D. D.
DISSERTATIO G R A D U A L ^1
, •
DE
COSMOGQNIA
MYTHOLOGICA,
. Q U A M ,C O N S E N T . AMPLISS. FACU LT. P
HILOSOPH.
IN REG. AC A DEM. U P S A L IE N S I,
PRÆSIDE
M
ag
. C A R O L O
AURIVILLIO,
P o ë s.PROFESS.
Reg. e t Oe d. S. R . S.M .1
T U B L1C.Æ D I S0U1S I710M S U B M I T T I TA N D R E A S S V E D E L I U S ,
V E S 1 M A B N U S .IN A U D IT . CAROL. MAJ. DIE
VI. JU N II,
A N N I MDCCLXI.
HORIS A N T E MERIDIEM SOLITTS.
S î S ï ë î S > e c S ( :
A M O N S I E U R ,
Monfieur Le BARON,
C H A U L E S
FUNCK,
C O L O N E L ri* Infanterie & C H EV A L IER de
1
* ordre M IL IT A IR E .M O N S IE U R ,
P
ardonnez j e Vous fu p p lie la hardiejfe que
j e prens de Vous dedier cette DiJJ'erta•
tion.
Elle n y ejt point grande , m ais jnon in
tention n'en efl pas m oins louable.
E t quand
m êm e ce fe ro it u n ouvrage de cent v o lu m e s, il
y aurait toujours de la disproportion, ta n t à C e-
gard des bienfait s , dont Vous m y a v e z comblé, que
de la fo u m ijjio n avec laquelle j e voudrais Vous en
m arquer m a reconoijfance. D a ig n e z , M O N S I E U R ,
j e vous prie, m e continuer Vos bonnes g ra c e s, j e
tacherai de ?n* en rendre digne par les voeux ardents,
que j e fe ra i toujours p o u r Votre p a rfa it bonheur,
et Votre prospérité.
J e f u i s avec u n profond
re jp e c l,
M O NSIEUR*
Votre très humble ( f tr è s obéi (font Jero iteu r,
HÔGVÂLBORNA FRU FRIH ERR INN A
Och Ô F V E R S T I N N A
C H A R L O T T A
ELISABET FUNCK.
Född FRIHERRINNA
CRONSTEDT.
N J D I G A F R U ,
L
åt Edert namn min duk befttåla,Som eljeft år af fkuggor Ikymd.Jag velat i förkortning måla D e åldOa dikters mörka rymd. Faft deras utiigt borde lkråcka; H os mfg de glad förundran våcka
F ö r fkönfta Bildning, fom jag v e t ,' E n dygd förtjent i åra lyfa,
E tt hjerta mågtigt allt att hyfa Hvad ådelt fins i menfklighet. Jag fkildrar litet af det hela»
Er N Å D , ifrån fin klara högd, Kan (ig åt alla fidor dela,
I andras v ål att fjelf bli nögd. Bland d e m , fom detta Ljufet f å g n a r , Jag m ig ett lyckligt
Halle
åg n ar,M in v ö rdnad rrig fa driflig gör. Hvad heder! ödm jukt offer tånda O ch med ett nit ej återvånda
Som ftora linnen endaff rö r.
EDER NÅDES
Ödnjukafft tjfnare
V IR O ,
M axim e Reverendo a t que A m pli f i m o ,
DO MI NO
D
oct
.
1 A C O B O
SVEDELIO,
ARCHIPRÆPOS1TO Arofienfi,
P A R E N T I I N D ULGENTISSIMO.
P
rifca fcrutari m onum enta v a tu m ,
Fabulis claufos referare fenfus,
Eit mihi curæ , latebris & imis
Promere verum.
Sed mihi curæ m a g is , u t rependam
Debitas grates Tibi , dignus atque
T a m pio poilim fieri Parente,
Votaque fo lv a m ;
O recurrentes utinam per annos
Plurimos fervent Tibi Te T u isq u e,
D entque florentem placida quiete
Fata fenectam,
I N D U L G E N T lS S lM l
t t V t * . . • »
Filiui ohcâientif/imuf
A N D R E A S SVE D E LIU S.’MONSIEUR,
apris , que vous allez bientôt publier .une
J DiJJirtatiùn \Cf que Vous Jerez enjuite obli
gé de la Jb utenir publiquem ent contre tous ceux
q u i y trouveront à redire.
On ejl perfuade que
Vous n'occuperez la chaire, que pour y recevoir
les applaudijjhnens de tous les Sçavans.
Loin de
plaindre Vôtre f o r t , on Vous félicité de P ocea-
f i o n , que vous a u rez d* etaler Vos excellentes qîia-
lités.
Cependant, M onfieur , Je craindrois to u t
pour Vous s* il y avoit du danger.
C efl ainfi que
vous fa ite s toujours à mon égard, j e nantie pas
à vous voir abandonné à la merci de Vos c r iti
ques.
j e voudrois lie n Vous fu iv r e ju sq u 'a u lieu
du co m b a t, m ais cela ?iïétant défendu , je vous
prie du m oins d'y apporter cette lettre.
Ce n'ejl
pas que j e croye, qu'elle pourra vous fe r v ir de
re m p a rt: f aurai fe u le m e n t le plaifir a avoir
m o n tré que j e v o u s aime of que j e fera i toute
via vie.
M O N SIE U R ,
Vôtre
T rès humble C? trèsß d ele jè r v ite u r
Clariflîmo & Artiiciftîmo
Domino AUCTORI.
: ■ • ' ' ' ' ' *
' ! '-*V* ’ * • > i *■ 14 - ' • : vv* \ * 'V
/"*r' '.'f u. *‘ . .. ^ i •••’ .. A.
TIfjtfAsXrjç y.ccKoc x&j 7tccvoc\Y\§r,s o Ttochuics A cyos , cri
tmv <plho:v xcivcc i^ i roc re cl-yy y&j toc yctçfuccroc. K ce- yça iïrj t u re ykvei nçcatKvv ZeocvTu, < £ /A tcct£ EtccTçs, y&f ex, 7Totiïïos cr/.e'tus ngq (piÀixus %qr]Tocy.evos , rj^rj 7rçcTêçov Hpf volkccKis y.tylçr\v n e x a b o , rtdovr\v , i$ùv Eccutcv yoèj axe- 7TûùV OtOC 7ÏCCVTCS véov OVTOC TY]V re yvu/xvjv X&) T8S TÇC7T8S èvCpué^ocTcv, eTi Je Trjs ße\T i^r\s ueToxov ccyuyrjs y&j iïoci- b lo c s, H tu 7Tçoç roc yçccfXfxccToc u s fJLocXisoc fTr/JcvTûf , ya}
fV T8TO IS CC7TX(Tl TY]V T # TloCTÇOS Z& CCçeTY\V H&) ÏÏopCCV f ^ l -y -y i x & t v r c c fu sT o l < T 7 t8 ^ s y c y S t i ç i ï v r c c . Nwî de f ç c v c ç ô tv
<77revû ovT oc Z e o c v T c v f i s cck ço v T r js Q iK c a o ty lo c s e h c c c r c c i, ygcj x c iv rj T u v èviïoK ifJtèvT av à i x a x é \ p e i r v T r u ^ e l n o c v i y J ë v c c i T rjv é e v T e ç c c v Z& 7r e ç i tÙs Ao y s s h o c T f i ß r iv , v v y y ç o t C p r i v c v c c c v y . x A h r j s crv^ rjrrja reu s, ju iy a iK u s r e fx o cA x y j y t T r r / j x ç W u s cc7>- e i p y x T u é v r j v , v 7 r e p ß x ? h .o v T c a s 1urjv iïrj vtir e w f i o u x i tolvty] T tj
Cv\> I rp fsi ^ '*» N C V fc
C7TÿOYj 2 , 8 x & f ë v r t ç o i y i c t . l c a 8 T o [xev w % ocqocç x & f '/jôovrjç r r j y vco /x rj 7 ie q i\x ß < x > v, t x v t c c "Loi , E t x ï ç s ’ »îdWe , h t i s s A u a v v t] S r jT C ju e v c s y y & f è a c fu evo s c c fx x iïrjÀ os o v to o s Ç >tÀ uv Zfseu-
r e v, fxY\T ù k v ) 7loo7>oTc p o c A o v y rj r r j ZoturS è v T ü % ic c, I-
7ti%cclçuv.
i s a s
L N . J .
f. r.
ivinis celebrandis laudibuf, primo dudum o r t u , dicatam Poéfin fu* ifTe, antiquiflima illius, quæ fu-
perfünt , fpecimina ortendunt.
Qvumque Divinæ gloriæ, quoad nortræ m entis, fibi reli&æ, viri bus cognofcatur, maximum illud fit, & tecundifllmum argumen tu m , quod naturæ totius incuna bulis recluditur, vindicabant b o r fibi prottnus vetuftio- rum Poetarum t a n t u l i non om nes,
7
heologorum in d e ,a v o c a n tib u s , nomen haud dubie promeriti. Nempe fen-
In ipfo duéii lucidifiimæ veritatis & a majoribus ad porte* ros deveéla fama recentis m u n d i, congruentius nihil ho minum erudiendis animis, aut fuæ dignius excellentia ar t i s , canendum poterant fellgere, quam in Deo confpl- cuam vim illam , coeli terrarumque effe<rtricem, hincque enatam colendi D e i, ut fupreml Parentis atque D om ini,
reverentiam ,felicitatis oronis,
unicam
& abundantifiimamfcaturiginem. Quia vero tam arduo in opere conftde-
ra n d o , finiri humanum ingenium cancellis
eeffeeff, î?a ut a fle q u i, 2ut pratfens illud fibi menfe fi lie re , quoties co n etu r, media fere in luce cæcutlre fefe fenti3t, fieri non potuit, quin labentibus fceculis & hom i num longius longiusque discedente negligentia a r e p l o rum præceptôrurn a u P o r ir a t e , variis erroribus contami naretur doéïrina de ultimis rerum omnium originibus. A bfo m s ad imagines dllapfum vulgus ridicula & turpia commenta protulit, tot finxit n um ina, quot in natura vir tutes aut viderat re ipfa, aut eæcis indicibus, ignorantia & nie tu y vidi-fle (e arbitrabatur. Has qvum ab/ïergere för d es, caput to llen s, Phi I o fo phi a aggrederetur, dominanti fe fuperllitioni nunc penitus fubducere non audebat, nunc fubducebat usque eo, ut Numinis &confi]ium & dextram a condendo orbe puflum iverit. Accefiit humani fuperbiafpi- ritus,quem non puduit, ubi fervos vi pariim fecerat, partim altutia, quos fratres natura dedit, his opinionem infun- dere «ognationis & communionis cujusdam , qua Divini tati jundlus c re d e re tu r, quæque ingenti fcilicet dignum e- um faftigio fupra ceteros extulifTet, ita quidem, ut quem admodum in regendo orbe partes aliquas obibat, fie a p o u e n tia , qtJfe eonfiruxerat, non abefle procul exiftimare» tur. T a n to iub onere emergentibus Poetis quid accidere oportuit ? Suorum obruti t r a f iq u e infelicitate temporum
Qeoy evicts, Deorum gener at tones àz b ant, qvum mundi n a
tales percenferent. Simulacra illa, quæ mundo præfe-
cerat impietas, comple&i jubebantur carmine , eorum or d in e s, m unia, familias, fedes domeliicas & reliqua ex pin g e re , vaftumque adeo in acervum pugnantium fecum Invicem fabularum congerere, quidquid fuperftitiofi ftu- p o r v u lg i, fomniantlum inertia Phyficorum , humani ge neris hinc opprefloribus hinc vindicibus ferviens Hifto* r i a , fingentis denique artis ipfius male Cedula induftriar p ro ingenio &
morali
fitu cujuslibet Poetat, varia In- ttuGflenk,? . A o ^
£ ; 3 c #
Animadvertis dudum, L e $ o r Benevole, q u o ha benda loco mythologica, quam dicltmis, cosnogonia, fivs fabularis explicatio conditi in u n d f, in veteribus n o n Poö- tis m o d o , fed & Hiftoricis ac Philofophis hodie fuperlies, quippe quae luo ambitu enumerata iila omnia ludibria c o n cludit. Quin & arroganti temeritati ne politi usquam fo ren t limites, gentium fere quælibet, a vera olim Dei co g nitione disjunélarum, eo fibi rem illam egifle videbatur ingenioflus, quo feracior figmentorum & deliræ fapien- tiæ volutam ad fe ab aliis molem mirabiliores in forma*
diflecuifiet. Singulæ quid agitarint illepida copia auda
ciae, quoad erui quidem & diliingvi nunc antiquorum e li bris p o te rit, particulatim exquifivere Audlores angit H i- ftoriæ univerfalfs a ). Banierus £>), Bruckerus c )t quique his in tenebris dudfor eft fidiflimus Moshemius d). N o bis ut aftum agi n o n im putetur, communia quae habere deprehendantur larvæ illje, flexiles licet nullam non in partem afque lubricæ, jungenda funt ac ponderanda, n o n fine fru d lu , u tfp e ra m n s , qvum eluxerit inde f o r te , tu m quousque geates vetuftifîimæ putentur e Mofaica deferi* ptione creandi orbis veritates quasdam traduxifie, m ox licet p erv e rte rin t, tum humani quantum per fe valeat a- nimi facultas in veia informanda notione Divini operlsj fine quo unlverfum primitus non cxllitifiet.
§. II
A n te o m n ia agnovifle v identur nugarum illi arc hi-; tefti & coluiflfe q u id p ia m, non creatum , quod ortum de
buerit omnino nem ini, abfolute te ter num. U t r u m . v e r o foli N u m in i , hoc eft intelligent! & a corpore penitus fejuncto Enti honorem illum proprium tribuerint, an bru-
etiam, mortuæ, immobili dederint materiar, an
qu o-A 2 qoe
o') T c m . I , In tro d . 3 2 . fq. i ) F ab lei E x p liq . par 1’ Hift« Torn. I. Lib. It. c ) Hift. Cric, Fhilof. T o m , I , L ib . II . fq» Obf. & Differt. ia Cudworcki Syfi, ïnteüeâ.
que p r ê te r m ateria m , quod fumroæ Impietatis fundus eft, vitae motusve quo demum, cumque principio, ex fu&* ne ce (litate n atu ræ , gaudentem , nihil amplius admiferint ,
vix fatis definietur. Poftquam examinatae, una poft alte*
ra m , fuerint fabulæ, manebit verc^fimillimum, Numin! ad latus quafi & in prorntu locari materiam, illius e finu
ab æterno promanantem, In Cosmogonia, quam finxe
runt Chaldæi, Berofus apud Georgium Syncelfum e) de
variis por tento fis animantibus, jam ante in tenebris a* qutsjjiqentibus, bisque pr<efeffa muliere 0 mor oca, locu
tus redeuntem ait B elum , id e f t, D eu m , mediam jecuijjc
m ulierem , ejus que e parte te r r a m , ex altera cœltim com- pofuiß e , mundum que adeo in ordinem redet* i [Je, anim anti* bus y lucis vim tion j e r entibus, e x t inch's. Quoniam v e r o nec tenebrarum nec aquæ memorat originem r fed e- umdem mox fubjungit Belum Deorum cuipiam alii pr £ ce
p i ([e , ut caput libi a m putaret, e qud flillante fanqviney a dm ixta te r r a , homines (jf anim antia aërem fufiinentiå fo r m a n t Deus ille alter , a (Ir a , folem , lunam & planetas ipfo condente Belo, vix ifta capi poterunt aliter, quam ut
credidifife exiftimentur fabulae au& ores, Dei veiut e co r p o r e , id eft una exlftente m ateria, fumta fuifie & forma t a , quaecunque cceli terrarumque orbe contineantur. I* gnofeat, precamur, B. L. fi loqui videamur durius* ubi ex plicandae fuerint informes opiniones; neeeflitatem hanc nobis reiipfius indoles im ponit, quamque proinde feme! heic indicafife, fatis fore fperamus , ad veniam obtinen
dam pariter in fequentibus. Suo e M ithra live fummo
D e o , ita derivabant veteres Perfae Oromasden & A r i mani
u m , lucis illum, hunc tenebrarum p a tre m , id eft rerum
omnium five fpiritualium five corporearum principia, u t «adem divina e ftirpe prodiifife utrum que ftatuerlnt, ge
nitum*
• # ) î ( #
littum* no n cfeatum fenfu proprio f) . Si verus efi äti-éïor Sanchuniathon * apüd Eufeblum g ), Phoenices ae
rem tenrbrofum & Jpiritu vigentem , vel fpiraculiwi a'èris tenvbrofi confujum chaos, rerum omnium antiquififirna
d o c e n te s , infinita ejje eadem , & per tonsum durat i oui s
ip at i tim terminos non babw ße, juxta alie verabant. Quas im agines, etfi a creatione mundi Deum penitus ejicere, pofV Eufebium ifiulti judicant , rationibus tamen ducimur, iit putemus, naturam rerum adeo genentiiti confiderafTe Phoenices, ut intelligens & materiale , a&ivum & paffi- Vum, Deum & mundum confuderint tanquam effet hic, ae que ac ille, non creatus & «ternus. H ieroglyphic« in- folentiœ mater Æ g y p tu s , Porphyrio nartafite apud Eu febium b ) y rov iïr.fjtaçycv) mundi opificem, quem Cneph ap
pellare fu e r it fo l i t a , humana fpecie configuravit, colore coeruleo, eoque ni g r it ante, cingulum ac Jceptrum manu te nentem * cum regio
ex
penna galericulo in capite, ovum ex ore effundentem, e quo alius m o x t Phta vocatus, Deus e x -/ 'lite n t. Cnephum illura five Cnuphim, nam & ita appel
labant Æ gypfii, ortus exfùrtem & immortalem, cen fui fife incolas Thebaidos refert Plutarchus i ) , illiusque nomine boni omnis datorem fupremum infinlrumque per veterem Æ gyptum univerfam cultum ofiendit Jablonikius A). Ad fuam licet illam in tabulam fo rp h y riu s e recerjtiorlScho- la Græcanica nonnihil p e re g rin « novitatis intulerit,ovum tam en iftud , quod ex D el profufum ore fingebatur» ab Æ gyptiorum antiquorum opinionibus alienum non fuifife, tum probat haud diflimile T y m b o lu m , quo naturam re rum delignabant pofito circ u lo , cum linea, inltar Grae corum © , notante circulo m undum , linea vero in
circu-A 3 lo,
... » t—' - i , - . , — . v - —
/ ; Plur. de If. & Ofir. p. 3 6 9 . (jp , T, II. Bruck. Hift. Cric. Philof» T om . I* p» I 7 f - f y g ) Präparat. E v a n g .L ib .I . Cap. 10* F o u rm o n t. R eflex , fur I’ Hift, te s A n e , peuples, T<om. I. l i b . I, Cap, 1. fe q . fc) ïr æ p . E v a n g , L ib . i l l , i l , f ) D e I f , 8* ûtir J f p , k ) Paath. M g ypt# h h «♦ 4 »
ÎO, ferpentem, cujus figura Agathodæmona fuum id efi: Cnephum folebant figniHcare /) , tum evincit in Orphica religicne celebratum quoque o v u m , quod pluribus licét traditum gentibus aliis, ex Æ gypto tam en fecum in Grae ciam haud dubie O rpheus transtulit. C erte hac ufum eum fimilicudine, ubi mundi initia defcriberct, idonei n a r rant audiores,quando referunt quoque,effinxiffe euro ex ovo illo prodeuntem D raconem , cui caput fuerit hinc T a u ri hinc Leonis, cum interpofita Dei im agine, & Inhae
rentibus tergo Draconis aureis alis m y A c reliqua fa
miliaria illi, quæ tribuuntur, decre ta, obfcura quamvis & valde dubia, fi fpc&entur, haud multura aberunt a fen- tentia ex-prefla adfcriptis illi olim verfibus:
IIxvrcc yuq êv Zuvos yeyocXy rotiïs acof/.cert rêiTut
Omnia h xc, nempe quæ exftiterunt usquam aut
ex-ffitura funt,
Matino in corpore Jovis continemur i &c,
- Zrycs ' I ty) yccçéçi av^où 7re(pCy.ei Jovis in ventre confitfa infant «).
H oc præceptore quoniam putantur didicifle Græcî Poêfæ fequentes o m n e sy haud mirum e r i t , fi Hefiodus, cujus unius e plufeulis olim Græcorum T h e o g o n iis, carm en fu- pereft , æque indigne de Creatore rerum omnium fen- (erit.
ait, yèv 7tçcor^cc %oécç y h t f 0 ),
i. e. non ut vertit poft audtorem Ciementinarum Dickin- fonu^ p) , Chaos prim um fa & u m , creatum e(l, fed in prin
cipio erat Chaos, v e l , una eum D eo, fine nilo principio, Chaos J u i t. Quamquam enim Dei nullam mentionem facit, quin & Jo v em , quem Deorum m axim um ,
furnm ufurnm -l) E u f. P. E . I, i o . p. 4 1 . K ircher. Prodr, C o p t, p. i 6 j . fq. t n ) Bruck. H. C . P h il, T . I. pag. 3 9 4 . 3 9 f . 7 1
)
E x P ro clo & E u f. H. Steph. P o cf. Philof, p, ß i , a) T h e o f . v , 1 1 6 . p ) Ph yi, v et. Stffm m que'rertim 'auétörern atque dcminum ih h i cefefcräfy ex ipfo illo ichhOy non iiifi poft plures generationes ortum denique.inducit, hinequeopus creationis line Deo c o n f e ctum ft alui fle perplqrimis ecnfetur ; tamen ft jun&a con- te ra n tu r , queeeumque de Numine tuis ille carminibus c o m m e m o ra t, ad O rphicum cwanativum y quod dicunt Philofophi, fyftem a judicandus fuerit quam proxime ac
cedere. Accedit faltem O vidius, qui Hefiodum haud du
bie Latine
vertit*-A nte y a it, mare t f tellus & quod teg it om iia cœlitni Unus erat toto naturae vultus in orbe,
Quem dixere chaos,
moxque Deum po n it, fed, chaö illi velut injunftum : . Hanc Deus & melior litem natura direm it q). / c c e d u n t quoque eodem in luto cum Heftodeis & O v i - «liants rronitrls excoétæ Eddicæ fabulæ , noftris oiim m a
joribus frequentatæ. Namque ita h abent;
A r var allda > tha er Yuier bygde, Var a fan dur ne fa e r , nie [uniar um f Iford fan f t Æ fa nie upp Hirnen, Gap va r Gitinunqa, enn gras hvtrge.
M ane er at fee’ culorum , tum Y mer us h a b ita v it, E r a t nee a rena, n et mare, nec refrigerantes aurnhc?
7 erra reperta eft mus quam , nec in alto ccetum, H ia tu s ingens er a t jtpatii c f gramen nusquam r )>
quæ Ita explicantur a Sturlönkle,ut dicatur A (foder s D ea* rum fummus, ance creatum mundum exftitifte, quamquam & O dino ieln gemito idem tributus titulus legitur, tum oppofitis qua ft e plagis Muspelshcimi & Niflbetm i effluen tibus contrariis viribus o r t u s , media intercapedine GVw-
nnngagap, Gigas Y m er, cujus occifi e fang*ine & co r
p o re orbem hune hollfUm huinanurr,que genus filii Bore
# ) * < ■ # '
condiderint s) In his Qei quidem fummi, fed iç mate*
riæ,* mutua vi agentis patientisque, fpecies offertur. Ni* mirum exftitiffet nusquam five dogmaticus polychelfmus, five Pcëticus, ni fi vetuttifïimo errore credidiffent vulgo
homines % Deo ita adeffe junéhm m ateriam , u t in hac
rçon univerfa modo» fed qnaiibçt illius parte habitet
____________________ ille
s) Edda M yth. IV . Qvuna Eddica cofm ogon ia O rientem fape- re nobi* quidem v id ea tu r, nec repugnet H iftnria, magnorumque ftudia virorum h o r te n tu r , experiri in mentem venit , patiantur ne fe m ulte» rum propriorum nominum in Eddicir fab u fs origine* inde repeti. /Vbtt- p el quid f i t , fatetur R efçnius Islandico e fermone fe con jicere nom p otu ifle. Credatur tantifper Afiaticum , A rabibus f a f a l fig n
ifi-cat d e o r f u m f e r r i ' , i n f e r i o r i in lo c o 9 in p ro fu n d o ejjc, S b V Ebr, Partie. C onj. IV . yiusfil lïftu m m orç Ebrasorum cum ^ non raphato, p o # fcheva q u iefeen s, fonabit muspil & denotabit m ergen tem a u t m e r • futn in p r o f u n d u m , prout varia fit vocali* in ultima. A p pellari erg o potu it nomine M u s p d s b e im a b y f f u s , f e p te m t r ia n i v b v e r f a , ignis quae fin g eb a tu r, p a t r i a , quippe quam feptem trionis incolas tamquam in fe riorem fui* fedibus haud dubie exiftim ayerint, N e c im pediet, qu-oi'
heim fit v o x feptem trioni indigena* N am hybrida* o r ir i, ubi diverfi oris gente* in unam coaluerint, haud infretum eH» n a f a l E b r x o r . c a d e r e , x a ß a r e , a b o r t a r e , Syr. D o r m i r e , A räb. f r i g e r e notione« valde aptas o f f e r t , quibus duci potuiffent in feptem trionem v e tli A fje , ut form » nifl addito G oth ico h e i m , f r i g o r i s defigmarent dom icilium ,
g i a n n a A ra b ib u s vim infert I t t t a e , la te n tis o b j c a r i t d f i s , tene-, b r o f a e n o t i i s > u n g , in g fant term inatf«nes Borealibu* lin g tis frequens tes in appellativis, G i n n u n g a g a p igitu r congruenter om n in o fabulae n o ta b it hia tu m i m w e n f a e caliginis^ h o r r e n d a e no tiis. T m c r eft "1017 b o r n e r , lu ti Qcerxus , ut appellant O rien tales, quoque nom ine chao- ,f ticom vaftitatem appellalfe Chaldaeos m ox infra patuerit, T m e x ille H rim thtflis dicebatur A u r g e lm r voce referenda ad *11N o r , a u r , quod in om ni orien te lucem , ignem fignificat* & g a l a v i , gele m , q u od A rabibus eft a d u l t i o r j u x e n i s , sh l i b i d i n e m pron us. U trum que ii* Y m e r u m co n v e n iet peculiari vi igni* p rognatu m , nec ignarum prolis* Tum ad idem g a l a m pertinebunt H v e r g e lm r & B e rg e lm r , quorum pa^ riter in Edda m entio injicitur. S ed forte ludere videbimur p eritio tî, b y s , eorum quo adeo feri» noftrifj hisce U b eitiiS m i proferem ur.
ille, agar» confpiciendum fefe praebeat, tamquam f u o I n te m p lo , aut vehiculo, aut corpore, live per fe, fiv e p^er
minirtros. Prout gens quaelibet ingenii erat aut cultioris
aut craflioris, figuree quoque aut tetriores prom ebantur
aut liberaliores. Quod volunt Indi, pidïa immçnfi vo
luminis a ran e a, quo; fuis ex inteltinis univerfi materiam om nem exclufam m oderetur, in fe poftremo reducendam
iterum eeque im pio, fed digniori non n ih i l, colore
exprefllt Virgilius:
Spiritus intus a lit, tot am que infufa per a rtus M ens agtt a t molem, Gf magno fe corpore mi fee t. Inde hominum pecudumque genus &c. u).
§ III.
Si ro g e n tu r p o rro , fuifle qualem acceperint aster nam matricem iftarn rerum om nium , uno fere refponde- bunt o r e , chaos fuiffe, in hoc licet exponendo discrepent prope fin g u li, uti Ariftophanis x ) in primif cum He* ilodo collati exemplo patuerit, quorum uterque Grgecus Iisdem licet hauferit e fontibus, in chao tamen diverfa
vidit. Sed in re adeo fupra mortalium fenfus fcandente
quidquid multiplex licentia peperit opinandi, ad tria n i hilominus referri poterit capita, in quibus convenit psa*
ne inter omnes. Aquam ponunt terra m ixtam , h o c e ft,
llmofacn, lutofam, tenebras, & defe&um ordinis, unde ne- ceffaria pugna inter confufa & diflimilia. Aquis, tene bris & turpibus diflociatisque monffris imperat Chaldaica
•Ornoroca y ) , id eft materia chaotica. Per fis vifa pugna in.
B ter
/ ) Hift, UntverG T , I. pag. f 2 . verf. Qerm. a ) Æ n . V I. 726 . fq. x ') A v e s p. t 7 3 # ed it. B izcti. y ) N o m e n e p e ç u r / . x C h a l d a i c e cléHOtare QccKoct*9 - G r a e c e &ochC6<?<TQ6V i, e, m a r e feribic 1. c. S y n - cellus» & r.ccT ivoyptjCpot i. e . fecundum numeralem poteftatem l i t t e
rarum c o n g r u e r e a i G r a e c a m v o c e m ceÅtjvy]. H o c ' ita fum ferunt
Chal-fer ignem & tenebras, vidtore igae, haud m ultum ablu dit. Nec P h œ n id o in chao lux ulla, aut confenfio io- pum initio habuit, donec inde nafcebatur p o o r , Sanchu- niathoni didlum,f]uod five Itkum vertamus cum Eufebio, five materiam prim am , aut tin fta m aquis mucilagi nem , u t volunt alii, aquæ tamen compledletur naturalem pot
entiam a ).
'£ h e.eo tvov r e G e a v y é v e r i V,
Occanumque patrem re ru m ,
cete-daicum , fed alius cujusdam lin gvac, n ob is forte hodie ig n o ta s, quia fignificatio e ju s , m ox addita vo ce C haldaica, exp b cetu r; tum quafi n o ta v erit vi fignificandi & m a r e & lu n a m , Sed neutrum e x Syncelli
verbis fequitur. Im m o quod ad primum a t t in e t , k velu ti corrigunt A n g l i , fu b ju n g en d o , fieri p o tu ifle , ut voces om oroca & Ih alalh ex parte aliqua fu e r in t, in Chaldaica lingva , fynonym te $ alterum v e r o , » a le damnante G o a r o , refte in tellexit S ca lig er, quemquam voces in num eris uxcduvcefAUaois non in ven it. Judicet B. L , an noftra quid- piam juvare conjeChra pofilt. A rbitram u r, compofitam vocem éfle e x i o n h o n te r, quod H ebræis Ohaldteisque & luium eft & a c e r t u s , at- que
pn
r u b , quod fignificat v a c u u m , in a n e, His pofitis o/ucçcZy.cc defignabit l u io fa e m a ie r ia e in a n em a c e r v u m , v a f t a n t a q u a r u m con g e r i e m i fe m i n i b u s r e r u m om nium g r a v i d u m m a r e , feriptum forte Chsldac's N p n c n , quod vel c p e ç w c c nf eft in S y n ce llo , vel Ofxcçv.06, iit edidit in Chronico E ufebiano S c a lig e r , pronunciari G r*eis potuit. C on fen tiu nt certe numeri. Chaldaica v o x N p i D n & G raea aeAyvri fu n t t<rc\prj(pcj, f i , uti m os erat a n tiq u itu s, numerentur littera» ordi n e naturali in A lp h a b eto utriusque lin g v a e , tefte fequente fchem ate:n — 8 <r— 1 8 D — 13 # — 5 n — 2 0 A — i i p — 19 r — 7 K — I V— 1 3 91— 7 fe) E-uf. 1, et
celebrant Homerus Æ; & Virgilius r), quia inter prîroa conditi inundi fuiffe aquam arbitrabantur. Orpheus, v e r ba Tunt audloris Clementinarum , primo chaos fu i fe f l a -
tu it fem pi ternum y immenfwn, ingenitum, ex quo omnia f a cia ju n t , hoc ipfutn chaos non tenebras d i x i t , «o/j lucem , non humi du m , non a ri dum, non calidum, non frigidum , fe d omnia fim ul m ix ta , & temper unum fuijje inform e, a li quando tam en, quafi ad ovi immanis modum per immert• f a tempora effettu m , peperiße at que protuliße ex Je dupli- cem quamdam Jpeciem, quam illi mafculo-fœmintsm vo- c a n t, e x contraria admißione hui ut modi diverßtatis.fpe- ciem concretam, Id hoc cße principium omnium d). T e l lu s, T a r t a r a , T ê n e b r æ , nigra Nox, Hehodeo e chao ita e ru m p u n t, ut illud fere conflituant, explicante Ovidio, cujus funt:
- - - rudis indigeftaque moles,
Nec quidquam ni f t pondus iners congeflaque eodem Non bene jm E tarum difcorâia femina rerum . Lucis egens aër; nulli fua fo r m a m anebat, Obflabatque aliis aliud , quia corpore in uno F rigida pugnabant calidis, bumentia ftccis , Mollia cum duris., fine pondere habentia pondus e).
In Eddicis mundi primordiis, quæ tribus veluti conliaat
partibus yM ilspelbeimo9 NiHbeimo & medio Ginnungagap,
aquæ, tenebrae, ignis, terrenæ particulae, miro certami ne concurrunt ad formandum primigenium iftum n a tu r« fetum , vallum G ig a n t e m , Y merum. Hrirr.thufli autem, qui ex hoc nati a n te compofifum dicuntur orbem ex- ßitifle > nobis quidem haud videntur difiimiles exofis lu cem monÜris, in c h a o , quod fpe&avimus, C h a ld a ic o , quibusque elementorum nondum bene diftrlbuta ratio (le
id 2
nota-b ) Iliad. XIV . ZOK c) Georg. IV . $ g a . d ) In C otelerii fatr.- A p çft. Tom« I. p . ' f g p . f ) M e t a m , ! , 7 , fg , C onf, I o c a n ,r > a r f . 1. 7 4 .
notabatur. Etenim tribus illis, aqua» tenebris, & pu gnantium farragine corpu fcu lo ru m , quibus chaos feu æ- ternam materiam componebant Poêtæ, fcita aemulabantur „eorum, in veteribus Philofophis, qui aquam principium rerum omnium materiale, & cunéla in D e d , ante quam fe quafi expanderat, æternae inftar n o d i s latuifie, & de nique oppofitis conatibus minimas quasvis corporum par ticulas per naturæ neceffitatem v ig e re , exiftimabant.
§■ IV.
Ambiguo autem e carcere enatum ordinem & edu- d a m pulcritudinem, quae am ni fe univerfi ex parte fen- tiendam dedit» tum conftitutum humanum genus & ani
mantia in tellure cetera, fabulæ fcifcunt tar.tum non o- tnnes. Irrroq & tendere illuc videntur , ut non fine Deo m o v e n te , fecernente, fuis fingula claudente finibus, da tam orbi formam & compagem, qualis jam cernitur, affir
ment. Luculentus cum primis in Edda H arus eff / ) .
H ic D eu s, ait, nempe Alfader per fæcula v i v i t , & re gnum fuum qubernat, omnia reqens magna £? minima , Jumma & ima. If coelum> terram I f aerem condidit o- mnemqtte eorum pof}<(Jioriem, & quod maximum e j t, homi nem f e c i t , cui ani iram trib u it femper vici uram , nu in quam interituram . F ad u s Ymrrus ad fimilitudinem ho
minis med kra p ti thefs er fty r tb i, virtu te illius» qui p rte
er a t , i. e. D ei, narratur ib id em ^ ). Concinit Chaldaica & Perfica m ythiftoria, qvum in ea f M u s , In hac Mithra fummæ ita præficiatur rerum , ut quidquid jam cxf:/hr, illius Numinis voluntati fk confilio debere faciem, fi- tu m , habitum & cetera ju licetur h ) % Simihter Ægyptios olim , quamquam variis imaginibus Atkoree , l Jbth.us ,
N e i tk a , Cnephi disjunxifie fintplicem & infinitam in Deo
v i m , quin & ultra m a teria m , partesve ejus, haud longe n >n /) M y t h o io £ . I I I . £ ) Pag. 1 6 , edic« Q oranff. b ) Drucker. Tom» T. p. 1 8 1.
non numquam efcendiffie r e d e arguuntur, tarnen coîijun•
x i (Je cum tiocie vel m ateria principium e ftiv u m , m entem , prim um res omnes ititer fe mixtas fe c r e v it, deinde corpora f o r m a v it, ac toti etiam rerum naturae prœ cfico m m a decernendo i omnia gubernando, fic cftendit Jablon-
fldus / ) , ut plures advocare teftts forer fupervacaneum. Æ gyptius eft hac ex parte O vidius, ubi rem ita perfe- quitui :
' Sic ubi âispofitam, quisquis fu it ille Deorum,
Congeriem jecuit^ fettam que in membra redegit, Principio terram &c. A).
Obfcurius autem locuti videntur, qui r<£ 7nivfxuTi ncôcv & ffcur« row iSiwv uti habet Eulebius l ) , f p i n t u i feu principio naturae a ä i v o , deftderium i f amorem propria
rum virium tribu eru n t, huicque tamquam fupremæ, aut
uni e f u p r e m is , cauffie formationem univerfi & conftru* élionem affignarunt, quem in cenfum veniunt Phcenices, O rp h ic i, H efiodus, Anftophanes , & O vidius, fiquidem (uam ipfius opinionem his verfibus inferuit :
Illa Venus, totum digtu/fima temperat orbenu Illa tenet nullo regna minora Deo.
ffuriique dat coelo, t e r r t , natalibus undis Per/jue juos initus continet omne genus. Illa Deos omnes, longum enumerare., cre a v it,
Illa fe tis rouf/as arbcnbusque dedit m ).
Namque in hac fabula n o n iiq u e t, quid per amorem, In univerfo con?-ruendo adeo efficacem & felicem, fit in-
telligendum. Perdidere operam haud dubie, qui derra-
d i s P- ëficis coloribus , remanfuram exiftimarunt fapien- tiæ &: arbitrii Divini potentiam, quse admirabilem in con- fenfionem pugnantia naturæ elementa redegit ac
perpe-B 3 tuo
») Pam lu Æ^ypt. I,, i . cap, 2 $. 6 . (q, A) L o c , cit. v. 32. J) P. Ë , 1« c, m ) Fait, L . iV , $>(. fq.
tuo Impellit. Neque temerarium foret minus & inimi cum reliquis eo ru m , qui amorem iftum m em orant, fen-
tentils, fi rr.ox damnarentur impietatis , quæ præter llu- pidam materiam, fatali vi quadam fecundam & parturien t e m , caufTam aliam ordinis in ea & vicifTitudinis nullam
exquirit. Cogitare forte liceret probabiliter , vetuftos
Philofophos ac Po€tas, poftquam eum in errorem incide ra n t, ut materiam Deo æquævam & necefiariâm m ifciitr f e n t, Deum nominale in formando univerfo tum primum voluiffe, qvuin exllitifiet quidpiam, quod Dei præfentis virtutem patefaceret, & , bquidem hujusmodi prius aliud putari nequeat, quam confenfus præcipuarum in materia partium, ad confpicuum aliquem effe&um confummandum, fuæl illos opinioni ita conftitiffe , ut tamen inferri non poflit, quod e mundo ordinando tollere penitus Deum conati fuerint. Sed vero miferemur p o tiu s, fas elf, in- tempeftivam diligentiam , fuis aufis nimium fidentium , ingeniorum , e quibus dum obiiterarl numquam poterafc fenfus magnilicœ & Divinæ m anus, quae mundo tot ingen tia intulit d e c o ra , hanc nihilominus contemplari aggre diebantur in naturalibus unice rerum viribus, feu caus iis, ut 2junt Philofophi, proximis, haud veriti Majefta- t e m , quae mundum firuxit & regit ita , ut illo tamen nec cap iatu r, nec illius ullo modo indigeat,
§ V.
Efi: porro non praetermittendum, in permultis v etu - ftioribus fabulis, de mundi origine, hanc adornari fce- nam , ut dicatur (ummus D eus, in condendo eo ufusDeo
alio, > operis curatore, quod nec Philofophis
o-lim dlsplicuifie obfervavit Tertullianus «) , & junioribus
prcefertim Platonicis erat familiariflimum. Sic
Belo
adjungi vidimus apud Chaldæos Deum alium, cui pars fal-te n i A p o lo g e t, Cap. ai, p , 2 0 1 . edit, Haver&jmp.
tcm perfi#iendæ magnæ rei committeretur. M i t h r a^ quem Perfce fummum Deum adorabant, Oromasde & A rim a n is n ititu r tamquam non carendis aut (ociis aut miniftris. (n E ddico intermundio ex Ymeri cadavere non fumrr.us Der us Alfo.der, fed filii denique Bore te llu re m , & quæ re ferri ad hanc poflint in naturæ o rb e, fabricantur o). A u diam us Sinas $ Tao dicunt, i. e. infinita Rntio produxit
U n u m , Unum creavit D u o , Duo extulerunt 1 ria, ttf haec 'I n a res dein omnes confecerunt p). Am orem , quem Di«
v in o h o i r r c profecutos multos nuperrime retulimus, tam quam mundi afpedabilis haud inficiandum effe&orem, fa> pe ita expinxerunt & Ægyptii & Græci & Latini, ac (i eo denique comrnodante operam , ad finem perduxifiet fuin-
mus D eus cceptl amplitudinem inttituti. Neque tamen
planum fatis fuerit, utrum finxerint propterea, quodpree- te r naturales caudas, in quibus amoris, aut alius cujus- dam facultatis cerni aliqua fimilitudo poflit, nihil quid- piam defiignarlnt, an ut peculiarem modum, quo Divina po te n tia fe maxime exleruerit in mundi principio, indi ca re n t , an quod Divina gloria minus dignum cenfuerlnt, proxim e & fine interventu alterius agentis, fingula, quæ in m u n d o jam exfiftunt, didribuere & collocare. U lti m um quidem ira tuitus eft C udw orthus q ) , ut latifiime ad naturæ omnis confervatlonem , rerum que in mundo, quæ nunc generantur & exfiftunt, ortus extenderet.
§. VI.
Certius apparet, in cosmogoniis fabularibus unam partem mundi pofi: alteram inftrui atque perfici, temporis quodam interpofito fpatio, quamquam fieri haud (ane pot u it, quin uti argumentis in ceteris, fic ubi nafcendi que- que illum ordinem referrent fabulatores, nonnihil a fe
Invi. o ) M y th o lo g . VI. p ) D u H ald e ap, B aoier. Torn. I ,p . U f . $ fy fte m . In celleft. p, ip * , fq . ed it, M oih ew j
# ) ! < * ( #
Invicem diffilirent. Antiquiflimum fere omnibus eft chaos, nifi forte Mufpelheimum i. e. ignem, principem voluerint Eddæ conditores, & ab ovo fuo primitivo hujus defcrlpto- res initia pulcrioris orbis repetiifie videantur, qvum t a men inter ovum hocce & chaos reliquorum vix nifi exi guum conftitui difcrimen queat. Poft chaos coelum & t e r ra feparantur & aptantur in Chaldaico fyftem ate, dein formantur homines & animantia reliqua, poftremo cce- leftia, quæ lucem fpargunt, corpora r). Phoenicum fen- tentia, e chao prodibat /*«t, unde coelum & te rr a , hinc animantia fenfu primum defHruta , mox intelligentia Z<w-
<pocar\y.)v dl<fta, id efl: cœlum fp eïïa n tia i tum radiantia in
ccelo fidera, ignis, venti, nubes, pluviae, fulgura, to n i trua, quibus expergefatfta animantia infelledu praedita m o
veri multiplicarique in tellure coeperint /). Imagine ovi
quotquot oriundum mundum tradebant, quia eadem ad- quiefcebant fere, non ultra te n d e n te s , ordinis e tia m , quo pars quælibet mundi præ ceteris confpicua procefie-
r it, haud multiformes ambages memorabant. D iodoro
tamen fi habenda fides, etiam Ægyntiis erat fuorum G e nealogia N um inum , quae immixta licet tulerit plurima ex antiquifiimorum in Ægypto regum b if t o r a , putafte nihi lominus eos indicat, quod naturalium rerum ortus haud
eodem cun&i tempore exftiterint t) . Arque etiam, ve
ra modo n arran t, qui O rpheum perhibent fex o m n in o numeraffe Deos , quorum unus poft alterum m undo im peraverit , illius fub involucro figmenti , fucceflionem haud dubie in mundi originario habitu eum voluifie figni-
ficare credendum eft ?/). Hefiodus hac ferie agmen ex
plicat. *E chao T e r r a , T a r t a r a , A m or prognata f u n t; dein eodem e chao Erebus & N o x , ex his Æ ther & D es
ex(i-r ) Syn cell. 1. c . î ) E u f. 1. c. t ) B ib lioih , I. p, I J . u) Fro- clus apud Banier, T o m , I, p. J 0 4 . i o f «
exfiftunt. "t'erra porro Cee I um gignit & P o n tu m , exque Ccelo, O c e a n u m , S atu rn u m , J o v e m , C yclopas, Gl* gantes & portenta dira ce te ra , cum Deorum Dearumque
turba non numeranda. Ariftophanes , effufus quamvis
Comicos in rifus, multo quam ceteri judicandus aliter, e
chao N o d e m , E reb u m , Tartarum e d u c it, tum N o de m
infinitis Erebi in finibus ovum narrat peperiffe, e quo
pullulans A m o r, chaoque in T a r t a r o com mixtus, aves p rim u m , dein Ccelum , Oceanum, T e rra m & reliquo
rum D e o ru m ] penus incorruptibile profeminaverit v ),
O v id iu s, compofita lite pugnantium in chao elemento
r u m , ccelo te rra s , terris abfcindi undas vidit, cceluin fe-
cerni a fpiflo aère, ignem fummarn fibi arcem legere,
huic vicinum ferri aéra, deprimi tellurem ; ultima pofli-
dere circumfluum hum orem , denique Aabiliri cetera ad
telluris noflræ potiflimum pertinentia fj eciem & ornatum,
illique fandius animal, hominem poflremo praefici x ) .
Scilicet uti obfcurum efl, quantum temporis interceflifTe
exiflimaverint M y t h o l o g i , inter fingularum rerum com
pletas maturitates, h o rasne, an dies, an plura faecula;
ile , Deum licet a u d o r e m fuccedentis illius ordinis fafli fint, haud tamen fatis ubique diflinxifle a materia videntur,
quippe arbitrati eu m , quando motricem vitalemque vim
materiae inderer, fua quafl e virtute & potentia Divinum
quidpiam cum natura illiusque partibus communicafle, ita
q uidem , ut non tam volentis jubentisque Domini ad ar
bitrium , quam vi & neceflitate fibi cum eo communi, po- fitis jam conditionibus & lim itibus, fe evolverint m utu a -
que applicatione propriarum virium , formas rerum omni
um elaborarint, quæ fententia regnat pariter in Brach-
manum c.osmogonia, e cerebro Brahm æ, fupremi N um i
n is , deducentium mundum unum, âliura ex oculis ejus,
C alium
alium ex o r e , ex aure dex*ra quartum & lie pdrro y ), tum hl Edd*» ubi e binis uldmis principiis Afu/pe/heim* &
NiflbermO)
i
yne]&
frig o re
s
pugnacem aqua ignem vocatO vidius, humi dum vnporem, di st ordern com or diam z)9 con- crevlfTe dicitur Y m erus, illiusque dein e cadavere, eo dem m odo atque e partibus Brahmæ, apud Indos, ex* panfum coelum, ftrudh tellus* formatumque in hac g e nus noftrum a ),
■#. vir.
Namque & hoc ecnfiderandum jam nobif fuerit,, non modo quia partem m undi, quam fenfibus attingimus, în ufus humanæ vitæ confriîufam veteres agnofcebant, fed erîam, quia in origine tradenda humani generis, ae que ac in ceteris emineat m ythologies cosmogoni* pes- fime cohaerens varietas. Qua ratione conditos hominum* p rim o s, Chaldaei opinati ti n t, tetigimus dudum §. Ih H eic addendum, putafle e o s , inteiletftu & Divina m^nte præditos homines iuifTe, eam ob cauffam, quod Deus i- pfe efFormaffer b \ E ven to Kolpin & uxore iiiius Baau natos Protogonum & Æ on?„ humani generis pa*entes,- quia (tc anrea docuerat Taautus Ægyptius, docuit quo que Sancbuniathon f)', congruente D iodoro, qui eadem tradidiflfe Ægyptios refert cum politis olim in Menallpp«;
lu rip id eis hiscer '
‘£ls èçm vcç re 7 otidi r vjv p c ç tp r j g ic c ..
'E7tsi h/o.>ç!c3;i(rtcv «ÀArçXwv iïtyct,
T r /.T 8 a t 71 u v t o t y.clv e^ooy,ccv h s @ a c s ,
Aévfyq, 7r?reirct, Qïjçccs, t s 6’ ahg.Y] tçtÇer
TtVOS Tt' Svvjtuv.
Sic una cœlo fu n n a aim terra fu it.
S e i
X ) K ircber, a?. Banier T . I; p. ia p . z ) Metam. I , 4 3 a , 4 3 9 * M ych ch VI»
by
Sy*ceU. 1* c.c'y
A p , Eufçb, 1. c.'ss M9 t #
Sed fecerant a feje ubi divortium
,Mox cuncta gignunt, inque lucem dant
,j ' e
r
vAver folo que qU£ vivunt,
arbores
.- M o r t a l i u m
que
gen u s fi).D* P rom etheo, recentem tellurem , cognati retinentem fem ina cœ!i,
n
.fetamqu-z fluvialibus ur.dis, ineffigiem mo-
titrant
wn cured a Deorum
, fingMUe , q u a hab et O v id i us, t ) , Horatius / J, Propertius g ) & c , tametfi origt- ni hauri rlubie debem ur, quam reclufil L adbntius h) , ubi nobilem ffatuarium Prometheum humana fimulacra © pingvi & molli iuîo primum edidlfie riocer; ad huma ni tamen generis f-guificandos natales In vulgus efferri n o n pctuifîent, nili ereclirtim fuiiTet antiqui: us, formatose tellute hominum ultimos. Pertinent eodem Aborigi
nes & yryevslr ilii
e
terra n a ti aotiqulffimarum g e n tium fatores, quorum tulrarn &c potentiam & nobilitatem, harum prope fingulus olim gloriabim ur. Neque vero tel luri tamquam unicec cauflie tributum fu i fle quidquid h o mini ia h t facultatum, vel unus teftctur O vidius, e D iv i no ratus femine melioris mundi originem, i. e. opificem rerum omnium,fecifle hom inem , telluris futurum domi num i). A fk i &
FjnbU
nominibus appellatur in Edda par illud, e quo prognati pofteii ; forma fle duobus’ e lignis tres filii Bore narrantur ita , ut primus animam & vita m , fecundus rocîum & f c i e m b m , tertius faciem, Ter monem, auditum & vifum dederit A). Haec& his fimilia, quamvis folutarum (jnt inflar fcoparum ,ln e3m tarnende- n n u n t fententlam , duo initio conditos h o m in es, marem & fcemirum, e tellure quidem, fed indita.fimul m ente Di v in e originis.
C a §. Vllf.
r/) Bibli otii, L ib . I. p. 7 . O M ’ ta » , I. 8 1 . f . ! / ) Carra, I. 16 , i t , fq. p ) E l e g . t l l . y 2 9 . fq. fc) Ijoftir. D i r . JL II» L* t . * ) M yth»], V II.
§
.VIII. ' •
Vidimus præcipua , quæ fpe&ari în fabulari pofïînt
a veteribus expi&a mundi generatione. A t quanta p ro
bra? Quam indecori lufus? Quam inimica Divinae & fan- élitati & potentiae & fapientiæ fcitamenta? Æternum N u m e n , aeterna materia; quanra pugna! T en ebrolo chao obvoluta immenfa lux Divini confihi atque fpiritus,quan tum nefas! Creatoris arbtfrium , turpi focietate, necefla- ria vi agentis, naturse debilitatum ; rerum in creatione p ro deuntium o rd o , quem earumdem indoles , non creata* definiverat ;• humani generis incerta & fortuita nativitas ; figmenta funt to tid em , veritati ntimquam concilianda. A deo videlicet corruperat & denfis fofdibus obruerat ma xim a’ pars hom inum quidquid traditum , ab initio usque m undi, acceperant de unico Numine , de creatione m un di nulla prægrediente materia & de ceteris eodem refe rendis* qvqmque non folum creando mundo quss ac c iderant, fed & jam creato illatam univerfali diluvio ftragem narrari fibi a parentibus audivifient, mlfcuifle fingula videntur & diluifle, ut diftingvr hodie duo il li, tempore fcjunddi, traditionum tontes, in degenerantibus
fabulis vix poffint. Quocirca Mofaica certe ex hiitoria
creationis profluxlfie alleveramus n ih i l, aur oppido pa r u m , in ilia a r v a , e quibus triftem nunc fegetem colle
gimus. Nam, quod prim um erat, ab net emo injunctam D i-
v in e natur £ h ce fife materiam, illius in (mu reconditam , ita
eft contrarium M o f i, qui ex nihilo Deum creafie docet cceium atque; te rra m , hoc e / t , totius univerfi primam materiam, ut, judice etiam re&a ratione, fit impiiffimum, nec affirmari ab ullo poffit, fibi quidem qui c o n fiiterit, & , quæ affirmet ipfe, intellexerit, nifi ut Deum p roti nus n e g e t , mundiqüe omni ab imperio disjiciat. A lte • ru m r caligin»fo e cbao , t urgente aquis & fe r m e n t atione,
nefcio q u a , progenitum fuijje mundum, videri prim o pos-
fet co ntuitu, aliqua ex parte non omnino alienum a irDÎ in n vaflitate & inanitate te rr a a purl M o fem , a te •
nebris, quas ille inemorat fuper fa c ie a b y fji, & a S piritu D ei de quo agit» incubante Juper facie aquarum. Pro
pius autem fi accefferim us, occurret in fabulis chaos, n o n creatum , inhærens Deo intimeque alligatum, im- merfum tenebris, non quia lux adhuc creata non erat , fed quia ante lucem æternæ deterant tenebræ , plenum feminibus rerum om nium, non quia impleverat C reato r, fed quia omni fine principio, ru d ia , perplexa, immatura in eo delituerant. Elt in Poëtlco chao'nihil, quod non com- minifci potuilTet, oblita verioris antiquitatis, flultitia h u mani in g e n ii, etiam longe ante quam finceræ inliaurator Theologiae Mofes Divinum ad mandatum fcribere occe
perat, T ertiu m , quo ordo & JiruB ura mundi, qualis
nunc cernitur Jpctf a n tib u s, auB cri Deo vindicatur, etfi
per fe confideratum non recedit a Mofaico tefiimonio , tam en quia obvium eft cuilibet vel leviffime de mundo cogitanti, infuperabili potius vi rationis extortum p erver- fis mentibus, quam e Mofis denique haultum libris judi cemus, Senfu autem fi f u m a tu r, quo fumi debent reliqua placita fin g e n tiu m , quique efie alius non potefi , quam quod Deus, i. e. natura, fuas partes & quali membra evol verit & explicuerit generandi quadam neceflitate, unde immenfus ille D eorum Dearumque num erus; erit n em o , qui Mofaica e difciplina traductum non negaverit. Q uar
tum , quod notandum pofuimus» nempe opinionem de fum - m i D ei quodam ve/uri adjutore legato, qui mundo or- v
dinem congruensque decus in tu le rit, nos quidem haud- quaquam com parandum putaverimus cum iis, quae de Spiritu Dei incubante aquis & de verbo Dei i. e. fecunda Deitatis perfo n a, toties repetito illo IDN'1 & d ix it, pie
ere-crèd ltü r a mulHs Innmfle facer fcriptor, quippe qvum 'M ythologl, fi vario discrimine & grädu dignitatis inter p lu r a , quæ finxerant, N u m in a , naturales ferum caufias non defignarunf, tlefignare potuerint nihil, quod Divinas fimplicitati & ibfofutifTimse perfeftionl non derogaverim
Q u in rù m , in quo temporis intervalla luftravim us, qui
bus primaria mundi corpora confurnmara f b tuebant vete* r e s , eatenus quidem confonat M ofi, fex num eranti dies in creationis liiiloria, quod unoeodem que m om ento tem poris inceptum finimmque creationis opus n o n credide rin t ; verum a majoribus tranim ifîhm hocce cognofei par tim poterar, p a rtim , quia materiam a Deo, non creandam, fed commovendam ta ntum , fecernendam , ordinandam coflrfiderabant, e rs t necefïe , n t prout fe tradlari hæc pa te re tu r , mira jcontuîione & infernis partium inimicitiis,
D eo fere obludtans, citius ex eadem quæ dam , qutedam
ferius plenam ad formam perdu&a fiatuerentur. Hinc
discrepantia, qua fad tu m eft, ut quem in m odum naturas fingularuiri rerum varie inteilexerat & alias aliis tardiores levioresue autumaverat Poëtarum quilibet, ordinein quo
que illum temporis var iaverit quisque, ne unico quidem o -
m ni ex parte ad Mofaic« filum narrationis congruente.
U ltim a de humani ortu generis fabula habuerit forte
n o n n u ll a , quee vetuftlffirn« de creatione famæ affignen- t u r ; neque enim m orofe, fi qui dari hoc fibl poftula- v e r in t , repugnübimus. Sed 6c non potuere n o n ab iliis afiumi, qui e tellure corpora In univerfum omnia excr e ra opinabantur , quique mundi totius, quaqua verfum te n d itu r, materiam Deo ita fo d tv e ra n c , ut vix particu lam usquam Ilio vacuam cenfereut. Quia etiam eft evi- dentlflimum , humanum corpus non modo m orte in te r ram dilTolvl, & ex hac proinde initio fuifle compcfitum, fed & a d ju n d a m fib l, dum v iv it, liabsre vim altioris o r
dln is, haud mirum fu erit, peculiari cuidam Divinae af fluentiae acceptam eam re tui i fle hom ines, qui in rebu* ceteris tot Divinitati cognatas mentes fibi videbantur in*
venifle. T a n ta diftantia ubi m ythologjcam eösm ogo-
niam a Mofaiea norma discedere putam us, audsx baud dubie & diflicilis fententia his vifa fuerit, qui fummos lit- teratiffimosque in humanitatis circulo viros, im m oC hrt- ftlanæ ccclcfiæ, qui v o c a n tu rT patres legerint, Pc&ici* imaginibus , quibus olim mundi originaria exprimeba* fur facies, haud mediocrem tribuifle cum Mofaiea veri
tate fimilitudinem. Sed praeterquam quod horum valere
nihil queat au&oritas, ficubi cavendum fit, ne fupremo a u d o r i rerum omnium fiat in ju ria , vereri quoque lice a t , ne qualicunque fpecle fimilium vocum & locutionum contenti properaverint fæpe,,fenfuutn fecurl, qui paralel- lifmum inftituerint. Si i\ /7/OC & Bauu t ut pauca tan gamus exempla , S anchunbthonls, fuerint Ehræcrunr
ÏT Vb btp & n a j fi r a i inn
Mofaicum verti poflit per græcum Xcccsj fi aquam , te n e b ra s , v e n t o s , amorem m em orant Fofitar, aquas pariter, tenebras, abyflun», Del fpiritum M ofes; fi Vulcanus in clipeo Achillis apud Ho merum:Ev f j . b yct'ïçcv r r e v £ ’ iv è ' t y c t v c v t v è i ô o t ccccrciv & C .
1er ram fin x it & (a h m t f mare &c. I),
& in principio îe fh tu r a Deo creata cadum & terram facer Hifloricus m ) ; fi recenti ex tellure Prometheus Ci vi dii fingit hominem D?oruna ad e f f i g i e m , p u l v e r e te r ra: Biblicus feribit au&or c re a tu m , inipUatamque illi a D eo ipfo animam, ira u t Dei imaginem geflerit ; non col liget m ox inde Fhilofophus, in rerum notionibus quoque tam propinquam cfle viciniam, u t alterum ex altero
feripto-
r e didiclfie aut ab altero parum diflentlre oporteat jud!— cari« Plus certe caftae religioni accedet roboris, fi quart tum Interfit errorem i n t e r , & liquidam veritatem u b i q u e exquiratur, quam fi confenfione vel patentifiima human- narum m e n tiu m , in his regnaffe omni tem p o re pofïet de:-;- monftrari. Contra, fi obfcurata a plurimis vetitas fuerit,&& multiplici opprefïa genere turpitudinis, ementita confonn- fio immane quantum nocebit.
§. IX.
Neque' vero fufpicemur, fieri nullo modo pofle, uiut humana mens fibi reli&a, follicitius invefligando, genuiiii- nam fibi creationis ideam concitet. Efi hæc in eo fita pmo- tifTimum, u t ex nihilo, i. e. nulla ante exfiftente mateee- r i a , n o n præfentem modo habitum univerfi, fed & hujiuus qualia demum cumque fuerint, ultima ftamina atque femini na â fummo conftituta N um ine credantur , tum ut nuilil- la cogente neceflitate, fed liberrimae confilio fapientioææ, creator egifTe, quidquid eg erit, exiftim etur; quorum i l u -
trumque ut firmiter d em onltretur, menti noftrae, fuis i-
pfius utenti viribus, non defunt principia* Fatenduium
quidem , nodos eo in negotio lore quosdam, nobis jam irrin- foiubiles, obfcuraf & infinita multa, quae nec pervidetere
nec emetiri mortalium detur ulli. Humana fe ratio quo>or-
fum intendet, fi pofitos a Creatore limites conetur fcieeen- di cupiditite tranfilire? Sed vero curtae nusquam im m - memores fupelleélilis in rebus, quarum diltin&iore u u t nunc careremus cognitione, Deus v o lu it, In ceteris tanan-
tum ubique lucis contuebimur , quantum fuffecerir , ut
Eumdem ex operibus difeamus ab his diftingvere & rr di-
ftin&um potentiffimumque Dominum adorare. Clarittita-
tem inveniemus, fingulos facturam ci\a7SoKcyr\THs qqqui
ccnori -Roro. I, 2 0 .
# ;
25 ( &
• c o n t e r o f e r in t, aut fuis imperare fenfibus prave duxerint. Accidit hoc Poétis, accidit & Phiiofophis gentium o m n i u m , quae propiori revelatione Divini Numinis v ix eru n t deftitutae, quoad fuperftitibus quidem hodie ex libris cen* i fere liceat o) ; non quod reétiora cognofcere non po tult- tCent, fed quod in quirere, diftradi incuria & cupiditatum u ltro cedentes illecebris, noluerint.' Detinuerunt -n?'v
ttÀyêeiav êv ccdV/.cc verita;em in injuflitia p ) , hoc eft fi-
élis indudisque erroribus, quidquid veri lucidiffime in tuebantur, quodque, repugnans licet opinionibus ftatutis- que ceteris» dimittere tamen penitus non poterant, qua le illud: præfentem formam fpeciemque mundi non nifi Divina potentia fuifie difpontam , obruerunt & fuffo- c a r u n t, ne vim exfereret, quam Divino ex co.ifilio af
ferebat. Poftquam femel fe perdiderat fua petulantia h u
manus animus, vix ulla cognitio pluribus patere vcepit periculis & difficilius fervari pura a cavillationum mon- ftris, quam quae Dei, ex nihilo creantis olim & liberri m o arbitrio conftltuentis univerfum ,reverentia effi,itur. N u n c crebros tumultus ciet imaginandi in nobis facultas abufa principio, in fe & naturaliter veriffimo: ex ni
hilo nihil f i t , vixque temperat ab audacia , quae penetrare
in aeternitatem, foli patentem aeterno Deo arferit, ut il los etiam, quibus claudi fe tamen ipfa fentlt, extra can cellos inepte «peculetur; nunc furrepit propiorum caus- farum timor n im iu s , qui, dum aguntur in mundo na turalibus creatarum rerum viribus innumera , quibus aut perfici act laedi poffimus homines, affingit iftis ea, quæ Creatori fint propria , iftarumque ita oppletur nræfenti fenfibus p o te fh te , ur,qui dedit, Creatoris aut oblivifcan- tu r vulgo hom ines, aut ad fe parum pertinere remotum
D
impe-o ) M impe-oih em . in D ilf. <jc creat, e x n ih ilimpe-o , in fert, impe-op. Cprfw impe-oth, p. p f 7 . p) R o m , I. 18.
im p eriu m arbitrentur. Nos igitur, ubi tot acuta in ceteris Sc fecunda ingenia, quot Poëtica nobis exhibet antiquitas, fuc- cubuifïe prævalentis labis ponderi animidverrimus, nec do- ö rin a m , inifio£ baud d u b ie , Creatoris ipftus voce primis
parentibus] explicatam , u t in poiieros propagaretur ,
quemadmodum fas fuerat curafTe, his m oneamur exem plis , ut noitris nullo non tempore m etuam us cogita- tionibus, iiioque adeo venerabundi utam ur munere, quo Divina perfecit gratia, ut t rfcei
jam
detur nobis vos7v y.xr- yçricàcct r-èe diuvcts gtipctn Qsa èis ro [åyi sk Çoavoy.svvv 7oi ßtencpevcc ysycvhoii, fide in t eiligere, verbo Det ab-Jolut um uni v e r f u m , i t a , u t ex non e xfifien» tibus fa c ta t i n t , quacumque jam
