• No results found

Dissertationem medico-chirurgicam de ulceribus, venia exper. ordin. med. Upsal. praesidente ... Johan. Gust. Acrell ... publice ventilandam sistit ... Ernest. D. Salomon, Stockholmiensis ... in audit. Carol. maj. d. XIII. Decemb. anni MDCCLXIX. Horis ante

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertationem medico-chirurgicam de ulceribus, venia exper. ordin. med. Upsal. praesidente ... Johan. Gust. Acrell ... publice ventilandam sistit ... Ernest. D. Salomon, Stockholmiensis ... in audit. Carol. maj. d. XIII. Decemb. anni MDCCLXIX. Horis ante"

Copied!
20
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

(L F. F- S.

DISSERTATIONEM MEDICO-CHIRURGICAM"

DE

U L C E R IB U S,

VENIA

EXPER. ORDIN. ^ED . UPSAL.

P R A E S I D E N T E

EXPERIENT1SSIMO VIRO

JOHAN. GUST.

ACRELL,

MED. DOCT. FACULT. MED. ADJUNCTO,

P U B L I C E V E N T I L A N D A M S I S T I T St. R E G . So c. Ch.

-E R N -E S T . D . S A L O M O N ,

St o c k h o i,mie ns i s , R E G . Ac a d. S e . Ad s c r ip t u s. I N A U D I T . C A R O L . M A J D . X I I I D E C E M B j A N N I M D C C L X I X .

HORIS A N TE MERIDIEM SOLITIS.

U P S A L I A E , ‘ ' T v p is E D M A N N I A N I S .

(2)

S :a e R :a k. M :t i s

A R C H I A T R O ,

r e g i i c o l l e g i i m e d i c i

P R A l S I Q h

, • ■ y ' r p T

'ACAD. IMPER. N A T. CUR 105.

REGIAE

AC A D EM IA E SCIEN T.

SroCKHOLM.

a c REG. SOC. UPS.

M E M B R O ,

.

N OBILISSIM O a t q u e EXPERIEN tlSSM O

,

.... D O M I N O

D. ABR AHAMO

PATRONO SUMMO.

T Jt aliquod [ubmi^ae, qua 7>,

Vir hobiU(sim e,

celo^ pie-

^

t a t i s ' y minationis piiblic fami exsii t l indicium- has Ti~

&i\pagellas ^dicnftfziftimti.

Madcifiiis

¥uis in me beneficiis,

quorum mn ni/i- meomi interitura ^ejl memoria,

hunc adde-

re, quafo,

digneris cumulum,

ut hanc qualemcunque ^ra­

ti/fimi pe&oris t esseram > fere no} ut foles

,

vultu excipias

,

me-

que favori Tuo feklrati/fimo habeas commendatum

.

Meum

erit pro Tua Tuorumque omnium perpetua felicitate vota

fundere calidijssim a

, dum ad urnam usque permaneo

NO BILISSIM I a c CELEBERRIM I

N O M IN IS T U I ...

Cultor devcvHnimiT*

(3)

P R O F E S S O R I

CHIRURGIAE REGIO,

AD

NOSOC. REG. S T O C K H O L M , e tLFGIO N . VEX.EQU.

CHIRURGO PRIMARIO,

ACAD.SCIENT.Sl OCKHOLM.

Ac

CHIR.PARIS.

M E M B R O ,

NOBILISSIMO

a t q u e

EXPER1ENTISSIMO

' D O M I

l

NO

DocrO L A V O

A C R E L ,

PATRONO MAXIMO

Tyrae [entem de Ulceribus dissertationem eo majori jure T i

-

*

bi> Vir Nobili (sime, cons etrare debeo > quo certius esi ^ Chi­ rurgos noftri temporis optimam Ulcera tra&andi methodum gratissimo semper animo Tibi referre acceptam

.

Sed neque tamen haec sil a est ratio, cur l i b i jiudiorum rationem red* clere

,

pium que & grati [sim um tesia r i cupiam animum.Tuis enim s ub aujpiciis Chirurgiam discere mihi contigit

,

Tuum• que in me animum adeo benignum s emper s um expertus

,

ut verba mihi desmt

>

quibus favorem tanti Patroni celebra

re possiw* Detis optimus Te

,

V ir maxime

,

s ervet quam diu- ti jsim e x' salvum

,

'cf omni felicitatis genere flor enti [simum. Sic vovet

?

dufn v ix e r it

,

vovere perget 1

-/ NOBILISSIMI a c CELEBR ATISSIM I * . ■ .. NOMINIS T U I ' •

: . . . . . Cultor 'himissilinas ■

E. I). SALOMON.

(4)

Non eadem omnibus

,

etiam in jimiltbus cajtbur, opitulati

tur: fdeoque oportet

,

ubi aliquid non respondit> non tanti

putare auBoremx quanti aegrum

,

experiri aliud atque

aliud

. A. C. Ce l s u s.

C. 22.

§. I

um in quadam parte corporis m olliori solutio existi t , quae nec sangvinem , nec pus, sedveretri humorem fundit,

Ulcus

e st. Et vel ex mali corporis ha­

bitu lente sensim que, & quidem prae­ cipue, vel ex m alo curato subinde vulnere, innasc iW . H o c v e ro , a vulnere, cui proxi­ mum est» differt, quod cum iis in partibus» quae m ol­ les sunt, utram que fiat, ex illo purus sangvis, vel si sup-purans est, spissum & glutiosum tabum exeat; h o c ve­ ro humidum plus & mali moris fundat. Sanationem quoque Vulnus, per* se vel artis o p e , facile recip it, quam vero difficilius admittunt U lcera, ob rodum hu­ m o rem , qui continue rodens, subinde ad ipsUm'os pe­ netrat. Et illud denique, a vi illata, scire licet, (1 qua pars contusa , aut icta, vel e x toto praecisa fuerit; hoc ut plurimum e x fluidorum vitiata indole oriri, notum e st Incidunt vero Ulcera & in omnes externas partes, & in internas, viscere aliquo corrupto; quod, si interi­ ora yiuutn fecerin t, curationem a Medicina iolum po-stu*

(5)

e ) 5 c •

stu la n t

■;

exteriorum cu ram , cui in

manu auxilium potis*

sim u m est, Chirurgia, sib i vendicat.,

§. II.

Externa Ulcera a diversa indole, sede, figura," at­ que hum ore, diversa nomina traxerunt. Ea vero se-quentia praecipue sy n t : C um q uid planum magis'quam, profundum, celeriter ac vehementer rodit serpitque

Pha

-gadenicum:

cum quid vitiata carne oppletum ,

Luxurians:

cum quid oras habet elevatas, duras, lividas, quibus vei nullus vel exiguus (ensus inest,

CaUosum

vocatur.

Sinu

-j

ojum

v ero , ubi ex la~tente loco, per tubum quasi ad a­

perturam humor defertur 5 atque hujus generis aliud est, in quo caro a huc sana, aliud, in quo corrupta atque ~ dura, totum sinum succingit: iliud proprie

Sinuojum

ap­ pellatur, hoc v e ro , a sim ilitudine,

Fistulae

nomen ha­ bet. Ulceribus quoque, cum diversa membra obsident, diversa nomina sunt, Graecarum lingva indita. Si igi­ tur narium exulceratio est,

Ozaena

vocatur5 si in gin­ g iv is,

Parulis \

si faciem tenet,

Noma*,

si palpebrarum margines exulcerantur

Ps orophtulmia

appellatur. Atqui haec tantum nominasse sufficiat

a

Cetera o m itto , quae dederunt artis scriptores, prout cuique v isu m fu it, cum in omni eorum volumine ja&cnturj & non magis quam allata, quicquam ad cognitionem atque Medici­ nam conferant. Utique enim , cum diverlae cau d ae, infernae vero istae praecipue, saepius efficiant ulcera, figura, sed e, ceteris convenientia, alia distin ^ io n e opus est. Nam saepe callosum Ulcus, vel sordidum , vel lu­ xurians, a scorbuto incidit, saepe etiam a Cancro, (ae-pillime a venerea lu e, nullum autem horum si c , ut al­ A 3

terum-'^%|1 •

a ) Ulcera, quae snnmi non pouunt, quaeque mali moris sunt, tnccirthien nominant. Ab Hippocr. EA?C05 YMY«OY\&ns, £gu KClKOtl&flf dW - H7rzAwTov y a Celso., Chironium , Thelephiutn*

(6)

. . ) : 6 i. (...■•« _ ,

■terom rrftnari ^ mQte& Ideoque- ea-,diducere^se su o & tm m orbos ex quibus ortum maxiri)Q bibere £oJ-ent s comi- m o d issimurii e(h scilicet.'secundum" corruptum hum o­ rum {latam. iti Scorbufo,, Venereo m orbo, C an cro, r. L ev io ra cetera, qtiae ad has-, a iu ssas referri nequeunt,* iic ut quae a neglegis vulne.ribys, vel etiam a leviori externa caussa , dum corpus interea (Lnom e st, orta; generalioribus insiste n d o , - facile & dignoscuntur & sa* nantur. ' ' . •" . -.

§•

UT.

. •

,

Caussas vero Ulcerum genera tim comprehensijrus, ab iis, quae-corruptis humoribus insiint, exordiar, ad eas, quae forinsecus a g u n t , inde d escctidam,. * Diaetae crrqres vario m odo corpus, vitiare so!ent:,.,q«id&m fai>:g^ vini corruptas partes a d fe ru n t,u t alimenta miaus ?e-6,a« gruo-^quaedam co n feS ion em h u m orum , praecipue v e ­ ro sa n g v i n i s q u a m dipaTOTroifav vo can t, depravant, ut d esidia, luxuria, animique com m otiones; .quidam etiaai» nocivas iotrinsecus. co n g estas, ut ne. foras expellantur impediunt, ut compresTae - evacuationes. Et hinc qukiemj primum -in fluidis partibus malum na Icitur, quod sub- diversa facie, vel C ach e xia, vel scdrbuto,|vel alio m or­ b o semet prodit. Neque vero hoc morborum genus, antea facile c o g n o sci potest, quam ad solidas partes cor* rumpendas perventura est. A t,, cum cutis , praefert i mu facieiy color.- mutatur, atque conqueritur aeger de im; {blita lassim d i n e & torpore, deficitque eum adfitmcdrurir concodlio, invadentis haec signa^morbi periculum sc y

stendunt.: Sed his & sim iiibus indiciis, -augetur indies humorum1, corruptio , quae tandem tenerrima y a scula, per quae transvehitur, lente • adrodit 'destruitque, usque* dum id> quod .morbi caussa est, per cu tem , exi tu m libi paraverit.: Atque haec Ulcerum lenta genesis. plerum- qne eile s oretv - Aliquando etiam ex vulnere quocunque

(7)

) ' - i ( m

cito oriuntor, praesertim s i aegro malum corpus c s t, s i carnium v o ra x fuerit pinguiuni vei durarum , aut si in usu inebriantium nimius est. Saepe id etiam a me* defttrs im fefitia/ir& fdit, Quaiidd alienis auxiliis vulnus stim -ulat, adeoqne inflammationem • -movet r -s i in Vul­ nus vel sicca linam enta, yel tarundam confertim in* trudit,

b)

fasciam nimis adstiin gen s, impolita intro Com­ primit^ vel ea quae stim ulant, vulneri adm ovet: atque inter alia liquidas 'mixturas ex Alcohrola paratas, quibus utendi imperitis mos est, nocentes censemus

c).

Pluri­ m um etiam confert, quod e x sordium coitu generatur, s i in vulnere diu relictum fuerit, cum * quod integrun* es t , putredine facile corrumpat. Quae denique extrin-secus stim u la n t, rodunt, exedunt, huc referri possunt, ut ignis, frig a s, & adurentia cetera; nam sub crusti s , a ro sione ortis, q u a s g r a e c e v o ca n t, saepe ma­ la Ulcera fiunt. Humoris v e r o , qui ex ulcere fluit, varia ratio est, eaque non aeque facile ponenda. N am s i in sangvine corrupto (olam eaussam haberet, essetque in eo tatss, qualis fe rtu r,'.saepe accerrim us* corrodens, m ortem utique quamprimum m aturaret Si in exter­ n o Ulcere tantum ‘genitus, ei quoque similem quendam, experimenta praestare p c ssent

d).

At v eri simile vide* t u r , h umidorum v itiu m , si ve putridum , sive ad putre­ dinem p ro n u m , m odo delatum ad cutem exulcerasse , ' ■■ : ■ ; / . ■ a

t-£ ) vici F E L I C . V U R7M €hirurgia PracL P , t t C» 7.

: c ) 3 alfama iic dicla T^av^xTiKCC ut T i^H v Myrrhae, Aloes,

Ma-sti c h i s , Aqua Sclopetnria ( E n a d? Arquebusade) cet. quae rarius <5t n o n

nili suis casib u s adhiberi” poiTunt.

d } Q ue le C heinist- le plus habil dispose a son g're des humeurs " du corps humain, il n*en_ Fonnera jamajs du Pus. Ia Nature au c6n- traire produit forn^ent Feuie & dv elle meme cer esset merveilleux, saris an- citn secours. G R A S H U I S in Recueit des preces. qui ont concouru pour U f r i x de 1‘ Acadenh Rotale de Chirurgis Tom. I V jp» 7. - *

(8)

® ) 8 ( •

atque

ab aeris accessu , in qua maximam corrumpendi

vim inesse novim u s, multo acerrimum evasisse. §. IV.

^ U lcerum com m une est, humoris fundere plus vel m inus, p ro diversa & corporis & coali indole; atque denotat hic humor morbi genus & quas partes teneat." N am si e x ulcere hum or erumpit spissus, colore subal-bo vel cin e re o , nec mali odoris, aut ilii disiim ilis, qui c x rppto A b scessu m anat, quem

Fas

nom inant, boni m oris e st, ad sanitatem spe3at. Si vero tenuis e s t, & aquae sim ilis, in qua recens caro lota est,

Sanies

v o catu r; mali haec ominis est, & cruditatem Ulceris no­ tat, atque in iis frequens esse solet, quae a Scorbuto vel Cachexia vel aqua intra cutem naca oriuntur. Praece­ denti pejor est

Ichor,

qui tenuis est, subpingvis, foe­ tidus & ita exedens, ut etiam ad subjeSas partes, live m u sculos, sive M embranas, sive Tendines penetret, & ipsum quoque os adtingat: cumque ad id perventum est, linam enta, quibus impletur Ulcus, vel etiam specil-Jum argenteum , quo exploratur, adrodit, nigrumque colorem inducit

e).

Omnium pessimum Virus est , quod in corruptis glandulis a Carcinom ate, vel m o rb o, quem saepissim e adtrahit impurus concubitus, nascitur. Per-crassum h o c est & m axim e foetidum , vicinasque partes depascit. In aperto Carcinom ate viridem colorem in ­ terdum hab et, saepe cinereum : in lue Venerea j flavum insta r lardi rancidi est.Haec autem noscendi mali caus* sa adfero. Scire tamen oportet, humores subinde in Ulcere ita m utari, ut ex Pure Ich o r, ex h o c, *liud ge­ nus fiat-, idx^ue m odo cu m , m odo absque spe sanitatis; recuperandae;

_________ ;____________ __________ ^ ________f v . O Unde quoque e i, a quibusdam datum est nomen Melagitm a M*A umw.

(9)

@ ) 9 ( ®

Atqui jam exponendum est, qua ratione Ulcus £i+

netur, quaeque in eo impedimenta essTe solcant, quae v e l malum gravius reddunt, vel sanationi obstant. Cura sutem i» omni fere Ulcere, in conspe£Kim mtuentis exesa pars carnea veniat, eam reditui non posse, nisi re- nascatur nova carnis portio, quidam putarunt. Et o b hoc quidem,, quoniam ex v a sculis corpus constat, & cura eorum aliqua pars deperdita (it, renasei novas fibras, nov a v a sa constituentes, necesse esse, Modum v e r o , q uo hoc fieret, hunc imaginantur: ut ex apertis o seuiis v a sorum succus nurricius deferatur, minuraeque ejus particulae eo fere m odo o sculo vasis adfigantur} q u o , ab inferioribus incipiendo , puteus caementis strui sole tj sic q u e cum ex toto Ulceris ambitu medium ejus adti- gerint novae canalcs, priorum quasj additamenta, pla­ gam impleant f), Et ita apud eos sblum naturae opus est. Ad hanc theoriam quod attinet, non equidem ne­ gatur, ad sanationem Ulceris naturam maxime confer^ re ; inde vero non (equitur, quod v a sa, quae perdita fuerunt, iterum creentur; nam & tum reditui neccsse e ste t id membrum, quod to(jum prarcisura est. Non pos- iet quoque vel maxima, suppuratlo membro rigorem inferre, s i telae ceiiulari tantum accresceret, quantum re rca m amiserir. Hinc multo verismiiiius videtur, cana^. lium extremitates, m odo molliores sin t , ab impulsis hu­ moribus ita produci, ut cavum, repleant, atque Ulcus sic coire g). Impedit vero hunc coitum m&mbrana

dti-B rat

f ) GARV, N 6 'E O T Trahe des Opernt, de Cb> Tom. I. p. g & fcqp S») Experimenta in Ulceribus majoribus non semel cepimus, eo deni eventu -ac. refert' P A L U C C1 in Methodo curandi, Fijl. lacrimal* p. 6 4. haec entem P u d o ris verba sunt. Pefcctis s ctrrbosis 'mammis, Jigna' pojiiU it:u< jd limina cutis: obs ervavwtus fosic a , quod comet proportione t ac re- jlrhigcbr.tur Vulnus, inviam c>ppropinquabam impressa signa* Q m iim ta

(10)

@1 ) 10 ( . @

ra* alba, liv id a quam Callum nominant, Qnippe quae non modo oi?as Ulceris., sed etiam fundum succingens,. ita ar^le co iistr i n g i t , ut canales dilatari ? ssbique invicern accedere nequeant. Idem quoque praeda? J e x fundo Ulceris eminens caro, mollis, ac fu n g i insta r , snpra.oras altius exerescens$ quae expansim membranam c d lu lo - sam o ste n d it , quonian* & rodentibus facile tollitur at­ que etiam citissime recrescit b), Sardes quoque illapsae, v e l etiam verm iculi in Ulcere nidulanres, .irritant & malum gravius reddunt. T aedii v e ro plurimum adfert o s , ubi a membrana sua nudatura; vitium fe c it; nam differri solet sa n s tio , donec om ne id quod cariolum est, ab integro fecessit. estque utique malum lenra tem * pora habens. Facile v e r o co gn oseitur caries, s i pate* s j& um oSj quod album e sse solet-, vel flavum est, v e l nigrum * etiam quod magis absconditum est, s i s pecil- lo exploratum , scabrum invenitur, humoremque fun­ dit subnigrum & soetentem, qui specilium argenteum mordet & maculae. N am cum ea membrana, quae os circum vertit, & peviosiiu m audit, cujusque ope nutritur, corrosivo ulceris humore consum itur, atque ejus aliqua portio aufertur* neceHse etiam e st, ut os nutriri desinat, atque emoriatur i) t 'D ilab i vero oportere a sana ossi s

. parte

--- - ---^ ... — . ^ IIM , . ^ M i - - —

-strvationt 'ad usque integram cicatricem', adnotavimiis, ne hilum mvitef generatum fuijji de Cute, etst ccu reliquae partes molles, speciet ad carnem. Ex obvio isiiusmodi expermemo patuit, meram esse prolongotionem va/o* rum , imerveniente expansione telae eelhlos ae id, quod pro nova carnis generatione perpuram ■ accipitur» .Hanc vero naturae actionem, pre more fuo,'; graphice expofuit, Illu str. vari SVIETEN in Commem, m Aph> Boerhaav. Tom„ 1 pag> 30°. . ,

h ) Cutis, tennei vinculo i paniculum adipofutn coercet, ne tumeat: fublata vero curi, hic in vulnere brevi assurget, fc? in fungofam Chi- rurps dictam carnem excrefcit» ficque degenerabit cito, Van Svieten Coni*

% I. p. 229. '

(11)

s § ) I * ( $

p3rte id quod m ortuum est, antequam

os

sanari

pos*

sit, experientia docet.

$• V L . .

Sed ex sequentibus patebit, quid ex Ulceris caus-sa, sede & indole sperari vel timeri debeat. Uicera ut difficilius quam rulnera sanantur, sic etiam eorum alia citius co eun t, alia diu trahunt, alia curam v i x recipi­ unt, aliis denique mederi pestiferum est. At, inter initia n o tan d u m , id facile v in c i, quod recens est & pps a* li t ; quod ex vulnere fit in corpore in te g r o , juvenili ; quod modice fluit; quod planum est,n e c altius penetravit. Sanatu quoque* facilius est Ulcus externarum partium, qnam oris, v e l lingvae, vel narium , facilius in his par­ tibus, quam in juncturis. Facilius quo que ilii opifu1 a- m u r , quod superiores artus o b sidet, quam quod in fe­ riores, cum h o c , e re^ o co rp o re , h um orum m ole ob-" rui necessarium sit. Pejus est Ulcus y e t u stu m , quodque v e l ad cavum corporis descendit, v e l os laesit. Etiam s i ab humoribus corruptis ejus origo est, vel senecUne confectis accidit. Subito si stu e r e desioar i d a quod antea humorem suderat, saepisti m e malum est /e> O m n iu m

B 2

pes-121. Sed hoc modo caries ab Ulcerum voslone orifur: saepe etiam sin e ex­ ternam partiurti laesione, os ad-putredinem vergit; quod nmlum, vel in ipso . cavoO ssis, vel eju? lamellis incipit^/V flatnbns inclusis id fieri, antiqui putarnns, unde fortasse A ^ I C E N N A in Canon. Mcd. L.L Sect,II:dn Docl. Cap. IX*

'Interdum tamen Flatus quidam in ossix u s c x citm tu r , qui etiam ojsii quidem dijs ru m pm t, contundunt que infigniter fefe. A Barbaris ideo recepta sunt nomina Spina ventofa, fla tu s, Spina V en tus; quamvis & morbi g e n u s , non ab aere,, feci a medullae corruptione fieri, hodie non ignorent vel

artis Tirones.

-k ) N n n {o!um fenili corpori id pernlciofum e s t , ut ex Hippocra­ te r*M.ilit C E L S U S de Re Medica L. 1 . C. 6. fed etiam in gravioribus oli'??, uKorc- cum vires corporis a malo viciae sunt. Ita etiam A C T U A R I U S de M e th - medendi L. 2 . C. X II. Eos pnulo pvst morituros induamus, s i quod exiguum U lius habem atque id em oritur, namxussi e*

(12)

?€ i ) n ( i

pessim u m Cancer est, quoniam , - cum diu tenuit * neque in medicamentis, neque in ferro, praesidium ipsi est. Sanari v e r o non debent T. quae per longas moras in va­ luerunt; nam & per ea lentitiam ejicere natura sollici-' ia e st, protinus ut. coeunt, sanitas ac vita aegri pe­ riclitatur, Idem quoque casus manet eos, qui simui cura # U lc e re , aqua intra curem , A sth m a t e , A poplexia, reten­

to 'S an gvin is flu x u ' (blito, aut alio vecustio ri m o r b o * laborant; s anari enim Ulcus non potest, quin m alum in nobiliores partes ruat; nrn alia ratione corpus ab eo liberum praestari polllt. Ideoque ubi in pedibus Ulcus e st, contingit vera id frequentius, suspe&o malo deli- t e scente, n o n incom m odum est, externas partes subin- de co rru m p i, quam id quod n o c et, in internam par­ tem magisque necellariam verii

. VIL ^

Tn omni igitur U lcerum chirurgia, proispiciendum est/sanare co n ven iat, an Ulcus apertum haberet (§.VI.) & sanatio ne medicinam requirat, an opem m o d o ex­ ternam p o scat» Si illud; protinus ad ea confugiendum,

ftirs magis quam ceterae laboret, fvffidentem demcnjlrmontm 'futuriqve iventus praenotionem praebet* Militem quoque nos vidisse meminimus 2 g annorum, q n i, excepto parvo, quod in T ib ia diu habuit* Ulcere, uti­ que lamis erat* H ic , cum exfpe&atione maturius, neque ab impofitis. exficctitum.ulcus ei fu erit, protinus leviter f;brire incepit. S u b qua e- tiatrs febre, pollicem ejusdem pedis fphacelus . invafit, intraque paucasho* i a s , nihil proficientibus, auxiliis pvaefentissii m s , decessit *

/) N on desunt aptii H l l D A N U M aliosque Obiervatores hujus rei tefHmonia/; inter plurima vero * attentione digno -sunt, quae occurrunt iri O ratione, coram R . A . Sc, Stockh. habita a R eg. Coi!. Med» AdfefiT* 'N. D.. Z. S T R A N D H E R G t o m fe lv id Chronijka fhkdomars Motande p» f o & 33» E t in D isser,tatione de Cholera, fub Praefidio Exp., D , D. Sc Prof. S l b R E N p. 5. Nos quoque fteminam novimus, quae, protinus wt fanatum fuerit in Tibia U l c u s , quod & diu habuit & moleltuin «i fuit, mente d e la p fa est.

(13)

quae humores corporis purgent; si h o c , qoae san Ita tersa impediant, te g e re primum est. (§. V ,). Neque enim Uicus aruea a d : cicatricem perduci porest, quam a V u l ­ nere (uppurante proxim e abfuerit, Ideoque .si callo ob* duc itor, isque tenuis est, ' & non nimis duros, re d e scalpello exasperatur sic, ut ex fa&is incisuris, eruor exeat. Ulceri cum linteum rasu m , & p o ste a, U n gven - tu m , quod digerat (§. VIII.) im ponendum ; & (i quid ex callo relictum fuerit, etiam id proxima dis exaspe- randum, C u i vere orae sunt durae, albae, liv id a e , eas leniora parum juvant, sed ad v iv a m carnem circumci> di debent, ut sic (ernei, quod durum est, ineisib n e c o m ­ prehendatur. Et tum quidem superhabenda sunt, quae leniter rodant, & pus m overe p o ssint m). ' Aliam q j o q u e calli eximendi rationem docuit E D V A R D U S B A R K Y ;;), q u a m , ut mitiorem , & fortaste Cancro ad- po.si tam m agis, .commendamur» ■ Lapide infernali , ut dicitur, is primu m leviter callum adusti t , deinde oleum ex V itr io lo , bacula ferreo e xcep tu m , usto loco admo­ vit. Ubi v e r o putris caro superat, coercenda est r o ­ dentibus, qualia s u n t, Alumen ustu m , A e ru g o , Vitria* lurn cyprinum , vel caudicum ex calce v iva paratum. Sunt etiam alia vehementius rodentia, ut A rse n icu m r Mercurius c o r r o sivu s, cetera, quorum tamen usus m ini­ me tutus est. Optimus autem omnium est lapis infer*» nalis., utpoce qui & promte exest, & ad corruptum lo­ cum adeurate applicari‘ pote st; oportet autem, molli lin­ t e o , aquam jam linentem leniter abste r g e r e , n e ,.q u a e sana sunt, arrodat. Ad carnem v e r o continendam ni»

& 3 hil

w0 Qui callum excidunt, Ulceriqae illico 'admovent exsiccantia iquae»

cunque, id utique faciunt, ut renaseatur. Quin & Chirurgum ips i vi­ dimus, q u i e s Ulcere cruris, callum pluries resecavit, neque tamem

eum iiste re potuit. .

(14)

®

)

H (

lill aptius estj quam plagam modice comprimere, si ve emplastr o d uriu scu lo , sive Nlamina plumbea, vel etiam fascii modice adstn£ta. A sordibus v e ro purgant quae leniter stim u lan t,d igeren tib us mixra, ut U ngventum A e ­ gyptiacum, ve! U ngv. fuscuna Fel. Vurzii, linteo ralo e x ­ ceptum atque im posirum, donec totum Ulcus naturalem carnis ruborem o stendat. Conducit e d a m , Ulcera, in qtubus multae sordes sunt, fovere Aqua phagadenica, v e l viridi ea, quae Hartmannum A n t o r e m agnoseere putatur. A d vermiculos v e ro enecandos conferunt C o ­ locynthides, A loe & amara alia, ex aqua d e c o la . Re» £te etiam Ulcus perfunditur multo o le o , v e l, si in cu­ niculis latent animalia, siphone injiciatur. Sed caries, s i qua adsit, inter initia propriam animadversio n e m de- siderat. Ejus vero prima curatio est*, quae detegit o ­ m ne, quod vitiatum ed”. Q u o d si os asperum & molle deprehenditur, vel subcoeruleum colorem aut nigritiem habet, ad sanum usque radi oportet; vel si cariei altius d escendis, atqoe multum Ichoris fu n d it, candente ferro vehementer aduri 0-.*; dein impleri s?ccis linamentis, vel qnae balsamo Fioraventi, Tinctura M yrrhae, Euphorbii, Madidi:*, imbuta fuerint, Si ea non sunt, Alcohol ve l therebitvhinae (piritus adhibere juvat. Ubi vero os adhuc durum est & siccum , praesb t in eo moliri

cre-, . ’ ' ’ bra

o ) Putrida ejusmodi ac h utri da Caries vix citra u stionem finitur , vid. Nob. D . D . Trof. A C R E L Cnfus Chirttrgk. p* 326. calor enim omnium optime exsiccat, atqne, u s C E L S U S re8.e monet L . C , 2. necejse est aridum (it i d , quod vitiatum est. Cavendum tamen ne Calvariae ossib u s candentia ferramenta admoveantur; quoniam facile calorem toto Encephaio communicari exempla docenr. De H A E N Ratio Nled. P* V I . p. 240* Cum vero U lens multum f-mgvi^ein fundit, cumque purum, venam praeciderunt v.etews; Sic AF.TJTJS Tetrabibl. I V ’.

5*. 2. C. 40. Cuidnm addolescenti diuturnum Vicus ad radicem manus ha­

benti % venam Ulcus Jupenir allatam excidi atque intra .paucos dies hominem s unavt» qui per quinquennium ea affectione laboraverat*

(15)

@ ) I J ( @ '

bra foramina, ve l T e r e b r a , s i opportunus locus e s t ; ve) ferramento sculptorio: tura respergendum quotidie sicco pulvere e x M asti c h e , Euphorbio, M yrrha, & quam citisti m e deligandum ; nara & aer & pingvia ac humida orrmia, nudo o sii alieni/sim a sunt. In his v e ro perma­ nere oportet, donec ex o st e , id , quod vitiatum fuerat, decedat. Haec separatio, quam ex suliationem Chirurgi v o c a n t, m o d o sit per integram testarn ollis, modo e ­ tiam per minutas aelabenres particulas. Q u k q u id autem horum sit , os dem um sana curne contegitur,

§.' VIII.

Purgatum sic Ulcus im plere, proxim um est. A d quod maxime idonea sunt, quae pus m oveant & fibras molles & ad extensionem aptiores reddant3quaeque aerem excludant. Digestiva haec nominantur milcenturque ex O le is , A d i p e , R e smis, Gum m atibus, meile. Ex co m p o sitis u sit a t i sii m a sunt U n g v e n ta , basilicon, Aureum,, d igestivum co m m un e atque baisamum, q ood ab Avcaeo

nomen habet. H orum quodlibet excipiendum linteo raso & quotidie imponendum. Sicque usque dum fundus proxime cuti aequetur, pergendum. Sed ne his-quidem ultra necessita te m urgeri d ebere, ne caro emineat, m a- nisestum est. Et sic. tandem ad ea , quae cicatricem in­ ducunt, progrediendum est; quae & e x siccent & leniter reprimant, ut Lapis calaminaris, L ithargyrium , M inium , C erussa , pleraque ex plumbo. Emplastr a - e x his parata nobilistim a sunt, e m inio, ve l (iipticum Crolli,* quorum utrumlibet ita adhiberi debet , ut v e l linteo co piose in­ ducatur, vel ex eodem rotulae subigantnr, quae.- fora­ men Ulceris impleant (Salfer) atque superindentur. A t si cicatricem impediat humidi asEuentis 'copia, tiitoque fortiora reprimentia adhiberi possint, utique prodest ea" co m p o sitio, quae G O U L A R D U M au&orem h ab et In ea est Lithargyrium , cui non minus, quam ipsum est,

(16)

aceti optimi addifur &? ner horae spatium coquitur. H oc aceto juvat primum Ulcus eluere leniter, rotulamque sbperimponere; & si hoc solo param proficitur, faseiam llmul con(tri£tiorem circumducere. Minuenda vero sunt im po sit a emplastr a , prout Ulcus cocrcetur; donec tan­ d e m , in d u r a cicatrice, ne his quidem amplius opus habeat*

Hic ordo curationis eorum e st, quibus mederi o- por-ttt, reliqua aucem, quorum minus tuta sanatio v i ­ detur, in munditie optimum praesid iu m habent. Si igi­ tur nimium humoris fundunt, linamenta saepius m u ­ tanda, &c quas exsiccan t, ut T u tia ,vel Flores Zinc-i, ex Aqua- Calcis, imponenda, Quibus ve ro multum fluet e non confingat, iis Kmplastr u m ex pom phoiyge, v e l a­ liud ex reprimentibus suoerinjicere satis est.

, . $: i x

Cognitis, quae in omni Ulcere communia sunt, ad ea deseendere ju v a t, quae & propriam animadversio - nem desiderant & saepius incidunt. Atque a scorbuto exordiar, qui accolis marium sententrionalium a d m o ­ dum frequens raorbus est. Quem igitur male habet, pallidi & tumentis faciei est, & ad mentis corporisque contentiones segnis. Gingivae dem ipsi pruriunt, tument, foetent, exulcerantur & v e l l e v i ssim o atta

3

u cruentantur. Difficile* spiritucn trahit. Lotium reddit spumosum , cito putrefeens, vel cui innatat pellicula vario colore. Fiunt poste a in artubus maculae livid ae, & in Tibiis praecipue, ulcera putrida, cruenta, fu o g o sa, quibus a principio obstare, nihil validum est. Huic morbo sae* pissime oportuni sunt, qui in Aere nimis humido & si . mul frigido diu, vivunt p)> q u ia praegresso morbo lan-

. ’ guent

p) Hanc i c arbuti caussam , inter omnes principem agnosei* egre­ gius hujus' morbi scriptcir J A M E S J L IN D Trentije es the Scuryy pap, | & (eq* refutatis aiionssn conje&nra», dc desc&u vegetabilium,

(17)

© > 17 (

&

guent, vel fristioribus cogitationibus eradantur q). P e ­ jorem vero fadunt vi&us (ale conditus, corruptus, du­ rus & conco£tu difficilis^ & inebriantium juithus usjus. A d ulcera scoibutica quod attinet, ea, antea‘ scorbuti levamen requirunt Danda agitur su n t, quae urinam m o ve an t, ut aimoraciae Radix, cochlearia, nastu rtiu m , ' sinapis, ex aqua & v in o in fu sa, & s i ea non sunt, mala acida, citrea , aurantia. Juvat edam acetum dilutum & liberaliter potum. In conclavi iit aer calidus, siccus, quem etiam s ubinde aceti fumo p u rg a re , neceiTe est. Cibus quoque parandus ex fru& ubus, herbis, nlissque, imbecillis corporibus idoneis. ;Si tum in ore Ulcus est , juvat illud saepius fo v ere HyfTopo, ex aqua in fu lo , cui, Vitrioli spiritus & mellis R o saceum paululum , ad jic iv potest. Si in Tibiis e st, t o g a quiete in k & u lo & im ­ mobili fere ped e, o p u s c st. Tum m ed eri, ut supra pro- p o sui, ( §§. V II.-V III.) oportet : cavendumque, ne quid fordus stim u lan s, ve l in U lcere, v e l per os detur; inter quae etiam hydrargyrum alienistim u s est.

' §. X

Ulcerum , quae a malo venereo nascuntur, duo g e ­ nera esse so le n t: u n u m , quod ab inveterato morbo o r ­ tum , slm u i cum consvetis morbi signis sele prodit, at­ que fauccs, nares & alias partes corporis tenet* alterum, quod praecipue o b scenis lo c is, a recenti malo, inest. H u ­ jus generis cancrosa, propter similitudinem, nominari so ­ lent. Exquisite cognoscuntur ex humore spisso, subflavo

C qui

aere corrupto, effluviis marium, defectu motus, ceteris, quae scorbutum concitare, plerique crediderunt: fortasse & C . P. vindicare supervacaneum foret, quem ad caussas adnumeravit R Q E R H A A F E Aphor. 1150.

q) Aniini commotiones scorbutum efficere ;adprobat H U X H A M i n sl Method for pres erving tlx Health o f Jeamen: vide ejus EJsny on Fcwers png. 264: ideoqfie violentum nautas conducendi modum ( the pressi n g o f seamen) limitati eorum perniocissim u m judicat.

(18)

qui in fundo U lceris, in star lardi rancidi, conspicftur. Nec penitus tolluntur, nisi hydrargyri o p e , corpus pur­ gatum fuerit, sive per sputi copiam editam , si v e , quod melius est, per sudores in balneo. Cum tamen aliquid extrinsecus Ulceri imponendum sit , proficuum ede p o ­ te st emplastrum ex P om pholyge, cui Hydrargyri Sepium- bi aequalis portio mixta, quod aaa v o c a tu r , adjiciendum: sed s i ceries sir o u l adiit,, id qnoqde alienum est, & tum solo emplast r o utendum r). Ulceri vero recenti & in o b scenis partibus habitanti, ad callum eximendum re$ e imponitur M ere , praecip. rubr. U n gven to digerente exceptus ; sicque purgatum , ad cicatricem perducitur iis, quae supra praeseripta sunt, H ydrargyri usum v e ro in te rn u m , supervacaneum p u t o , m o d o corpus, a co n ­ tagio im mune ede,, coniiet.

. §' X L . /

N o n tam facile v e ro his opitulari e st, qui Carci­ nomate' laborant, quoniam s i vetu stum est, omnia re ­ media vincit. Atque ejus rs uo genera sunt, indole, fi­ gura & loco diverfa. U num quod foedum ulcus v i ­ detur, profundum, oris duris, elevatis stque invenis, cir- curacinStum, A lte r u m , -cuj-us ex m ed io , multa caro c o r­ rupta eminet: quaeque juxta cutem , quasi ' strangulata adparet. Illud, ubi glandulae sunt, & in mammis prae­ cipue, com m une malum d l , ex scirrho irritato; hoc vero in labiis, lin g v a , naso,, verendis, vel aliis locis, a nervorum papillis excrescentibus, quales in verrucis ma-

. ii

r)- vi d. P I A T N E R. Cl>irtit%ration. §. r o ^ . U snm hydrarg.extermmi in «'arte noxium' e (Te , ex se r i e n t i b u s parebit* C u m !eviot j carie, Venereum Ulcus iit fronte- habuit miles quidam, quod chirurgo smitore empla* sstr o _msrcuria!i tegit. Solo vero hoc plinnuago, ita stim ulatum fu it, ur caries, cum acerbo dolor?, magnam ossi s partem corrupuerit, insrnque breve tempus, ad cavum- altius penetraverit. Reje&o d.in emplastro v ierpere desinit m u lu m , & ab unctione ruere, sanatum fuit*

(19)

s i moris e sse so l e t , o r it u r / ) . Humoris autem

acoe

&

putredo ingens est adeo, uc dolores vehementes, & sub- itam corruptionem m o v e r e Consverif,. Ideoque C a r c i ­ noma, scirrhus vel verruca efficit, cum stimulentur, pres- sio n e; m o t u , i c t u , frigore , vel medicamentis rod en ti­ bus. Multum etiam confert sangvinis titoffvyxfotvtcc > qua iis est apud m elan ch olicos, v e l e o s, qui co m prestos sangvinis fluxus patiuntur t }. R a ro autem haec Ulcera ad sanitatem perduci p o stu n c , cum, lenioribus non m u ­ tentur,. a fortioribus malum exasperetur. Optimum ta­ men est, s i recens est m alu m , & non Incom m odo lo ­ co , totum Ulcus praecidere sre, ut etiam aliquid ex sana parte eximatur, Gum vero diu invaluit, neque b o c tuto fieri pote s t ; nam totum jam corpus a viru in*- se& um e sse solet, atque hoc ex uno l o c o , in' aliuro* sanumque facile diffundi. Q uod si sectioni locus i d o ­ neus non est, praesid iu m petendum ab iis, quae ali^ q u a n d o profuiste c o r st s t Inrer hsec eminet a Cei. ST(!)R K IQ laudatum Conium, & incridsecus sumtum & ulceri admotum 5 quod uc apud n o s , miros easdem ac in Germania praedet effectus, optandum foret. U l ­ ceri qjuoque proficuum est , Alumen ustu m, semel quo* tidie inspersu m , & quodeunque ex plumbo paratum, si ad emplastri form am re d a ru m fuerit. N on desunt q u o ­

_______ _

que,-f ) vnn S V I E T L I N Cnmmmt. T . T. p,

t ) De caussa Caidttnm ans variae sunt fententirte, Veferes atram- bi. teffl" accnsa ru n t, tit A L B U C ,A S IS , in ppaes » ad Cbirug* P« A E G I N E T A de re medica, L . I V C. 26. Vi-inm cane rosum in nervis putat M O N * R0 0 A n at.N eriu p. 113.In Adipe G O R T E R Cbir> i-ep. Vera Caujjh p ro x im i ' eancri est materia pingverfinojh, lenta y t-enax , dein longiori mora corruptay ut non (it opus multa orcam rimari ad eruendam C ancri cmjfam L c. <$» 14SP* Sed quid tum cenfendmn de Carcinomate Colis & U teri, qtfci- bus partibus ex Anatoinia c o n stat nihil pit gvedinis in ede? Cadere vero: hoc malum praecipue in fbemina$?. male rcfjgottdeutibus- mcnitiuis,. ex ob* f e m t io n i b u s confiat;, '

(20)

H ) 20

(

@

q u e , qui Atropam ex aqua in fu sam , ve l Phytolaccam con­ tra cancrum iaudent. Ponenda autem haec esse pu tavi, non q uo d auxilium Carcinomatis securum in iis si t , sed ut malum m i t i g e t u r , & non pulet sib i omnino m e d ic i-x nam d ee lle , s i quem dirus hic morbus male habuerit u\

* ' ' §, : m ^ 1 ‘

Atque sic Ulcera cbmmunillima quaeque & rae« dicamenta, & peritam manum p o stu la n t , breviter ex- p o suimus, A d d i p o ssent permulta, quorum tamen ra­ tionem reddere vetat brevitatis iludium & temporis habenda ratio. 'Fistularum certe, ceferorumque affectae m o rb o ru m , quae ad Ulcerum cladem referri pollintj

cognitio e x . allatis quoddatnmo i o suppedita-, tur & curandi modum exercitatio

docebit. t F I N I &

^...— --- --- , N ... ... . . ' --- ' . ht- - - —1f '

^

u ) Inter e a , quae C an cro sanando accom m odantur, praestantius adhuc nihil inventum est, ignoto illo pulvere, -cujus .cognitionem, ex Hibernia, magno sumtu sibi paravit Londinenlium Chirurgus Q U Y . Ex sim p lici Jserba quadam paratum e(se , a colore ejus viridi , conjicitur, sea vero _virtute praeditus e s t , u t nudus, vel sub -Ungventi forma U l ­ ceri impolitiis, intra breve tempus, omne corruptum excedat» A t si su.b cute adhuc malum lateat, V e sicante^jilam -primum tollere, xlein pul­ verem superirnponere oportet. Sunt quoque in patria permulti, qui ab Experientissim o B I E r C H E N M . D . solo hoc pulvere,; atque medi* iante perita ejus manu ^ a C a n c ro , ceterum iasanabili, liberati.fuerint,

References

Related documents

libent«r eximimus, naturae quippe lufibus potius, quam artis ope efformatis, licet nos non fugiat, quibus ufibus oli m inferviisfe perhibeant fabulæ Islandicæ,

cenfieica , quæ per donationesj &amp; &#34;tedamenta fem plis, roonaderiis atque ecclefiæ minidris fuerant concéda, re­. vocare atque, nullo exhibito A u r^ jfibi

anni ab alterutra parte propius ■&gt; feu cujus plenilunium ipfum diem Julio¬. rum 4 annive caput,

fuperior validiorque acceflerit au&amp;o- ritas&gt; quis faceatur. Hane vero, quam hoc modo concipiunt Legis Ν. atque inde fluentis obbgationis indplem, ut. a reeepta harum

Pnedicata illa etiam funt veritates, quia pofito ente ponuntur ejus at- tributa, quod nempe lit unum, ve¬.. rum, bonum &amp;c, Si quid horum deeft, nonampliuseft ens,

V. Principes Sveciae Regii Sanguinis, lineae ma- fculince, Equites hujus Ordinis nafcuntur &amp; vitta ab Ordinis Magiitro, etiam inipfa infantia, donaripoflunt.. VI. Equites

ciras minuebantur, adeo ut intra biduum Angina ha&amp;cnus pertinacishma, prorfus evanuerit j Podagra vero quatuorde-. c:im dies Agrum in ledo detinuit.

He was recruited to Jens Schollin’s research group and the PCR project in 2001 and was registered as a PhD student at Örebro University in 2006 with Professor Jens Schollin as