• No results found

Dissertatio de usu vini in febribus, quam, venia ... ord. med. Upsal. præside Joh. Gust. Acrel ... pro gradu doctoris publicæ defert censuræ Johannes Petrus Sjöberg ... Stockholmiensis. In audit. med. d. VI Junii MDCCXCVII. Horis a. et p. meridiem solitis

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio de usu vini in febribus, quam, venia ... ord. med. Upsal. præside Joh. Gust. Acrel ... pro gradu doctoris publicæ defert censuræ Johannes Petrus Sjöberg ... Stockholmiensis. In audit. med. d. VI Junii MDCCXCVII. Horis a. et p. meridiem solitis"

Copied!
14
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DE

USU

VINI

I N

US,

Q X J A M ,

V E N I A EXPER. ORD. MED. UPSAL.

P R Æ S I D E

JOH. GUST. ACREL,

M. D M E D . T H E O R E T . E T P R A C T . P R O F . R E G . E T O R D . R E G . A C A D . S C I E N T . H O L M . A T Q U E SOC. S C I E N T .

U P S . M E M B R O , C E T .

P R O G R A D U D O C T O R I S

PU BL IC /E D E F E R T CENSURÆ

JOHANNES PETRUS SJÖBERG,

S T I P S N D I A R I U S R E G I U S S T Q C K . H O L M I E N S I S .

IN A U D I T . MED. D. VI J U N II M DCC X C V II.

H O R I S A . E T P . M E R I D I E M S O L I T I S .

U P S A L I Æ ,

(2)

f. V ■ï* \ -\ *

(3)

-DE USO VINI

i n

FEBRIBUS

1

T

JLn

T h erap ia febrium duo funt, quibus nequeat ars Medica carere , medicamenta, Opium & V in u m : il- i u d , quo imminuatur tollaturque aufta partium cor­ poris incitabiiitas, qua plures oriuntur motus abnor­ m es, œconomiam animalem, nifi, juvante arte, im­ pediretur eorum efficacia , durante tempore infra&u- ri; hoc, quod fuo naturae humanae gratisfimo ftimulo, omnia excitante, omnia caiefacientc, dum modica, ut dicit v. SwiETEN, quantitate fum itur, energiam fy- llematis n e rv o fi, torpidam , vel quafi in totum fup- presfom , adaugeat fuftentetque. Veteres non quidem latuit utriusque hujus excellentisfimi medicamenti effica­ cia; jufta vero & adeurata eorum applicatio exa&is recenttoris aevi obfervationibus eft adferibenda ; defi­ ciens modi operandi cognitio prseconceptaeque adver- fus Opium opiniones efficiebant, ut oculatisfirni Pra- öici ufum ejus cane pejus & angue fugerent: nec multo aliter cum ufu vini fuit comparatum, quo tam parca quantitate utebantur, ut exiguus vel fere nullus inde exfpe£hri potuerit cffeftus. Quamvis ambo in eo conveniant, quod fcilicet certa dofi data excitent & flim ulent, majori quantitate vel fimul, vel paullu- lum augendo, fumta, utpote anodyna & fedantia ope­ rentur: quodque tandem major iftorum dofis fenfus

(4)

fla-fhipefflciat

Sc

inebriet: inter ifta tarnen in praxi Me- dica praecipuum illud intercedit difcrimen, quod de- (ideratum a morbo anodynum vcl fedativum Opio facilius, quam vino, obtineatur; quoties vero opus fuerit excitanti, cujus aliquamdiu fuftineri debet ufus, toties vinum opio mirum quantum praecellit. Obfcr- vota igitur hac differentia, horum quodlibet, tam in chronicis, quam acutis m o r b i s , praecipue febribus

p ro diverfis indicationibus & necesfitatibus adhiben­ dum cft medicamentorum. In praefenti opella, iftos tantum recenfere volumus cafus, in quibus vinum commodi quid p ræ ftare potuerit, cetera hac in re

obfervanda delc&umque iftius vini, quod medico fefe maxime commendavit ufui, fimul fignitîcàturi L e g i b u s

hac ratione Academicis (atisfa&uri, tuam B. L. be­ nignam fp e ram u s explicationem .

Major minorve ex ufu vini oriens cffe&us, cx

majori haud dubie m in o riv e Alcoholis, quod continet,

quantitate pendet, uti etiam ex dofi quae datur: & med;co fimul refpe&u, ab ifta ftiptici , dulcis, acidi,

tlis ru m q u e , quas loco , c u ltu i, praeparationis m o d o , aliisque debet vinum, qualitatum admixtione. Ufui apud nos Svecos medico inferviunt praecipue Vina G allica, album

Sc

rubrum , Bourdigalenfe di&um ; Vina Germanica, Rhenanum

8c

Mofellanum; Vina Lufi- tanica, album & rubrum

(Fort Vin),

quae, prout fue­ rit occafio

Sc

facultatum ratio, adhiberi posfunt. E- xoticos inter Medicos ufurpantur & celebrantur multa

(5)

Vi-Vini in febribus ufus, incipientibus illis, nec fæpe r r i u s , quam morbus ad ftatum vel acmen • pcrdu&us, feu quod idem eft, paulo ante, (ub & poft Crifin, non requiritur. Etenim fub initio & incremento febris, quoad vires ægroti adfuerint, pulfus durus

8c

tenfus, atque indoles quædam inflamatoria ægroti prae­ valuerit, au&us quivis ftimulus veluti oleum igni in­ fundet, & ftatum ægroti deteriorem reddet, hinc igi­ tur eft abftinendus. A b hac tamen regula excipere forfan licebit iftius in

Typho Maligna

ufum, cujus figna debilitatis, ab ipfo fere morbi initio adfunt, & quoti­ die magis magisque vehementia evadunt. A d defe- &um virium fequentia referimus phænomena, quæ fi- mul fumta defettum energiæ (yftematis nervofi indi­ cant, quæque vina adhibenda, com m endant; fcilicet motum mufcularem deperditum, vertigines, fyncopen, delirium m ite, conftans, animi deje&iones , tremores artuum & Üngvæ, fubfultus tendinum, fpasmos, con- vulfiones, agrypniam , coma foporofum, cum pulfu parvo, debili, frequentiori, c o n tr a ö o , & refpiratione debili, frequenti; facie pallida, lu g u b ri, rei. Q uo vero plura ejusmodi adfint figna depresfi vigoris, & quo g ra v io ra , eo citius adminiftrandum & plenius propinandum eft fummum illud cordiale, vinum. In ­ euntibus febribus exanthematicis, præfertim variolis, raro quidem adhibendum eft vinum , quandoquidem vehementia febris erumpentis imminui potius, quam augeri debet: funt tamen non num quam cafus, ubi

(6)

varioîæ, debili, celeri & tremulante pulfu, continuo vomitu, fenluumque fiupore infirmum & viribus ex- hauftum corpus, antecedente m orbo langvidum inva« ferint, tum vero (equi nos oportet

H uxbam i

confili- u m , & aegrotanti vini meracioris, ut Hifpanici ,clulcis, five puri five fero mixti, modicam portionem biben­ dam dare, donec fatalis ipfum reliquerit languor, & exanthema fuerit promotum

a).

Pariter necesfitatem adhibendi vini cum Kinkina conjun&i in variolis con­ fluentibus, fi debilis tu m fuerit natura, defideratam

fuppurationem effe& uri, fi defecerint v ire s , abforb- tionem puris impedituri, reperimus. In hoc cafu, ae­

grotanti per totum m orbum femper maxime pericu- Solo, mature & fufficienter dari oportet d e c o à a Pe­ ruviana, vinofa: nec negligendum, quod fvadet

denbam

, ut detur vinum quovis mane & vefperi; qua in re confentiunt quoque

tiuxbam

& rccentioris aevi

experientia b).

In

a) H u x h a m of the Smallpox vid. Esfays on fevers

p . 1 4 2 .

b) Inftante jam maturatione, ubî particulæ in fang* vinis masfam régurgitantes eandem tubo fuo régurgita- verint, utile erit cochlearia vini aliquot, lingulis auroris & no&ibus ægro indulgere. conf. S y d e n h a m de variolis :

I have feen very large quantities o f warm Vine given under fuch circumftances with furprifing fuccesf, Hux>

(7)

In febribus ex putridarum clasfe, eximio fefe u- fu commendat vinum, ubi omnia acida, inprimis vege­ tabilia, antifepticam luam virtutem egregie commone ftra n t, calorem refren an d o , fitim vehementisfimam harum febrium comitem, exftingvendo, imo e tia m ,, calorem putridum minuendo. In his febribus admit­ tendus eft liberalior ufus vini acidi tenuioris, uepote

R henani, Mofellani, rccentiorisque Gallici tertia a- quae parte diluti:

nam ne que ex toto Vinum y ne que

Aqua fempsr utilia J u n t : medicamentum utrumque

eft cum invicem asfumitur c

). N o n minus ut anti-

fepticum, quam u t analepticum, hoc in cafu mirifico , fefe ufu commendat potus , Britannis

Negas

di&us, ex paribus portionibus vini & «quae, cui fuccus Ci­ tri ad aciditatem, & pauxillum facchari, admifeentur. E t quem adm odum ad incrementum febrium putrida­ ru m faepisfime accedunt diarrhoeae fymptomaticae,

partim ex (limulis putridis in tubo alimemari depo- fitis, partim ex atonia inteftinorum, xgrotantis vires m irum in m odum imminuentes, ita heic necesfc eft

vim ftimulantem putridi infringere, & laxitatem vino auftero rubro, ex aqua diluto, cui infundantur poma Au- rantia, aegroto pro morbi ratione, præfertim fi depresfus fuerit pulfus, viresque deficientes, data, roborare.

Eadem quoque ratio eft immodici illius & aegrotan­ tis vires tantopere confumcntis fudoris fymptomatici,

ex-c) A . C o r n e l. C e l s u s L. I, C. IV,

(8)

ex atonia vaforum cutaneorum provenientis, nec uilis facilius rem ed iis, quam vinis roborantibus & fbmu- lantibus defendendi: quid? quod rem pauilo penitius penfitantes, reperimus faepisfime, quam vehementi defiderio paratos inde potus v in a q u e , tum certe non vetandos, quippe quae tutisfima habentur, contra mala minitantia praeiidia, recipiant aegroti; ita ut cum G au-

b i o heud im m erito dici queat: Neque m enti h u m a n a

ju a defunt conamina quibus periclitantem fa n ita tem

i f vitam tu etu r. P r i n g l e manifeftisfima hujus te-

ftimonia, experientia edo& us, nos tradit, fvadet con- fulendum esfe aegroti defiderium nec petenti denegan­

d u m , nec, dum vinum abhorret natura, invito intor­ quendum.

In biliofis febribus, aeque ac in gaftricis, poft- quam plurimæ cruditates primarum viaru m , conve­ nientibus Emetico- Laxantibus & Digeftivis funt eli­ minatae , eximii ufus funt acidiora vina, quippe qui­ bus temperetur bilis acredo, & limul fuftincantur, continuato ftimulo, vires; quum vero cesfantibus hif- ce febribus, tonicis fuerit utendum , utiliora tum e- runt vinum rubrum Bourdigalenfe, aut Lufitanicum r u b r u m ,

(Portvin),

Cortice Peruviano divertis for­ mulis admixta: hanc quoque ob causfim in hne Dys­ enteriae aptisfima erunt remedia vina auftera, utpote tonica. In febribus intermittentibus, q u * prove&io- res s t a t e , vel tenerioris habitus homines in v a d u n t, commendandum quoque arbitramur vinorum ufura,

(9)

par-partim durante paroxyfmo, par-partim etiam cesfato fudore débilitante, quum modica Rhenani vini portio, cum T h e a , vires fublevat placidumque inire fomnurn fva- det: præterea rubra quoque vina cum Kinkinæ « fu , m irum quantum conferunt ad fedandos & tollendos paroxyfmos, cum femet invicem commixta: iis etiam quos fæpius vexant redeuntes febres intermittentes, Cortice Peruviano vix in totum compcfcendac, exiguam commendamus vini meraci Hispanici portionem, quo­ tidie, bibendam, quo ad fortiorem digeftionem perfi­ ciendam vis ventriculi incitetur. Unicum momentum, quod vinorum in febribus ufum disfvadere videtur, eft delirium; utpote a ftimulo in fenforio communi derivatum, q u i, per cognitam fpirituoforum incitandi v im , in fyftemate N ervofo, hoc modo magis obesfe quam prodesfe viderentur. Prasterquam v e ro , quod in maxime Nervofis febribus delirium mite, perm a­ nens, debili potius adferibendum eft circuitui fangvk nis cum anhæftefia, in qua omnes ftimuii funt utilisfi- m i, commonftravit quoque experientia, vinum in de­ lirio datum, cum acutisfima Cephalalgia, agrypnia, e-

tiam cum quadam congeftione fangvinis verfus capuc, haud fine maximo emolumento, aa infringendam fe­ bris vehementiam & fomnum conciliandum teftante

G i l c h r i s t , adhiberi d ). Vehementi delirio, cum fpa*

B fmis

d) This y can confirm from my own experience, hawing

(10)

fmis febrilibus, & parvc pulfa conjun&o , optatum fæpe in Nofocomio Academico effe&um habuere lo­ tiones frigidas, p e fto ris , abdominis & extremitatum , madefafta frigida aqua & aceto fpongia, inftitutae, & hoccc pcra&o (ufficiens vini Gallici, non diluti quantitas.

Cum hifce vero obfervationibus utcumque fuerit c o m p a ra tu m , in aprico tamen eft, nullam heic fuisfe congeftionem fangvinis phlogifticam vcrfus caput, p ro ­ inde ncc delirium phreniticum, in quo aegroto certe noceret vini ufus; ad fidem potius v id e tu r, fpasmos imi v e n tris, in quibusdam delicatioribus fpafmisquc opportunis fubje& is, praefertim in fh tu m febrium G aftricarum , fangvinem verfus caput detorquentes, fyftema Nervofum incitasfe, & fugax effecisfe deli­ r i u m , ftimulante vini efficacia compresfum. Hinc

comperimus, quam necesfarium fit, ftatum febris fol- licite explorare, nec in quolibet delirio febrili vinum indiferiminatim adhibere, inque cafu dubio modicas i- Itius dare portiones potu dilutas, donec effe&um illius

experiri licuerit.

Adhibendi in febribus vini certam difficile eft determinare quantitatem; quandoquidem potius quae fu b je fto , febris indole & vehementia, vini robore, quique intenditur effe&u, quam certa portione quo­

ti«

and where tbe Eyes were much inflamed, with wonderful fuc-

cesf: the fick hawing been compofed by i t , and fleep procured

when opiates failed me, or J durfl not given them. M e d i c a l

(11)

tidiana, pendet. Æ grotantium nonnullis, ufui fpiri- tuoforum non adlvetis, veluti infantibus, & feminis, debiliori & parciori opus eft vino, quam viris, iisque prælertim, qui fani hifee ftimulantibus fæpius fuerunt ufi. P r i n g l e duas quotidie vini Rhenani libras mili­

tibus dedit: aliique medici Britanni fedecim uncias, & quod excurrit, rubri vini Lufttanici (

Fortvin

) par­ tim meri partim potu diluti propinarunt. Obfervatis, quæ fequuntur, regulis & tempus & quantitatem ad­ hibendorum vinorum tutisfime nos determinaturos credimus.

i:mo In ido febrium cafu, qui ftimulum vini re­ quirit, confulendæ funt aegrotantis vires : raro proinde, nifi in genuina Typbo

N ervo ja

, vinum prius indica­

tum, quam ad incrementum & acmen procesferit mor­ bus: tum enim maxima opus eft incitatione virium & fuftenratione.

a:do Quemadmodum febres tantum non omnes ve- hementiori in fyftcma arteriarum aftione vcfperi exa­

cerbantur, hicque ftatus ad multam n oöem vulgo pergit; ita, noftro quidem judicio, minus necesfario & raro opportunum e ft, hoc diei tempore febris fti­ mulum, ftimulo novo adaugere; ideoque, vergente ad finem die, & prxfertim fub nofte minus conveniens

erit vino quolibet uti.

3‘.tio Sicuti vero, quum matutino tempore & ante meridiem remiferint febrium Symptomata, pulfus femoer debilior, contra&ior, inaequalior, maximeque

(12)

de?-debilis, praeterea aegroti flatus, & tam qua vires cor­ dis & arteriarum , quam qua fyftematis Nervofi in fua energia defe& um , tum evidentius apparet; ita hoc tempus ad ftimulandum videtur aptisfimum, donec debilis pulfus magis magisque creverit, aegrotanti qui­ ete frui licuerit, ftatusque fpafmodicus fuerit imminutus.

4 :to In cafu mitiori, prudentisfimum erit, vino,

rarisfime mero, fed potui & jufculis admixto, coque minus ftimulanti, utpote Gallico, ru b ro , albo, uti: fi vero majori gradu vires corporis fuerint debilitatae, dare licebit purum & non dilutum , nec rejicienda funt vina generofa, utpote Rhenanum , Lufitanicum ru­ b r u m , eaque majori dofi fumta. Diverfa pulfus ra­ tio efl: certisfima & minime fallax regula, cui accom­

modanda funt noftra de minuenda vel augenda dofi judicia«

5 *.to In cafu defperato, ubi evidenter patet ne-

cesfitas ftimuli, langvidas vires, incitaturi, fatius erit purum nec ullo modo dilutum dare vinum ; tumque in defe&u, quam in excesfu potius peccatur,

6:to Magna potuum portio obtinendo qui inten­ ditur , fini minus faepe infervit quam modicæ, fæpius datae: quandoquidem fpirituoforum abforbtio commo­ dius plerumque & fufficientius oris fauciumque, quam ventriculi, ubi multum diluitur, admifcecur, forteque magna ex parte mutatur, vafis peragitur abforbentibus.

7 *.mo A d refocillandas iftius, qui febri laborat,

fracas vires, haud fine maximo em dum ento externe

(13)

ad-adhibetur vinum , fcillcet per lotiones corporis vino calefa&o, inftitutae læpiusque repetitæ, quarum eximii fune ufus; nec pari quoque in cafu omittenda iunt re­ gionis hpigaftricae cum vino calefacio fom enta, nec

non, ut in axillis & ingvinibus applicentur fpongiae vino imbutae, quotiesque refriguerint, cum calefa&is ahis commutanda.

V erum , habita fumtuum ratione, indigenti, cui tamen non minus, quam diviti, commendandus esfet,

in febribus denegatus esfe videtur incomparabilis vini

ufus. Optatum foret, fi Oeconomi, junfta cum medi­ cis opera, potus quosdam exiguo venales p re tio , gu-

ftum non nimis offendentes , vinorumque in morbis

p a u p e r u m vicibus quodammodo fun&uros, invenirent: p r o p o n i forfan posfet huic fini Hydromel {

Mjod)

mi­

nime fumtuofis paratum Aromatibus: aut gencrofa cerevifia , pari ratione ac Angli M ed ici, fuam

torter

di&am aegris propinant, faccharo aut

meile (i

acida fuerit, aliquantulum edulcorata, aut dilutus potus ille, fie diffus

tu n fth

, ex ccidis baccarum fuccis, admixta

q u ad a m mellis & purisfimi alcoholis portione, confe&a, defideratam impleret finem. Alios & adhuc forfan pa­

lato g ra tio res, ad majorem cum tempore pcrfe&ionem p e rd u cen d a ars excogitabit.

(14)

References

Related documents

Differences in parental determinants and lifestyle factors between high, medium and low area education level were similar to those observed according to mother’s and father’s

Implant vs Abutment level connection in implant supported screw-retained fixed partial dentures with Cobalt-Chrome framework: 1-year interim results of a randomized clinical

Syftet med föreliggande studie är att beskriva krisreaktioner samt möjligheten till krishantering hos vårdpersonalen efter traumavård vid en akutmottagning.. Dessa

The macro patterns are used to generate objectives in the rooms of the dungeons, and the system evaluates the priority of the room objectives based on the design of

Vi menar att ett resultat som beskriver vad och på vilket sätt sysselsättningen är betydelsefull för informanterna kan vara till gagns för både verksamheten och andra personer

Den tolkning jag gör är att elevers syn på, eller attityd till matematik i allmänhet och matematikundervisning i synnerhet skiljer sig mellan åldersgrupper beroende

(C) Patients meeting the criteria (n = 303 biopsy specimens) were subjected to clinical scoring for healthy, prior to HCT, HCT control (including no oral cGVHD and prior to oral

Detta genom att använda teorier och principer från slow food och slow fashionrörelsen och applicera dem på̊ möbler för att på̊ så sätt sträva mot en mer hållbar