• No results found

Disputatio inauguralis medica de rheumatismo, quam, venia nobilissimae et experientiss. facultatis medicae in regia academia Upsaliensi, praeside, Samuele Aurivillio, ... pro gradu doctoris rite obtinendo, publice defendet, Johan. Gustavus Acrell, ... In

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Disputatio inauguralis medica de rheumatismo, quam, venia nobilissimae et experientiss. facultatis medicae in regia academia Upsaliensi, praeside, Samuele Aurivillio, ... pro gradu doctoris rite obtinendo, publice defendet, Johan. Gustavus Acrell, ... In "

Copied!
30
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

& , F. F. S. D IS P U T A T IO IN A U G U R A L ÏS M EDICA

DE

R H E U M A T ISM O ,

Q U A M , Ve n i a n o b i l i s s i m a e e t e x p e r i e n t i s s. F A C U L T A T IS M ED ICA E

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

PRAESIDE,

S A M U E L E

A U R I V 1 L L I O ,

M. D. M ED IC O R E G IO , A N A T O M IA E ET MEDIC- PRA CTICES PROFESSORE REG. E T O R D .

S. R. S. MEMBRO.

PRO G RA D U D O C T O R IS R IT E O B T IN E N D O , PU BLICE D E F E N D E T ,

JOHAN. GUSTA VUS ACRELL,

A ü L E G IO N E M P R IN C IP IS HaE R E D IT A R U GU STA VL CHIRURGUS P R IM A R IU S, A CA D . REG. S C I E N T I A R, A D SC R IPTU S.

IN

A U D IT . C A R . M A J. AD DIEM X V . J U N II ANNI MDCCLXIV. . H Ö R IS A N T E E T P O S T M E R I D I E M C O N S T E T I S . V P S A L I A E .

(2)

K O N 6L . M A J:T S '

T R O T J E N A R E och SKEPPS- BYGGMÄSTARE« vid Kongl. Ö rlo g s -E fc a d e rn ,

H Ö G Å D L E och HÖG A C Å T A D E

H e r r

JOHAN

ACRELL-'

M IN H U L D A S T E FAR.

7“Y-z ja g med detta Acadunifka arbete få r den lyckan at

frambära min vördnad ock tackfambet, fä tillå t, HuU d a ft c Fader, a t ja g utbeder mig en ny välgärning, jf- ve- t en bäfi, Huldafte Fader, huru min lika hulda Farbror, Herr Pro fe [for n och DoSlorn, / ’# alt [att värd at min ung­ dom i vetenfkaper. J hafven ofta med de g ladaß e upmun- tringar til crkänfamhet, förehåll it mig denna lians godhet, hvarmed Han burit Eder borda. / Illa veta det utom Han

fiefft Det ädelmodiga hiertat tror ß g icke nog tilgifvit får

en kår Broder, om det icke tillika fö rf akar fin andel i min barnßiga tackfambet. Han v i l , nt jag fkal vara Eder en fam alt förbunden : och j u längre han vägrar at emottaga

m it vördnads-offer, ju fvärare känner ja g tyngden a f min förbind elfe, Hulda ft c Fader! fielfva billigheten anropar här

Edert biß: and. Genomträngd a f de omaße och vordnadsful- laße ror elf er, for Bägges Eder gemenfamma huldhet, an­ håller jag ödmiukeligen, det Min Huld ad e F ar, tåcktes bos min \Hogtärade Farbror förklara, huru högt ja g önjkade at kunna vifa honom min kärleksfulla tilgifvenhet. D et är den enda fkugga a f belöning, fom j a g kan aß ad komma. Dc?t Hög fia Alhnagten utgiute ofver Eder Bägge fin rika väl- fignilfo♦ framhärdar ?ncd oafiätlig vördnad

M IN H U L D A S T E FADERS

lydig'ß t fon ,

(3)

D.

D.

§. L

I

nter frequentiores morbos doloris illud genus eft,quod m em brorum ceterique corporis motum, absque con- fpicuo, a principiis (altem, quin din poll:, moven­ darum partium vitio, prohibet: idemque, fi juncta ipfi, ut om ni dolori, incommoda, faepenumero acerbidima, fpectaveris, ac temporis pradèrtim, quo perfidere folet, diuturnitatem, morbis annumerandum molefiidimis. Et- fi enim , quoties absque febre fuerir; vel febre, fi hanc com item habuerit, fublata, vitae rarius minitatur: hoc ta m en , quidquid e d , folatii admodum minuit longa, indeque m orte fàepe tetrior, miferia. Quam ob rem he­ ri non potuit, quin medentium cogitationes curasque, ab initiis usque excultae artis, grave adeo malum exerce­ ret maxime. Et amplum quidem quum mox deprehen­ derint genus efie, in partes jam olim Veteres diviferunt; ut nominibus tamen non tam fpecies, quas hodie voca­ m u s , videantur didinguere volui (Te, quam varietates,

folo partis adfectae loco diverfas ; in quibus etiam, quum

Arthritidem dolorem dixerunt, per omnes articulos plu-

resve diffufum, ejusdem fimul vocabuli latiori fignifica- tu, juncturarum in genere.intellexifie creduntur dolorem fimplicem qucm cunque, cuicunque fingulari loco

(4)

* ■) » ( *

xum. Neque tam en confudifle putemus aegritudines, quas fym ptom atum complexus & evidentes caudae diftinclas exhibuerunt: e contrario lane, partim ad re p e ­ titas obfervationes, partim ad receptas luis temporibus de lingularum proximis caudis o p in io n e s, quamcunque lubricas,adnotarunt & explicare conati lunt. I m m o a cer- titudfne p ro x im u m , ne confidentiores nihil didare po- ftulemus; vetuftiflimos illam m o d o fpeciem, quäe plura m em bra invadens, cum acuta febre decurrit, Arthritidem proprie dixifle, a qua non ilchiada m o do & podagram & chiragram, fed peculiares quasvis juncturarum m o v e n ­ darum confimiles difficultates diffinxerunt. At vero ad aegrotorum auxilia quum nihil faciat, confuderint ne Ve- teres, an diffinxerint ; literariam iftam de propofito m o r­ b o quaeffionem illis merito relinquimus discutiendam, qui de Artis hiftoria, fuo loco fuosque intra limites ju­ cunda fimul atque utiliffima, fatagunq *) & eo quidem id

*) Pauca faltem , hoc facile, fi lubet, praetereundo loco, in noftrae opinionis robur exponere licear. Scilicet Libri 7ÏSÇI 7îa$cov infcripti A u­

fto r , fi non Hippocrates ipfe, at certe vir Hippocraticus,, A rthritidem ,

Sect. X X X I . perfpicue fatis ex calore defcripfit & d o lo re, qui corporis

trtic u lo s, alium atque alium , c o rrip iu n t; brevi quidem , fed acuto m or­ bo , h. e. vehementer feb rili, nempe Pleuritidis in flari Peripneumoniae, febris ardentis, Phrenitidis, quas in exempla acutorum m orborum Sect.

V I I . propofuit ; m o rb o denique junioribus m a g is, quam fenioribus ti­

mendo. A rthritidem eigo dixit plurium m em brorum ex inflammatione dolorem $ pariter atque Galenus, ad vetufliorum mentem, in Definit. M cd. inflammationem effe a i t, quae articulis accidit, nervisque magnum ad fert dolorem. Atque hoc evidentius reddit ipfius ratio nominis ,‘ quod phre­ n itid i, nephritidi, ceteris, analogum , ad horum fignificatum coqunpnis- fim um , m orbum indicabit cum febre & dolore partis, a qua defum tum nom en eft. Denique curam A rthritidis, & Galenus, & pofleriores Grae~

ci y & Arabes, eandem tradiderunt, quam inflammaporiae febris; in fan- guinis enim milfionibus iterum iterumquè repetitis ponendam fpem docue­ r u n t , quas in Podagra ceterisque adhibendas non voluerunt, nifi quando ad Arthritidis indolem accederent, & vel tum non nifi parciores. U nde atis,patere opin am u r, h a u d ru d ite r adeo artiçuLorum dolores com m

(5)

ilcu-B l

id libentius, q u o minus diffimular^i pofefl, motuum cor­ poris externorum iflas moleflias , haud cunofe latis a veteribus defcriptas inveniri , multoque minus intelli­ genter ita explicatas, quin recentiorum confulere coga­ m u r adcurariorem operam.

H os inter prim um , ut fatis confiât, locum confècu- tus efl Guliclmus de Baiüou leu BaUonius^Medicus Parifien- lis , circa exitum feculi i6:i proximique initia celebris. D oloris enim fub m otu corporis artuumve lentiendi illam fp eciem , quae cum acuta febre efl, & cujus modo men­ tionem fecimus^ ut melius ab aliis didinåam redderet, m axime a m orbis, quibus cum male fociavit fequiorum feculorum ignorantia, nomen illi primus impofuit Rheu­

matismi , in veterum libris fere infolens, Sc aliter o-

m n in o cum cognatis intelleflum Simul denomina­ tu m ita m o rb u m dignofcere recleque curare ftudiofius docuit: in hoc quidem haudquaquam primus, quod ve­ terum (criptis erudiri potuerat; primus tamen, faltem cum primis, inter fuae ceterarumque gentium

Europaea-A 2 rum

iffe V eteres, qua culpa etiam illos liberat Celeb. Pringle Obf. on the difea- f*es of the A rm y pag. 180. quin recentiorum (ludio aequa adcuratione ex fym ptom atibus norafle, in denominandis vero fiiifle nonmmquam forte feliciores. E t conflare etiam potefl, ad Arthritidem generaliter n Viris celeberrimis intelleflam, 11011 bene Eosdem applicafle, qune de Podagra, articulorum d oloribus, laboribus, molefliis, in Aphorifmis aliisque locis pronuntiavit Parens M edicorum, quippe quibus vocibus follicitc ab iliiqquam diximus A rthritide fejunxiffe videtur mnla timilin quidem, fed longe tamen di- verfa. Si quis autem, opere praetium duxerit, quid veri in his fimillimum fit, ex libris nomen Hippocratis ferentibus, invicem collatis , eruere, labo­ re mtfue hunc non detre£lave/rit, difquirat primum necefTe efl, quoi librôs Hippocrati recle adlcribat, & cujus leiiquorum quique aetatis haberi poffint*

*) Rheumatifmi, pariter atque Rheumatis C atarrh i, vocabula, ab eadem orta radice, <St fignificatu ideo maxime affinia, fluxum feu de­ fluxum denotant, <Si quidem apud Medicos Graecos, defluxum humorum, tum qui ejiciuntur prorfus e corpore, tum qui ab una parte, in qua con- gefti fleterunt, internorum motuum legibus, devehuntur ad aliam.

(6)

rum Medicos, q u i a veterum auctoritate, tam reveren­ ter alias habita, quod vero ad hanc partem fpeflabat, ne- gligentius confulta, de fle x eran t* ). Et mericis inde Bal-

fomi laudibus fuflragati funt infequentium tem porum

Medici celebratiflimi, quantum intelligere licuit, ad u- n u m omnes. N am que m orbi n ovum titulum alii pofl alios confirmarunt ufu, & medendi quas dederat ille re­ gulas fervarunt ; eoque om ne genus d o l or u m , fub corporis ad ienfium integri m o tu , in bina genera infe­ riora, Arthritidis <k Rbeumatifmi, divi ferunt. Quo con fi­ lio , quantumvis incongrua haud im m erito cenfeatur Rheumatifmi appellatio, perfpicuitati tamen in docenda a r t e , fac:endaeque certioribus regulis, bene fane prolpe- ftum fuit: fui flet vero ctjam melius profpeftum, intra fpe- ciem a Biüonio deferiptam, ll fubftitiflet Rheumatifmus. Poflquam enim ad dolores etiam non febriles extenfus il­ le fuit, inter eundem & Arthritidem parum adeo definiti limites fuerunt, ut nec inter Principes quidem Viros con­ v enerit, quae fedes, qualia conjuncta fymptomata, quae cauflae, ad unius charafterem ita pertinerent, utne alte­ rius dic; pollent. Quocirca nominibus quoque iflis haud fcrapulofe ufi funt, ne recentiflimi quidem & ob m ultam experientiam celebratiflimi V ir i, facilem fafli

Rheu-*) Veriorem morbi hujus indolem <& certiorem curam jam docuifle- JLeoub. Bot ollum, innuit celeberr. Pringle loco citato, See! nominis tamen, ille non fuit A u ö o r. Carolum vero Ptfonem a Boerhaavio tantopere & me­ rito com mendatum, prim um illorum , qui Rheumatifmi nomen in Medi­ an a m introduxerunt, nominat Frid. Hoffmannus M ed. Rat. Syfl. 7 . IP^

Cap.de Dolor, ext. part.rheum.Thef. Fathalog. 1. Et dilucidas profe&o obfer*

rationes de morbi iftius indole Pifo a d tu lit, libro Obf. ist Curat. Sect. /V

Cap. I I I . de dolor, part. ext. e diluvie fe r ofa ; quibus & fanguinis copio*

fius mittendi ufum experientia com pertum probat. Sed neque ille Rheu mati fini adhibuit nomen ; & praeterea Ballonio paulo aetate erat pollerior fuas licet obfervationes longe ante publicas fecerit, quam Ballotiit ederen* lui- poßhum a opera.

(7)

Rbeiimatifmi Ef Arthritidis focietatem & metafchemati-

I m u m , faepe in arte oblervabilem *). Interim didin- «diflimus manfit Ballonio d i

5

Ius R h eu m atifm u s, acuti vel fcbrilis cognomine poffea magis determinatus : qui q u u m non ita raro o ccu rrat, in mentem mihi venit propius illum contemplari , ut fpecimini Academico edendo materia nafceretur ufu aliquo commendabilis. R eceptum v ero jam dudum nominis (ignihcatum quia repudiare , Juveni faltem , non licebat i oportere per- fpexi Rheum atifmi totum ambitum nonnihil circumfpi- cere, latiorem o m n in o , quam virium permittat con- fcientia, non pertimelcendum tamen, quum B. L e p o ­ ris niti audeam folito fa v o re , ficubi , dum impliciti argumenti ordinatam ftudui explicationem, propofitum tamen deprehenfus fuero haud tenuidè.

§. II.

Scientiae Medicae vix aliud magis conducit, Ut fa< cile a plurimis hodie conceflum iri arbitramur, quam m o rb o ru m definitiones ex fymptomatibus folis condere. O portebit ig itu r, hoc in negotio, a latentibus caudis at- que a proximis adeo m orborum (èdibus, non nifi ratio­ cinatione intelligendis, animum tantifper avertere; (ym- pto m atu m vero attentius intueri manifedos ortus, com-* plexum , mutuam fuccedionem. Sic enim veras laelae naturae imagines formare licebit, quas, qui mente im- prederit, fine haehtatione poterit in obvenientibus ae­ grotis agnofcerc. Sic etiam, quae condantia fint ac pri­ maria , erueie dabitur, ex quorum in morbis cetera di- verfis praefentia, ejusdem hos generis ede liqueat, idem- que poftulure nom en genericum. Itaque aci

Rheumati-A 3 Imum

*) U t verbis utar Tralleju, ex Libro de ufu Opii Sech.II. p. 2 0 5 . apud quem quoque Eruditifiimum Auctorem videre elf, cuin dillen- fum Clarorum virorum de Rheumatifmi fede, iadolc, cauflis, tum «liquo­

(8)

tiara-fm um in genere dignofcendum, n o n m nfculorum magis, qua in juncturarum requiremus affectionem ; non fangui- nis, nec ièri, neque alius humoris poftulabimus moras & diluvia: qu orum quidem licet aliquid in culpa elle ne- ceffe lit, nihil tamen fenfus m ox percipiunt ; quid vero re iplaadfit, ex iis, quae lenfibus le fferunt, inveftiga- bit dem um ratio, difquifitione faepenumero difficillima, & tam incerti judicii, ut in quo veritatem manu quali te­ nere le hic g a u d e a t, longos inde errores ille queratur. Atque ipfe licet fenfus fatis in terd um convincat aegro • tu m , diftantem ab oslium juncturis carnem pati; tam en ab ejusmodi exemplis, om ni reliqua bis indole nihil laepe illa d ilc re p an t, in quibus ad juncturas malum confidit. Quae fcilicet magna differentia lèu medium mufculi m or­ bus teneat, leu continua medio extiema juncturis vicina? Et q u ae, quaefo, obffacula materiam m o rb i, intra ter­ minos non longius diffitos huc illuc, quod evidens m on - ffrat experientia, diffundi prohibebunt? O m nino autem frudra elle videtur, etiam majori fubtilitate, in uno m o r­

bo magis quam in altero ipfas inculare junffuras; quan­ tumvis enim fuos ad dolores adtenderit aegrotus, tamen jundturis ne ipfis infideant, an vicinis carnibus vel tendi- nibus, non nili imaginando dijudicabit.

Quam ob rem, fi profiteri licet, ad evidentiam & di- ffinffum intelleffum haudquaquam ducere videntur,quos tradiderunt v u lg o , Rheumatilmi characteres generales: neque conflantem, & qui m orbum quocunque in habitu difccrnere cupientibus melius inferviat, judiqamus exfpe- fta n d u m , nifi exffiymptomatibus, quae Rheumatifinis ftriffius definitis, & in om nium M edicorum ore lie a p ­ pellatis, communia funt. Atque hanc ob rationem , a fveto m o re , qui a generalibus ordiri jubet, indeque ad particularia pro gred i, recedere c o g im u r , m ox ad illos procefluri determinatos morbos, qui Rheumatifini dicun­

(9)

t a r , f e d d iftin c V is c i r a i m P c r i p t i c h a r a f f e rib u s . S u n t h i

R h c urn a t i f m it s iin iv c r fa h s , f e b r ilis ; & R h e u m a tifm u sp a r tic u ­ l a r i s , q u i v e l c a lid u s , v e l f r i g i d u s : * ) q u o s q u u m p e r o -

m n i a c o n t e m p l a t i f u e r i m u s , e x U n g u l o r u m - i n t e r fè fim i- l i t u i d i n e , c o m m u n i s R h e u m a t i f m i n o t i o f o r m a r i d e m u m p o t e r i t , & , fi q u a d e t u r , a b A r t h r i t i d e d if f e r e n tia c e r ta & p e r p e t u a , m e l i u s p e r c i p i & fta b iliri.

§• ” I. R h e u m a ti fm u s u m v e r fa lis , f e b r i l i s , a liis a c u tu s , v e t u - f t i f f i m i s { i m p l i c i t e r , u t f u p r a i n d i c a v i m u s , A r th r i tis d iffu s , f e b r i u m a c u t a r u m , q u a e c u m i n f l a m m a t i o n e f u n t , h a b i­ t u m m u l t i s p h a e n o m e n i s r e f e r t * * ) . H a r u m e n i m m a ­ r e , h o m i n e s i n v a d i t f l o r e n t i s p r a e c i p u e a e ta tis v e g e f o s - q u e , a b s q u e l o n g i n q u i s a g g r e f f i o n i b u s , p r a e c u r r e n t e f o - l u m , a l i q u o t i n t e r d u m d i e s , m a g n a & m o l e f t a f e g n it ie , v a g i s q u e h o r r o r i b u s a c f r i g o r i b u s . I l l i s c a l o r f u c c e - d i t c i t ö i n a e f t u m i n c r e f c e n s , c u m p u l f ü c e le ri & d u r o , * * * ) c e t e r i s q u e f e b r i u m f o c ii s i n c o m m o d i s , g r a v i t a t e f u m , *) N om ina & divffiones a îaudatiftïmo Viro Trallefo mutuamur, qui judicio non minus valens, quam do&rinà & eruditione, diftinftiffime vi- ✓ defur de'Rheumaticis & Arthriticis doloribus fcripfiffe, loco ante citato.

**) Opellae ne deeffet fundamentum, hiftoria requirebatur morbi: potuiffemus alias Auctores modo no mina fle , qui nccuratiffime & con­ gruenti admodum verborum fenfu , defcripferunt, Ballofiium loc. cit. Ri-

verium Praxis Med. L . X V I. Cap. III. Sydeitbamum O bf Med. Sect. VI-

C. V . Friedr. Hoff mannum loc. cit. §. XI, Et ex recentiffimis Tiffotum, Avis

au Peuple fu r la fa n tê Cb. X I. is3 Stßrkium, Am f. Med. II. p. 1 12. &feq.

qui omnium accuratiffime defcripferunt: turn qua partem Celeb. Pringle 1. c. Elegantem, nec minus tarnen veram hiftoriam dedit facundus & Celebra- tiff. f o b . Gotbofr. Bergerus in Differt, de Rheumarifmo, Witrenb. 1707.

***) Pulïum ejusmodi fe reperilTtBalhnius narrat, ut febris aur nil 1- la aut cxigua vieretur & fic quoque alii: nempe morbi non Temper quin rarius, fnmma eft vehementia ; conf Pringle I, c. p. 1 8 t . Plures tamen adeo \ graves obfervavit St'irkius. I. eit. p. 114. & 122: ut pul/us fuerit celer admo­

dum, plenus, durus, qualem fere & morbo huic adfcribit Tijfot. 1, c. p. 1 5 3 . r e propriam ex unico tantum aegroto teftemur certam obfervationem. Q u u m tiiment vero etiam carpi, ut certe acciat, de plenitudine & duritie pulfus difficile omnino eft judicium*c ■ /

,

V ' - - ^

(10)

capitis, fi ti, inquiete. His vel primo m ox die, vel paullo ferius, d o lo r fe adjungit, in m ovendis crurum , pedum, cub itorum , manuum, uno alterove, vel etiam pluribus, quali ex pungentibus & transfixis aculeis, magis tamen ad fupeificiem haerens, nec penitiora fubiens, In d ie s il le gravior plures pluresque, pro mali vehem entia, oc­ cupat partes, membra tota, etiam lum bos, latera, dor- fu m , ad collum usque; nunc ordine quodam & conflan­ tia, nunc defulcoriis ab uno in alium locum erroribus, etiam ad lemel delerta releundo. Et usque eo crefcit, ut nec vertere fe aegrotus audeat, nec fitum udo m od o m utare; nec, quum peilime fe habet, ftragula ferat, ne- que mollia flatis reperiat pulvinaria ; im m o ut, puerorum in d a r, qui num ero variolarum laborant, vel blandiffi- mae manus officia reformidet, ad leviorem c o n ta c tu m , ad minimam lecdi fuccuffionem,clamitans. Inter ea d o ­ lentes partes, pleru m q u e, nunc citius tamen, & prim o interdum m orbi die, nunc ferius, intumefeunt, rubent aliquantum , & incalef:unt Matutinis v e ro horis & febris & dolor remiffiores, ad vefperam noctuque ingra- vefcun t, unde longae vigiliae.

Sub his qui mittitur languis, vix unquam p’eurifico- rum fanguininon fimilis clt Urina lub initiis m o r­bi

*) Cum haec m erbi vehementiam plerumque fequantur, non m irum , nihil horum obfervaffe inultos. N onnunquam vero latius diffufos vide­ runt tum ores, ut univerfum inflatum fuerit corpus, & facies ipfa totum - que c a p u t, quod referunt Bergerus , Tiffotus (Sc Storkius. Verum non ilifi alhos tu m o res, quales & fu e ru n t, quos ipfi vidim us, Hic recenfet, & attentione dignum reputam us, quod apud Eundem legitur loc. cit. p. 122. febre licet valida & doloribus magnis ac fixis, tamen nullam intu- muiffe partem : quemadmodum com paruerunt in aliis tumores absque ma­ gna febre & fine inulto dolore, p. /21.

**) Confenfu obfervatorum recentiorum quos confulimus om nium . F uerunt v ero , q u i, Carolo Pifoni 111 0bf. 161. pratter alias, & Ballo-

nio, aflenttientes, fangvinein defcripferunt,tanquam inferum quoddam putre

refolutuin^ ut cit, hic ait loc, idemque Phaenomenon opinionibus de m orbi

(11)

bi gravioris, flammea, peliucens, ardens; mitioris vero turbida folet efle *). Alvus, ut fàepius in acutis &in- flammatoriis, claufa efl. Sudorem fi natura maturius ex­ torquet, parcior efl, & febrem, laltim dolorem, non mi­ nuit.

O ptim e autem fi aegroto cedit, febre mitefcente, lar­ gis d em um fudoribustotus perfunditur,plures etiam dies; U rina copiofe profluente, mox turbida, & quae pulve­ rem furfuraceum deponit rubelli vel fubfulvi coloris, vel

B etiam

caufla fuffulcierunt. Verum, ne praeceps fufpicemur judicium, ex fangui- nis refle deliquefcentis infpeclione hoc in morbo magis, quam in aliis, fcru- pulofn ; explicuiffe rera Riverius videtur, qui citato fupra loco fangvinem

a it, detractum plane corruptum fuijfe, craffum & glutinofum, tum pojl mul­ tas Phlebotomias fero copiofo diffluxijfe, ita tamen mutatum, ut /anguinis /pe­ dem amiferit. Scilicet usque eo fangvinis aegrotorum prodigi erant i (to­

rum temporum inter Medicos Heroës, ut, quod fcripfit Riverius, per i o , i i , aut etiam pluies dies, fangvinem detrahere juberent quotidie. Im m inuta fic in dies fangvinis parte principe, fub continuo per idem tem­ pus , ad perficiendam curam , tenuioris ufu potus , aquea ejus portio reli­ quas non potuit non exfuperare ; quod quidem in inflammatorio morbo quocunque eisdem fub conditionibus obfervaffe illos, haud dubitamus, qui pari modo ferius etiam fangvinem miferunt. Et vidifle bene meminimus in Rheumatifmo infeliciter terminato, in cujus tamen initio (angviserat omni habitu Pleuriticus. Veterum illi prorfus contraria efl Celeb. Storkii ob- fervatio 1. c. p. 11 5. de fangvine , a quo Jerum fubinde per 4 aut j horas,

non fece (Jit, l<f quod fece (Jit, paucum f u i t , & crajfum •. & aliquoties virgu­ la elevatum, fila egit. Subtiliora cum Rheumaticorum fangvine experimen­

ta qui am at, apud Musgr avium quaedam inveniet, dcArtbr. Symptom. Cap.

I L pag. 7. edit. Genev. ijij.

* ) Flammea nobis ipfisvifa; turbidam vero multi narrant, aliqui

tenuem. Adtentifiimus ad fingula Storkius, de aegris feribens, quorum mala circa vefperas exacerbabantur, in magna dolorum exacerbatione uri­

nam ait plerumque prodiiJft tenuem, pallidam, quandoque firangurio/om ; decre/cente autem dolore primam rufifam, fecundam turbidam mox foetentem, i? quae fedimenrum pofuit furfuraceum fub albidum- Singulari procul vitio,

non m o rb o , adferibendum, quod narrat Bergerus loc. cit. in muliere adeo vifeidam m inam fuiffe, ut cervicem veiicae obflruxerit , & cathetere opus fuerit.

(12)

etiam albidum t ) , evanefcente interim prorfus & fe­ bre & dolore. Largius tum fudantibus accidere poteft, ut in veficulas cuticula adtoUatur,aquofas easdem & quae purpuram albam referant *). Nec adm odum querantur, 111 quibus poft difcullbs dolores, fcabiei q u odam genere , etiam contumaci, partes quae doluerunt, adfligantur

Si minus v ero bene cedei i t , mitefeente febre, rem a­ nent tamen jun&urarum molefHa& tum or faepeper men- fes, im mo annos, quin totam v ita m , verae podagrae

inftar per vices recurrendo ***).

Interdum febre ceflante, & detumentibus fubito membris, molles tumores ad c ru ra , coxas, h um eros, o b le r v a r u n t, qui vel fponte rup ti, vel in c ifi, fe­ rum

-j-) Ti/fotus (ubfiavuin memorat fedimentmn ; fubrnbellum nos vifi fumus obferva{Te. Plurimi vero albidum deferibunt. Et memorabilis eft hujus refpetlu Hippocratis aphorifmus 7 4 Sect. IV . ubi ab nbfcefiu ad ar­ ticulos liberare ejusmodi urinam , (la tu it, illamque sv TCtat y.OTtix^sri 7TV- çeTCKtt quarta die quibusdam fieri : fcilicet difquirant, qui otio fruuntur,

an Rheumaticas febres intellexerit: de quo cfr. not, * pag. 1.

*y Quod propria docuit obfervatio Vi Rheumatico viro juv en e, poft

4 feptimanas feliciter fanato : Sed paria nobis vifi fum us, etiam alii» in morbis, ex copiofa fudatione vidifte. N ec alia forte fuit purpura , quam Rheumaticis convalefcentibus aecidifle memorat B a y e r n s , qui tamen prae­ terea impuritates virias ferofas in cute effioruifie, feribit.

**) Vid. Tilfot loc. cit. § 161. In v iro , cui totum corpus cum ca­

pite intumui fie narrat Fergerus fecnta eft crufia laftea cum purpura.

***j Teftantibus m u ltis, figillatim & Sjdenbamo, qui, fponte de­

m um evanefeere pofie dolores, vidit, perdita tamen ad mortem usque mem­ bra movendi facultate, poll: inverfos articulos <5t enatos in interna m agis, quam ex tern a, digitorum parte nodos, corpore cetera fano : quas vero miferias imperitae morbi tractationi cenfet

referendas-E t haec eft A rth ritis Rheumatifmo fuperveniens, fymptomaticafalfoap.

ptllata, de qua Atusgrave 1. cit, ubi non nili frigidam , quam vocat, A r­

thritidem , hanc referre prodidit, & nodos illos non nifi oedematofos efie, nempe fubfiftentem in illis G dat m am , quam diucunque commiffuris immo.

ta ta m , nunquam in tophos indurefeere, d?1 commi (furis minime contentam, cum internodiis eas pari fere proportione premere, videfis §. VI» & VII.

(13)

' # ) I » ( ❖

ru m inventi Hint continuitTe , flavum , vifci Jum ; q u o d leni calore infpiflàri potuit ; relidis tum ulceribus contumacibus, nec une periculo recidivi morbi clauden­ dis *). Per veros autem absceflus, feu tumores pure refertos, fblutum unquam fuifle malum hoc, ita per plu- res difFufum corporis partes, m em oratum **), quantum fcim us, a nemine eft.

Infeliciffime v e ro , cellantibus doloribus, internae corripiuntur partes, inteftina, pulmones, ipfius domici­ lium mentis caput: fub quibus infortuniis redituri ad ex­ terna doloris aefperatiffima fpes; poft multos vero ven­ tris cruciatus, poft fuftocatorias anxietates, vel deliria perpetua foporofa, fub confvetis, pro cujuscunque illo­ ru m malorum indole, mortis praenuntiis, exfpirat tandem aeger ***). In defunclis hoc m odo, copiofam flavam, gelatinofkm materiem Anatome detexit, Thoracis latera inter & ipfos Pulmones, ut in admodum hi parvam mo­ lem f ierint compreffi; tum & inter piam matrem &: cere­ brum ac cerebellum, inque lateralibus cerebri ventriculis; etiam in medio pulmonis in faccum collectam f).

___________________ B a Sed

* ) Ex teftimonio Clopton. Haver fu , qui tumorem viderat in femore, liquore aliquot unciarum formatum cfr. Ejus Ofleolog. nova Di/c. II, Capit>

dt Rheumat. tum etiam Tifjct. I.e. §. l6 l. Amplius vero deferibit Store* kius cit. loc. p. 117. cui tumorem ejusmodi magnitudine capitis virilis con­

tigit videre, feri 9 libras continentem; qui quoque Cicutam fuain ulceri­ bus , poft apertos bos tum ores, conducere expertus eft.

**) In hunc Rheumatifmum fuppurationem & Gangraenam non cudere

affirmat Tvalles 1. c. p, 309. Qui leguntur in Rhelimatifmis progeniti ab-

fceflus, ad particulares , procul dubio, referendi.

***) Infauftos hos exitus Storkius recenfet p. IIR . & feq. unius et­ iam a fe vili meminit Tijfot 154, Et memoria non dilabitur exemplum hom inis, de quo pag, #. not. * ; laetam omnia per I4 dies fpem dabant, fubita vero mutatione , levatis doloribus, & fudoribus valde imminutis, con­ tinu» coepit delirare, balbutiente lingva, manibus tremulis, fed tumido tamen ad mortem usque corporis habitu.

(14)

Sed m orbi ordinariam decurfum , gradu fingula- rium fym ptom atum variare fingulares co rporum conditi­ ones poflunt: quem adm odum etiam cum alio m o rb o complicari i & idcirco ad intermittentem | quoque indo­ lem febris accedere poterit

§. IV.

Frigido aeri, qui calentem fubito excepit, maxime quum etiam humidus f u i t , o rtum debuifle acutum hunc Rheum atifmum *, & pleuritidi, peripneumoniae, febribus inflammatoriis aliis, ab eadem oriundis conditione, in ur­ bibus caftrisque intercurrifîe, diligentiores in obfervando Viri notarunt **). Iisdem tefiibus, quibus apud exper­ tos fidem res ipfa confirmat, m axim um in h o c , perinde ac in m o rb o inflammatorio om ni, curando, fangvinis in- figniter diminuta quantitas] m o m e n tu m habuit ***). Et vero m o rb u m ipfum qui propius intuetur, co m m u­ nem illi cum inflammationibus indolem non fufpicabitür, fed fidentiflime agnofeet. N a m q u e, praeter invadendi m o d u m fimilem, velocius ruere ac fervere fangvinem, & illum denfius com pactum , dilucide d o c en t, cum pul- fu s , & calor, & febrilia fymptomata cetera; tum fangvi­ nis aegroto detracti habitus,omni m odo fimilis illi, quem pleuritici & peripneumonici incifa vena fundit. Parti­

bus ficie mufculorum, duos aut tres duc at os deufitate aequantem, in perfona Rheu

matifmo defuncta, vifam a fe narraviflê Drelmcourtiu?n, Haverjius refert. 1. c. *) C ujus exempla kabet Starkius I. c.

**} Sydenhamo ik P rm ih o quum primas facilehoc in punflo efTe deferen­

das opinemur, horurnfuffi.i.irittelHmonin : II i.isex O bf.M ed. Sect. V I. Cap.

I. isfV. hujus cx Obferv. on the Difeafes o f the A rm y. Part. I. Cap. I I I . & IV . ***) Sangvini aliquando licet omnino parci poffit; & licet non de-

lint , qui u t Temper parcatur fvadere videantur, de quo dicendi locus me­ lior infra erit; fidem tamen crediderimus haee 11011 detrahere teftimoniis virorum longe plurim orum , & cbfervationum tam accuratione, quam copia, ceteris praeflantium , qui in plurimis aegroti*, <Sc praefertim in m or­ bi gradu vehem entiori, fummam curae fangvinis fecifle miffionem experti

(15)

bus firnul, quas dolor obfidet, calentibus, tumentibus, im m o non nunquam rubore perfufis, obfcurum ede non p o te rit, in dolorum fedes proximas fangvinem impelli, verasque adeo febrem comitari inflammationes. Etiam v e r o m orbi indolem ulterius phaenomena patefaciunt. Corporis enim ambitum qui ita occupat, dolor, ut nec penitiora, neque tamen cutem praecipue afficiat, mitio­ ra item relinquat m om enta aegroto im m oto jacenti, ex­ cruciando iterum ad primos fui m ovendi conatus; m o­ tu u m ille ialtrum entis, ut communis quoque fert Medi­ c o ru m lententia, propius omnino inhaerebit, & proxime

3

u id em nervis per mufculos difperfis, quum acutiflimos olores vel minimus conatus faciat, cujus ad remota vix 3ertinere vis polle videatur. Inluper magni illi mol- esque tumores, in quos collectus flavus, vilcidus, & qui eni calore infpilfari potuit, hum or peripheriam corpo­ ris om nem liberavit, pariter atque fimilis prorfus mate­ ria e, in partibus internis collectiones funefiae, fatis clare pftendunt, non fangvinis folius, quod inflammationis violentifllmae eft, fed ferofae etiam portionis, extra va- fa confluentis, llagna ad tumores hujusmodi facere: il­ lo ru m etiam eam eile ledern, ut facilius ex uno loco in alterum deferri poffit inclufa materies.

Itaque haec fi conjungamus, fi aereae caullae in cor­ pora opportuniora effectus proximos, cum illarum, quae m o rb o laeduntur, functionum explorata prorfus indole, contendamus ; tum etiam cum aegrotorum ifta conditio­ ne fangvinea, quam & vegetus mox ante erumpentem m o rb u m habitus & felix ejusdem tractatio manifeltam fecerunt: mali totius intelligetur optime,humano in cor­ p o re , ftructurae inditisque legibus conformis, ex fim- plicibus caudis exortus, progrellus, ac varius exitus; quo­ ru m quum plurima, ut ex jam allatis patet, oporteat elle eadem > atque in inflammatoriis febribus ceteris, &

(16)

du-d um idu-dcirco explanata, facilem operam eo libentius h i c fufcipimus.

. . §• V *

P rim u m vel ignaris humanae naturae evidens, c o m m u ­ nis aurae vieillitudini ut aiii aliis magis fuccum bant, cum m ajorem fui negigentiam in defendendis a le aeris inju­ riis facere i tum lingulorum corporum difcrimina,feu na­ turae adferibenda, (eu calui, vel potius imprudenti ufui re ­ ru m ,q u a e ad vitae confervandam incolumitatem ejusque exercitium pertinent.Ex his huc referamus externum calo­ rem leu athmofphaerae, feu conclavis, feu veftium ; cor­ poris dein praefertim laboribus non allveri ;viplentius ex­ ercitiu m ; tum etiam ore fumta calida, vinofa,fpirituofa ; quae lingula cutis continuos halitus ad fudorem usque au­ gere polle,nefeit n em o .N im iru m fangvinis aucta celerita­ t e , & n o n n u n q u a m hum orum aucta limul copia, denfio- rem ifta reddunt nubem vaporum , qui per canalium cuti fubjacentium & innexorum porulos fuftugiunt,cutem que appellunt,ut per hujus foraminula numerofiflima avolent, tanto quidem facilius, quod aperiantur melius, cute iis­ dem ex cauflis vel mollita & laxata, vel fricata leniter. Atque haec promptius fiunt, natura, corpori propria, ad tenues humores hac via expellendos p ro niore; qualis ho­ m in u m mollioris com pagis, qui plerum que fola caulla- ru m m em oratarum quarundam diutina a&ione,machinam in confvetudinem oriundorum inde effechium induxe­ runt. Per caullas vero divfas, maxime per temporarias iftas, ad cutem ruens v a p o r, folita fi hujus Ipiracula ex frigoris fubito, & vel maxime continuato dein, appulfu, invenerit claula ; vias elabendi non habet nifi per ly m ­ phaticas v e n u la s , in quas fenfim attraclus , ad c o m ­ m une flumen fangvinis reducatur. Etiam vero his ad confvetum munus ineptioribus, feu idem illas fri­ gus c o n flrin x e rit, feu vifeidior ex frigore v a p o r

(17)

lùbire anguffiffimos tubulos nequeat; in tela cuti mufcu- lis undique interjecta quædam vaporis pars retinebitur, in h u m orem colligetur, ftagnabit, Ipiflëfcet, & remoram faciet vapori, ad leges ffiuffiirae principes jugiter erfu- daturo. Inde augmentum totius mallae humorum, jam prius in vegeto corpore abundantium,augendorum etiam u 'tra,quod ceterae loleant fimul imminui excretionescon- lvetae, homine interim fui incuriofo, cibos & potus mox non delèrente. Moles ergo cordis viribus circumducenda, fenfim major, motori lenfim magis renititur ; unde, alia n o ndum accedence caulla, torpide illa per canales fuos'cir­ cumacta,machinam ubique onerabit,fed mufculos quidem praecipue, & nervos, qui mufculis infitas vires excitabunt, quorum utrisque primum incumbunt enata obftacula. H inc laffitudines & frigora malorum praenuntia, eo haec quidem magis vaga, quo fortior & diuturnior admifli p rim um frigoris impreilio cutis conflrictae nervulos in­ ordinate magis afficiat, quoque inconftantiorem, fub his nafcentis morbi originibus, fui curam aegrotus habeat.

Interea languis, non liberatus particulis, quae con­ tinuo fub m o tu , ab indole naturae conveniente, ma­ gis magisque recedunt, qualitatem contrahit cordi non familiarem ; quae lenlim generata , tandem eo poteft i n te n d i, ut vel fo la, maxime vero accedence ex vitæ erroribus ftimuko alio, fibras motrices, adta&us impa­ tient.ffimas , ad crebriores fortioresque ictus exciret, fic febrem adterat curu om ni, qui huic perpetuus eft, co­ mitatu malorum. In m o tum vero citatiorem jam actus fanguis mole nim ius, a i legem animali naturae pofitam, plene licet non explicabilem, at multiplici expe­ rienda confirmatiffimam, impetum cordis ipfe augebit. Ac fortius ubivis impulfus copiofe nimis in fubti’es canales adigitur; eademque diftendir, ut, dum alia alia premant, difficilem reddant in primas venulas tranfitum,

(18)

interpo-fitosque vel adjacentes nervulos fanguinis arteriofi i l i ­ bus propius applicent, ad rudioris fenfum contactus, feu tendentis, feu pungentis, feu aliopiam q u o m o d o in c o m ­ m o d i : unde n o v o flimu’o in dolorofas refiflentias infur- gunt cordis v ire s , quafi intelligentes ac difcriminis p ro ­ vidae,etfi n e rv o ru m mutua & cum encephalo co m m u nio­ ne fola, f u i , & e orum quae p e ra g u n tu r, prorfus infciae, excitantur.

Doloris hæc origo q u u m in toto corpore, ubicunque

quidpiam a d ju v e rit, exiftere potefl, per ambitum exiftet facillime , ad prima circulantium h um orum impedi­ m enta, in partibus videlicet, quas in prim o m orbi o r ­ tu collectus vapor perlpirabilis, jam fpiflior, ceperat com« primere. Exortas vero in corpore turbas quum natura faepius ipfa fedafiè obfervata fit; poterit, rnalo de qu o agim us, per corpus diflrufo, confiflentem hic ibi re- m oram ipfa rem overe, parem m ox alia in parte exper­

tu ra: qualis inconftantia fpeciem ipfi addit velofiflima- ru m & volitantium quafi per artus ceterumqne corpus m igrationum , vel potius faltuum, quos vagos dolores v o ­ camus. V eru m cui loco magis infigitur dolor, in illo graviorem adefle neceflè efi caullam, fanguinis videlicet circulum in textu, quem plurimi perennant nervi, vali­ dius impeditum. In ejusmodi ergo parte, ab ingreflii in venas & folito dein ad C o r reditu dum adm odum fan* guis prohibeturj multa ejus portio,quae aliovuin transflu­ eret, moras in arteriis agens, & novis tamen continue au­ ctus u n d is , quas ftimulatum fupra confvetudinem cor a tergo propellit,arterias diftendet plurimum,dolorem magis, augebit m a g isq u e , cedentem cutem in tumorem attollet, & illum febrili igne calentem, im m o ut cutis malorum m a­ gis particeps fuerit, rubentem. Simul autem non ceflat

Sia

conflans canalium arterioforum exfudatio, fed poris contra ampliatis, & fangvinis impetu ac prefflone auctis,

(19)

n o n tenuem m odo flidant tunicae vaporem, fed crafTIo- r e m , ipfumque fàngvinis lerum, quin fangvinis forte n o n nihil, in ferum cito folvendum. Et quidauid hoc m o d o exhalat, per cutem non avolans, mora fpilïefcit, tu m calore,cujus febrilem ferre nequit gradum,tum tenui­ oris partis in lymphaticas venulas reforbtione.

H aec dum ita decurrunt, fi malo tandem removendo par natura fuerit, vel fola, vel medicinae fuflrulta ope; reclufis iterum cutaneis fpiraculis, & fuperflua materia fa­ tis attenuata, fudoribus hanc, & con/imili multum ex- cretione, urinae fluxu, cauflam morbi expellit; cutis qui­ dem aliqua cum laefione, ut mali haec confors fuerit, vel acredinis quidpiam ille, qui expellitur hum or, aut fola fub m o rbo contraxerit mora, ut in Coryza deflillans e naribus mucus; aut ex adventitia impuritate corporis fecum tulerit.

Diutius autem fi humor idem alicubi fubftiterit; va- fa porique exfudantes usque eo ampliari poliunt, ut faci­ le veteres non recuperent dimenfiones; in textu item cel- lulari, diflentis ac compaflis plurimis lamellulis, &: com- preflis fimul vaforum Lymphaticorum plurium initiis for­ m ari fpatia, in quae cito confluat copia humoris, tarde ni­ m iu m inde reforbenda. Quod maximi vero eft, atque in oedem atum genere omni cernitur, cutis & quidquid m em branarum ‘fu e rit, ex contrariarum virium longa aStione fuperato, quo ante valuit, renifu, ad priftinos fb terminos difficillime contrahit; facillime vero novi cedit humoris p ro v entui, qui idcirco etiam huc, quam ad vi­ cina loca , abundantior fit : étiam quamvis fuo elate- te re tn illior, ipfo tamen textu, preilione ejus, quod extra textum eundem continetur, fluidi, comparior red­ dita, per ofliola claufa, nihil emittit vaporis. Hinc per­ tinaces tumores, quibus, ex contraria, fub mora humoris, alioquin licet blandioris, quadara acredine, vel. vagis

(20)

in fanguinis circulo turbis, dolores fe adjungere poflunt: im m o fi portio quaedam fluidi prope juncturas concreve­ rit, fieri poterit, ut easdem diflorqueat, &: m o tu privet. Magna autem corporis parte tu m id a , fi com m une invo­ lucrum fingulari in loco, ex proprio ipfi v i t i o , nim ium prae reliqua cute cefierif, ut illuc adfluat qui per am bitum om nem flagnabat h u m o r; non id m irabim ur, quum in tela haec fiant, cujus cellulae ita continenter cum proxi­ mis, inde a capite ad calcem usque, fpongiae infiar com ­ municent, ut ex pedis & imi cruris vulnere etiam capitis aqua intercus effluxiflè non femel vifa fit. Q uam viam etiam a J ln te rn a s partes penetrare fatis certum efi : Ve­ rum nec minus certum, fub magna febre, m o rb o in ar­ tubus praecipue fubfiftente , folam vehementiam mali easdem in partibus internis excitare pofie inflammationes, quales in ambitu corporis funtj & maxime id q u id e m f perverfa quoties officia h u m orum ad externas partes im* petum impediendo, ad internas illum converterint, quae

procul dubio praecipua tanti infortunii caufla. §. VI.

N imium diu fpeculationibus indulfiffe fortafle vide­ bimur: fed hoc inde utilitatis fperamus, Ut appareat ratio­ nis nihil iubefle, cur peculiari occultaeque indolis caufiae Rheumatifmum hunc adferibamus. Iftum quidem Batto-

vio an tiquiorem , & jam dudum agnitum e r r o r e m , quo

vilcidi humoris a cerebro & capite in artus omnes Catar- rhum accufabant, haudquaquam , nifi altera Medicinam opprederit aliquando barbaries, metuamus. N on ita v e ­ ro Battonius com m unem fere fui aevi hominibus opinio-' nem coarguit, quin aliquid ejus retineret, & a refla via ipfe paulullum defleefens, vedigia fequaci pofieritati pre­ menda relinqueret. Quamvis enim a capite humores nul­ los deduceret; fangvinem tamen no n copiofum m o d o ni­

(21)

p u tr e , ab infernis partibus & venis in habitum corporis fluere -imaginabatur, ac mufculofum omne nervofumque genus proluere, in cutem denique deponi,cantosque,non­ d u m finis mitificatum, ncqueviïs praeparatis, acrimonia doiofes facere. Quapropter quum catharri rejiceret no­ m e n , quod fluxui a capite ufius alligaverat, in genere ta­ m en fluxum antea fignificaveratiRheumatifmifubftituebat appellationem, quae pariter fluxum quemcunque denota­ bat o lim ja m vero hum orum ab una parte in alteram inun­ dationem quali indicaret. Atqtie Medicis poflea plurimis ex BaUoivi ilia opinione tamdiu aliquid inhaeflt, ut ne nofiro quidem aevo deflnt, qui peculiarem reprehendant h u m o ru m ,fed lymphaticorum, & vifciditatem, & acrimo­ n i a m , ^ crafin adeo illi fimilem.queminPodagrico corpo­ re habent. Ex fiangvinis indole feflinanter fili Veteres ju­ dicantes, & antiquorum de corporis natura pleni ratio­ ciniis vel potius verbofis termonibus, ipfi fie fallebant. Q uilnfecuti hint, partim diclis,quia ubivis erant recepta,fa­ ciliori examineaflenfum dederunt, partim Rheumatilmum in genere om nem cum Podagricorum limi ibus doloribus primis jam notionibus confuderunt j partim ex fierofis tu­ m oribus, morbi reliquiis, & collectionibus teri internis ac lethalibus, fententiam tulerunt At his quidem, morbos alios circum/picientes, paria invenimus. Tn Pleuritico &: P erip n eu m onico, cujus fiangvini eadem fuperna- tat crufla , pulmones quoque vifci.ii humidi copia ob­ rui, fputa interdum copiofiflima offendunt, in hoc lolum diflimilia plerumque, quod aut febris calore majori, aut vi ejus, quo continentur, vilceris compacta magis, ad puris confidentiam accedant. Quam vero frequenter non accidit, ut his in morbis, pulmonum magnam fiatis portio­ nem, quin pulmones totos, ad pleuram adnecfat vificidus, qui exfudavit h u m or, in fibras & lamellulas ipfe tandem concrefcens? Et in exemplis infelicioribus, infignes

(22)

quidi in faccos collectiones, inter pulmones praecipue di- ftam que m em branam faepius, funt obferyatae.

Nihil ergo inter hos m orbos, vel generalius etiam, inter febres inflammatorias,& acutum R heum atifmuin p o ­ nere perf v a d em u r diferiminis. In om nibus, fangvinis procul dubio & h u m o ru m inde fècedentium m utata ali­ quantum crafis e f t , &: m utatur amplius circuli im petu conjunctoque c alo re, fed minime ex longinquis cauffis, quae occultam quandam & fingularem feu vifeiditatem lèu acrimoniam adferat. Corripere illos hom inem caco- chym um polle nihil vetat, fed quod homini tum propri­ um eft, h u m o ru m vitium non praefentis in illo aut Peri­ pneumoniae, aut Pleuritidis, aut Rheumatifmi eft.

At nifi h um orum peculiariter morbofa indoles fuerit,' qui orietur hic fingulatim morbus? Rem ne tetigerit, qui ad cohibitam cutis perfpirationem & Peripneumonias re­ tulerit , &Pleuritides, & Rheumatilmos, & Eryfipelata, &: Diarrhoeas, & catarrhos & quot non alios, febres interm it­ tentes, O e d e m a ta , H y d ro p e m intercutem, im m o alios plurimos ? E nim vero quae homines in vafto aeris o- ceano circumfluunt aegritudinum caufTae vix folae feri­ u n t, ut ada&us in vifcera usque enfis, neque eadem fe ­ riunt corpora, n e q u e , q u u m eadem, pari tamen feriunt raodo. CaufTarum eft focietas & longior faepeferies, ac varia ex fociis determinatio. Nunc corpus,calente foie Sc laboribus vino qu e aeftuans fudansque, frigido aeri fubito per horas totum negligentius exponitur; nunc fubtiiior per rimulam fpirans aura portionem aliquam alluit, dum reliquum corpus madidus calor circumdat ; n unc curru aut equo vefius volucrum quidam aem ulu s, vel alius fub d io fe rm o n e m protrahens, ex impetuofo g e lid o - que vento frigidum ore fpiritum haurit. Interdum hmplici aeris com m utatione conftantiores, & qui ima fubeant, p a ­ rantur efteftus; alias frequenti yici/fitudine fumma m o d o

(23)

*

cutis afficitur. Et hominum ipforum hic, cetera fanus,' langvinis denfi ac floridi laborat onere ; ille, fangvinis n o n pauper, molliori tamen compage aquoförum fimul gerit h u m o ru m copiam.Hujus robufla latera,vifcera firma, excretiones nullo turbatae modo; illius fingula fecus funt. Itaque quo d impune experiri hic poteft, non poterit al­ ter : & quæ pulmonibus unius noxam inferet injuria,Jalins nocebit mufculis,alius flimmae cuti,alius occulto cuidam vifceri.

§. VII.

A cuto igitur Rheumatifmo, quum nihil nifl inflam- ’matorius morbus vere fit, Medicina eadem, atque ceteris ejusdem ordinis, conveniet. Hujus fumiiiaefl; langvinis usque eo minuere impetum,ut fedata natura expellere pla­ cide poffitmali cauflam ; tum etiam loci peculiariter afle- &i, quem Angularia remedia attigerint, remanfuris forte incommodis obviam ire. Primum ergo oportet fangvi* Rem m ittere; poflea diluere & refrigerare; deinde aeqtia- li quantum licet per corpus difiributioni prolpicere; tum n a tu ram , A opus, adjuvare, in retento humore per fudores & urinam eliminando: poflremo Angularia mor­ bi fymptomata vel tollere, vel praecavere.

Sanguis ex vena majore cubiti detrahendus, non fëmel fed bis& pluries, donec mitefeerint febris dolorque ; & prima incifione, quo m aturius, eo m elius, plurimum detrahendum,fequentibus parcius.Ac fuerint licet levioris m orbi exempla, quæ fàngvinis jacluram non poftulent; graviorem tamen paululum minime tu to , aut naturae reliqueris, aut m itiori, quam cruentae huic fed expedi- tiffienae Medicinae. Si fuerint etiam, qui non conducere eandem experti Abi vififint, •) haud illi tamen fidem in­ firmabunt tot clarorum Virorum, qui contraria teftanturj

C 3 faltem

*) M arqua apud Litutaud Précis de Ia Medicine pratique p, 1 J 4 , 2;dx edit.

(24)

# ; 22 c #

fairem apud eos qui his pari grefiu incefferjnt. Ad Ri- verianam enim regulam, quotidie parce nimis evacuan­ do , nihil proficies : fed pertinaces &c deformes mag«> fuperfuturi erunt tumores. \ ’__f

Potus aquofi, fructuum horæ orum acidis fuccis, vel tartari cryflaliis, vel aceto, vel etjam minerali aci­ d o , leviter im bu ti, copi ole fi fum antur, fanguinem diluunt, & vel foli, fed maxime cum n it;o , aut fale quodam neutro alio, refrigerant, i. e. fiebriii flimulo fen- fim orbant. Sunt qi.i ferum laciis aceto paratum ce­ teris proferunt, cui fublhtui com modi Ili me noted fie di- dtum hydrogala i. e. aquae duplo vel triplo dilutum iac. Mere aquofis cremores & ptifanas cerealium interpone­ re juvat, ut leviiTime corpus nutriatur, firmioribus ne- /quaquam onerandum cibis. Nulli vero horum o m n iu m apte fatis admifeentur falina, quum ufus frequentiam fa- .pore d ifiv ad e an t, commodius in pulvere datis horis

exhibenda, nifi pulveres fumere aqger recefaverit.

Sanguinem quae diluunt,dum n u i dior e rq, fi itui 1 etiam

libero per corpus circuitui aptiorem, reddunt. Nihil vero .magis aequam diftributionèrn impedire folet, quam intefli- norum , ex ciborum reliquiis fenum collegium, onus, quod fanguinis per magna vafa liberum, & ad partès inferio­ res defcenftim , & refluxum in d e , pariter ac per v id e ­ ra circulum, prohibet i unde plurima in febribus incom ­ moda ; pulmonibus præfertim & capiti, totique corpori aeque nocens, liquoris vitalis, ex reforbtis fordium va­ poribus, inquinamentum. Libe anda itaque inutili pon- jdere m achina, quam ocylïime fieri potefL, praecipue e- 4iematibus,quae humores minus agitant, qunmdiu corpus vertere dolores non prorfüs interdixerint; alias potu leniter

• alvum

, — —

* *) Pringle cum illo afii m ulti: N o tu m ctiatn magni Eoerhaavii ex­ em plum , qui 'vexatus Rheumaticis doloribus, feio fero laäis per i xdies ufus tf t- v id . F w Swnieii Comment, T . I. p . 552.

(25)

Vum ducente , n t cui inco&a T a m a rin d o ru m pulpa, vel liberalius tarfari cremor additus » c um mcile, (i hu- jus non difplicuerit fapor.

Quae in leviori malo,mox ab inkiis, opportuna flint»' fudorifera, & m alum ejusmodi fola cum congruo regi­ m in e r e m o v e n t , prudens nem o in graviori cafu a n ­ te com m endac, quam poft impetum fe componens na­ tura fubaftos jam humores, per aperros demum cutis po- ros,fine exagitatione eliminare poteft. Vel fo!i,quos jam m em oravim us, potus calidi fini tum relpondent, maxi­ m e fi ex illis coquantur vegetabilia, quae fiudoris m oven­ di v im h a b e n t, ut fambuci præcipue flores, vel C. B. H e rb a, vel Levifiici folia, & plura ejusmodi alia,quardam ingrata nimis, quibus proinde omnibus praemandor mul­ tu m ChinaeRadix Sed praeftantifiimaChamphora eft,vel nitro jun&a,vel,quod melius fortafie,fola cum laccharoaut arabico gummi vel Tragacantha, in pulverem

commixta-Affectarum partium dolorem & cataplalmatibus e m ollientibus, & o e fumtis anodynis, mitigare tenta- runt m ulti, neque fucceîïiis non prædicant quidam. Sed difficilius illa aeger, aut ex molli vita, aut m orbo ipfo delicatior, admittit ; & nocere laxando, jure m onent fagaciores *)• N eque fymptoma febrile, quod a fangvi- nis impetu , aut ab eodem in lingularem locum impaTo, pendet, re3e quispiam, anodynis proprie didis, h. e. fo- poriferis, m itigare velle putamus, nili praemifiis, quae caput curationis faciunt, & interpolitis, quae effedibus

in

*) Prirtqje. I. c. p. Cataplafmatibus tamen ufum frequm rer fuifle StSrckium cernim us, licet leniter limul adfttingentibus ; ut & A u ­

ctorem Libelli: D efcript. abreg. des Mal. qui regnent dans les armées. 51.

& tum illis, tum balneo, faltein vaporofo, Tiffotum §. 16 0 . H orrere ufum ropicorum, u t vel leviflnnorum ftragulorum, aegrotos quosdam exper­ to fumus : nec convenire m orbo protraÔo quispiam facile affirmaverit^

(26)

inînteftina noxiis o c c u r ra n t* ); neque nifi m ultum idem urgeat,quun^fcdata febre,caufiam & una e ffe ru s ipfà ple­ ru m q u e rem oveat natura. Haec v ero li aegrotum pari­ ter ac m edentem fper fruflrata fuerit, faluberrimum v i­ detur Pringlii confilium de applicandis iterum iterumque ad tu m entem fimul & dolentem locum hirudinibus **). Q u u m levior d o lo r, veficatoria magis fortalle refponde- bunt fini,maxime fi dolor magnus nullo cum tu m o re * * * ). At indolens tu m o r, qui poft febrem rem anet, fi non cy- flici fpeciem habuerit, ut incidere op o rte a t, frictiones pofiulat &: adfcringentes fotus, ac fimilium virium fuffi- tus, & frigida fiillicidia vel balnea; qualia etiam, nunc ca­ lida, nunc frigida, & haec fortaflis fàepius, rigidis poft fe­ brem junfluris conducunt. Convalefcenti 'autem nihil quidpiam fumma frigidi aeris cautione magis necellarium elf. Si longius vero poft fuperatam febrem neglecta mala fupertuerint, Rheumatilmi chronici induunt n o ­ m e n , oppugnenda aperientibus, faponaceis, vefican-

tibus, balneis faepiffime frigidis; inter quae tentare etiam nonnunquam proderit v om itorio ru m ufum , quem evi- dentifiimum fe vidille refert Mus gravius t )

§. VIII.

Rheum atifmos jam partiales confideraturi, intra an- guftos nimium nos continere limites cogimur. Si febrem libi junctam habuerint, ab univerlali, quem jam fiimus contem plati, maxime differunt loco ci reum feri p to’, & optime ex Pleuritide ßcca, feu ex qui fit a , cujus leniorem gradum fpurtam Pleur itidem dicunt, intelliguntur. Ea­

dem cautla externa effe folet, fed quae in fingularem m o ­ do locum egit, eadem fere febris indoles, eadem curandi m

etho-* ) De quo, u t & om «i, Opii u f u , vici. Tralles, libro citato. **) 1. c. p, i$ 2 . & Defer. A br. des Mal. des A rm . p, 57.

***) Confer eundem traftat. lcd maxime Stôrkium , p, 12 ? .

(27)

( &

m ethodus, nec difpar eventus, nifi quod abfceflum et* iam facere pofTit, cujus rei non nromta explicatio èft: nec tamen lem per puris adeo colied:iones, in demortu­ is hoc m alo, repertae funt, fed ichorofi hum oris, cujus idem fortaflis ortus , atque feri ifcius in tumoribus poft R heum atifinum univerfalem. PolTunt vero etiam absque febre e d e , faltern evidentiori, & tamen cum dolore acuto, vel calido. Neque vero & illi a praedictis m u ltu m differunt, aut cauda , aut indole, aut cura. Cor­ poris conditio, caudae gravitas, loci qua nervorum fitum indoles, & cutis majus aut minus cum intus affecta parte confortiura, difcrimen fine dubio faciunt. Et ad hos par­ tiales Rheumatifmos referuntur Ifchiades & Lumbagines, quae homines etiam juniores, vel derepente prorfus, vel n o n nifi ex manifeftis &: cognitis in fangvinis aut hum o­ ru m fecundariorum circulo caudis, occupant. Eoque ma­ gis huc re fe ru n tu r, quo frequentius ex infelicibus cafi- bus didicerunt, colleftos in articulo femoris humores, enatosque abfcedus dolorem fudentaflè. Neque horum m alorum quodpiam occultis quibusdam aafcribamus quad venenis'in corpore huc illuc delatis, donec fe cer­ to loco^infigerint. Humores vel fanidfimi, fuo impedit» m otu, im m o dagnantes, profundiores faciunt, nunc in­ flammationes easque graves, nunc ferofas collevdiones cum levioribus inflammatiunculis. Quum fubditerit v e ­ ro diu hum or collectus & vitium mora contraxerit, legi­ bus ftruvfturae minime adverfum, ficuti experientia con­ firmatum, ejus reforberi aliquid pofle , &de:erri ad par­ tes alias, m agno cum difcrimine. Quare ad curam , pro fym ptömatum ratione, profunt fangvinis detractiones, fcarificationes, vedcatoria & finapifmi.

$. IX.

Inter hos Rheumatifmos partiales calidos, aliosqu« frigidi generis, medios ponere illos liceat, qui cum

(28)

ter-* ) . * * ( #

termittentibiis fcbjibus ita funt, ut fub intermiffionibus prorfus quiefcant, five unam m od o fub acceffionibus partem in feftaverint, five plures. Rariores hos elle conflat, & fyraptomatici habendi videntur, pariter atque dolores partium , quae m otu dellituuntur, prout capitis e x te rn i, ipsorumque dentium, qui limiliter per interval­ la cédantes, flatis horis, absque n ova caudà externa, re- curride obfervati funt. Saltem curam aliam non poflu- la n t, quam ipfius febris, fuo cedere non recufantis fpe<j c id co , cortici Peruviano.

Illi v e ro , quos frigidos proprie appellare folent, & febre om ni carent & caloris fenfu. N unc propiores cuti & oedematofi quam proxime accedunt ad limilitudinem m a lo ru m , quae ex frigore oculos, nares, dentes, aures, cum infequente deflillatione vel tumore afficiunt, atque contagium aegre patiuntur ; unde & Rbeumatica nae etiam appellare mos ed; ut Ophthalmia Rheumuticay O d o n talgia Rbeumatica^ c e t Alias profundiores attactum fe­ ru n t, folo excitandi m o tu ; rigiditatem vero fenfim par­ tibus movendis adferentes. Q uum d iuturni, vix inter­ valla habent, fàltem non perfecta, nifi, qui fanatus qua p a rte m aut integre fuerit, novae fe incaute expofuerit cauflae. Hanc Obfervatores eandem elle, atque Rheum a- tifm orum de quibus jam diximus, non omnes agnofcere videntur. Sed fufficiat plurim orum ortum elle eundem , ceterorum non easdem apud Auctores effie defcriptio- nes. Recentes fat cito fanantur, veficatoriis, diaphore­ ticis , quorum ad partes non adfeftas regimine dirigen­ da vis eft, & frictionibus ; tum fi corpus alioquin podu- la v erit, etiam fang vinis mi ffione, & duffione alvi.* Q ui fixas jamdiu radices egerunt, non,levibus, aut mox ce­ dentibus evelluntur viribus. L entorem enim p o dq uam ftagnans hum or contraxit, copia opus ed & continuato «hu ufu rem ediorum , quae in vifcida penetrare poflînt*eadem

(29)

-eademque Incidere, ut tenuiora quum reddita fuerint, par­ tim reforbta, circuli dem um auxilio, per urinam praecipue fecedant, partim per fudorem avolent. Ad quem finem faciunt Sapones ; tum Gvajacina, five Ligni d e c o r u m five ExtraAum ejusque Tincturae; tum Mercurialia; tu m & vel maxime, ad Huxhami mentem, Antimonii Edentia. Simul autem iteratis Veficantibus & Epifpafticis, ad cu­ tem trahere tum orem , convenit.

Sunt praeterea .mem brorum dolores, morbis quibus­ dam juncti, quibus Rheumaticorum appellationes addi­ ta e, ut praecipue Rheumatifmus venereus,, & fcorbuti- cus: de quibus v ero cogimur profiteri , juftam in diftin* gvendis his fym ptom atkis malis, &b ipfo m orbo cui no­ m en d e b e n t, accurationem defiderare quem pofle. Alius

enim multo , quam Rheumatifmi ordinario d ifti, habi­ tus eft mali, quod non fub motu praecipue fentitur, q um minus fub motu, quam in quiete; quod aut profundius fi­ mus ad offium usque meduilam pertinet,ut venereusRheu- marifmus, aut perpetua defatigatione, vagisque doloribus eitam nullo fub m otu afRigit,ucfcorbuticus Praeterea,quod Rheumatifmi reliqui omnis eft, fanos primum invadere far feftinanter,id ab his,ut patet, remotura maxime. Q u o ­ circa melius agi exiftimamus, fimplex D olorum titulus fï his im p o n atur, adjefto ex primario morbo,, cui jungun­ t u r , cognomine.

§• X.

Itaque vifis, feftinanter licet, morbis, iisdemque di— ftinftis, ab alio m-orbo fymptomatis m odo non penden­ tibus, quos,præter acutum illum, Rheumatifmos conftan- tius vocare lolent ; optaremus certis definire pofte limi* tibus Rheumatifmi nniverfiim genus, atque ab Arthriti­ de fejungere, Ft quantum perfpicimus, inter enumera­ tas fpeciès non nifi his notis firma eft convenientia: eftc,, dolores,, fentiendos m axim e fub partium, quibus inhaerent:

(30)

m o t u , tbsque confpicua, fub initiis, laeHone, eosdem-que non lentis ortos aggreffionibus, fed manifefïis ex caufTis; & quoniam ad occultas res referri non poteft cor­ poris lubita vel magna refrigeratio , nihil impedire v id e ­ tu r , quin Rheumatifmos proprie dicamus dolores ejus­ m odi a corporis refrigeratione ortos. Sic a R heum atilm o fejungerentur Ifchiadis & Lumbaginis multa exem pla, non huic adfcribenda caullae, fed vel externis caufTis ali­ is manifeftis, vel internis, n o n n u n q u a m ev id en tib u s, interdum ocuitioribus.

Quod ad A rthritidem vero fpeftnt, eujus, u t jam dudum vocabulum intelligere confvevernnt, frequentiffima & fere fola flabilis fpecies Podagra e i l , dein minus frequentes, ik cum Podagra vel junclae vel alternae, Go- *agra, Chiragia, Lum bago & Ifchias A rthritica: Haec, etfi cum Rheuma­ ti fini cluonici exafperationibus innilitudinem l.abet; at lentifTimis tameu initiis, quas longe continuati vitae errores fenfim contraxerunt, obrep it; rariffime. fi modo unquam , in corpore non provetfae aeratis; intervalla diu habens manifefta , & paroxyfmos ab interioribus partibus incipientes, fi- nientesque critico quali partium dolore ; peculiari prorfus decurfu , quem vel eo tamen evidentiffime a Rheumntifmo diftingvas, quoti in fumma et­ iam q u ie te , acute doleat pars. An fede mnfculofa differat, an le c us, aihil intereft. Quin poft illuflratam , Halleriana praecipue experientia, de dolorum fedibus, M edicinam , a jun&uris ipfis illarumque ligam en­ tis & tendinibus, A rthritidem cogim ur ad vicinos transferre nervos, <k fbrtafle ad cutem praecipue ; unde intelligi melius poterit mali ad inter­ na retrogradi, per remedia rubefacientia & veficantia, tamifacilis ad pedes reditus.

Atque ifla ratione quum differat a Rheumatifmo pertinacior longe Arthritis ; multos noftri aevi homines metu libenter vellemus folutos fat co m m u n i, ne juniore jam aetate injucundum hofpitem intimis receperint corporis receflibus, quem non tam ejicere fludeant, quam innocuo ipfis libi hofpitio fovere. Quod quum fumma votorum efl cum veteri Poda­ gra luclantibus; non adeo tamen aetate pvovecli, alios nili morbos honefli- ori celaverint nomine, meliore erigantur fpe. Praeter ceteros in vita errores, dilectam feculo noltro circa veflitum varium im prudentiam praecipue vitent,

nntiquosqne reducant mores frigidioii coelo convenientes: <St cer­ tam fortaffis exlpe 'are diu poterunt a doloribus quietem,

ad quos verebantur ante in perpetuum fe fore damnato».

References

Related documents

Studien syftar till att avgöra effekten av att operera bort polyper på barn med DS jämfört med barn utan DS som behandling för nasala och mellanöresymtom.. Artikelförfattarna

Informanterna beskrev även att sexualitet och könsidentitet inte var nödvändigt att veta eftersom alla har rätt till samma vård men de förespråkade också

dessa problem i den ordningen kommer att gynna företaget mest. Från intervjuer med personal framkom det olika anledningar till orsaken av dessa problem, som presenteras

blandäktenskapet som något icke önskvärt och detta just för att kunna särskilja vi och dem. En strategi som flickans familj använder sig av för att visa sin dominans mot

Detta kan bero på strukturer och normativa föreställningar som kategoriserar något som manligt eller kvinnligt (jmf. Eftersom tjejer och killar har olika former av

Activities focused on eating can be described as general nursing care when they involve patients without eating difficulties or patients who have been assessed as well nourished

besvarade enkäter men 27 stycken är inte långt ifrån. Men oavsett så är vi inte helt nöjda med urvalsstorleken. Detta anser vi vara vårt största problem med vår

Samtidigt som båda tidningarna innehåller uttalanden om anslutningar till respektive parti för att påvisa att deras parti har majoritetens stöd som det