• No results found

Dissertatio Aristotelicam summi boni notionem exponens. Quam venia ampl. facult. philos. Upsal. p. p. ... Fredericus Georgius Afzelius stip. reg. Caroli Johannis et Elias Samuel Engelbertus Grenander Vestrogothus stip. Victorin. In audit. Gustav. die IX D

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio Aristotelicam summi boni notionem exponens. Quam venia ampl. facult. philos. Upsal. p. p. ... Fredericus Georgius Afzelius stip. reg. Caroli Johannis et Elias Samuel Engelbertus Grenander Vestrogothus stip. Victorin. In audit. Gustav. die IX D"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D I S S E R T A T I O

AR IS T OT E LIG AM SUMMI BON* NOTIONEM

E X P O N E N S .

QUAM

VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. LPSAL. p. p.

m a g« F R E D R I C U S

G E O R G I U S A F Z E L I U S

STIP. REG. CAROLI J O S A N M S

S T

E L I A S S A M U EL E N G E L BERTUS G R ENANDER

TESTROCOTHT7S. STIP. VICTOEIN.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE IX DECEMBRIS MDCCCXXXVIR

H. P . N . S.

P. IV.

U P S A L I A E ,

(2)

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM MAXIMAE F I D E I VIRO

D E SUMMIS LEGUM CURATORIBUS U N I .

RE G II ORDINIS D E S T EL L A POLARI COMMENDATORI JU RI S UT RI U SQ U E E T P H IL O S O P H IA E DO CTORI

CONSULTISSIMO ATQUE NOBILISSIMO

» o » . S V E N O N I T H E H E P T A N

D E H

*

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM

SP EC TA T A E FIDF.I VIRO

AM PLISSIMO ATQUE CELEBERRIMO DOMINO

«a« . O L A V O K O L f f l O D I N

R E G . ORD. DE STE LL A POLARI EQUIT I E L O Q U . E T P O L I T . PROF . REG. E T ORD. SKYTTEANO

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM

S P EC TA TA E F I D E I VIRO S. T HE OL OG IA E DOCTORI

MAXIME REVERENDO ATQUE CELEBERRIMO

D O M . M A G . J O N A E K J E L L A

N D E B

ECCL ES IA E SCARENSJS ARCHIPRAEPOSITO

S a c r u m

v. d.

(3)

KONUNGENS OMAN

L A G M A N N E N O C II E I D O . A F K O N G L . N O R D S T J . O RD E N

f *

I I Ö G Å D L E

H E R R

LARS MAGNUS TROZELLI

i

OCII

L A G M A N S K A N

I I O G Ä D L A

iau B R I T T E LUCIE TROZELLI

*

f ö d d T E N G E R

v ö r d n a d s f u l l t

af

(4)

De H u l d a s t e F ö r ä l d r a r

h e 1 g a d t

af

(5)

I I I . R e v e r t a m u r a u t e m

ad

id b o n u m ,

de quo nunc

a g i t u r ,

ut

t a n d e m a l i q u a n d o , r e c o g n itione ejus instituta,

i n i r u v x y x B u v l a r i B tx a x a S x i TX «XX« XVIV T0V XXT « T jj F i^ lx v x y x S t v *

A<o ovx ctxttcty xp%yv ti>xi Tci/Tcv rayxBov. — Cfr. E u d e m . I , 8, p .

1O8 — l i o , u b i co n tra eam rationem , qua Plato probare conatus fu e rit, ideam boni esse e x tr e m u m 'b o n o ru m , et omnia animantia eam sectari, objicit h a e c : IT«fcéy3oXer Jrf

X,xi t] xrré$u%is, ‘o n t o iv x vro ù y x ÿ o v , ori ot x f i S / x o t it y itv r x i (unitatem esse

ip su m h o n n m , propterea quod om nes numeri eam expetant). O v r t yoîf ù s i v t « < XiyovToci Çxveptot, aXXoc X/ocv unhus r o r t (pocvi xotl o p e £ i v iivoti y ncoC

uv i*»r itneK xßoi iv ois Çu>] /u*i v n x f% tt; (Idea p ariter est ux iv tjro s, ac unitas.)

Q uoquo autem m odo hanc am biguitatem explicueris, id tam en veritati usque r tp u - g n a b it, o m n ia, quaecunque vivunt, unum quoddam bon u m com m uniter expeter« (V as- r « t « o vr x i(p ita $ xi *vos rivos x y x S o v , ovx à \ t j 3 l s ] , "Exaarov, y x f î i ï t o u

a y x S o v o f f y i r x i ’ o(p3x\/xos error (1. oj/tus), a Z y .x v y i t l x s ' ovrus «XXev»

Q uam quidem re m totam conficit Magu. Moral. I, i ; ex quo loco iransscribim us h aec verba: T o è o^Xor î'i'oi civ r is , ori ovx lari fxix i ovr im arti/utis o vrt <Ju-

fot/uius t o

v n l p n x v r o s x y x S o v axovriTv* di« r i \ 'on rxyxBo v iv <nxcxis ru7s x x r t j y o f i x i s l a r i , — — 'T n ig rev xyxb ov x g x , x x i v n i f r e v x g la ro v, x x l

v n i § r o v t j j uTv x fia ro v . — Haec igilur omnia a rg u m en ta, q u àe A ristoteles

contra ideam P latonicam objicit, in eo nno versantur, q u o d H egelius optim e ex* p ressit bis paucis verbis: 2i ir ifîo tv lf$ b ffliu ig t ficft nirf)t m it Èer

fcfô © U i t e n bei < p la to , w eil fle «»»• b u ê A l l g e m e i ne i f î; fcenn eä ift bie $ r o g e tmcfy i ^ r e r 95 C f t i nt m 1 1) e i t . Vorles. iib. d. Gesch.

d . P bilos. 1. c. p. 3 g 4 * Ja m v e ro , quoniam singulas de summo bono senten tias, quae insig niores, quaeve aliqua ratione nixae viderentur, percensuit Aristoteles, et idcirco dubitandi m u n ere defunctus e s t, disceptationem hanc, quae ideo in stitu eb atu r, ut notio sum m i b o n i d ialectica via explicaretur, ita apte concludere nobis v id e m u i, si sum m am ejus brev iter com plectim ur.

P rincipio igitur om nes de sum m o bono sententias ad d u o g enera rev o cav it, quorum unum est R e a l e , I d e al e alterum . Illiu s g e n en s tria su n t praecipua : p e r s p i c i e n t i a v e r i , v i r t u s et vo l u p t a s . A t , neque in p er­ sp ic ie n d a v eri, ceu c o g n i t i o n e : neque in virtute, c e u h a b i t u : neque in. volu­ p ta te , ceu c o r p o r i s , sum m um bonum situm est. IIoc a u te m , quod Ideale dici­ t u r , una est i d e a b o ui: de qua nuperrim e diximus. T a n tu m vero abest, u t idea h o n i sit sum m um b o n unt, u t ea ne verum quidem b o num sit. ---- In hac autem fix a , negatione Aristotele» noq subsistit, sed ad positio n em , q u ip p e finem dubitatio­ n is , pergit. Positio autem in eo consistit, ut haec notionis abstra

ctae re p u g n an tia, qu am exhibuit dub itatio, dissolvatur (Xvais jtjs xn o flu s ) , et tali m odo notio con­ creta inveniatur ( i v f i a t s ) . Iu hac igitur repugnantiae solutione tertium denique m eth o di Aristotelicae m om entum , quod C o n c r e t u m d ix im u s, versatur.

(6)

q u i d s i t , t t q ua l e s i t , c o g n o s c a m u s 9). A p p a r e t i g i t u r e x i i s , q u a e s u p r a d i cta s u n t (qpao'mcs), r a ti o n e m a c t i o n u m h u ­ m a n a r u m i t a e s s e c om p a r a t a m , u t s u u m q u a e q u e ac t i o p e ­ c u l i a r e m f i n e m sibi i n s i t u m h a b e a t , e t i d c i r co a l i a al iu d a c s u u m q u a e q u e b o n um s e c t e t u r . N a m i d , ad q u o d t o t a a ct i o r e f e r t u r (oc %ûaiv t « Xoinu n g r a r e z a i) , id e s t , f in i s, c u i q u

e a - c ti o n i est b o u u m (ßxüazy znyuOuv). S i c , a r t i m e d i c i n a e

s a n i ­ t a s e s t b o n u m , m i l i ta r i v i c t o r i a , a r c h i t e c t u r a e d o m u s , et s i ­ m i l i t e r in c et e ri s. I n e s t t a m e n in o m n i a c t i o n e i ps e finis ( f r u n a n t , n q u & i , t o x t X o ç i, q u a n d o q u i d e m u n a q u a e q u e a c ti o f i n e m, q u e n d a m n e c es s a r i o h a b e t , ad q u e m e a t o t a r e f e r a ­ t u r : e t in e o b o n u m e j u s s i t u m est. Q u a r e i g i t u r , si q u i s sit finis u n i v e r s a e ac t i o n i s h u m a n a e (1i tu’>v nQaxzùv unûrxwv jfX og), is n e c e s s a r i o e r i t om n i u m b o n o r u m , q u a e s u b a c t i o ­ n e m h u m a n a m c a d un t , u l t i m u m et s u m m u m (xoùi’ uv tïij

tb nçccxzov àyud'ov) xo).

J a m v e r o , q u o n i a m pl u r e s esse fines c o n s t a t , e t e o r u m a l i us p r o p t e r a l i u m e x p e t i t u r , e x eo f ac

il e i n t e l i i g i t u r , n o n o m n e s f i nes s i b i i ps o s esso f i n e s (xeXsia

). A t v e r o s u m

-9) N ico m . I , 7 , §. 1: TTecX/j' S i t t x

vi X $ u y t v i n ! t o ftfro'Ju/vov a -

y x b o v , r i n o r «v ti'};. Il:iec verba r e g r e s s

i o n e m notiouis iu sc ex o pposi­ tio n e il l a , in qu am d u b itatio u e in cid erat, aperte in d ic a re , e t d

efiuilionem ejus

concretam nuntiare u ob is v identur. De quibus A ristotelis

verbis e rra v e rim u s, an -

n o u , c a , quae se q u un tu r, h aud dubie aperient.

In h u n c tam en locum adseribere Iibei et illu d , q u o d ad rem uostram p erlinere v id eatu r:

l l t n fo o iy tx try iv u iv Si *.*! ToxtTtiiVf Xiyivy .iv o t o£ x u ’V]t n g u r o v x n o tcd. n o j r u i v , u i s

n i f tVgtjTov , t v u x ( £ u s

X t y o y i v o i v , ( y r j v v T t f i n ! t o u x Ç c ü s t v ft 7 v r i i f f r i v »i t v S

o c i y j v î o c . . E u -

dem . I , 7 in.

1 o) Wicom. I , 7, §. 1. Hocce autem ro n g t

x r o v u y u S o * id em es t, ac

illu d to ttuvtu/V tut ov Ttu* t: QXY.T o) * oc/% *t! , quo coutlneluv notio

sum i l)i

boni m ax irrc u n iv ersalis, a qua lota haec disputatio profecta est

. (Respice ad m o­

m entum A b s t r a c t u m . ) Q u ad quidem A'.isloudcs ipse significasse

vid etu r bis

v et b is: M«r«/3x*Voj» ir ' \ y s i i s 't o k i t d x ( p i x r u t ' r o

v r o J i r i y i * P . \ : t S s T s Ç t J T X mno-AT i . v . 1 1. $. 2.

(7)

m u m b o n u m , u t p o t e finis u n iv e r s a e aclionis liu m a nae, tale q u i d d a m e ss e v i d e t u r , q u o d s i b i i p s u m sit f i n i s ( t o <5}

u ^ l g t o v , xtXeiov xi (paivexui). Si i g i t u r u n u m a l iqui d solum s i t ,

q u o d sibi i p s u m sit finis (tV i t /10rov x t l e i o r ) , in e o s u m m u m b o n u m s i t u m e s t : sin p l u r a ejusmodi s i n t, in e o , quod m a ­ x i m e s i bi i p s u m sit finis (ro leXeiuiaiov). A t q u i , e t i d , q u o d

p r o p t e r se est e x p e t e n d u m , e o , quo d p r o p t e r aliud ex p eti­ t u r , e t i d , q u o d n u m q u a m p r o p t e r aliud, e o , q u o d n u n c p r o p t e r se n u n c p r o p t e r aliud e l i g i t u r , magis sibi ipsum est finis (TfAeioreçor): id d e n i q u e m a x i m e , imino absolute sibi

i p s u m e s t finis (ànXwg icXeiov), q u o d p r o p t e r s e n u llo n o n

t e m p o r e e s t e x o p t a n d u m , et n u m q u a m p r o p t e r aliud eligitur

( t o m d ' 3 a vio uIqstov ù e i, mu i fiijdénoxs di’ uXXo).

T a l e a u t e m q u i d d a m i m p r i m i s e s s e ' v i d e t u r b e a t it u d o

(

xoioviov <T fj e v

-duifiovia [iüXioi’ Eivai Joxâ). B e a t i t u d i n e m n e m p e n u llo noil t e m p o r e p r o p t e r s e , et n u m q u a m p r o p t e r a l i u d , e x o p t a m u s : c o n t r a q u o d p e r s p i c i e n t i a m v e r i (vo v v, m e n t i s a g i t a t i o n e m ) ,

e t o m n e m v i r t u t e m (nûouv «ç£rr(»), v o l u p t a t e m q u e (r&mjy)?

p r o p t e r se q u i d e m e ligimus, sed etiam p r o p t e r aliud s e q u i­

m u r . N a m , e t i a m s i nihil in iis ess et e m o l u m e n ti

(ixtjdevvs d n o ßuivoviog), p r o p t e r s e q u a m l i b e t e l i g e r e m u s : sed s e c t a m u ç

' e a s e t i a m b e a t i t u d i n i s g r a ti à , q u i p p e q u u m sp e re m u s f o r e , u t p e r b a s b e a t i t u d i n e m a s s e q u a m u r (Ji« xovxœv fièJcajuoyîjtmv). A t q u i b e a t i t u d i n e m p r o p t e r h a s , vel o m n in o p r o p t e r a liud, n e m o u m q u a m e x p e t i t . — J a m v e r o b o n u m , q uod sibi ipsum

s i t f inis, s i b i i p s u m s u f f i c i e n s q u o q u e est ( t o xtXeiov

ùya&Qv, uvtuçmsç). E x h a c a u t e m s u m m i boni sufficientia i -

$ e m effit i t ur (tx tr\g abiu^xEiag xo uvxo av/ißaivsiv). N a m s ibi

i p s u m sufficiens id b o n u m p o n i m u s , q u od solitarium (fxotov-

pevov) efficiat v i t a m e x o p t a n d a m e t nullius re i in digentem (uiqexov nroiEi tov ßiov Mal [xridercç èrdeù^: q u a l i s e s t b e a t i t u d o (noioviov Jè TTjv £vdai[ioviuv oibfie&a EÏvax), I n b e a t i t u d i n e m igi­

t u r c o n v e n i t u t r u m q u e : (et illud, u t sibi ipsa sit finis, et h o c , u t sibi i ps a sit sufficiens:) et idcirco b e a t i t u d o est

(8)

finis u n i v e r s a e a c t i o ni s h u m a n a e , id e s t , s u m m u m h o m i ­

n i s , b o n u m (xtleio v dij xt cpaivexcu xai uvtaçxsç r\ eùôuitioviu, xwv

n Q u xiù v ovoa xéXog) l ) .

l ) N icom . I , 7, §. 3 - 8 . C fr. Magi». M oral. I , 2, p . 7- 8 : "Eiri * « /

ccX Xus' Tujv y x ç x y x B ’uiv , t x /xiv t a r i T t X y , XX S ov r i X y ’ oTov, y /uiv

v-y l t t x, r l X o s ' t x S t r y r v y t t l x s t v t x i v , ov r i X y ' y.xi o a x o vt oos ?% *•> t o v t u v a t I T o r i X o f ß i X n o v ’ oiov v y t t t * ß i X n o v y t x v y i t t v x ’ x x i ù n X x s ù t i % » SoXov r o v r o ß I Xt i o v, »v tin x i* X X I t x x X X x . FI xX iv u v tZv t u v t iXw v , ß i X - T i o v x t i t o r i X t i o v t o v x r t X o v s , T i X t i o v St i a n y , ov i t u ç x y t v o y . i - t o v , /u y b t v o t t n vr goaStotu i $ x ’ u rt X i s S i , ov i t u g i y t v o y . i v o v , n ço cSio p o tS u T ivo r* oTov r y s Sixxtoavvys /uiv /uovov x x ç x y t v o p i v y s , n o XXw v n ç o a S t o / u tS x ’ r y I S t t v S m i / u o v t u s n X p u y t v 0 / u t v yi , o v S t v o s i ' r t i t g o a S t o / x t 5 x . T o v r o a g x t a r i t 0 X g i a r r ov y / x 7 v 0 ^ V T. v u t v , 0 i a x t r i X o r r i X t i o v ’ t o Si Sy r i X t i o v r i X o s x y x S o v (1. x ç k t t o v j t a r i , nat r o r t X o r r j « y u S 0 v . —

-Q uocirca H egelius b e n e : 2 f l i|l o t c I e é f a g t , t û â l i t g i l t / m a g fln ficfy fe lb fî ( r i X t i o v ) — u o l l f o n i m c n ijî fdjlecfyte U c b e r f c j j u n g — f jy^g ni d j t u m e in e ô U n t e r e n , f o n b e rn u m f e i ne r fe lb fî m ille« b e g e h r t ro irb . £>iefi if î t i e t v S x i / u o v l x , Ö 5 1 ü cf|elig fe ir. 1.1. p. 3 g 4 . D e variis n o tio n ib u s, quae vocabulo

•f t X t i o v subjectae s u n t, videas M etaphys. IV , 1 6; ex quo loco transscribim us e a m ,

qu ae Inc o c c u rrit: * ' E n oTs v n x ^ t t t o riX o s anovSoTtov, t x v t x X t y i r v t r i X t t u . K XT M y x ç t o f ' % t i v T t X o s T t X t t x . Q u o d vero ad lin et i l l a m b eatitu d in is u v -

t « cf xe iu p , dicit A risto teles, eam respicere no n vitam solitariam / ßt'ov uovoonjv), se d so c ialem : (n am h o m o est Çouov t c o X it i x o v . ) et expresse a d m o n e t, u t eam non ita accip ias, quasi b eatitu d o esset s u m m a c o mp u t a t a { f f w u ^ ^ / x o v / u i v t / ' ) . D icit a e m p e : ^ E t i S i nxvrtov u içt ro o T xr yv ( r y v tCSut/uovioiv'), /uy f f v v x ç i S /uovy-ivyv *

xrvrxpib/xoV/Xtvyv S i (sit enim sum m a c o m p u ta ta ), SyXov 101 uiçtTutTèjixv /u t r u t o v i\oc%ioTov Tuv x y x B w v ' v t t ç o x y y xç c t y x S ù v y 'vtroti r o n g o a r t ^ i /urvov. A y u -

â x v S i t o /utïÇov, utgtTooTtçov x t l N icom . 1. 1. §. 8. Cfr. M agn. M orat. 1. c.

p . 8 r M sroe r«oro» t o i v v v noos t o uptaro» St7 a > t o n i 7 v n o r t ç o v ovrws us x x i a v T o v a v v x g i d / x o v f j o i v o v ^ d X X ' u t o t o v . — E a r r o ß t X n a r o v okohoov,

x x i x v T o a v v x p t J / u j j s , XV TO t O T X i x v t o Z ß i X n o v ’ u v r o y x p ß i X T i a r o v t a T x i .

——

°A X X * x q x y t o v r w s , oTov x w g l s x v r o v' y x u l t o v t o x t o t c v j

y y u p t v S x i -

f A O V t x i a r i v ** t i v u v xyxBoov a v y x t i / x i v y • t o S i l i a>v xy x S u v - a v y < t i i r u i , axo-

T c u v t i r o v r i ITT i ß i X r i o v , xr o n o v. O v y x p i a r t v o c X Xo t i %<a p i S t o v -

t u v v t v S x i fJtov l u , o t X X Ù T U V T U, x - T X, O uocirca M icbeletu» recte : (Jb cil

fo ujcnig f a n n Cie & l i i r f i e l i g f e i t e i n e @ u t tim e feyn ( a v v x p . S . u w p r v y ) , t e n n fo miijjte t n ö ^ i n j u f o m m e n beå f l e i n f î e a © u f c â t i e f r ü h e r e © t i m

m e noc^ ftlè ein m fln g e lf)« fte g o u f w e i f e n . I. c. p. 1 0 . — Ceterum nemini non a p p a re l,

(9)

Q u a m q u a m f o r t a ss e d i c e s , r e m esse a p e r t a m , in qua o m n e s f e r e c o n s e n t i u n t , b e a t itu d in em esse s u m m u m b o n u m : q u a l i s v e r o sit h a ec ipsa e i d u ip o ria , id a c c u r a t i u s d i s p u t a t u m

Voles. Q u a e q u i d e m b e a tit ud ini s enodatio facilis erit et e x ­

p e d i t a , d u m m o d o o p u s , q u o d h o m i n i e s t p e c u l i a r e (to èj[>yov Tov ur&Qctinov), c o g n i t u m h a b u e r is . N a m , u t q u i s ­ q u e , c u i o p u s q u o d d a m p r o p r i u m est, in hoc ipso opere s u u m b o n u m e t io ev p o n i t , ita h o m i ni s b o n u m , si quid sit

o p u s h o m i n i p r o p r i u m , in e o ipso opere situm esse videtur. "Verisimile a u t e m non e s t , u t , q u u m m e m b ro ru m suum cui­ q u e e s t o p u s , h om ini to ti esset nullum. Q u id n a m vero sit i l l u d , d e eo i n q u i r e r e o p o r t e t in n atu rà hum anù, — Ipsum

i g i t u r to V i v e r e (io fjjr), sive infima animae actio, q uae in

a l e n d o e t p r o g e n e r a n d o c e r n i t u r (ro d 'ç entixov), h o m i n i c u m

o m n i a n i m a n t e , ne plantis qu id e m exceptis, est com mune

(;Koivov yal toïç qpvroïç). N u n c v e r o q u a e r i t u r i d , quod h o m i ­ n i sit p r o p r i u m (Çtjteïtcu $è to iôiovy. q u a r e d i m i t t a m u s vitam

h a n c v e g e t a b i l e m [rrjv y.cei uv^ tixt]v frottjv . C u i q u i ­

d e m p r o x i m e s u p e r iu s est tö Sentire (to u ia d u vza & at), s i ve

e a a n i m a e a c t i o , q u a e sensu ([uiaxtrpsb) e t a p p e t i t u ( é m & v p ia )

c o n t i n e t u r . A t h o c q u o q u e ho m in i pe cu li are n o n e s t , sed ei, c u m o m n i a n i m a le c o m m u n e (xoivij xcd n a v i l £w(p). Q u a m o b r e m i n p r a e s e n t i , q u o n i a m de eà animae actione, quae no tionem sum m i boni crescere coepisse. Nam de tenui illa f i n i s u n i v e rs a e a - c t i o n i s li u m a n a e notione ea ad pleniorem b e a i i l u d i 11 i s notionem jam crevit.

Q u o d quidem et optim e congruit momento Abstracto, tibi bcatitudo dicebatu r ex om nium fere consensu esse sum m um bonum : quare autem sit, tunc nondu m erat a p e rtu m , et nunc dem um id oonsiat. Veritas igitur, quae in eo suberat, jam pura et d i s t i n c t a ' yStus x«/ irx(pm<) evasit. Bcatitudo nim irum , quippe quae unica sit sibi ipsa finis et sibi ipsa sufficiens, finis est universae actionis btiman ae, et idcirco itim m nrn borinm. S ed A risto teles, notione hac beatitudinis exiliori minime contentus, ad pleniorem ejus desciiptionein pergit, dicens: AXX Vtrocs tj?v f x i t

t v i x i U o v i t t v r o C6 0I9TOV ' k i y n v ,

r r ( p x h t r u i ' t i o S i T t m i i I v o t g y i

(10)

h o m i n i s i t pe. cul i ari s, a gi t u r , d e r e l i n q u a m u s h a s , q u a r u m i l l a p l a n t i s , h a e c a n i m a l ib u s e s t m a x i m e p r o p r i a . H o m i n i i g i t u r u n i r e l i q u u m e s t to C o g i t a r e (to roeïv): e t i d c i r c o e a a n i m a e a c t i o , q u a e in i ps a m e n t i s a g i t a t i o n e e t in a g e n d o c o n v e n i e n t e r r a t i o n i v e r s at u r , h o m i n i e s t p e c u l i a r i s (Xtinerai

di} îiçaxrtxT] t i ç toxi Xôyov iyovrog' tovtov d s, to /usr, wç è m n n -

&îg ).6yat* ro de a>ç s’yov xai diuroox^svov): q u a r u i n q u i d e m a c t i o ­

n u m , i l l a , i n q u a loyog a c t u e s t , p o t i o r h a c , qu a e r a t i o n i

o b t e m p e r a t , e s t c e n s e n d a {diTTÙo xai Tairrjg Isyofisvr^g

, ttjv

xar’ h éçycia v S ’stsov' xvqiuitsqov au i q doxsZ X iy so dat) ;î). —

*) D e liis u ib n s anim ae p ote n tiis, sive a n im is, accuratius diss

erere, alien u m

est instituto n o stro , q uum hic locus ex P sychologià sit d e p ro m tu

s, ubi eu m suo loco explicatum invenias. [V id e sis D e A niina I I et I II.]

lis a u te m , quae supra d icta s u n t, nonnulla adponere o p o rte t, quae ad re m illu stran d am necessaria videau

lu r. In bim e ig itu r locum haec pauca transscribim us : 'H S g t n r

i x y « K x # x x l

-roT< ciWaLS uirvg%n> x x i n g u T t ) x x i x o t v o t x

ty o v \x y .is tcr n $

y v v n X g X 11 7 ° & ÏÏ r X n u i i v ' y< ioTtv i'gyx y t v v y a x t y.xi rgo(£jj

x g y a x .

[1. c. I I , 4 , §. a ] : T jjv y i v oyv S g t n r i x y v <lv%yv ^ x y x y * x v * X t l ' o »

x x l f a x * ! * t ' x 11 0t'10 yt^fcruus y i % g i (pSogxs* x v x y xy y x g

to

y t v o y t v o v Hvf tirir x x l x x y . y v , x x l (filler v. T x v r o c JV u vt v rgotpys t x ,lv

adt/var o t ’ c t x a y x y £lçx iv tïv x t r y v bgtTTiK>,v ovvxy.iv iv tixtft

tois (fivoutvoit

x x l tpSivovffiv [1. c. I l l , 1 2, §. 1. ] : --- ‘Ï T r â ^ x * ' ^

yi~‘ '“ f' v T o

& ( v ir t i x o v /U.CV0V, i'rig mi i i x v r o f t x x l

t o x t a b y T t x o v * t t dV t o x l o r S y r i x l v , x x l t o o g t x r i x o v ’ o g t $ ‘f y x g i i r i S v y i v , x x i S v y o s y n x t ß o v \ y < r t s . . . . . . . *E v lo ‘ S i i x g o s r o v r j i i I n x ç x t i r.cel t o $ t x v o m t -x o v T t -x -x l r o t ’ f y oTov a. v 3 1 g u it o t f , x x l u n roiovrov t a n v i r t g o v f y xtxr t i - /uiwrtgov [l. c. I I , 5 , $. l - 3. ] — Q u o d vero prnciicam ad tinet nuiruae fu n ct io n em ,

praeclare dicit Aristotel es: Eî'd#< y c v xv t ï y e v t o xivovv, r o o g t x r t x o v y

’ g t x r t x o v ' [I. c. I I I , l o,

5

.

7

*]: T«v< èè tovtxv txvtov , y e n g o v , i'x * t »roAXj/v xi to glx vy i i ' r i t â ÿ a n x i y ^ o ig ia y iv x y. a f i x r y s (J/v X?*» Tlgos rov* fo i s r o 0 g t x T i x o v , 0 x x l \oytj> x x l S v v x y n ( Ttf ov XV »<>«< icxvrmv' x x l x r o x o v i tj T a u r o $ ‘ X f f x x v . ”Ev r t r y XoynrTixw y x p y f i o v X y c ^ t y l v i T X i f x x l iv r tô xXoycü y i x t B ’v y . t x x x l 0 s f * n tdi x y <l>vx,V » iv i x c c f f r i p i a r x i o g t £ i t [l. c. I I I , g , 3 . ] . I d e m , qu o d A ristoteles his ver­

bis in n u it, H egelius clare e t distincte e x p lic u it, d ic e nd o : SÖOå Ober tjCM

m e n ^ a n g bcS SOBilïenê m i t feem JDenfen b e t r i f f t , fo iji Darüber ^o lg en C eâ j u b e m e r fe n . ® e r Ô e i j l ifî bo4 î D e n fe n ü b e r ha u p t , unb ber SOîenfc^ un*

(11)

Q u o d si i g i t u r o p u s h o m i n i peculiare (tyyov dv&^conov) e s t p o s i t u m i n eu a n i m a e a c ti o n e , q u a e in ipsa m e n t i s a g i ­ t a t i o n e a c ili a g e n d o c o n v e n i e n t e r r a t i o n i versatur

(H'vXVÇ èrtçyeia xai« Xoyov): h o c i d em e?3e o pus c u j u s q u e , vel

o p t i m i h o m i n i s c e n s e m u s (io airo qpa^tev è'çyov e h a t zû> ysvei zovde,

«te« zovds anovdaiov); i t a q u i d e m , si a d o p u s hom ini s adjeceris

i d i n c r e m e n t i , q u o d v i r t u s , seu perfectio cujusque p ropria o p e r i a f fe r t (nçooTi&sfiérqç zrtg x u i’ u(jstt]v {iTreçojpjç

tiqoç zo tgyor).

H o m i n i s a u t e m o pu s in m entis agitatione et in actionibus r a t i o n i c o n v e n i e n t i b u s e r a t si tu m (xpvyijg èvtyyeiav ttai n

fieiù Xôyov): o p u s i g i t u r op ti mi c u j u s q u e hominis p r o p r i u m

e s s e v i d e t u r , h o c ipso h om in is o p e re bene et p raeclare f u n g i (anovSuiov <5’ àtdçog ei) z a î z a *<ti muXwç). A t q u i s e c u n d u m

s u a m q u i d q u e v i r t u t e m b e n e < t p ra e c lare absolvitur (ixaazov de ev xuiLt' xi]v olxeiccv apexrjv ànoTcXtZzuï) : e t i d c ir co o p u s h o ­

m i n i s b e n e e t p r a e c la re a bs o lv it ur se c u n d u m p ropriam ejus v i r t u t e m . O p u s a u t e m h o m i n is e r a t actio anim ae r a tio n a ­

lis. Q u a p r o p t e r s u m m u m h om in is b o n u m , sive b e a t i t u d o

(t ö ùvd Qcômrov cxyu&ôv), es t a c t i o a n i m a e r a t i o n a l i s s e ­

c u n d u m p r o p r i a m e j u s v i r t u t e m ( rp v ^g èvéçyeia w n

ù q ex riv) : [ sin v e r o p l u r e s su nt ejus v i r tu te s , se c u n d u m e a m .

ferfeheitet fief) üotn 'Sfder burd) baê £Dcnfen. 2f&er man tmtfj fïdE) nid)t üorfîcflt'ii, bofj ber SDîenfd) éiner 0eii6 beitfenb, anberer @eité tuoflenb (et), unb baj? er in ber einen îiifdje taô £>etifen, in ber anberen baâ

SBoûen f;abe, benn bief; märe eine leere 23orjîettung (« t-onov d icit A ristoteles).

ÎDer ltnterfdf)ieb jtvifdjen Senfeit ttnb SBiden i|ï nur ber jtvifefjen bem tbeomiidjen unb praftifcfjen 23erf;nlten, aOer eé finb nicfyt etwa 3 we*

23 e r »t ö g e n , fortbetn ber S B illc iff cine betontere SBeife tes ISenfenö:

îDttô ®enfen nlê jid> iiberfrijotib in é S D u fcijn , ois ‘îticb fich 3>aiei;n ju

geben. Cfr. G ru n d lin ien d. Philos, des Rechts

p . 5 4 - 5 6 . Berlin i 8 j 3 . S ed d e functione m entis (o vovf), tu m iLeoveticà (o Stu fjjr.xss), tum practicà (o

afcty.riKt, f, i , p lu ra paullo infra. Id tantum de eo, in quo differunt, ad d im us:

M ot/f Jf ... i ]>t X u to v \oy 1Ç0,uivos, n«< o it p u \ ùxmÇfgti

ch’ rov Stur

gtiTivov tco t I À1 1. I)e A u im a, I I I , l o , J 2. Conferas e a , quae de auiina

(12)

q u a e o p t i m a

et

p e r f e c t i s s i m a (xar« %i]v åglarijv xcu rehiorcxTrjv) :]

e a q u e p e r y i t a m p e rf e c t a m p e r p e t u a t a ( h ßtot t s -

taww) 2 ) .

2 ) Niconi. I , 7 , § . 9 - 1 6 . Cfr. Magn. Moral. 1 , 4 , p. 1 0 : M e r « t o v t o

r o l v v v oguifoiv ' o r i o v d t v i aXXw y Çw/ui»’ iv y v x v

i l Iot i v %gCTy * t o x v -r • y i T 0* ( p t n y . l v , t y v t i tlt>X*iv n o i t 7v , x * t T y v r y s t p v x v s x g t r i j v . ’AXX’ y f i t l v X g I T y I v CXXOTtp T B V T f V t O l U , 011 i o T I V U g t T y ' tj i l ApVX*i *<*‘ T » X X « f A . l v ' X F Ç w f t i v ' i i x ' r t i v ry s ù v x y s x g t T y v î l p x § v Ç y o o / x t v ' t o &l 7 e » v C F v k x ‘ t r g c t v T t t v , o v S l v «XXo y t o t v i x t / u o v t 7 v M y o - f t t V . T o clgM t v i x l f A . O V t 7v X X I tj t V i X I fX o V I X I t Ttj) i Z £ f l V I t J T i ' T O i ' t v £ t i v i v T tp X X T U T X S X g i T X S T o O t ’ U p X COTl' t I X o S X X I t) i v i x t u o v t x X X i t o u p i o r o v . 'E tc c l ovv I o tiv t) t v i x t / x o v i * t

»-\ t i o v «y«5oi' XXI Tt^.O Ff o v i l to v t o i t 7 7 \ u v $ x v n v , 'u ti x u t iv

r t X t t u ) te r r u i. O v y x g c o r x i iv f i x t i t (oJ y x p co ti n x 7 t t v i x l / x u v ' ) otXX’ cv x v i p l * ovtos y x p t I \ h o < » O v i cv x § 0yf y c x t c\ i7, «XX i v r t X t / t p . T f X s m i* x v t f y X § ° ' vot t tv u v S p w x a s /3>o7. K«< y x p l . i y t T x i o p b to s n x p x to7s 7coW o7s , 'ori ic 7 ro v t ii i x i / u o v x iv Tip /x i y l o T ip X f ° ' V r ç v ß ‘oV ct g iv tty ' <*>s ito v r o r i X t i o v

t i v x i X X I i v X § i v V f c X t i w x u t i v x v S g o o n t p . ---- E lid e m. I I , 1, p . 1,1 2: 1E x t ! i l yv i) t v i x i / x o v t x tIX c io v r i , n u t i o n £wy x x l t i X * / « x u t - u T t \ y ( » x x l a g t r y w o x v t w c , ( y /ulv y x g eXjy, y i l uo gt ov , y i l t u v « rsX a >v i v i g y n u t c r » X ^ 0 d y ou t v i x i / x o v i x Ç x y s r t \ t i x s i v i g y ti x x u t x g t T y v t i X i / * a v < K«< t o /utyrt /ulav y/ u ip xv t î v x t l i i u l y . o v x , f i t , r i n a î i x , ^tyd' tj Xtx lx v it x a x v . A 10 x x t t j SaXtovof i'x 11.* a *wf (l* x«X w f) » t o f*y

^tuvr c v i x i - /x o v t & i y , «XX5 o r *tv X x ß y t I X o f . O t / 5 ^ i » y x p X T t ' k l s c

v i x i f i o v ' ov y x g

o \ o v . ___ H unc difficillim um lo c u m , in quo paene lota de sum m o bono d isp u

ta­

tio e s t, au t cu rsim a d n o ta tu m , aut m ale ex tricatu m apud plcrosque invenies. Sic

K i t t e t- n s , qui om uium verbosissim us e s t, in hoc loco iutei p retaudo ita v ersatu r,

u t notionem su m m i b o n i A ristotelicam pro rsu s subvertat.

D icit n e m p e : J©al)CC f o m m t n i d ) t n u r fcte e r nö b r e n b e unD b ic e n ip fin be n b e @ c c lc . fo n b c rn o u d

) b e r t b c o r f t ‘ ^ e ^ 3 c r f1 0n D ( jie rb r i n i d i t in 2t n f d ) f a g , b r n n je n e fin b t e m ® î c n f ( ^ r n m i t ^ p Ma n j f n u n b ' î b i m n , b ie fer m i t bett © Ö tte r n g e n u i n , fo n b e rn n u r in b e r p r o f ti f d j e n ^ t j ä t i a f e i t b r r ©e d r , m e ie re m i t 2 3 c r n u n ft gef t f yi et , b c j t d i t b û ô S Be r f u n b b te © l ü e f f d i g f ei t bcô ^ î c n f d j f n . -Q u o d quidem p la c itu m , u t ipsi vid eb atu r, c o n firm a tu ru s, (mihi v ero , infirm aturus,) ad d i

t:

î > i e *5: f) ü t i g f c i t b e ô t b e o r e t i f d) e n 2 3c r f t o n b c é mirb t>om ? frijîo< tc le ê nic^t auöbru rflid) au ê g e f d j l o f e n , v ic lm d> r f

d>efnt fie nad; e t h . N i e . I , 1 3 ; X , 7 i n b e r m e n f d ) l i d j e n f ö l i i c f f e l i g f e i t m i

t b e f a ß t j u f e i n ( s i c ! ) . Q u o d s i cognoscere v e lis, quo ju re Ritierus functi

References

Related documents

quum Xllf. Legiones in Autographo numerantur XVII., VIII. equitum et IX. peditum; in Forma autem XXVIII., e- quitum VIII., XX. Haec magna discrepantia omnino probat Formam Regiminis

Sammanfattningsvis visar resultaten från provvägen att modifierad emulsion i förhållande till konventionell har en mindre betydelse för hållbarheten hos ytbehandlingen när den

Med andra ord kan det vara relevant för informanterna att använda sig av Harry Potter- böckerna i engelskundervisningen då dessa välkända böcker kan stimulera

Om det är riktigt att utgångspunkten är att det ändå i huvudsak råder ett mate- riellt samband i fråga om hur lägsta värdets princip ska uppfattas och påverka den

Other important matters considered by this Congress have been the North Ameri- can Water and Power Alliance proposal, for which a special Senate Subcommittee has been set up to

The National Reclamation Association endorses the principle of integrated planning, development, operation and financing of federal water development projects within a river or