Technē kata bion sive ars recte regendæ vitæ cum approbatione amplissimæ facult. philosophicæ in regia academia Upsaliensi svb præsidio ... Petri Aurivillii ... ad examen publicum proposita ab Haqvino M. Bohlin. Ang. in auditorio Gustaviano majori ad die

17.

Ct

B.

V.

TEXNH

KATA

BION

Sive

ARS

RECTE

RE-GENDi V I T iE

Cum _approbatione

jdmpltßiw#

Fdcult.

Philofophic#

In

Regia Academia Upfalicnfi

s vb VRj£$1d/o

M.PETRI

_AURIVILLII

Log. & Metaph. Profefl. Ord.

Ad examen _{publicum propofita}

ab

H A _{QJJ I N} O M.BOHLIH.

Ang.

i»

Auditorio

_Gußaviano

_Majori

Addiena

ij

Junij

A.

1671.

Up s a l u

ExcudirHenrichs

Cur10 _S.R.M,#?

Afadenai®_Upfalienfij

_Bibljopola.

/;-"

■

■

<,

PROOEM1VM.

IN

folet

omni

iura, quo

arte

& doärina

pottßtmum patto

add:fcenda,pracipua

ipfa principia &

ejß

quodfundamentiloto fubflemitur, inteiligt debe-ant. Hüen'rnaccuratepofitü, &melius deciinari

erroret,&quiiquid ad reliqüamcognitionemfpefiat, comntodius_{fuperßruipojfunt. ld verocdteris com¬}

mune,jurequodarn potierefibivend 'tcat hat, de qua

ditturifumM,ar< regend* vit*. Praterquam entm

quod hicproclivüadeo ad lapfum fitviajumnunquatn

nonanifüo_{partteraclorportingentes tetidantur}

infi-du,etiam_{pertculofißime& fummo fape cum totius} yitl _{difpendioyiomminuntur} errores, Eß denique

bujusartütanta exceüentm, utnon modo vulgärtbus

cunäü_{lotgijfime pracellai, fed & tn iis ptarogati0} rampofcatßudtü,quatngenua magts,& velfiiendi

^duntaxatdefideriovelaliohorteßititulocoliconfuevo' runt. _{Itaenimfermetumingcnio humano eß}

com-paratum,ut non pofiftt femper in jucunda & grata

rerum_{contemplationefubfißerejed} necejfiumfriquen-terbabeat_{ipßfeoperidare,& quodbenedidicit,per} boheßasaäiones ahisquxbufcum vtrßitur, confpicu-umreddere. Ut uiYomortales hoc_promptins exfe»

querentur,indidit DenstUorumanimü _quafdatn

im-mota veritatü &cum ateriu HEI_jufiit'ta>

bomi-numquementibus_{primitus indita ptrjettiene,}

con-grumtes_regulas, ex quarumprafirtpwneicfium

hx-bttviyere,quiinJocietate humanabene beateque de-gtredefiderat. Defiderarevero hoccum omnes fo-ttamjmomerito debsant,nonpoteß_{nonhosargumen}•

iumquodpra manibitsefi,gratijfmumvideri,utpote' 1

quodipfum hominem advirtutis paUßram duett,in¬

format, &fumma fäuitatis,quaqutdem \n chilivi*

taobiineri_{potefl,partietpem reddit. Sed licet}

bu-jtisartistanta[it utilitas, necejfitas, &quam mode'

dixi_{dignitas,miraritarnenfapiusiterumquecontigit,}

cowplurium temerartos auftis,quiutproprio vivendi inßituto magis placeant, eampeniiusfufiulerunt j in

natur am, _{ipfumqueDeumplusquaminjurii: contra ~}

quofdam tllorum,quialias dehac honeftevivendiar* _fe¬

te_{tnßgnes commentarios}confecerunt,i(lorumflropbis' _*£ minusobyiam _ivij[e>[ednon raro id quoda muhit

re-tio_{feeulisprimuiux&vopfaov fucrat j num fiilket}

ék

in natura_{aliqutd fundämtntum lue ars babeat, ut}

5|

veredäriftatuatur _; & [t hoc, _{num aquoquamde-}

^

ceri_{pojfit• velintermifijfevelleviter tantümattigif}

m

fe. Hacautem cumvitaartem quarentiomntum pri-nio_{novijfe incumbat,cenfultumduxi in Ulis qua ejus}

exißentiam, fundameuta & addifendt modum ad/' ~

firuunt, itsgeniumoccupare mium,pauci/qtie id quod k me in hane remad_fem poteft, edendi_fpeiminis

gratta compreherJere. Teinterim EenevoleLector, bumiliméac _{ojficiofe rogoutmihi}adfis_benigno

am-ex

mo ; in bis_quaaddeutnenjudicii tut_minusfubßße- _tej

repoßunt, mihi juveni igtiofcas; _in Ulis _{autem qua (a} probabis,eorum,quiißamadocuerunt,bona fidei di°

ta|

feipulum habeas. _ql( an ita jfÄT ä 1 i,iy# c7

)te'\

y

n- _{/. N. L}

C A p. I.

'A

VGLDtAjCtmoV.

$• !•

"_{Leganrcr admodttm officium}

»fehominis_{expreffit Salluftius lub} ininura _{operis (ui,a dum ait.°}

Omnuhemma_{fumma openiti}

de-cet, tte vitAmtranfeant

vélutipe-cora. Convenitcriim, tu» _qui

excellentibus donis& vit»ad» miniculisa natura eft inftru6his> vitam pulchré

inftituat, honefteque vivac. Mulcisveroroo# dis antiftare brutis hominem, evinctmt cum

corporisftru&üra,t£trn vcl maxirné mentis rnira

agiliias. Naturaenimcum cateraianimantes

pro-nas_{abjeciffetad paflum,} folum héminem erexit, & adcoeli_{quaficognatidnisdomiciliiprißini cenjpeäum} excitavit. h Ut fic _{äugufta fua formaDeumfa0}

terettir_{arttfieem:Dnlcognttichem icelum intuendQ}

caperepoffet, icjusqueinbehc vivendo fe imi-tatoremelfe_{debere, ollecderer* Tantas} tara-que cleganti itfu&uras praefecit moderatorem animum, _quo fieut Deum maximérefenmits,

ita^utCydonius Orator eleganterfcribite, km-Å i

ä _{S.Cat.c. l.p.m.i. b Cic, del/. 1. x,e. y.p. m.4x8»}

cMin. Fel. in qElav. d de. I, 1. de natur» TieobMü

- »

i

M&ftDTnV7TZIH KJlavhoiiruvJ\åli(>H. 'oAop^g VII CSTT o V2#f, «Wf£_{71$ yytfAUVCM pfntofW} XåtJvfAi

*P'

XJt] 7SfO$ SCiVTeV l(j) TW IfltUTX 5TO01 Orft

C'C

arv *v&£Mx*v > «V «v a/ oixict iicmix

n:

<srf5f «V rXVTTK TiTl-KTW. >&A Ta T«» 't/UV ^ Ta Tt?' pl(

(Ti?A«v. Sedhnic Dominolibertatis abtifuiibcr tas _{penéomnis in}

licentiamdegeneravir,

_quan

^

deinceps omnis generis

mala infecuta (unt

,

$

in his _{quod maximum}

_{elt, &}

_reliquorum

_om.

_co

mumcaufajn _{ipfo homine}

_infelix

_{pugna, q»;}

_!

corpusmaléfanmnanimo

relu&atuiqdum

illtid

co

cupiditatibus immovigeris

repletum

omne re

^

gimenrefpuit: hicaeger

defperafa

vi&oria,

fua

He

fponreemancipaius,

libtrratemprillinam vindi-

rei

careminuslaborar. Vemmenimvero licet hoc

Vitium,corporisque& animi

diffidium

a primi!

Vl!

hominibus _{propria culpa}

_conrraéhun,

_polieris

lurhaereditaria,tamur&eadhceferit,utveicon-

£!

creatumbomini acompluribus, vel _a vitio _ma

terije effe _{( qöanquanr» faifo utrumque)}

_vifitir

_*

fit: voluit ramen benignitas DE! in civihbi» qinsdam femina rebcia

efie,

reÖitudinisqiie

*€

fcintillulasextare,quasquiaccendere velir,

pof-fitad veri_{jtiftiqueriormairijnonin pauciscerne'}

'

re verum,forvittitisque jngurnmagis magisque

|!1

excutere, ut aninnus fno qtialicunque vigori:

!

corpusobfequioreftituatnt. Necuiiquam

de-

Vi

fuere.qui, quod magno conatu tenrarunt,

felici

ra

quoque fuceflu perficerent, ut

feil,

vita

&

me*

V1

nbns,nonBruns_modo, fedhominibus quoque

m

cgtcris _{antiirarent, fuavilfimoque quarnndarr}

tu

vir

virtu tumconcenti» intantumeminerent,donec

l^{

ipfaro

humanam

fortem

egreffi

i

rudibus

fimpli-^

cioribusque

fingerentur, Sc

in

numerum

Deo-re'w rum

adfcifcerentnr.

Alii verö ftipra

vulgusfer

; ~ pienteJjqmbus h(ic commentum minus

proba«

b6r

batur, magis

(olliciri

fueruntde

jnveftigandavia

natt ^

procedendi modo,

quo

ad

rantam

in

hac

mi#

^

leriaperfedionem afcendermt

j

fatis

gnari,cum

om corporitam

mnltis

modis

profpecfcurn

fit,

nul-liimquedcrur natura;inyentum,manibus aliisve

corporisinftrumemis ftibje&um,

quod

non a# liquando in artem creverit j nequaquam tam

p

necefiario

bono fruftratam efle hominis

men-i(j, tem, quin

Sc illa

habeat

vcl

habere potfit

ali#

j quam artem,

undé fibi medeatur,

toramque

m]- vitam

decenter

regat.

- V.

Hujusartis,qua: vit«regend« ma*

oi)-

8'^ra

e^i

fimdamenta eti)

ipfanatura

ftruat,nul-lusquefit,quinoninfitanatura; vi compellatur

: _adid,

ut adminimumvelit bonus efle vel

vi-deri: dubitaritarnen_{cccpitå plerisque,num veré}

'

detur_{aliquatotiusvitxpubliceprivatimque}

re-0I_

gendse

ac

ornand*

ars ? tum

quod ad virtutem

ae, ( qux

hujus artis Sc

caufa

»5c

effedns eft

) na-e tura non unum

fingnlis, Ted aliis aliud

iter

often-n ,

dere videatur:

tum

quod

non

eadein

arsin quo-vis vitar genereobtineat,fed aliamrequiratdo*

|1C1

mus,aliam

civitas: imoinutravis

Harum

novas

, vivendi rationes,novamdiverfamquevit»

nor-U{ mam

poftulattemporum farorumque#

qu*

tan-*

n; tumnon

in

dies

mutantur,

divtrfitas#

ut

nulla

protide infallibilis

ars, qu*

vel

certas

perfonai

Scfocierates,veltotum h nnanum _{genus com} modemformet, daripoilir:fed quemque ex ar

b/rrio ftio,fortuna_{dwce, optimé vivere, a&i.}

ouesqtiefuascertaealicujusartss regubs

prxce-ptisquefolutum, ordinäre po/Te. ItaquidemiIii, Verumhxcnosnihilmorantur, _{quominus dari}

aliquam ftatuamus vita: regulato arremque, Hocrerout melius innotefcar, duas adverfa;

fentemiasin_{antiquitate fatis famofas, quarura}

tina arremipfam _{: altera} ipfius _{ufum penittis}

tollitjexarainabimus,quoterti«, qnx & artem Sc_{ejusiufigne.m tsfum pr«reliquisomnibus}

ex-tollit, ftiaimmotaconftetveritas.

III. Inter_{illos,qui artemvitae tollunt,}

ftinr _{gentilium perpliirimi,neqiienulli exvulgc} Chriftianorum, quicum dea£honibushumanis,^ rerumquecivilium eventibus loquuntur , nihil

frequentiusinorehabent,qnamilludMenandri:

a UO&COOV) Tt'^V, _{7V%*]f V»} &v>l3-ttv rr^ty^xV *jedjßxA'icv;. Seil t-.t explica. tius «xTueovhrafto eorum meuternrefert O" cero b i _{vitam regitfortuna nonfapientia. Et}

Piutarchus c : Mortaltum res,_forsnon

provtda-tu. _{Sufpicanturenira fortunx c«car imperio}

cuntfca_{fubje&a eile,} nec _{quicquarn geri} poITe

abfqueejus aufpicio, Si verö quxratur, qua Sc _{qualis hxc fit,vixidem velapud paucos} re-periesfignatum : imöapudmultosnoinenejus au'

a _{Sent. 95.«V b Tufc,fHtß, Hb,}

5.c,9.

ona! _{audias, rera vero} illo nomine _notatara

fruftra

om _{quaeres. Prima nobis}

fir celebris

_eorum

fen*

car

^ tentia,quaperfortunam

Planerar,

prsecipué

ve-rofol Sc luna, eorumquemortis atqueinlluxus

ece- juhxcinferiora maximé efficaces

indigiraban-iUt, tur. Hoc feafn videturftatuifle Pindarusfor¬

dan tunamefleunara _parcarumScquidem fororum 9»e, pqtentiflimam,

quodhaud malé confentit

cum

rfa« fato_{quorumdam Orientalium, qui}

_inevicabilem

rum _{quandamneceftitatemex}

aftrorum

pofitu

e*tru-ftüs xerunt. Accelo_{deincepstradu&a}

_eft

_{vox> ut}

tern ex _{SefipatroCarifio} obfervavjc

Thyfius,ad

de-ex- norandamnaturamfeu indolem cu}iisque,quam

aftrorumconcurfus cumaliiscaufis rebus indit,

nr, quamque,utilli ajunt,mores

fequuntur, &

hos

•Ige fortunafingulorum. In

hac

ramen

figaificatio*

nis)Ä negenii _nomen magis

ufu obtinuilTe teftantur

iihil _{fcriprores anriqui.}

_Quia

_vero

_fuerunt

_qui

_nec rlri: _{ipftusnatura:fublunaris,nec}

_{coelorum vimfaris}

r n vifi funt perfpeä-am

habere,

fortun® inrerim

!«■ _regimen afliduum,vel maximé in

iii

admitre-O' rent,quorumcaufaeeoslatebant,mentem

quan-fi dam _{peculiaremfingerecceperunt, qu®}

_å

cce!e-iett- fti numine inhuacorbern_{ablegata cun&a}

rege-rio rer,Sc inevitabüiimperio, mensfincmeate,

in-conftans,onsniaverfarat. Quibus paulo

fanio-[uaj res Platonici, qui

genios

fitos

in

fupracoeleftes,

re- carlcftes Sc fubeceleftesdiftinguendo,inkis for*

jus tunam coüocarunr.

Qnodipforiim dogma,

ut

au' multaalia, _minus feliciter in fcholas Chriftia-nurum illatum,ipfe_quoque

Auguftinus fecutus

vi-« 4

videtur, forfunar voce _{aliquandö tifus} j emus ac tatreninretraéhojeftia a _{ipiumpoenitet,dum d;}

fortun»nomen deEcclefia Chrjitiana abolitum _rc

exoptat, utpotequodhomines in pellima con- m fvetudinehaberent, _{eandemque cheerent De- m}

um. Fortuifostarnencaftisnonelfe_{planenul- ft} los, fateri neceflum habet, fed tribui pofleeos _cc

vel veri DE I vd _{quorumhbet fpirituum volun• rc} Uti : b Quod_{verö demunerelpintuum inno- ni} xio_{planelenfu a Patre illceximio dicitur, id &}

nonfinecanfa in hodiernis Romanenfibus, Sc in hic ad _{fuperilirionem religiofis reprehenditur, G} Sed ad_{propofitum. Memorari convenit6t id, qi}

quodnominefortunaefelixrerum eventus, qua' uf

fi exnativavocis_{fignificatione olirn denotaba* G} tur,quamvis Sc hocnondiurnanferit,antequam @ diabolifraudibus aliö traduceretur, Namcum ft

mortalesinejufmodi fucceflus

memoriam,fta-tuarai velaliud _{quippiam erigerent, conciliata ni}

moxeieft veneratio _{divina, bve per data re- di}

fponfa,five alia qua:credulum vulgus facile te- ri< nere_{potuerunt. Inrerreliquosvero, qui vitat fe} aliquodregimen fortunar tribuunt, funt etiam tu Stoici,_{qui,ut oftendit Voflf. in Theol. Gent, fc}

f, Déum qnatenus &ipfe fatorum legibus ad- fe

ftri&us bona _{largitur, fortunam noraiinarunt. fu} Invaluit en;mille _{quondam mos » utquodvis »}

Dei attributum Sc _{proprietas emphatico voca- pc} bulo_{exprimeretur,quod deineeps nonrarö m* ti(} Äw5-«<tcoccafionem_{praebuit, Namcumvulgus ci}

ad

J

adfuperftitionempronum tiidiret

nomen

quod#

dam infacris_{larpius circumferri, nefciret ve#}

rö,quid propriéeo nomine veniret,

ipium

no-men_pronumine habere_coepJt,donec _cum

nq-minibusDeorummultitadoin infinitum

excre-fceret* Idem in bonitate DEI _exprimenda

contigifleapparet. Culta enimillaell apud

Sy¬

rosnomine _{Gad, quonomine Sc farttinana ve#}

nifleevicerunt_{jampridem magni nominis do¬}

lores._{quiinejtis etymon ac}

_tifum

_cum

_itudiöT

inquifiverunr. Quid, quod Sc /Grabesnomine Gad forrunamSc felicitatem nominarunt. A

quibusnequemultumdifcefferunr

Rabbini,

qui

ufifunt voceGeda,utPerfa,Goda. Cum_quo

Germanorum _{©£)ff Sc Svecoruin} ac ©Söt)._{quandamaffinirarem habereprobabiliter}

ftatuitur.

$. IV- Seduteflverfatile humanuni inge-nium, & advariacomminifcenda valde

foecun-dum,non contentnmfuit folinsfortunse

impe-riocxcoomniahumana f_{.bjicere»yerumad}

re-fellendamvir«_{regendseartecnaddidit etiamfa*}

tum* De_{cujus EfientiaSc vi,nequeminns}

di-fcordesextant _fententise,

quasomneshic recen-fere Sc examinare,cumnoitri inftitutinon fit, fuffecerit notiora illa Sc in _{palacftris literariis}

magis ventilata adferre. Ejus generis quatuor

ponit PicusMirandula, a nimirum

Matheraa-ticum _{quod Sc Aftrologorum.Stoicum,}

Phyfi-cum& _{Chriftianum,quorumduo pofteriorauc}

A _{x fana}

« _{Lib. 4.tont.Aßrol.}

t

fanaretinenda $ prioraveroc

Seholis

Chriffia*

norumomninb exterminanda arbitramur. Pri-mumilludab Aftrologis_örtum dmit, qtii apud

Chald«osSc ALgyptips,poftmodum

apud

gen»

tesaliasbenémultas,maximamquandam erudi-tionem _{oltemarunr, dumquicquid in terris} e-veniret cummaximisminimaadallra ceu fum*

manumina,infal!]bili fegeinepté referrenr.qua»

fivelinadus voluntatismaximé libeiros imme.

diatc influant cceldtia corpora : vel ipfi quod

coelellia fcrutari awderenc, ornnia cceli arcana

exkauftflcnr. Altertim fatigenus,quod ånobis

improbatur,eft

Stoicorum.qnod Nonnus

defi'

nit *)t«jU7r6«4iiffulv d*dyy.y,g, quxneceßitas (ver-ba funtSenec« Stoici: b & Deos alligat, irre*

Vtctbtlu bununap/triteraiciivina curfusr.ehit. iHe

ipfe»mniumteuditormc reäor fcripfit

qtcidem

fatd,*

fedfequttur- Semper paret,

femel

jujfit. quippe

qui dedit

aliquando

moms

principia,

rnotum vero_{ipftuu fecit} fui jurisSc

immutabilem,

_quo Sc_{ipfe quafiadamantino}

_vinculo

_rcnetur.

_Qu,i

verofanioreseranr,animadvertenresquam iner* memA _infipientem

_6nxi(Tent

_{Deum/ententiam}

fuamconati_mitigare,prxter principia motus, ipfum motum &

applicationem

caufarum

f«'

cundarum illitribuerunt, ita tamen ut poftea

fatum _fequeretur

_inevitabile.

_{Reliqua vero} faracum artemnoftramnonrollant,

fundamen-tumqueaeeipian»

ab ipfa

naturaejusque

audore

DEO,

* Lik. 4.t«nt-^fflro!.c.+.p. m. $lZ. b deVre*

T

DEO>_{tantumabeft,quiareprebendamus} , uc

potiuseademcontraEpicureos & alios

phana-ticoSiaut _{providentiam DEI}

impié

_negantes, autdebitamnatura;vim (tolidétollentes

defen-(um eamus.

V. _{H«e qu« de fortuna}

_Sc

_{fato aliata}

funt & adferrifo!ent,etfiqtuedam mitius eXanai-nari_{poffint,/«»ttarnenpleraqueparumdecore ex} dignitateDEIdiäa,etfi Interpretationeadverum

li-quidumque deducas,\\t admemorataSeneex

rerba

addidit _{Lipffus : a. Nam praeterquam}

_quod

indtgnura prorfus fit, hominero creaturarum

pradiantiiTimam årebus natura fe

inferioribus

regi: abfurdumomninqelt, pratcipuam

agendi

vim tribuere altris _{potius quam}

_ipfi

_hocnini,

quem in externis liberrategaudere fini omncs

vident; atque hoc agereidemque potuifle

o-mitrere, cun£tinon _{abrepti pracjudiciis}

inrelli#

gunt. Necfatis centtat,quocqnfiboin

civili-busfemel _{atque iterum ingeminetur,hoc age}

, id _{omittéfhifi porenria eadem faciendi}

omit-tendiqueinhomine efiet. VixextititTyrannus,

qni alicur fiibdito,nedum åfegenito vel fado fuftinuerit _{fubpeena capitisonusaliquod grave}

injungere,Sc ßmul,ne idefficiat,viresinhibere vel_impedimentum

ponere. Talequid

fortu-namSc _{fatnminferre, aninaadyerttint qui cum} judicio varias illas ä nobis nctatas fententiaV

examinant , quod hic pliirihus

noti facimus»

cum earum_{falficasulcro,aptidvere-Chriftianos}

tao\

* _{Thyfiol,Stiic, /,}

10

tam_{ratiene,quåmfcripturajam pridem}

mani-fefto_{deprehenla fit. Imo funt batc dogmara,} quas.utCicerode Stoicorum erroribusmoner, omnino aditum milhim _{poflont habere in}

ur-bem,inforum,incuriam.addimusnos,

infocie-tatem_{quQqueullam\ utproindé}

eas memoraffe

6t refutaffe. _{Quid enim ftulruif quam}

men-tem_{fingereamentem,}

eamque contraomne

ra-tionis Sc _{fcripcura: dibtamen prsficere orbi ?}

Subftantias _{fpirituales intelligentes cuftodes} datas hominibus _{, ftupendaque Sc non raro}

humanam _{perfpicadawi viresque excedentia}

opera

_{edere,lubeotes!argiaiur}

_{iprolubitu ve¬} rb dominari Sc forruna; temerari® manus eas

obire,_{ciijuscunque demum fingantur generis,}

renuit _{majeftis Sc potentia creatoris. Huric}

verb_{fortunam,vel; qualeidifibifingnnt, fatnm}

eflfe.reclamat ejus & naturaSc opera,Sc, quem

ü fuis_{pofcit, cultus : qn* omnia a qnibusvis}

gentilium idolis divertidima fitnr. Ha?c

alia-queanimadvertemes gentilium fanores Fortu¬

nam_penitus,

utvirtuti inimicam rejecerunt,Sc

contraftatuerunt _{quod </«/visßt faber fua} fortu-*a , 4 _{quodquetbi minusfortuna ubipltu eft}

tn* teÜeäns. b Docuitenimeos _frequens

experien-tia, quod glermfyfgc gobre nawn? h.e.

Fortuna _{fequinir ac jnvar audentem}

, vel ut

^lius,induftriam_{fequiiur fortuna ; Sc qui res}

fnas

0 SilUdt_{Rtp.ord.p.m.500.& Viceart. $bf hiß.}

Vol-I dtå- »6.e. 10.p.m,18, b ->friß,1. _{Mag, Mor*}

ii fiiaiita_difponic,ut

_apud

_cum

_locum

_non

inve-niatillud,quod å prudenna procul remotum

vult _{Cicero, non putaram. His neque}

_dif*

fimilia_{reperirehcet defato, quod vel}

_ipfi

_ejuf allertores fibihand conlentienres,natur»

boni-tatevieti liiblatum eonr, dum prajcepta officii

pukherrima tradunt. Non enimviderous fi

ho*

rum difciplinze fibi confenrane»

cife

velint,

quomodo pr»cepta illa

©tficii

firma,

ftabilia,

coniunåaquenatur«, ut Ciceronrs verbis inre fimili marnur, evadere poffunr. Quod _vero Marhematicum illud fatum concernit, nan

o-mnerh_{quidera vim inaåionibusquoqiie}

huma-nisdetrabendumefie afiris arbitramur. Mul-tu certe_{interelt,quoccelo & lolo quisnatus}fit. Omnéca vero rem abfolvere_{penitus negamu*.}

Poflemhsrationes& _{exemplaprofcrre plurima,}

qu« oftenderenc liquido,quamvana fit

Aftro-lögorum, genethiiacoruni ahorumque

planeta-riörutnarsdivtnandi, nifi prolixum föret, aliiqs

quihanerem laudahiliter tra&arunt, in quibus eminet Volfius, a hoc abunde monfirarent. Jdfalremobfervamus,_{quodfi tales quid veriin} fiuuris_{contingentibns,ut vocant,dixerint, fa"}

öum efleid, vel _{quod inrer} pltires easque dit verfitiimas _eonje&urasunaaliquaeventumfot¬

te_tetigcrit. vel quodpr&ter(ydertiemfcicntiamj

geniorum, qui pro ingeniifågacitate , mtilta de

futuris_{probabiiiterconjicerepottum^onfuetudi«,} nem &_{tnflinäum babuerunt}ipfi VAtes,{eH in impit intre*

1

i

tmreiulit/ttit poennm Deatpermittit, qun alias #« Ventura tninime _{fuiffent. a Gaflendus}tres

indi-catcaufas, ob _{quas dicit contingere pofie, ut}

quippjarn interdum eveniatexiis, quas ab K»

ftrologiS prsedicuntur. Una eft forruna feu cafus, cum tam multa eriim effutiant, verba funt Gaffendi, quid mirum nifiinomnibus faÜant. Ne•

mo_{eßtveteriprovetbio}quttotumdtetnjaculans,tion}

aliquando cvllimet. Altera catifa elt

prxdicen-tium_{multiplexvafnties. T ertia cönfulentium}

ignoranria <5c hebetudo. Qux fufius didutt*

Sc_{expofitae ibidem aptid eundemvideri pofTunt.}

b Stoicorum corameatamnefandum _plane

di-duelt, _{quod feil. Deum facit non Dtum}» &

vel infciti» _{arguendum, qui nefciverit motus} fecundos aberraturox : vel _{impotentix ut eos} aliter_{dilponerenonpotuerit: vel malitiae.quod} eos _aliter,cummale currunt,currere noluerit. Porrönifi adiories, qu» in hominem propric

caduntdiberx_{eflfentjquorfum fpedarent} huina-hx (de in bis feveriünae Stoicorum _{) fimul ac} divin*_{leges veré utique}

tumatque redé ex

iisdem _{atqneprxmia peenas expedanda}

fuftii-liifet Sadok «5c Baithos,_{qnodutabfonumridet} Sc reda ratio <5c Sacra_ffcriptura.

§• VI. Supereft ut & eorum mentemdiV feutiamus,qui ipeciofc ipliuj artij

fundamen-tum _{aggredientes,honeftumSc iuftum}

aliquod natura exiftere pernegant : _{Scmeramhorainix}

opi-* _{Forßn.Not.Vol. adTac. /}

14. Ann.c.p, p m.\3« t Vbil._{Epic.part.prior.Lugdrm-y71./ff.}

i

opinionem,

decretuns

ae

confuetudinem efie

dicunt. Hancfentenuamnotfexiguis, ut fibi

videbantur,_argumentis

_defendendnm

fumpfe-runc_Cyrenaici,Sceprici Sc

alii

nonhulli,

_{ut ex}

Laértio a & _{Aporeticorum propugnatore} fexto _{Erapirico b conftar. Cujuserrcris} cau-fa_{aptidomnes noneftlina. Nam}

_tibi

_aliiomnem certitßdinem & reriurocognitionem, nihil fibi

aliisvecredentes,fuftulerunt,aliicontraalterius

didum fadumqneinftar fummi Orauili ample'

di, & in antefignani 8c fui prasceptoris verba jurare affveverunr: qui taraeh8c ipfi erroreob*

falcinati,prorerum fuarum

cortditione

*

loco-rum,_temporUm

> irno ingéniorum diverfirate,

honeftum Si _{jnfttim fibi finxcre. Perfvafum}

énim_{plerilque eorum erat,}

_quod

_resadionesqi

bumanaenihilinfe virtMtjs aut vitii t ipfit verb

'

bonefta & jufla,quemadmodum ex quorundam

rnenre_loquitur

Åriftote!es,c

_taritamdrfferetitiam

iantumqueerror eminfe habeant,utepinienenon na¬ tura _{effe videantttr. Ita absque alioruna ramen} pra?judicio hunciocuna vcrto i Namubi

plerl-queinrerpretes vocabulum vöpxinrerpre.tanrur lege,nefcionum meutern Philofophi fatis fint

affecuti. Cujusde horwinum potius jadicio,

8c circa honeftaae_{juftaopinione, quam ab iis}

fancita_{lege,fermonemefle,ipfecoutextushaud} obfcuré indieat. _{Nequeinfrequeas fuic anti*}

quis,

t L1.i*/trißipp.&l,$.iuVyrr: b _{Pyrrb. Hyf,/„•}

3. (. 24-&if.Cr *dv. Alatb.p.W. 46f. ( N|V

quis,exvocetop* derivafa

opinandi

fenfuad-

£ai

hibere,ipfumq;»ouavpro«Tc|<*

dicere,

quo

modo

viuw Sc _»q[m*

_tjsvfåc*

_eft

_{id,qnod opinio«}

'n

nerartumnoftracalidumätitfrigidumcenfetur. AriftoteleS quoqueipfeoptimus

verborum

fno*

re(

ruminterpres,aon unolocoita

vocabuIum»o'|U¥

n®.

tifurpat, adeo ut netas fuerit de hujtn

vocis,

^

quemnosquacrimus,

fenfu dubitare.

Sed ad

.

inftitutum.

*.'*

VU. Controverfia,qu»hic eXantiquo- * rum_{opmione Sc dogmatis mevetur,}

multa

fe-

_, c«mtertconfideratione_digniflima.

Cum

vero

pleraque å

fcoponoftroalienafintj&qujeipfiui

^ boneltatis fundamentum in natura oftendum, ^ paulo poftå

riobis

adferentur, hic

obiter

not«' ^ mus,quod,erfi opimoSc

hominum

jtidicia

mub

f

j

tum _{poilint in iis, quse} Sc _naturam

Sc

mote$v fpecUnt. omnemtameuvim

hönefti

inde

fuf-

^

pendere,seque

temerarium

putamus, quamcum

antiquisSroicis

omnesafte&us

opiniones

dicere-Namhoneftum & jtiftum infeimmutabile

eft,

f

opinioveroincerra,

Sc

pro

conditione

opinan

ß

tis,_{qui qvod}

deceatire&é

femper

determinare

neqvit,

faepitis

erronea-

Exempli loco

funt

^

Parthi, _quibus

_{tefte Taciro,}

_a

_Vononis

regis

fui_defignati,

_Ted

_Romanoram

moribus

affveti,

_n

jgnotA

virtuteshdbebantur

nov*

ririrf.Nec

eft ullum

f dubium,quin omnes

virrares

omnisque

hane-

^

ftas,_{qvas natura}

_vult

_{adftruäilfimas,}

_corruant,

_B Sc ita_gratis

_nefanda

_diétu

_moram

»onftra

fin-gantor, t

ad-

gantur,ßhomines

juxta

fuam aliorumque

röi-0j0

misfiraaam

opinionem vivere,

<5c

ex

majorum

• iiiflitutis cnnéta jndicare occeperint.

Dece-bitcertciniis finepompa Sc

invidia

fapéré Sc

- ' rccordari_eorum,

q«« Ampliff. Boecleruca mo-\t

"

net,dum inquit : pritttipis etiam

voluntarem

&

T*_{jußa,legüauftoritatem}

_{aßtmationemque}

_tum

_detruni

(ad Werert

deprebendimut,

fi funt

naturdt,

legu

lonfortnia,

i.e. _{ßfuntjuß/t &bonefta.}

_idquodadeode

_natura

legis efi,titfineealex

neceffe netdui

pojftt. Itaque

^

meminifle decer, ipfis

_{relidume(Te,fuo arbitrio circa}

principibus

_fubditorum

tion

penitus

_mo#

g .•

irej

difpenfare,fed Sc

ipfos

quoque

Deo

fubeffe,

adqueejuslegem Sc nattiras

prxfcnptiim

cun-' _öafua

dirigeredebere. Qux veroin

confra-iriumadconvellendum _{jufhim naturale»}

move-^

ri

folent,

bic

llibentes préteritmu,

cum

maxima

^

*

ex

parte

contradicentes

validé

reftinxeritCicero

de _{Legib. a aliique recentiores non}

_min"*

l1IB

quamprifci,qui inindiiTerentia rerum

«5c

See»

srf' pticorumSc Stoicorurn,quas fundamenti

loco

e ' _{nie å}

plerifquefubftetnifölet,cum ftudio inqui*

an

fiveritnr, Sccontraeatn prömmciarunr.

!are _{f Vin. Sunt prseterea non}

_{pauci, qui}

unt

Chriftianiaudire Sc volunt de debent, quibus

:815 _{quidem perfuafum}

_eft

_{rednm &}

_honéltum

_in :tI' natura dari: utrum ramen ei _{ftipetflrni pofiit}

um

certaaliqna vit« ratio ambigmit. cum prtder#

ne'

tim varii _{generis calamitatibus Sc ingentibu»}

raiferiis, piorumSc ad honeftatis leges

viven-"n" _{B tiiiin}

•Lé

tium _{prematurvira. quibus impedifi}

pro votii

ftns_{dignévivefc vclaliquas in civili vita con< Pf}

fpicuas a&iones efdere non _{poflimt. Contrs} veroqui velindiem fecuri vivunt Sc otio tor- t,c

pent t vel fceleribusfeemanciparnnt; velalio

_jj!1

aliquö modo,

fufquedeque

habitahonefti nor. ma, _{degunt,nomine magisquam}

re faomines, !1C omnis_{generis bonis abundant,}

cumramen_ipfo

_fcl

fuovivendi inltituro artem vit« tollanr. Ho. ,a' jrum quidem confideratio viros eciam in _hac niortalitate _{perfe&iitimot}

fufpenfos non raro

tai

tenuit. _{Sed illos meminifle tonvenit: arters} vit«nonineo_{potiflimum fitam efle, ut coram}

mundoexternis _{dtmtaxaC actibus Sc bonis,fui}

cultorcs _{fplendeantarquefloreant :}

fpendere

omninö _{debent, porius ramen animi»cui hic} medicina _{inprimisparatur;}

quamcorporis cul%

tura* _{Nequeminorhitjusartis ufus in calami- T}

tatibuS _{quam ftatu fehci ert, utpote}

qu« per

l

tentarione«_{probos ab improbis,}

ur_{ignisanrum pa}

Sc

_{fcoriaSjdiftinguit»}

_{dum illi in benefa&orum} conicicnria occulta Dei_{judiciacum gaudio fu*}

ca

üinent,content! cum vivendi non _poruerunr, ^

moriendiartifices _{confpicui fieri t hi vero c*}

ce

latnitatibus _{preiii a&iones}

propnas,ut accufa _a^

tores i morrem vero ut_{iasviflimum carnificem,}

miieri refornoidant. _{Verum enimverö} cum OI probi itaprelli. fi qui hodic funt, dubitanter

m

magis 6cexinfirmitate_{quamrttidioartem banc}

pj

irapugnent, facilequeconfcienti« di&amine 6c _r8

fcripturs

confolationibasadeam _{agnofcendam £}

f7

perdncintur,

de

eoruro

faniore

mente non

aitt-bigimuj. Reliquiverö quicontra omnem

ra-tionemdefenfores (uimaliftolidé

imprudenter-que exiftunt,cum nullas rationes audiant, illis hieverba_{impendereminus laboramus,praeter,}

tim cumfabtaeosvalidé refutent,_{qu« his}

mi-icris _{fempiternam turpitudinem & nominis} in-famiaminurunt acinfligunt. _{Itaqueadea,quasi} hancvivendi rationem nobis certam indübita«

tamqueefficiunt,noscönferimus. C A P. I I. K

cflgtrx&JOLfixoi/.

1

IN

aliis,

Arte

initium

vit« adftruenda,

fumimns å

non

naturs

immerito,

omnisqutl

nt

iii

fapienti» primo ac praecipuo aubtore £)eo :

quem pririiamcaufam inltiniroremqüehujüsut

c«terarumarciumeffesvel(ola_{Providentia ejus^} & _{quodinhis mundartisexercet regimen, nos}

certosreddmir. _{Regit etenimnontemerénec}

abfoluté,_(ed,nequavis naturse in hoc placidö ordiuarioque imperio inferatur, omnia , certö

ordine & procondirionererumå fecreacarum» moderatur. _{Singulisenim, pro infinira fua fa>}

pientia,conftituit leges, juxta quas agatit

ope-renturque» ut ex intentione creatoris currant, & amicabili confenfu fubfiftanc, _Nequé

i8

injucundum föret, infilarum legum

coofidera-tionemfigillatiro digredi,fed qeod inftituti rarjo

idprohibeat, fufFecerirhiceamconfideraflTe.qiia:

homines_{potiffimi«mconcernsf} , etfque acterni

juris regitiaa natura ipfis hominum animisinfi.

ta, utfemper effefj fecwndum quod vnam

infti-tuereiit. Hase vero cum una fit eademque

femper, ad ejus prasfcriptum uno modo fefe habere_{quoquedebent act'ones, eiqne}

confor-mari: adeöut temsrariifintj qui dicunt mhil

intereOe,_{quoquis pacto vivat, Sc,utrefert}

Ma-joragius,'Deum delectari dtverfitate quadammomi & _{reltgionum. Arcis vero efle ex prsefcripto}

legishujuscunäadeterminareredequeordinä¬ re , facfié evincit rei difficultas, pronaque ad

laphim via, cum

illecebr«

vari« dr

propenfio

ad_{mal'im quamfsepiffimé hominem lufpenfimr}

tencan:, imo _{fa-pétranfverfum rapiant. Quin} eriamcumeanobisebverfetur rernm facies,m nonabsque difficultate/quid redum,quidfecm

fit,animadverramus ; Scipfa vitia

nonraroin-duantnominaSc _{fpeciem virtutum, dume. g,} temerariiaufus, fortitndinis: _{ignavia modeftii}

timidiras honeitse _{circumfpedionis titultim e}

mentiuntur , Sc in iistamen fummo cum pe'

riculoerratur; _{fequirur neceffariö dari aliqna}

praecepta, perquje erroribus iftis occurramt

Eavero _{per nullam aliam, quam hane, qua}

a&iones humanas eruditartem,melius Sc con venientiustradi_{poffe,omnibusin}

_confeflo

_eft.

19

$. 11.

Dixi

regtdam

illam

ip*i«

hominum

lera- animisinfitam

eflfe,

quod

cert e

valebit

ad

inqui-ratio renda artishujas

principia

in

ipfa

natura.

Non

,cjujc tarnen

hoc

Icko

licebit

ex

brutorum

aéfoonfbus

rerni virturum

Schölam

inftiruere,

quorum

etfi

mui-infi. ta in fuo genere

aliquam

perfectionem

o?ten*

nftj- dunr,nunquam tamen eam

attingere

pofliint,

ique

quamhomo.quippe

cum

impetii

csco»inclina-fefe tionibusque

nacuralibus

unicé

ferantur

bruta

,

iför- homoipfamrationem

habet

ducem

,

quse

fola

nihil honefté agendorum

principium

efl

optimum»

Ma- facitque ut in

human is

quxdam

divinac

perfe-orn åionisveftigianotentur,

dum

omnia

ex

decori

ipto

honeftiqne

natura

fiunt.

Nam

prarterquam

lina- quod

multare&é

vivendi

principia

,noticia;que

e

ad bonihominum

mentibus

naturalirer

infitae

fonti

inho potentiametiam

habet plurima alia

inde

colli-furr gendi»

ad

quorum

obiervationem

non

minus

^iiin tenetur

homo

quåm

prmrum.

Stint

enim

h«c

s,ni quafi

immutabiles

confequentitefponte

fluentes

eciu ex cognitis

prioribns.

Unde

paret

notitiam

)in- jcdvuv»»voiJvnon

nudefelé habere,

fed&

ad

a-ei.

g,

iiorum

plurium

cognitionem

dacere,

Sc

ut

ad

ftjj fuiimdu&um

adiones

inftituantur,

tacité

obli-n e gare. Obligatur

enim

quis

ad id

prasftandnm,

pe<

quod

cognitum

Se

a

hiperiore

fibi

injunéhim

iqna

novit,

naturaque

ipfa poftulat

ac

defiderat.

In

jrur defideriumvero

honefti feruntur

omnes,

quos

qua

ratio

non

omninö deftituit, adeö

ut

nifi

quis

na-con turam humanam

exuerit, «jus vira

fentiat, ho'

eft. neftumquearaet.

Cujusreiteftimonium

vali-Bj

f

fit de diffimum edit comes illa individua _{a&iontina foc} noftrarum_{confcientia,qusefummocumimperio div}

cundis_{imperar,& rar}

—— _XJt

cuiquefua_{eßtita concipit intr<t feq}

Pettora,promeritufpemque tnetumquefuit. 4 loc

ut_{omninöabfonumfit, oequid}

graviusdicam, ali« velle_{hujus vim Sc efficaciamindubium}

vocare, p°

vel_{quod tentaruntHobbes & ejusafieclx,} pe- nie

nitus negare, prasfertimcumilla_ipfa fatis_{potij co} fit intra_{proprium gremiumfevindicare»vulne- 1°'}

raqueinfligere fuo _oppugnatori tanto fortius, b'1 quanto _{diligentiusinillo conamine fe geflerir,}

lindeverooriatur _illavis &_{obligatio, qua ho¬} mohonefté _{agere tenetur,non minns a mnltis}

difquiri folet. Grotius h quidem eandem ad

naturalem_{propenfionem revocat, qua homo,}

etfife_{fuperiore, cujusfoedere vel}

patfcoobliga-ri _{poflet.nefciret,tarnentacito}

impulfuferretur'

ad natura; fua; didamen obeundum. Contra

autemdifputat Zieglacrus in eruditiflimo fuo»

adid_{opuscornmentario, obligationem}

fcilicet omnem ex _{fuperiore dunraxat alTerens oriri}

5 ideoquequameumquequis fenferit oblgationis

vim,eam a Deo eile. Sed noftrinon efttantas

componerelites.

III. _{ConvenitjÄ:hoclocomemorarena¬}

turalem illum confociationis_{appetitura,videli'}

cet_{quod homorationis Sc}

orationis,aliarumque

facultatum beneficioinftru&us _fit, ut velit Sc

pbflitmultb perfe&ius quam reliquaanimantia

focie-* Ovid.i._{Ftflyy,487, ' b Pfleg, ii}

/.JB.& cc Q ce fe Iii c< d a1 h c <3

Fiufy) focietateminftituere.

Qiiia

vero

in

focietatem

erio diverfiflimafaepé

ingenia

coeunt, qnaeque non

raröcontra vel _praeter rationem

fua

defideria

fequiintur,omnem

qnietem,

quas

inftar

anim«

r. 4 focietatis eft» turbantia;

neceflum eft, exiftat

am,

aliquid.fecr.ndum

quod

_vaga

illa

lubido

cogrceri

are, ^polfir,

hominesque

informar),

quo

potiilimum

pe. modovivant,ut

focierati å

natura

pofitse

fuus

otij conftetvigor,fuaque

tranquillitas.

Hoc

vero

Ine- fola_praritare

_poteft

_vicaears,

quae& in

univer-us,

oftendit,

quid

agendum,

quid

omittendum

rrir. fit : &figillatim

quomodo quis

feeujn,

quomo*

ho- doinfocietatedtcumaliisagat: qtioque paefco Iris quis immorigeros illos afie&utim

ftimulos, huc

ad illucquehominem

fle&entes

de vitae

felicitatem

no,

coneutienres

fubigat,

fedet,

rationique

fubjiciar.

ga-

Quamobrem hane

artem

focietati civili

tam

ne«

tur' ceiTariam putamus, quam folem

mundo,

pras-tra fertimcum exemplainnumeraconaprobent,

fe»

o, licia fuifleea imperia, inquibushaec ars

vignit,

;et contra infeliciiiima ubi ea minüs

obfervara»

j. Nequehicaudiendifunt illi, qui hanc artem,

^js dequaloquimur,obtinere potuiflTe

faltem

tunc

[aS aflerunt, cüm minus propagartim

éflet

genus hunQanum,atqueintracertos quafi ümites

iefe

ta, contineret: nunc vero non

pofle

tot imperiis,

Ii, quothodie exiftunt,

fufficere,

quae

indies

fibi

Uß novas lege!condunc,novumque,ut vocari

foler,

^ Jus

publicum

proratione

fui ltatus,ab(que innij.

|Ä tujuris val nacutar

vel

gentium,

fingiinri

Se&

s.

hxc

& idgenus

alia,

non

fatis

firrao

ftant

tsrlll.

M 'i

Indubitatb enim conftat däri _{aliquod jus, ad} cujusobiervationcm adftri&i funromnes inn-niverfum homines, Sc quje _ex horninibiis_ortsc

funt _{Refpub.. Quo obfervato largiri facil«}

poftnmus, varioselfe res _{hominesque regendi}

modos, fed_{quiomnes, fiqmdem recti erunt,}

conveniant^necefteeft,in uno cornmuni jufto,

unoquehonefto,quod ipfistradit, <fc exratio.nij

acnauiras d<&amine _{explicatars,qu» circa}

vi-tamelf. Eftenim illa _{fingulorum, quae ipfos}

informat, 3c cuivis focietari _{ejusque membris}

fua pra*cep*a communicar,eodem femper mo¬

do. Ab illisvero quod _{rnulri recedunt, jure}

né id fiat, Sc an _{urgente neceftitare aliquando}

recedere_{poflint ? determinencqui in is&ifKv}

xyvPrudentiam3c_{imperiorumarcanaex propo*}

fito_{inquirunr. idfaltemnoramus , talia tanti}

non _{eile,ut artem,} de_{quanobis fermo, labefa«*}

éfcarepoffinr.

jf, IV. Porro focieras cum non unius _ge¬

neris homines,_{quaingenia,quaque mores} com-ple&amsr, fed hi in aliis meliores,in aliisvero

dererioresinveniantur : eosdem quoque

fecun-dum cerrosbonorum_{gradusutilirer diftinguir,} proutfeil, magis _{minusvé fibi profint, fuamque}

excoluerintnaturam. _Quaeomniavana& te' merariaeflTent,ni{icerta _{aliquavivendi}arseffet, quam fequentes viam fibi ad magna faciant,

Nam etiamfi _{ipfiusnaturae praecellentianon}

ra-roviam lternatad _{honores,imoipfos jure fuo}

pofhiler,ttim quod JDei fit donum, & illcs,

quos

Deus

aliis

prasftare

voluit,

honorare

con-veniatj tum quod arbor

bona,

bonos

(emper

furculos

_{protruderecredatur, Sc}

_ivytvveuav

_tsKm

5pk ivfövf a

undéetiam

quaedamnobili-tas natura; recenferi iolet : neque ramen ea

cundaabfolvit. Requiriturenim

infuper,

ut

eademfefeexferat,& ipfoopere

focierati

com-mendet. NamredeArift. b nuüo honore

affici•

tur,quinulluni bonum

Re'tpub.

adfert. Hoc

vero

cumpraeitec_non

quasvis

adio

_,

Ted

ea

demum,

quas& propria

elf,

&

in

aliis

rede

judicanti«

bns prseconium,

confcientiam

laudum habet

, arbicramur lllam vel arcisopuseile,

vehfi

im-perfedior fit,

ad

artem

eflormatam-

T

eftatur

prasterea experientia,

inftitutione

vitia

fanari

pofle,&,quod

paulo

poft

pleniüs

oftendemus,

perprasceptaft:

afiiduas

cohortationes

homines

adartem hancmanuduci : imoipias

Refp.

fiia

incrementaac conftantiamfentire,non tantum

exloci naturavel populi

genio,fed

plerumque

exprudentioreadminiilratione

Sc

regimine,

o-nitim_temporum

abundé docent monumenta.

V. His adde imperatorumSc

fumiruv

rumin _{Rep. virorum}

_fiudia,

_quas

_in

_eo

potifii-raumfuereeecupata,_non

utfaltem

legibus

bo-nis,prasceptisque morum

pulchris,

fuorum

vi«

tam informarent, fed eam prasterea quaiiisra#

tione _{prornoverent. Qui}

_omnis

labor

fruftra-neus fuiffet,nifi arsvitas,ex cujus intimis pras^

ceptadefumi,hominesque

duci

poflent,

certö

R ₅

da

_re¬

jdaretur. Non enim_{credibil^eft, totexcelletj.}

tia_{ingenia,realiqua futili & remeréinduäa.toc}

tantasque moleftias in formandis mortalium

moribus fubire _{voltiifle,qu«fefepolt latas leg^s,} & in _{prsmiis erogandis St poems infligendis,} ©fferunt. Hisemmutftimulisad bene

viven-dumexcitare neceffunihabent. Illorum_fiquide

(pes ad optimaquaequepromptiores reddit:

ha-rum autem »nerusad pravasSt iniquas adtiones,

tardiores. Unde_{perelegantcrCofulr.Loccenius}

Sunt duo conttneant _{plebem,qtu pr&mia panti}

Sedpcen& frenum; ürzmiu cals.trerutit.

Quamobretn Solon Rempubi. dualm rebus

Cpntineri dixit, pramio C peena. a Idem St alii redtiflimé reputanres, iisdem inftrumentis

homines ad meliorem vitam _{pellicere St} im-pellerc non neglexernnt. Imo quam

faepif-fimecerrosdelegerunt _{viros, qui tednlam} cii-rammorum Haberent, qua'es_{apud Athenienfei}

fuere (en _{inqmficores; apud Carthagi#} nenfes ntorumpr&feät b St _{peromriem polterU} tatem _{apnd Romanosfamofi CenCntes^^ibusfic}

4b re_{appellatis, c} demandatum _{erat non} modo

fenfiis rationem, P■ R. per multcs amuts incenfo

expofcere,fedetiam mortim rtgidumexamen, curamquediligentem habere»nequid velfaßo

vclverbis inconveniens ccromitteretnr. Utrg

vero ceniura _magis Reipub. _neeeiTaria fuerit,

xiobis nunc non elt.indagandum. _{Id ta men} certutn _{eft, quod etil} v&got _{i; y.ytptoviots non}

jnaledicanturå Muciano d t» fant

ta-m Cic.ttdBrut._{Ep. i^tp m.6i3. b Nepot.ij.. z.} 0 Liv.l.w.y. d ép.Dion.inVe/pafp,m.ypf.

>c' TI Sl » 1-\M C h -j

meoReipub.

fundamenta

mores

& leget,

4

Nc-qtiemultum

proderit

magnas

opes,

ingentemq*

belli_apparatum

_contrahere,

_ubi

_mores

domefti#

cumboftem alunt. Undefaei'econltare

poteft.

cenforismorum officium, fi ejusutiliras

fpe&e-,

tur,quaindignitate

haberi debeat.

Apud

Re¬

manos_quidem(prevertint

hos

honores

quidam

confulum, five_quododium

_cenfendornm

_con^ ciliarevideretur,fivequod

operofum

nimis

con-fulari muneri _{£egréadjungi}

_pofiet

_{: non tarnen} diufnir,_{antequam idnon (altem}

_plebs

_Sc

pa-tricii, fed & _{ipfi civitatisprincipes,}

_b

infeqnen-tiumqtietemporumimperatores.ut

de Trajano,

Domitiano Se aliis conftat, appererent. Erat enim _{ipforum auétoriras imperatoria, urpote,}

quae,fi Lazioc credendum,nonin fenatoresmo^ do,_{eosque& Triumphales,verumipfos et tam}

confu-les,aliosquemaxima<urbumagiftratusextendebatur.

Sunt _{denique Sc hodie ipfi Reges regumque} miniftri fubditorum (uorum Cenlores, qiu (e

tniniftros Dei,ultores ad iram ei,qui,quod

ma-lum eft,_{fecerit, & viudiees bonorum, juxta} il-lud Rom.i_j. i.z.4.profitenrur.

VI. Sedtit_{reliquaqngevelex}

compara-tione_{difciplinarumScrerumcaeterarum in}

ha-bitusScartesfacile excrefcentium, vel aliis

fi--milibus _{proartevita:adferri poffunt,} pra?terea-mus.argumentum nobis pofuit non minimum

ipfererumconditor, qui,prseterquam, ut fup.

dixi,quodmagnaartisvit» principia Sc

aefide-ria

16 I

tiahumansnatursinfeverit,aperta etiam voce eadem inculcarit,_{pronvdgando nimirum legem}

primordialem,qus matrix

omnium

prscepto-rumDei,111_inquit Tertul. _c, oftenderec, _non quamvisvitam

Deo placere,

fed

eam

demum,

quspeculiari

modo

Sc ex

pracfcripio propofit*

normsformaretur. Alienumförlitan hicforet

curiolé _{difquirere> qua ratione ac}

_modo

_pri¬

mus homo hane artem, ut reliquam omnem

fcientiam calluerit, & pofteris fuis tradiderir,

Scripro eam

comprehenlam Sc

libro Adami

Raziel, cujus meminit Seldenus, in pofterita» ternmilfamfuilTe, figmentumRabbinorum _pu>

tarans,utA' estera,qu£de nimispompofopri¬

morumhominum Icribendiaicificjo circumfe-runttir. Sudicerecerté potuitillis

longsvuvi-vå vocefuos inftituere,cumprsfertim illomm

fimplex vitatot prscepris nonegeret.

Eguiffe

tarnen aliquibus, Sc _{mox propter} celerem

fui

multiplicanonem

pluribus,

omninöcertum

eft,

Orti enim exmala_propagme,alia potius _quam feipfos , Sc qus honeftam concernunt viiatn,

curarunt- Itanondefuere,qui vel rerum no>

varum_cupidine,vel gloris_Sc fiipra alios

fcien-didefiderio, totosfe ad coelettium corporis

vim_{indagandam, ipfo interim eorum auåore}

vel _{fuperbé vel defidiofe negle&o,}

_miillsque

qusmoresformantftudiis, adplicuerunr.

lin¬

de_deineepsnon

_faltem

_morum,

_fed

_Sc

_ipüus

reJigionis corruptio, ut oftendic

Maimonides,

pro-*7

profluvit,

adeb

ut

parum

abeflef, quin

primig

iltisfeculisrefté

vivendi

ars

fuurn

interirum

vi-difler, nifidementia Dei,

hicpitpoftea

femper,

aliquos fanioris

mentishomines

»

ut

infummis

tenebris micantes

flellas

excitafler.

In

quo# tumnumerö meriro

cenferi

debet

Enos, qui ü

primohomine

feptimus

in

id

pnécjpue

incum-bebat, utdenuo invocarerur>

tefte fcriptura,*

nomenDomini,h.e.

curabat

ille

collaphim

Dei

cultumreformari,&mores,(utper

confequen-tiam non ineptam colligitur

)

jam

miferé

de-pravatos

reftirui.

Sun:

enim

hi

quafi

praeam-bulaadubenorem perfeftionem,

&

fine

horum

reftitudine vix vera religio

confiftere poreft.

Porrönecexiguam

huic

rei

impendebat

operand

Enoch3qui futuri

judicii

comminatione,

male

aftorum_posnascerco

mftare

nunciabar,

Poft-ea verocum DensEcclefiam fuam

å

miferis,

quibus

immerla

erat,

corruptelis

repurgaftet,

cumipfareligione

emerfit &

honefta

vira:

infti-tntio. Noach enim inflinftuS.Sanfti (mero

enimnatura:duftuidtentaflepientiffimum pa-trem, vix ac ne vix quidem

credibile

)

aliqua

morum _prsecepta,partim _ex

communi

illa

ho"

minumcordibusinlcripta lege,

revelationibus

divinis,_aliisque

_veteris

_mundi

fanftioribus de*

crerisfelefta: _partim

_de

_novo

addita,in

_rena«

fcenremEcclefiam introdtixit , in quorum

ob-;

ligationem deducerentur,

qui

alias

vi»

refta®

ignariin vitafua

vacillabant.

Qji«

verb,

qua«

_lia,

it

lia_{Sc quotfnerint illa prascepta» videri}

poteffi

Seldenus de_{Jurenat.ScGenc a}, qui

eruditil-fimé, utfölet, de his_{fcripfit,utobfervavit quo'}

queEricusMauritius indiflfertacionumdeprinc.

Jur,publ. fpecimine, b qui hicetiamlegi me.

retur. Servata _{deinceps funt fan&ius apud}

pios pofteros, folenniusque repetita putantur

ac_{propofitaincelebrioribtisconventibus,ut in} nemore Abrah», _{Scholisque Ifaaci Sc Jacobi,}

donecillorum_{veltigia& ipf»Sacr» liter»} reci-perentpleniusquededucerent. Quo_tempore

Sc alia multaillurtriora ex _{digito Dei accefle'}

runt,_{qu® Decem Verba riuncupara fuffici.}

entiushomines inftruere Sc de vita fecundum voluntatem Sc _{beneplacitum Dei,nec non}

fa-nioris natur»du&umefformanda, edocere po-tuerunt,utvel hoc nomine _{praedicäri Sc inftar}

«bfolutiifim» vivendinorm» commendari verc dignentur. Quamobrem ddigentiorem illo¬

rum curam habuerunc _fequentium

teraporuni

judices, Sacerdotes, _Prophet»,

_Prophetarum

filii,reges Sc Synedriorum fenatores. Subqui-bus omnia quaahuc(pe&are videntur.ut Sc

va-riam_{fortem,quam fubierit ars vit»,}

ut

proli-xius _{quåmprohoc inltituto,exprimere omitti'} mus.

Ji. VII. Cum infanaÉcclefia ärtem hane

viguiffe demonftramus, miniméiisadverfaraur,

quiScextraejus pomsria_{aliquam fuiffedocent.} Agimusenim deexternis_{a&ionibus,qu» in ci¬} vilt 4 I, 2, b _{dijj.j.Pata^k18.f.m,;8.}

]

29

vilivitaobfervantur. De his vero

gentiles

par'

ticipafle

conftat,

tum ex

landabili

defiderio,quo

alteralterum vita compofira,non minus quam

prsEceptis» vitx

public#

prodefle fummo

ltudio

contendit: tumex arte Legiblatoria,

quxapud

profanos late

dimanavit

: tum

fouetatum,

in

quibusvixerunt,

pulcherrimis

inftifuris,pruden-ti_{gdbernatione, & ex}

_bac

_orta

conftantia.

Pef'

femns» nifi _{prolixum nimis}

_fbrer,

_recenlere»

} quarttaaemulanone»antiquae gentes,

Phamices,

Phryges, Chinenfes,

yEgyptii

&

Chaldsei,

cum

cxtus philofophantium magis

magisqtie

aecre-fcerent,& alter fuper alterum

fapere,

net

cui-qtiam cedere defideraret, inrer

fe

certarint

;

quantoqueardore

Philolophiae

lltiditim

& apud

barbaros & Grxcos,urnobisfeliquere

AngutC

L Clemens Alex., Diogenes Laértius & alii,

propägatumfir. Paucisrantnm

hic

notamus,

quod etfiplerique antiqttorum(apienresmaximc iniis,quxa fenfibusremociora& propiora Deo

eflent_{(ha.enimplerumquexftirrarilolent^qu*} ntida _{(peculationeaflequi poflemns) oecupari}

voluerinr,nunquamramenpenitus intermiflam

fuiflTe haneartem,donec Socraresearn de coelo

quafi, infignihumanas focieraris

commodo,

ma¬

joriftudio devocaret. Polt cujusremporalon* gélatéquedrvagabatur,utA ad tpfos

feptentrio-nales _{accuratiorejuscogniriodevenerit. Nana}

tos & ante artemhane cotuitfe certum_eft,nec

iaevidémer _{colligiturexiis,qtr£ede Scythis Ge¬}

5° . .

tis Sc Gothit,_{quos ejufdem originisputant e- e/1} ruditi, _{patfimin hiftoriis dicuntut.}

_quibis

_acce- m

dr.nr quoqueprifcatioftrorummonumeota,quse ab declaris viris_{hujusartis gnaris,defingularilo- qn}

co, ubi proponi debuerit } de arte denique ar\

ipfa,abundé

habent

quod

referanr.

Caeterum vel tis

bincconftare _poteft, quam vanafit oftentatio foj

Hobbefii,quaßulte non nvnus quam arrogan- fui

ter dicit: _Pbyficaresnoviiiaeft. _SedPhilofopbia ba civilis multo aäbuc _{magis, ut quaantiquior non[it dii}

libro^quem decive ipfe Hobbes Anglus, fcripfu fci

Sed de Iiisfatis. ful

$. VIII. Arsbsec^eo quo di£tum eft mo- ex dö,lare_{per orbem divulgata, apud moratiores ali} gentes nonfeftivumtantum applaulum, fed & ba

cum_{magis magisque} ufum fui

humano

generi _tei

probaret, varios ticulos meruit,quorum praeci-

fci

puoshicmemorarefuffeceric.

Spe&atiiCma

eft

*

de

illa_{nornenclatura,qua rotiusfapientiaenomine, L}

Philofophia dicitur. Ita rotundis verbis eam re

exprimit Oe. a Ars eft Philofophia vita quem

P«

infenfum _{perelegauter quoque Seneca b}

_phtlr

_fa

fophiatnvoeatv/nelegem

Sc

alioloco, artifiaum, tit

quod animum format & fabriat, vitant difponit, cii

attiones_{regit,agenda& omittendademonftrat.}

_Huic

_in

proxima ett, qua fpecialius dicitur

Sapmiut

pr

quod haudobfcure innuitSeneca, c cum

de

fa-

qu pientia difterens dicit : Nam &

hat

ars

ritt

fp

eft, tel

a _{i-fin. §.4-P»»• '04. b I 14.}

s _{£pift.I. i5,tdit.Lugd.p.m.498. *}