• No results found

Disputatio academica de cognoscendis e poësi moribus gentium, cujus partem priorem consent. ampliss. fac. philosoph. in regia academia Upsaliensi, præside ... Carolo Aurivillio ... æquæ bonorum censuræ submittit Åke Barfoth, Ostro Gothus. In audit. Gustav

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Disputatio academica de cognoscendis e poësi moribus gentium, cujus partem priorem consent. ampliss. fac. philosoph. in regia academia Upsaliensi, præside ... Carolo Aurivillio ... æquæ bonorum censuræ submittit Åke Barfoth, Ostro Gothus. In audit. Gustav"

Copied!
26
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D. D I S P U T A T I O A C A D E M I C A

DE

CO GNOSCENDIS

E POËSI

MORIBUS

G E N T I U M ,

C U J U S P A R T E M P R I O R E M C O N S E N T . A M PLI SS. F A C . P H I L O S O P H .

IN R E G I A A C A D E M I A UPS ALI ENS I,

PRÆSIDE

M

ag

. C A R O L O

AURIVILLIO

PoëaE os P R O F E S S . R e g . e t Or d.

S. R. S. M.

JE Q !!7E HONOR UM CFNSVRÆ SU B M IT TIT

 K E B A R F O T H ,

OSTRO GO I N A U D I T . G U S T A V I A N O D I E X L A P RI L . A N N ! M D C C I . X I V .

tl.

P .

S.

u P s A 1 1 a . . , ■/ U u J . S v * •

(2)

S t * R:7E M : t i s M A G N Æ F I D E I V I R O , ’

C H I L I A R C H Æ ,

E t E Q W I T I O R D I N I S E N S I F E R . G E N E R O S IS S IM O D O M IN O

A C H A T I O

HAMMARSKIÔLD,

MÆCENATI MAGNO

Devota pietate

D. D. • i . < V tult%r humillimus Ak e b a r f o t h.

(3)

D

n

. D A IN I E L I

SOLANDRO,

J u r . utr. Doctüii C Ll EBERKIMO,

J U R . P A T . e t R O M . P R O F E S S . R E G . e t O R D .

P A TR 0 N 0 ' BEN E V oL E N T iS SlM Q . '. Jgnofce audenti ; Pietatis lege tenemur,

Deviné}a ce ternum quce Tibi tota manet* O! quoties nituit generofi pellor is ignis,

Tlamina m ibi, qua non dignior ulla coli. Spes penitus nun collapfas 7ibi debeo, fortis*,

Perfugium ut tuleras, mox cecidere minet. Nomine confpicui Eeftro tenuere Penates,

Nobilis t f f o v it, quam regis ipfe, Domus. Creditus cft fidei , patrii non .degener a n s,

Filius 'df curæ , Te flatuente, meet. Ante meos igitur letalia frigora fenjus

D iripient, quam l e fumma d édifié negent; Lingva mibi claufis bcerebit faucibus ante,

Te laud es que tuas quam fihdjfe queat. Sit mado concefum, tanti bene fa ll a Patroni-,

Quels poffim, levibus percelebrare modis.

Exiguum quamvis, calidce tamen accipe mentis

Indicium, placeat f i Tibi, grande putem. In coelutn fcandent ardentia vota, fupremum

Te vegetum j f falvitm Numen ut efie velit; Cumque lu is ùt Icetus agas, flor ente fenefta-,

Qua Patrice O* Mufis otia doSla dicas.

~ C E L E B E R R I M I N O M I N I S T U I

eu

h

o

x

h

u

m

illim

n

s

ÀKE BARFOTH.

(4)

P o m in o AUCTORI,

D

oô rînæ, cujus (ludium fe ducit, amœnae Immortalis honos, fama perennis eric,* Sic (latuit Pallas, fie va.icinantur am i c i :

Inger.uæ crefcet mentis in orbe decus. Lætor ego , pulcræ quam jungunt artis amore

Perpetuo tecum foedera culta diu.

A c (equitur magno fi quidquam ex omine certi, Irrita non umquam vota futura reor.

Vi tutem fequeris, quam prærnia certa fcquüiKur Es pius & vigilans confiliique capax

Doribus eximiis ornatus culmina ipetlas,* Dexteritas focios imer amata nitet. Virtutes animet fortuna faventior alis,

Quo citius perstas nobile laudis.iter. Betfa mafte v i a , portus felicibus auris

Contingas, B A R F O T H , omina fortis habes.

Ita gratulabandut • A N D R E A S ESSE.

(5)

t.

N .

J.

b îtvo inde Ariftotclis pervîde- nint Philofophi, Poé'cieæ artis fines & chara&erem proprium imitatione contineri ingenua fa- pientique e o r u m , quæ pulcrior natura re rum offenderit, quoad

. humanis qtridem movendis ani­

m i s idonea, exprimi fe namerofa grataque auribus oratione patiantur. Dicendus autem imitâri non is u n i c e , qui rei alicuius exemplar fie repræ fen tat , ut agnofei m o x a fpcôantium quolibet haud difficulter p o f fit , fed vel maxime, qui duQibus ejusmodi & for­ m i s naturæ veritatem æmulatur, ut decora infuper i m i t a t i o , mag n or um fecunda fenfuum, humanæque a d e o vitae utüiffima appareat. Sed vero ut hoc

(6)

fèquantor, qui «arn.ina effingunt, rerum o m n iu m , quas in medtum proferent, noriones tali expingant fpecie o p o r t e t , quali in animos hominum rette c o ­ gitantium fe facillime infirment. Quæ demum c u m ­ que imagines pro dierin t, eum in modum animatae prodeant, ut ne di.ra inlolentia moveant n a u f e a m , aut alio veluti ex orbe ignotæ advenae, nulla c u m fpe&atorihus jungi familiaritate pofïïnt. N a m nifi placuerint, nifi admittantur protinus eorum in confor- tionem, quorum intereff, nec fenfus excitabunt ul­ los, nec ufus adferent. P o n e , tibi in carmine mon- ftra cre-.ri ejusmodi, quae concemnente jam olim ri- fu explofit Horatius, aut perfonas adduci, in quibus humanitatis indicia poflis nulla animadvertere, tole- rabilianc hæc habebis, bonasne his indulgcre horas voles, annon removere a te potius, quoad lic eat , & fomniantis ad larvas cerebri, und*e prorepferint, relegare? Contra ea, fi tui ipfiiis- affeftus a n i m i , in a&ionibus hominum, pro diverfa ratione aetatis, fexus, civilis ordinis, fortunarum, t e m p o r u m , mira varie­ tate discrepantium, quosque mares uno appellari no­ mine follemne eft, agnoveris, nihilque in his vide­ ris, quod a narurali pu levitudine, qnseque hu»ic efè conjun&iflirm, honeftate divellat, advocabis ultro & dicabis ftudia,quæ liberalis fpes voluptati« pepere- rir. Itaque Poëtæ, quotquot arte unquam eminue­ runt, ingenii colores* divitias, ignes eo contulerunt cmnes, ut humanorum morum imitamentis, nunc diros vultus fugiendæ turpitudinis abominarentur, nunc pudicam ferenamque majeftatem innocentiæ

(7)

nuite non virtute amabilis, coram veluti cernendam oculis praeberent. Vim fluduerunt indere carmini­ b u s, qua allici prope cogerentur & perfundi, fi qui humanos non dum fenfus animis, fuæ aut ignari for­ tis, aut obliti, exui-flert. Hæc ratio, q u a d u & i , ne in Divinis quidem rebus explicandis, antiquiflimi, nifi humanorum morum ufi fimilitudine videbantur arti fatisfeciflc; quod fummam licet in impietatem, csEca urgente vulgi fupcrftitione, defierit, lucido ta ­ men argumento evincit, quibus fe potiffimum armis inftru&am Poëfis arbitretur. Ne c alia origo fabula­ r u m , quæ morales proprio nomine di cu n tu r, & in Quibus animalia non modo bruta, fed & inanimæ res varii generis transformantur ita, ut quod hominum in moribus elegans catyumque- natura pr o ba ve ri t, quo d ridiculiir» arguerit aut fcedum, perfonato orc l o q u a n t u r , nec fuar« m facultate virium peragant. Impeditum oppofito fluvio Achillen,quo minus illuc fe conjicientes fuga hofles perfequeretur, narraturus H o m e r u s « ) cur fluvium fu bito mutat in virum com* rnotum ira, profundoque e vortice non fine minis vetantem ne pergeret Heros anguftarc? Quia certio­ ri artificio alio haud futurum praevidebat, ut agno- fcerent le&ores, hon inum eum mores potiffimum volaiffe fimulare. Adm iramur in Virgilio ^ collo­ quium Junonis atque Æoli , plenum flimulis ejusmo­ di, quibus uti folent, t u m qui repulfam haud liben­ ter tulerint, tum qui dandam minime exifliment,op­ portuna & jucunda pollicentibus ; at nifi feminam

A 2 - Poeta

(8)

• > 4 ( Ô

Poëta finxiffet mcmorem iniuriæ, opinione buHieft* teun poieftatrs, avidam g t e r ix , ffammatam corde & fupplici nihilominus bîandtentem orationis genere r apud eum cujus carere ope non poterat \ nifi hujus, in celfa arce feeptra & habenae obfequium tulifient , quo juffa mox fe capeffère non negat, & magnæ principis in fe merita gnaviter recordari, audivifîc- mus omnino nihil, quod fvavius affecifiet, quam fi turbatum fubiro mare gravibus procedis, fuifîct fim- pliciter relatum. T o ll e de Ovidiana fabula Echus & Narciffi, r ) quidquid e vufgari petitum vita ho­ m i n u m , tum cupidæ puelfæ * tu m fui tinius amanti aîteri tribuifîè Pcëtam vides, human i cordis peritidfl* m u m , & fateberis protinus, fuperefle ea modo, quae de repereußo in aëra fono Phyfîcus-, de fuperbo ftolidioque juvene dixiffet Moralis Philofophiae Ant- iftes. Quocirca Ovidiani confers ingenii B u e t i u s , ubi carmine attingeret quae terro accidunt, dum Ma­ gneti a d m o v e t u r , rem per fe Phy ficam , quaeque* Poeticae amcenitati parum videri offkiofa poterat, hominem informat, nulla non fcientia naturalium re­ rum im b u tu m , qui terram, mare, immenfos coeli or- bes metiri radio numeroque didicerat, qui aërias do­ m os, fidera, iramoinmque prxfertirn rapidae verti*- ginis axem «o£te dieque fpccujabatur, fed cui fub- latam mentem ea denique gloria inflavit, u t tumido de pe&ore fenfum Numinis er aderet, naturamque r e r u m , unicam parentem omnium creparet, denfàs w)ter difcipulbrumj quibus cingebatur, cathedras

egre-r ) Matam, I I I j y . Jt(§.

(9)

egregii fcilicet inventi mox tributa mercede e a , t t t medio in palato ia&atoris lingva tapidefceref, in aspe­ r u m ferrum flupentinm auditorum p e c o r a migrarent. '

. . Antiquum retinent Doctoris umorem > Irrequietus agit deformia corpora motui > Si qua prœfeitti potfint barere maoißre. ipfe novam quamvis mutata corpore form am induerit M agnes, baud ceftt priflina cura ; Ve (ligare polum pergit, ge mnas que Triones

Queer ere % ad re Him mundi componitur axem, <f) A c fi perquirere volupe fuerit, fintnc qusedam ar­ gumenta» & qualia ftnt, quae parum commode tra- f t a t u m iri carmine judicentur, aut erunt haec nulla , a u t ea ta ntummodo, qnædef per ct Poëta fore, ut ca* fibus exponendis locum fecerint, quibus humana: vi* ciffieudo focktatis confpiciatur.

$: 1*. :

Sed properum effet forte & temerarium, e x e o , q u o d humanis imitandis moribus operam Poetae na­ v e n t , m o x ferri, ut illis potiffimum indicibus con- pe&emus, qualiter morata gens p utet ur, cui fcripfe- r r n t , aut cujus memoriam ancea&is e temporibus re- plicuermt. Finguntne Poetae, illisne adquiefcunt u~ n i c e , quae fint optabilia futura le&oribus, fuone t- p f o r u m ex ingenio rerum fenfuumquc in carmine d e l e & u m , ordinem , menfuraro conftrcuunt? Age i<* g i t u r fontes veiuti exploremus & recefius fmgulos, c quibus hauriunt, ubi virtutum vhiorumque fpiran* t h exempla miicent. Siquidem naturas aliena nun»

A j quam

(10)

\

quam moliuntur, qui artem tenent, atque adeo non nifi veris proxima ubique p ro m u n t, quoties fingen­ di mores , aut vetnftiorum faeculorum redintegra« bunt faciem, aut quibuscum vivunt hominum confl- lia, di£ta, faffca intu ebu nt ur, aut ex utrisque c o m ­ potita fpe&acula adducent. In primo agmine qu am ­ vis fine pauci, qui fuorum temporum veluti conta­ gione plus minusve non videantur tra&i, ut novita­ tis (juidpiam vetuflis adlinerent; tamen Hefiodo, O- vidio ccterisque baud numerandis, qui aurea;, quàm vocant, xtatis tranquillam pacem celebrarunt, faci* les dederimus, ignorata ultimis nollri generis fato- ribus multa vicia fuiffe & fummam viguifle fîtiipli- cifatem, nondum inventis difeiplinis atque anibus , quibus dum amplificari mutua potiiflent com m od a, abuti plerique auf? funt, ad turbandam hominum in­ ter homines conjundionem. Ne qu e fuerit, qui li­ tem moveat Virgilro, ubi antiquiffimse Italiae ludratis incolis,

J ix c nemora, ait, indigenae Fauni Nympha que tenebant^ Gensque virum truncis c J duro robore mta>

Queis neque mos neque cultus erat, tiec jungere tauros A ut componere opes uoranty aut parcere par to , • Sed rami atque afper vtä u venatus alebat, c) T u m Colunfbo credamus, Europae habitum Ameri­ cano feni qvum ex p o n i t , inter cerera referenti:

Dans nos champs, par /* orgueil & le fajle Le gout pour les plaifirs prend un ejjor trop vafle

* ... >•- / * * *• i Nos e) Æneid. VIII. y 14. Jq.

(11)

N o t peuples qui dam F art cherchent la Volupté De la (impie Nature ont perdu la beauté. f ) Mulco vcro majorem mereantur fidem, qui tempo­ r u m indoîem, quorum pars ipß erant, indiderunt car­ minibus, m or es qu e, qu o r u m fpecioiina prodebant, ita etjam inftruxerunt, ut iuos e(Te haud inviti affif- maflent, qui una vivebant. Quod neminem non ali­ qua falcem in parte carminum fecifie e celebrioribus Poetis, cum antiquis, tum juni oribus, quos nobis quidem contigit evolvere, fi dixerimus, haud vere­ m u r , ne falfum arguatur e ceteris, quos nondum le&os nobis, fruftra di (fi mu larem us. A d eo videtur difficulter cavendum fc riptoribus, quos ingenii po- tiffimum alacritas diilingvet, ne fui ævi veluti typo detineantur, quo minus ultra, quam hic permiferic, contendant. Gpæcis certe , Poëîëos, nc primum a- mare regulas cœperat, antiquifiimis cultoribus, quan. doquidem gens in promtu erat nulla, e qua peregri­ nitatis multum in carmina derivarent, ipjfa pcrfvafic necefiiras, ut popularium in utramque parcerti m e ­ morabilia facinora ponerent ante oculos, quoties fin­ gere Mufa juffiffer. Evolvantur, Ho m er us , Sopho­ cles, Euripides, Pindarus, & reliqui, nec nifi Græ- (Ji proponr homines invenientur, aut Poëcis æqtixvt, aut ab his aetate parum remori, exceptis paucis e vicinis gentibus, quos aut tradita majoribus fama ii« luftres fecerat, aut recens a r n W u m experientia. N e c Icimus fatis, an eadem catifla, quse Grarcos tenuit, in ceteris etjam vetuftioribus gentibus locum habue­ r i t , / ) Colombiaâ. Cant* I L p. 29.

(12)

r i t , quibus ita floruere Poëtæ in d i g e n » , ut ab exte* ris hi parum aut nihil potius ccnferi queant di(±icis- fe. Atque Satura quidem, Romanis repertum genus Poëfèos, nec (cripta in illis fuit clim, nec feribi jjm usquam poterit aliter, quam ut fuæ gentis mores P o ët a, quos viderit, five laudabiles, five culpandos, pcr traöe t. In Comoedia autem , Græcis d u d u m v o ­ cata veteri, quæ media e republica m utuaba tur,quid­ quid in feena dein repeteret, nc omiffis quidem ve­ ris perfonarum nominibus, ita manifeftum efl mores detegi, qui vulgo tu m dominabantur, uc ob hanc potiflimum cauflam abrogata f u e r i t , publico decre« to e o r u m , quor um violari inde partim innocentia de­ prehendebatur, partim infringi aaöoritas. Scilicet in Comoedia non m o d o , fed & in partibus Poëfeos ceteris , jure merito evaluit induftria, qua nova im- plicentur veteribus, quaque perficiatur, uc q v u m ludendæ fint fabulæ, illudi fc aut præter meritum pungi nemo queratur. N e c anguftioribus facile li­ mitibus cohibendum Poetici arbitrium ingenii. Uti natura illi rerum univerfa fubjacec, e qua deligat ar­ gumento cuivis propofito maxime in£;rvienccs ma­ chinas, fic tem por um fupra metas evehitur liberta­ t e , qua nupera veturtaque juxta æftimet, modo a i perfe&um carmini injungendum decus conduxerint. Q u e m fugit, Oedipos, Alexandros, Romulos, Cin- nas, Pompejos, Catones, Cicerones, H e r o d e s , Ba- jazethos, ccteramque in prifeis gentibus turbam no­ biliorum hom in um , a reccntioribus hodie per E u ­ ropam Poetis, in fcenam revocatos haud fane mori­ bus

(13)

@ ) 9( &

bus aliîs, quam quibus vîxiflc olim putandum fie, a r ejusmodi tamen cinftos comitatu, quem fveta E ur o­ peis nunc judicandi vivendique ratio gu ber net? In tertiam igitur, quam ftruximus,claflem fiquidem con­ fluant Poè'eæ tantum non o m n e s , quoad ratione q u i ­ dem habita m o r u m , quos carminibus exhibuerint, confiderentur, inque unam âdeo eamdemque lancem vetufta pariter & nova videantur congeffiftè^ critne m e t u e n d u m , ut fatis diftingvi tanta in vicinia mores poffint, qui antiquiorum cenfeantur te m po rum fuis- l e , & qui propioribus refpondeant? Vix. erunt fe- c e r n e n d i , fatemur, confufi his e r u n t , qui rudes mnnfvetiorum litterarum ad legendum acceflerint, quibus nulla Pallade expolitum pe&us æque incurio- fum torpuerit antea&i hominibus aevi, atqne cafuum, qui noftrum orbem a! priftino fecernunr. A t fi qui -animos attulerint, elegantioris humanitatis ufu aflve- tos, nec infeios rerum ante fc in cultioribus po pu­ lis geftarum, vel p rim o, fperamus, contuitu intellc- Q u r o s , quid (uae genti P o ë t a , quid antiquioribus ac­ cep tu m referat, præfcrtim fi viventis adhuc floren- tisque recentia carmina detur in manus fumere. Su- ' f p i c e m u r n e , fuis olim civibus obfcurum Virgilium fuiffc, plurima licet nafcentis Romæ decora itavin- dicarit adultæ, ut in illa contra , hujus miracula ple­ raque j*m ante parata deffinataque effinxerit? A u t fi forte in Crebillonianum Catilinam inciderit noftrum q u is pi am , Romanarum seque gnarus tu rb a ru m atque lautioris, quæ nunc eft, Gallise, longane indigebit m o r a , u t , quorfum pertineant aftutæ artes in Pro

(14)

) IO (•

bo Telluris Deæ flamine, amores Tulliae, c h a r a & « r Catilinae inflexus ita, ut & crimina illius v irtutur m fplendore cmicent, ceteraque internofeat?

$. HI. Pulcherrime Boiieavius:

Que votre amt £5 vos mœurs peintes dans vos ouvra tree s iV’ offrent jamais de vous, que de nobles images, g?) Voluit intercedere, ne quis um quam Poeticae clco- quentiae dignitatem profanet t u rp iu m aut frivolarurm r e r u m argumentis. N a m ut talem fe Poeta exhibesat legentibus, qualis ipfe fit animo & m o ri b u s , p r a e ­ cipere nihil attinebat; quandoquidem ultro hoc agamt feriptores cujus demum cumque ordinis, necefle efft. Stilus index animi. Ex animi conflirutione m o ru r m pendet varietas. Diflimulare q u i d e m , qui feribite, aeque poterit, ac qui loquitur; multa i n c r d h r e car m .in modurn , quem propofïtæ feriptionis fumma pco- ftulavcrit; tum placido fsepe nitore calami deterrirma quaevis aufa ingenii praetexere. Sed raro fibi hujuis- modi conflat ad decipiendum compoflta protervitajs. Unica fiepe non cogitanti clapfa fententia iromo vocula fuftecerit, ut arcana non lateant, quæ curra* tius celanda maluiflet auftor. Poetarum igitur fi qtui fuerint, qui carmine aliquo fucata in fpecicm magmi- tudine animi ftuduerint puriores videri, quam rc iplfà vixere, mox fefli cavendi diligentia, in ceteris aperr- te folent prodere, quid pe&ore condant intus. Efîtè- m u s iniqui, nifî præclara innumera & forriffimis cco- loribus exprefia virtutum infignia cupide

colligeree-muis

(15)

m u s per Voltairii Henriada non m o d o , fed & bcnc mulca carmina alia, paflim fparfa. Attamen folutac nimium levitatis in rebus maximi m om enti, ut jure merito d a m n e t u r , vel unus coget Julianus Cæfar, diflona & fatua laude nuncupatus :

Infidele à la F o i, fidele à la Rat/on,

Scandale de /’ Egl t fe ^ cS des Rois le modele b). Fruftra Catullus:

Cafiiim effe decet, pium, Poëtam Ipfttms Verficulos tubil necefie efi. t)

Qu em tot perferibere fordes, tot immorari nugis non p u d u i t , quot fua illi iibido fubminiftravit, hunc ne­ m o usquam nifi aeque impudicus judex fiuitiflimæ nc- quitiæ abfolverir. Nifi falfus habendus Horatius,

Laudibus arguitur vini vinojus Homerus A),

ncc avaritiæ a fufpicionc le purgabit fatis Pindarus, quoad grandia, quse cumulavit, auri praeconia, illius in carminibus fuperfint. Gravis, modeftus, libera­ lis in carmine Virgilius incedit, quia his potiffimum moribus ipfc utebatur ; contr a, ætate licet parum diftans, Ovidius jocos faepe ejusmodi & luftis com- minifeitur, qui animo verfari riifi corruptiflimo non potuiflent. In Mijanthropo fe, teftantibus populari­ bus , ipfè pinxit Comicorum princeps Molierus, in fahul is, narrationibus, & carminibus ceteris Geller- t u s , ita quidem, ut le&urus nemo fit, quin fapien- tem virum & probum & honeltatis amantifiimum deamaverit. Quid igitur Poëtæ ad cognofcendos

mo-B 2 res

h ) De Relig. NaruraJ. p. Tom. II. Oper. ed. Genev. i) Larm. 16. kJ Epi fi. H X IX . 6.

(16)

@ ) I i < &

res gentium? Eos fere carminibus mores invehunt^ quibus ipfi privatim gaudent, non qui recepti com- munesque iiniverfx genti exiftimcntur. Largimur , proxime fane e Poëmatibus elucere ipforum five mo­ derationem five intemperantiam au&orum , quamvis & in hac parte non nifi multa adhibita cautione dicen­ da fententia. A t cogniti iam mores Poëtæ pateface­ r e fæpe ejusmodi una poterunt totius gentis inftituta & animorum fimulacra , e quibus haud difficulter fit colligendum, quibus aut vitiis aut virtutibus cenfêa- t u r deditior. Carmina fic libris credidit Lucilius,

omnis

Votiva pateat veluti de fer ip ta tabella Vita Jenis l).

Sed quia iisdem in libris /a le multo urbem dejricuit ] quia

Primores populi arripuit, populumque tributim Scilicet uni <eqvus v irtu ti atque ejus amicis quia publice latarum Romano orbi legum mentionem injecerit n ), erit incredibile, nihil e u m , fi integer hodie fuperefiec, allaturum, quo veteris lineamenta Romae defignarentur. Inverecundi, p r ocaces, fiagi- tiofi, quis negaverit? T ib u llu s , Pro pe rtius, Ovi- dius & ceteri, quos hic parili laborantes culpa, ut eorum fe numero tutaretur, Lib. II. Tril li um enu­ merat o)» V er u m ubi leftos ubique Romseplacuifle de prehendimus, immo non parvi ipfis a Prætoribus

cmta /) Horat. 8 a t t l L l .3 j .f q . ni) Ibid. v. fy.fq. 11) $at. ReJiq. incert. hb, j j j. 134. cd. p . Doufa. i6(fi. 4, 0)

(17)

-@ ) ï? c @

cmta crimina, quæ fpe&antibus fummis Reipubîicæ viris in fcena agerentur, ubi non Tua modo Poê'tas retulifle dedecora legimus, fed & multa c o r u m , a- p u d quos gratia valebant, non tarn fuos docuiffc a- j n o re s, quod de Ovidio potitfimum urget Millerus f ) , quam ætatis fuæ mores publicos defcripfifle vi­ dentur. Habuit his diffimillimus Virgilius, æquæ- v u s licet, rationes plusculas, cur illam in fentinam fe cum reliquis non demergeret. N c q u e tamen alia ex parte non docuit, quæ Romæ tum fui, ob ma­ gnit ud in em , impotentis erant propria. Lenifiimam clementiam, illum in cives univerfos amorem, illam de fervanda publica re follicitudinem, quam præ fc ferebat Auguftus, cujusque auctoritatem in civium mores Cingulorum haud parum attulifle ponderis o- p o r t e b a t , ita aftècuta Æ n ci s e l t , ita fuperbam ex- preflit ar m o ru m gloria gentem & reliquarum fervi- entium dominam, ut trilti inde difeamus monimen. t o , pofle in eadem fede, quam perditifiimi mores involaverint, fecura otia, pulcherrimarum cultum ar­ t i u m , civitatis univerfæ, quoad exteris pateat, fplen- didam magnificentiam, nimium licet feftina quiete, confiftere.

5

.

IV.

D e moribus gentium quando ferrao eft, venire unice in cenfum haud poterit, quid in gente aliqua fïngularis hæc illave perfona egerit, aut luam quem in modum, live privatim five publice vitam inftitue- f i t ; fed in univerfum æftimanda gens quaelibet,

pro-B 3 ut

(18)

nt regnare in ea hic aut ille affe&us animorum ce r­ n a t u r , prout huius aut illius five virtutis five vitii frequenfiora apud eam fpecimina occurrerint. At- q u e nec in fingularibus haeret Poëfis. Utatur, fas eft, fingularium perfonarum imaginibus, priva im ­ ponat nomina, in carmen deducat loquences ita ageflv tesque, uti loqui amant feque gerere hominum ple- rique, quorum mores luftrandos dabit. Neque v e ­ ro propreres unius modo alicujus imitando habitu fe conflringit usque eo, ut e pluribus non colligat potius quidquid ad virtutis cuiuslibet vitii ve genui­ nam & ablblutam monftrandam indolem contulerir. Na tu ra m contemplatur eo confilio in fingulis, ut ex fingulis decerpendo charafreres firuat, qui fuo qui­ que generi confentiant, unumque veluti in fafcem confertas, movendis le&oribus aptiffimas pariter & efficaciffimas rationes præbeat. Accidit in d e , ut in majus fere augere rerum fpecies Poëfis foleat, nec virtutum modo pcrfe&iora & finceriora decora ex­ pingere, quam forte cadere in præfèntem conditio­ nem poffint hominum , fed & infolentiora fere & magis ridicula taxare vitia, quam re ipfa exfiitifie aut exfiitura crediderint, qui honeftioribus educati locis, fuis e moribus de reliquorum animis conjc&ant. Sci­ licet f p t f b n d u m ultimo & ante omnia amoeniffimac arti, ut honefiatis jura vindicet & c e le b re t, nihilque adeo omittat u s q u a m , quo re&e & tempcftive illius concitari amor pofiit, aggravari horror oppofitæ tur­ pitudinis. Quo autem plures & valentiores in gente hac vel illa ie reperifie ofienderit alterutri officio in­

(19)

vi-, t4l. I

fervientes (limulos, eo aequius fuerit, aut laudandam illam putare aut vituperandam. Habent haud dubie multa Homerici Heroè’s, quae rc ipfa evenerunt viris illis in Græcia oiim illudribus, quorum gerunt nomi­ na. A t ncc potuit t a m e n , nec fane voluifîe depre- . hendi tu r lliados & Odvfîeæ Pacer aliter in carmen admittere, quam ut totidem eos documenta traderet facinorum, quæ illorum in perfonis partim prædicat, partim condemnat. E d o , iracundum magis poeti­ cum Achillcn confpici & ferociorem & robudiorem, quam inter fuos verus fuerit ; putetur Ulixes Taga­ cior in utroqu e carmine & adutior & flexibilior, quam le&orum forte aliqui a fe impetrent, ut cre­ da n t ; fufpicentur, qui rem tanti fecerint, Nedori tributam uti longiorem aetatem fic & loquacitatem & gloriandi dudium in t en d u s, q u a m , legere Poe­ tam b potuidèt ipfe, fenbfîèt agnofeendum; at p ro ­ n u m manebit nihilominus & apertum, ex his cete- risque inferre, tales veteri Græciæ non infvetos fu- iffe mores, quales in diverds perfonis Poeta, fuae ad no rm a m artis effinxit magis, quam ut accurata nar­ ratione, quid unicuique re ipfa fuerit animi fortisque percenferet; quippe quod nec fidelibus admodum eo tem pore muniri tedimorriis, neqoe adeo fciri a Poe­ ta certo videtur potuide. Qvumq ue in plerisque tra- luceat ar m oru m mira patientia & cupiditas, in Patriae gloriam propenfio infuperabilis, luxus omnino nihil, nihil doJufæ violentiae, ju ri u m , quibus muttio tene­ ba n t u r , fan&iffima religio, quis dubitet Patriae eo­ r u m g r a t u la r i, quod nondum morum pedem nove­ r a t ,

(20)

rat, qua erat denique in fari«?, ut funditus oenret. Refugit animus meminifle viri, quem apud Claudia­ n u m Rhadamanthus fuperum labem pronuntiat,infatta* bilem auri -proluviem, pretio nihil non auf um pararo im­ probum legum venditorem, (limulatorem perfidum M ar- tis q ). V er um in eo nihilominus nudari Rom ani tum orbis ulcera tabemque, vel inde colligamus, quod ipfo tefte Poëta, non deerant, quos

Una faciebat Rufino tauffa foda les. r)

N e c dicatur accufafle inclementius Poëta , ut fuo blandiretur Stilichoni, qui contrarias Rufino partes fequebatur, aut Poetici ingenii raptus fervore ultra a&arum rerum t e r m i n o s , præter modum omnem fu i (Te evagatus. Vel immerentem fi crederemus ho­ minem, Poëtæ tamen venire in mentem enormia ifta vix potuiflent, quæ longo carmine, convexit fcele- ra, nifi graflari paflim eadem vidiflet in gentibus Ro­ mano imperio fubdiris. Commodam in Rufino na- ftus occafionem, non tam hujus unius vitam perfe- cutus eft, quam funefla potius omina jam nunc la­ bantis, mo xque ruituri imperii, concinuit- N i m i ­ rum duplici utuntur compendio P o ë t æ , ubi ad do­ minantes vulgo mores carmen fle&enr. A u t perfo­ ra s fufeitant, quarum nomina & res geflæ publica dudum fama innotuerunt, cuiusmodi put ent ur, quas ex Ho m er o & Claudiano advocavimus, hisque im­ pertiunt, quidquid propofiræ imitationis ratio tule­ r i t ; aut fiftas fuo ex ingenio condunt, patentes ita late, ut comple&i numerofæ potflnt multitudinis

co-nami- q) Iu Rufi/j, Lib. II, 428. fq. r ) Ibid, 319.

(21)

namina. Divinis has honoribus & ticulîs dignabatut Mythica Poëfis, nunc M artem appellans, nunc Ve­ nerem , nunc Minervam &c. recentior quo cultu p r of equ atu r, Discordia & fallax Politica ugnificent, lociitis operofae (ludiis in Henriade 0 tantaque a Poëta dexteritate adornatae, ut quibus potiffimum m o ­ tibus fub Henrico tertio & quarto agitata Gallia fue­ r i t , etjam qui non viderunt intueri tamen videantur fibi & imis fcrifibus reponere.

$. V.

Intervenit beic & admonet Hifloria! in alienam forte ditionem Poëfin i n t ru di , fi ponatur loco , in quem huc usque extulimus. Quis prodigioris e c o m ­ mentis fabularum laboret eruere, qnæ multo liceat citius & cercius veris e temporum annalibus cogno- fcere ? Hi fontes, quibus liquida hauriatur & lobria ævi omnis sertimatio; hi tertes, quibus neglecfis, de gent iu m moribus nemo quantum fatis fit judicaverit, & fiepe ne imelligendi quidem Poetae fuerint, licubi hujus vel illius aevi fpeciofa aufint imitamina proco* dere. Enim vero vitae illa Magiftra, quae nihil falfi audet dicere, nihil yeri non audet, quamque Poëfis co l i f , ut quae max im e, alleverat juxta tamen, mul* to ante per orbem humani generis, exflitifle pleris- que gentibus P o ët as , quam in litteras redigi Hillo- rici fafii coeperant. Nec negabit, noftra demum ae­ tate portliminio rediifie fibi indurtriam, quae gjentium mores potifiimum comple&itur, qv u m intcrmifia haec fiæpc ab eis quorum fe dederat calamis, aur certe

C

(22)

habita negMgentius deprehendatur. Ede autem illi quo pafto molcftum poterit aut inglorium, dum in- fignes cu m Poëfi opes co m m u n i c a t , ab hac viciflim inter cetera, quibus fe tu e a t u r , præfidia, non re- fpuere varia ea, quae fuarum deliciarum minkne par- ca Poëfis obtulerit. Ovidium certc non detre&abit de Getis audire:

Hoftis equo pollens longe que volante fagitta Vicinam late depopulatur humum. /)

A u t videt, aut metuit locus bic, quem non videt, hoftemt Ceflat iners rigido terra reUila fttu. u)

V ox je r a a tr u x vultus, verifflma M artis imago, Non coma, non ulla barba refeïïa manu. D extera non Jegtiis fixo dare vulnera cultro,

jQuem cinäuvi lateri barbarus omnis habet. v ) Non metuunt leges, fed cedit viribus ce quum

Viüaque pugnaci jura fub enfe jacent x ). I t tamen hac et j a m , qua nulla ferocior, ora

Nomen amicitia barbara corda movet y),

N e c in Lucano afpernabitur traditam Romae faci, e m , rccrudefcente civili cello:

Non erat is populus, quem pax tranquilla juvaret y Quem fua libertas immotis pafceret armis.

Inde ir<c fa ciles, quod Jvafijfet ege ft a s ,

Vile nefas, magnumque decus ferroque petendum Plus patria potuiffe fua ; menfuraque juris ' Vis e r a t, hinc leges plebifcita coatfa

E t cum Confultbus turbantes ju ra Tribuni.

Hinc t) Trift. I I I . io. f j . u) Iibid. v. 6g. v) Trift. V. y . /7. x ) Ibid. v. 47. y ) E x Pont. 111. z* 99»

(23)

Hinc rapt i pretio fa fees, fe tt or que favoris Ipfe fui populus, letalisque ambitus urbi Annua venali referens certamina campo.

Hinc ufura vorax, avidumque in tempore foenus E t concujja files c f multis utile bellum z).

A c fi eadem nonn unq ii am, qua: memorans Poëtæ, doceantur etjam in Hiftoria proprie di&a, oberitne veritati roborandæ plurium teftimoniis, fi Poeticis pariter amplificari num erus poffic? O^antam barba­ riem fcelefiiffima tyrannis moribus intulerat foculis, qtiæ poncificiæ fuperftitionis 'opp re (Ta tenebris jace­ bant, fatis fuperque pandunt Hiftoricorum volumi­ na. C u m his vero fi & conferatur five Archirhre* nius Johannis ab Altavilla, five Zodiacus vitæ Pe­ tri Angeli Manzolli, five huc referendi Poëcæ cete­ ri, fortiora, nifi valde fallimur, & quod labes ipfa iftoruan poflulat t e m p o r u m , trifiiora fentientur. Sunt quoque haud pauca, in vulgari præfertim vita, per fe m i n u t u l a , icd tamen nniverfo gemis alicujus m o ­ res examinare aventibus valde o p p o r t u n a , ad q u » fe demittere Hiftoria nec poffit facile fine legentium fafiidio , nec interdum aufit; qtiæ tamen jocis Calibus- que hinc levitatem velanti P o ëf i, hinc cosdientifa-

fp e r ita te m , datur ita referre, ut & gratiam infuper fibi apud legentes mereatur. Ignoraremus hodie, m u l ­ tam partem, prifeas Athenas, nifi Arifiophanei fu* pereflent riCus, turpiufculi fæpe, at illis tamen fa­ miliares , qui Pcëtæ in fcenn arridebant. Voltairia- n o carmine, cui titulus: Vie de-liaris de Verfiaillesa),

C 2 quæ

(24)

quar exagîr3n tu r brevis vitæ ridicula dispendia, vix ullius tulifle Hiflorici gravitas videtur , fakem non seque efficacibus aculei« legentium animis infixifTet, q u am fine penitus Oolida & defpicienda. Scilicet quo d Poëfîn dignam in primis facit, cujus in cognofcendis gantium moribus adminiculo gaudeat Hifloria, ipfo illo fitum cfl in discrimine, quo invicem fejungun- tur. Simplici narratione geftæ r e i , nec in partem ullam latius cxCpatiante graditur Hifloria ; fi quid co- netur ultra, ex fîngularibiis m od o, quæ narraverit, fatfis infert denique atque coîligir. Poëfis contra in a£lione mox verfamr omnis; non tam narrat., quam oculis fenfTbusque animi gnavam^jSr præfentem fub- jicit rerum hominumque cohortem, circumflantibus flipatam cauflis & momentis, afîeffuum vicibus & ve. luti ventis adfuantem, tnmquc potenti a r t e , naturae ipfîus veritati accommodatam, ut colleöam protinus vivacetrque intueri lefforcs poflint rationem univer- fam morum, quos fcire cupiant. Di on y fi um adeamus Halicarnaflenfem, b) nec veteris Italiae, in regione ca, qua dein Roma f u r g e r e t , incolas ignorabimus, nec horum inflituta, vivendique genus. Præ flo cr îf variis e populis miffa mult it udo , in ædificandis domi- bus & oppidis & templis occupata , fludiofa arm o­ ru m , tenuibus nixa opibus., corporis exercendi arti­ bus intenta, publicæ cupida falutis, parataque adeo ad externam vim , quoties opus , abigendam. Re­ petamus eadem dein in Virgilio; E v a n d ru m , Pallan- ta , Herculem , F a u n u m , Latinum ceterosque <)

co- mite-b ) Antiq. Rom. /. j / . Jq. r) Æ ll. V II. fq.

(25)

s ) r ©

m î r e m n r q u o r f u m d u x e r it P x t a . Agnoficemus pcr- fimiles his , q u o s m e m o r a t a l te r , fed ita ut coram adrtare v i d e a m u r nob is in F o e t a , & fixis renere o c u ­ lis; ut afFc6tus rpfos pe r c i p ia m u s & anim os nunc a- g e n t i u m , n u n c l o q u e n c i u m , m u l t o q u e adeo & plura & p r æ f e n ti o r a fenc ia mu s, q u a m q uæ na rrata, m o d o & p r o c u l rem ot is in oris gerta l e g e ra m u s in Hirto- rico. P o t u i f i e r , qui Plaut ino æ v o Komanæ gentis bi rt o ri am fcripfifiet , fo rdidæ avaritias fervos h a u d d u b i e p l urcs c o m m e m o r a r e . Sed qui E u c l i o n e m v i ­ d e ri t in Foeta,, h a u d pu tab it o p u s , ut aliunde diicar, q u o fc jam t u m fqualore maie Ibîlïcica p a r f m o n i a o p p l e v e r ar. Q u i n & e a d e m in fabula fimul ac o b ­ v ia m p r o d e u n t patagiarii & indu fia n t & fi, n. mearii & violarii & carinarii & trecentorum fihyiacijturum d) a g m e n r e l i q v u m , mul ieb ri s m u n d i , qua vetus etjam o n e r a b a t u r R o m a prolixa tu r b a in n u m e ra to habebi­ t u r a d e o , ut fi qui u n iv e rf a m clafiem R o m a n o r u m

H i r t o r i c o r u m exc uf ie ric , nec certiora , ea qui­ d e m in r e , nec appofita. magis fit in­

v e n t u r u s . dy fi laut. Aut ul. a. tll. fc.. p.

(26)

Till HERR AUCTORENT.

Din flit, Min V a n , beröms a f Jårdt och dygdigt

f o l k :

U r pennan tankedrift, och qvickhec ymnigt flyter, I mångens lårdoms del ej grundad infikt t r y t e r ,

Din Vitterhet derom hos ofs år faker tolk. I denna lårofpån Dii vifar råtta tycket,

Men

år det

lårofpnn,

hvad blir då Måfterftycket?

References

Related documents

Till och börja med hade vi en upprättad intervjuguide där frågorna inte följdes i en logisk ordning, detta eftersom intervjupersonerna skulle ges mer utrymme att associera fritt över

En förälder ifrån Reggio Emilia och en förälder ifrån förskola utan pedagogisk inriktning (Reggio F2.1 och Fusi F1.1) uttrycker att de inte hade någon aning om att

The consumption of fruit and berries was significantly lower in men than in women, in agree- ment with a previous national food intake survey [ 26 ], which may explain why this

Med hjälp av analysmetoderna undersöks det vilket samband de oberoende variablerna; Nettokostnad näringslivsfrämjande åtgärder (X1) och Befolkningsutveckling (X2), har med de

The familiar song is perceived and remembered best and television advertising is best served by a familiar song because it carries different associations and meanings which the

(1997) fann liknande resultat hos barn med prelingual dövhet där operation efter 5 års ålder visade sig ge mindre funktionell nytta samtidigt som dessa barn hade

14 När det gäller inneboende (delvis uthyrning av bostadsrätten) föreskrivs det i 7 kap. 8 § BRL att den som äger en bostadsrätt inte får inrymma utomstående personer i

Efter mycket funderande och genom egen erfarenhet har vi kommit fram till att vi som lärare behöver många olika pedagogiska verktyg för att kunna skapa lärandemiljöer som