m. 184- dum ita ait :

principio fie ri

in omnibus dijfiutationibus oporterecen/eo* ut quid illud f i t ,

4de 4 no dijfiuteturyexplanetHryiie Vagari, & errare cogatur

orat

,o

f i f i qui inter fe diflenferint, non iden efje illud de quo a

-

g iW tin tM g e n t.

H anc vero Boni fcu Bonitatisdefi- m tio n em com m odam fore exiftimo.

(Bonitas e ïl

JjfeSlio E ntis Tranfiendentah U nita reffieSliValn conve­

nientiafeu congruentia cum Voluntate Divina confiftens*

§. I I I . C um

Bonitatem AjfeElionem E ntis

nom i­

n a , indico ei optim e convenire om nia illa requifita quae M ethaphyfici adferre folent ad A ffedioncro aliquam conftituendam : 1*

enim intime & perfe ex

natura E ntis flu it

,

t ? à pofleriori eidem competit

♦ 2.

eïl

ab ipfo SubjeÙo diflinSla,

etiamfi non

realiter & q u i rem,

formaliter

tam en &

qua conceptum feu propriamyut loqVun-

tu r% conceptibihtatem,

i. e.

convenientiam cum voluntate D i­

vina,

quod innuit quo^acutiflim us SvaretziusDifp. M etapfn 1 o- S ed . 1. num. 17. hoc modo :

Dicendum

eïl tamen, quamvis in re non fit diflinSlio

,

à nobis tamen con-

dpi ac flgnificar i admodum difimBorumfic. per modum for

-

m a denominantis & rei denominatœ ,& ideo flgnificari illam

formam ut perfeftionem accommodatam ei in quo exi flit, in

quo computatur natura 'is connexio ejus cum tali form a

,

&

sta diflingvi tale bonam ab E nte Jaltim ratione*

D u

ttoîtt'n it Uns feu fubjeclum paronymie.

4. Demq;

cum

E n te reciprocatur :

absq; enim om ni erroris periculo d icitu r :

Omne Ens eH bonum,

& vice verfa,

omne bonum

efl E ns

: quia bonicas in conceptu fuo adaequato im plicat Ens : unumcj; illorum tam latè patet ac a lte ru m ,q a o d cx A riftotele p ro b at Jacobus M arti­ ni

1

. I« partit* MetapH, Se6t.

6»

ubi hunc in m odum lo q u itu r:

Bonum totidem dicitur modis

,

quot Ens N a m

is* in Subflantia dicitur bonum, ut eîi Deus i s mens, is* in

qualitate ut eïl virtus : & in eo quod eïl ad aliquid, ut utile :

is* in tempore,ut oaafio

&c*

Tranfcendentahs

dicitur, quia n o n ad determ inatam aliqaod Entis genus re- ftri<

5

fca eft ejus ratio, fed om nia Pradicam enta trans­ greditur*

JffeEtioeSl unita,

quia fuo conceptu ex-

h aa rit

8c

com prehendit totam Entis latitudinem & fine d ifjunftionede E nte prædicati poteft.

§. IV* Indigitatur

ç o x v o formale Bonitatis m

de­ finitione data, (eu id quo ab aliis .//de&ionibus d u ftingvitur,fcilicet

convenientia feu congruentia cum Vo«

luntate D ivina

: illa enim eft infallibilis norm a & m enfura, ad quam omnis bonitas eftentialis exami­ nanda erit, cum qua fi convenit & congruit, verè etiam talem bonitatem poflidec ; Ens vero infinite bonum non poteft quidquam fuæ v o lu n tati re­ pugnans creare, fed om nia quaecunq; cxiftunt ne- cefTeeftcum illa cong ru an t & amice c o n fp ire n o . (Videntur quidem mala, quod q u ^ in tranfcurfu hic

indicare liceat,etïam dicere qdanda convenientiam ; Sed fi form aliter & ad Divinae voluntatis norm am exam inetur, liquido conftabit non nifi mere fi& am illam effe, vel mere apparentem ) Minus itaq* re<

5

t c faciunt illi, qui

perfeflionem & bonitatem

habent p r o una & eadem affe&ione, quas quidem m agnam in­ ter fe habere concedimus cognationem ,om nino ta ­ men cffcafteftionesdiftinéfcas, cum

perfeSlio fit ab/o

-

Juta, negans EntitatiVum defeUum

,

bonitas

vero

addat re*

ffettum ad V oluntatem D ivinam ^uodSchciblcTus

quoqj ;

benè declarat

1

. i. M etaph. cap* i i . t\. 4 I . & 42* dum ita ait;

U nde/equitur, perfeElione non pn/Je comprehen­

di fub bonitate tranjcendentali, quia inter fe /olum in nomine

boni conveniunt, in re autem nihil. Sicut & totum quod par­

ti opponitur, folum m nomine convenit cum perfecto, & in re

nihiL

N eq j poflfurtius facere cum illis,

qui formale hoc

e/Je relationem realem ab E nte diftinElam Entigfuperadditam

contendunt, cum(praetcr id quod bonitas non fit rc d iftin & aab ip faE n titateq u ae denom inatur bona) relationem tantum dicat mentalem ad voluntate D ivinam ( minime tam en eo fenfu quafi bonitas no n revera aliquid effet extra fi&ionc mentis) Ver­ bo*,

Bonitas non fluit ab E nte tanquaEffeÏÏus à caufafcà ut

ratio quidam conceptibilisEnti verè competens

,quæ intra e- jus conceptu fimpliciffime clauditur* Pari ratione valere jubemus illos, qui

formale Bonitatis in qualitate-*

collocant, quia,e.c. fi vellem removere om ne extra­

n cö m ab

_{ciïêntîa fabftantiar praeci}

_fè

_concepta

_Sc adprehenfa adhuc tamcn ilia effet aliquid bonum

Sc

adpetibilc. _{T an d em etiamdifceffum facimus} a b illis,qui dicût

_{bonitatem confiftere in negatione defeflus,}

entn ilia fit formale

perfeBioms,

_{hanc verô a bonitate}

effe affe&ioncm diftin&am fupra ivimuscftenfum. Idem fibi diétum habeant illi, qui

_{formale hoc dicunt}

fundamentum obtinere in extnnfeca tantum denominatione

._», q u o d aperte repugnat Affeâionibus Entis, q u i o- m nes convenire debent ab intrinfeco, quod ex re* quifitis fupra allatis facile patet«

§. 5. Ha&enus de

definitione

_{Bonitatis pro ratio­}

ne inftituti egimus; re<

5

_{ta nunc ducimur ad ejus}

diYfwnem.

_{Praeeuntibus itacj; Metaphyficis norL*}

incelebribus, con fideramus

_{bonum aliud effe fer efjenti}

_-

am9 aliud per participationem,

_{feu quod idem c}

_ft,aliude/fe

creatum aliud increatum

.

_{!Bonum per effentiam efl id quod}

à fe tp/o adeog in dependeter ab alio effentiœ bonitatem

habet, quale bonum quia

IDeus /olus esi

_{etiam folus eo eft de­}

nom inandus, qui

_{/ impliciter}

_,

_{originaliter Sc per effentiam}

eft bonus, quodChriftus quoq:ipfe declarat Matth. ip : 17 dicens :

_{quid me Vocas bonum ? /olus Œ)eus eß bo­}

nus*

_{De hac bonitate fie differit Thom as :}

_primum

bonum eft

,

_{quod per /uam effentiam bonum eß, ob hoc unum-}

quodg bonum eft

,

_{in quantum participat ipfum per modum cu-}

'qtudam ajfmilationps

«

_{Bonum Vero qer participationem il­}

lud dicitur, quod bonitatem effentiœ àjummo Bono habet de*

rfoxtam i? communie ttam* fic omn^s creatur* bon* fans J e c n l v n f v t , participative <j* depenlenter, Ü : q u b o ­

nitate ite r u n T u o m as hoc m odo: licet creatur* a{~ pe!l"it irb o n ta bonit ne proprta intnnfece iff fo r m lite r , a t- t i n ,}i Innit äten eam deoeniere à bonitate Vei tan<ju m cau • f a Efficiente, exemplari iff finali to tm bonitatis extrin/ecc.^

& caufahter.

§. VI* C oronidis loco n o n im m erito addim us illa d , n allam in n atara Dari m alum tranfeen- d cntaleo p p o fitu m b o n o , idq; ob fequentes ratio­ nes. 1. Quia bonum adequate reciprocatur cum Ente~>, nullam q; Ens eft quod uon habet cflentiam v o lu n ­ tati Divinæ convenientem* 2. Cum principium o* mriium rerum fit fummè 'Bonum, igitur necellc eft a t omnes res ab illo produ& acfint bonae. 3* Quia 0- mne Ens aut eft creatum aut increatum ; fi hoc, non id poteft (use voluntati contrarium effe, adeoq; fic dicit form alem rationem bonitatis fcilicct co n veni- entiam cum v o lan tate D ivina; Si illud, om nino ita id produxit Deus uti volai t,cum Deus nunquam ali­ quid egit velpofthac fit adfcurus quod non velit a- gere,quod etiam formale bonitatis implicat & com ­ prehendit* U lterias quidc m 8c prolixius haec per- {eqaenda eflent,fcd illud prohibet inftituti ratio ni-

miaq,-temporis brevitas»

C

0

<K

0

L L A A .

i. An E ns confideratnm in abftraäiffim a fua nata­ tu ra habeat aliqua principia efïendi ? Neg* 2* A n Philolophus femper teneatur loqui fecun­

d u m puritatem T ullianam , vel alius Scriptoris? N cg . Dift.

3_{* A n verè d en tu r Affe&iones E ntisT ranfcenden-}

tales? AfE

4 , A n certus fit Affe&ionum unitarum numerus? r AfE

$. A n omnis malitia (It in bono? Aff*

6> _{A n univerfalia revera fint in rerü natura adeoq;} E n tia realia & p o fitiva ? AfE

nm

Q

Uandoqaidem Caufa Efficiens primaria fit ipfa Bonitas & bonum per edendam ; fecundariaquoq; per partici­ pationem ; Materia, Forma ac Finis Difputarionis hujus fit etiam bona, NonpofTum non quævisbona ex animo verè non apparenter bono apprecari Pereximio, ac Eruditiffimo D om ino Refpondenti bono Amico meo. Faxit fummum Bonum ut perpetuo benè ipfi fiet. Independens Bonum confirmet in ipfo Bonum Naturale, ac Morale, Bonum Ho- neftum, Jucundum ac Utile quo dereli&o tandem omni ap­ parenti Bono ad Verum ac Abfolutè tale fummum bonum evehatur, illudq; habeat obje&ivè ac formaliter confide- randum. Quod L. M. GL

exoptaf

M. Mart. Frid. Hermann.- T or£. Mifn,

'Ad eundem.

J^Unquam fcre magis decipi ipimur homirtes, quam cum

no-bis dijudicandum eft, quid bonum fit nec nc. Alij coe- cos mentis impetus, Senfuum libidines alij, pars confvetudi- nem pravam fequimur & fcita plebis. Saepe fallax im ago boni illudit limplicitati noftrae ; & puerorum inftar ludi­ bria quaedam ac fimulacra captamus. Saepe dum nobis b o ­ ni quiddam tenere putamus, venenum alimus in finu, & perniciem noftram ignari fovemus ac ample&imur. Q uo magis praedicare convenit, tuam, amice optim e, pruden­ tiam, qui argumentum difiertationis legifti ejufmodi, quod fuo ambitu bona omnia comprehendat. Scilicet eae demum cogitationes verè conducunt vitae humanae, quae idagunc maximè,ut normt quid bonum fit; Quemadmodum itaq; haftenus gavifus fum integerrima amicitia tua, & gaudere (pero inpofterum : ita nunc non minus tua caufa gaudeo, quod id à te nunc prodeat fpecimen, undè certiifimam ca­ pient boni omnes fiduciam, Te & virum bonum & bonum ci- 'i/fwevafurrm patriae. Quod ut cum incolumitate tua & fortuna favence fiat, DEumTer.Opc.M.ax.fupplicibus ve­

nerer vocis, Vale.

Sic t contubernali ac amico fuo fidelifiimo & f erdilefto gratulari voluit, in iti­

nere conflit ut ut

Ericus Petraeiw Godandus.