DE
USU
VINI
I N
US,
Q X J A M ,
V E N I A EXPER. ORD. MED. UPSAL.
P R Æ S I D E
JOH. GUST. ACREL,
M. D M E D . T H E O R E T . E T P R A C T . P R O F . R E G . E T O R D . R E G . A C A D . S C I E N T . H O L M . A T Q U E SOC. S C I E N T .
U P S . M E M B R O , C E T .
P R O G R A D U D O C T O R I S
PU BL IC /E D E F E R T CENSURÆ
JOHANNES PETRUS SJÖBERG,
S T I P S N D I A R I U S R E G I U S S T Q C K . H O L M I E N S I S .
IN A U D I T . MED. D. VI J U N II M DCC X C V II.
H O R I S A . E T P . M E R I D I E M S O L I T I S .
U P S A L I Æ ,
f. V ■ï* \ -\ *
-DE USO VINI
i nFEBRIBUS
1
T
JLn
T h erap ia febrium duo funt, quibus nequeat ars Medica carere , medicamenta, Opium & V in u m : il- i u d , quo imminuatur tollaturque aufta partium cor poris incitabiiitas, qua plures oriuntur motus abnor m es, œconomiam animalem, nifi, juvante arte, im pediretur eorum efficacia , durante tempore infra&u- ri; hoc, quod fuo naturae humanae gratisfimo ftimulo, omnia excitante, omnia caiefacientc, dum modica, ut dicit v. SwiETEN, quantitate fum itur, energiam fy- llematis n e rv o fi, torpidam , vel quafi in totum fup- presfom , adaugeat fuftentetque. Veteres non quidem latuit utriusque hujus excellentisfimi medicamenti effica cia; jufta vero & adeurata eorum applicatio exa&is recenttoris aevi obfervationibus eft adferibenda ; defi ciens modi operandi cognitio prseconceptaeque adver- fus Opium opiniones efficiebant, ut oculatisfirni Pra- öici ufum ejus cane pejus & angue fugerent: nec multo aliter cum ufu vini fuit comparatum, quo tam parca quantitate utebantur, ut exiguus vel fere nullus inde exfpe£hri potuerit cffeftus. Quamvis ambo in eo conveniant, quod fcilicet certa dofi data excitent & flim ulent, majori quantitate vel fimul, vel paullu- lum augendo, fumta, utpote anodyna & fedantia ope rentur: quodque tandem major iftorum dofis fenfusfla-fhipefflciat
Sc
inebriet: inter ifta tarnen in praxi Me- dica praecipuum illud intercedit difcrimen, quod de- (ideratum a morbo anodynum vcl fedativum Opio facilius, quam vino, obtineatur; quoties vero opus fuerit excitanti, cujus aliquamdiu fuftineri debet ufus, toties vinum opio mirum quantum praecellit. Obfcr- vota igitur hac differentia, horum quodlibet, tam in chronicis, quam acutis m o r b i s , praecipue febribusp ro diverfis indicationibus & necesfitatibus adhiben dum cft medicamentorum. In praefenti opella, iftos tantum recenfere volumus cafus, in quibus vinum commodi quid p ræ ftare potuerit, cetera hac in re
obfervanda delc&umque iftius vini, quod medico fefe maxime commendavit ufui, fimul fignitîcàturi L e g i b u s
hac ratione Academicis (atisfa&uri, tuam B. L. be nignam fp e ram u s explicationem .
Major minorve ex ufu vini oriens cffe&us, cx
majori haud dubie m in o riv e Alcoholis, quod continet,
quantitate pendet, uti etiam ex dofi quae datur: & med;co fimul refpe&u, ab ifta ftiptici , dulcis, acidi,
tlis ru m q u e , quas loco , c u ltu i, praeparationis m o d o , aliisque debet vinum, qualitatum admixtione. Ufui apud nos Svecos medico inferviunt praecipue Vina G allica, album
Sc
rubrum , Bourdigalenfe di&um ; Vina Germanica, Rhenanum8c
Mofellanum; Vina Lufi- tanica, album & rubrum(Fort Vin),
quae, prout fue rit occafioSc
facultatum ratio, adhiberi posfunt. E- xoticos inter Medicos ufurpantur & celebrantur multaVi-Vini in febribus ufus, incipientibus illis, nec fæpe r r i u s , quam morbus ad ftatum vel acmen • pcrdu&us, feu quod idem eft, paulo ante, (ub & poft Crifin, non requiritur. Etenim fub initio & incremento febris, quoad vires ægroti adfuerint, pulfus durus
8c
tenfus, atque indoles quædam inflamatoria ægroti prae valuerit, au&us quivis ftimulus veluti oleum igni in fundet, & ftatum ægroti deteriorem reddet, hinc igi tur eft abftinendus. A b hac tamen regula excipere forfan licebit iftius inTypho Maligna
ufum, cujus figna debilitatis, ab ipfo fere morbi initio adfunt, & quoti die magis magisque vehementia evadunt. A d defe- &um virium fequentia referimus phænomena, quæ fi- mul fumta defettum energiæ (yftematis nervofi indi cant, quæque vina adhibenda, com m endant; fcilicet motum mufcularem deperditum, vertigines, fyncopen, delirium m ite, conftans, animi deje&iones , tremores artuum & Üngvæ, fubfultus tendinum, fpasmos, con- vulfiones, agrypniam , coma foporofum, cum pulfu parvo, debili, frequentiori, c o n tr a ö o , & refpiratione debili, frequenti; facie pallida, lu g u b ri, rei. Q uo vero plura ejusmodi adfint figna depresfi vigoris, & quo g ra v io ra , eo citius adminiftrandum & plenius propinandum eft fummum illud cordiale, vinum. In euntibus febribus exanthematicis, præfertim variolis, raro quidem adhibendum eft vinum , quandoquidem vehementia febris erumpentis imminui potius, quam augeri debet: funt tamen non num quam cafus, ubivarioîæ, debili, celeri & tremulante pulfu, continuo vomitu, fenluumque fiupore infirmum & viribus ex- hauftum corpus, antecedente m orbo langvidum inva« ferint, tum vero (equi nos oportet
H uxbam i
confili- u m , & aegrotanti vini meracioris, ut Hifpanici ,clulcis, five puri five fero mixti, modicam portionem biben dam dare, donec fatalis ipfum reliquerit languor, & exanthema fuerit promotuma).
Pariter necesfitatem adhibendi vini cum Kinkina conjun&i in variolis con fluentibus, fi debilis tu m fuerit natura, defideratamfuppurationem effe& uri, fi defecerint v ire s , abforb- tionem puris impedituri, reperimus. In hoc cafu, ae
grotanti per totum m orbum femper maxime pericu- Solo, mature & fufficienter dari oportet d e c o à a Pe ruviana, vinofa: nec negligendum, quod fvadet
denbam
, ut detur vinum quovis mane & vefperi; qua in re confentiunt quoquetiuxbam
& rccentioris aeviexperientia b).
In
a) H u x h a m of the Smallpox vid. Esfays on fevers
p . 1 4 2 .
b) Inftante jam maturatione, ubî particulæ in fang* vinis masfam régurgitantes eandem tubo fuo régurgita- verint, utile erit cochlearia vini aliquot, lingulis auroris & no&ibus ægro indulgere. conf. S y d e n h a m de variolis :
I have feen very large quantities o f warm Vine given under fuch circumftances with furprifing fuccesf, Hux>
In febribus ex putridarum clasfe, eximio fefe u- fu commendat vinum, ubi omnia acida, inprimis vege tabilia, antifepticam luam virtutem egregie commone ftra n t, calorem refren an d o , fitim vehementisfimam harum febrium comitem, exftingvendo, imo e tia m ,, calorem putridum minuendo. In his febribus admit tendus eft liberalior ufus vini acidi tenuioris, uepote
R henani, Mofellani, rccentiorisque Gallici tertia a- quae parte diluti:
nam ne que ex toto Vinum y ne que
Aqua fempsr utilia J u n t : medicamentum utrumque
eft cum invicem asfumitur c
). N o n minus ut anti-fepticum, quam u t analepticum, hoc in cafu mirifico , fefe ufu commendat potus , Britannis
Negas
di&us, ex paribus portionibus vini & «quae, cui fuccus Ci tri ad aciditatem, & pauxillum facchari, admifeentur. E t quem adm odum ad incrementum febrium putrida ru m faepisfime accedunt diarrhoeae fymptomaticae,partim ex (limulis putridis in tubo alimemari depo- fitis, partim ex atonia inteftinorum, xgrotantis vires m irum in m odum imminuentes, ita heic necesfc eft
vim ftimulantem putridi infringere, & laxitatem vino auftero rubro, ex aqua diluto, cui infundantur poma Au- rantia, aegroto pro morbi ratione, præfertim fi depresfus fuerit pulfus, viresque deficientes, data, roborare.
Eadem quoque ratio eft immodici illius & aegrotan tis vires tantopere confumcntis fudoris fymptomatici,
ex-c) A . C o r n e l. C e l s u s L. I, C. IV,
ex atonia vaforum cutaneorum provenientis, nec uilis facilius rem ed iis, quam vinis roborantibus & fbmu- lantibus defendendi: quid? quod rem pauilo penitius penfitantes, reperimus faepisfime, quam vehementi defiderio paratos inde potus v in a q u e , tum certe non vetandos, quippe quae tutisfima habentur, contra mala minitantia praeiidia, recipiant aegroti; ita ut cum G au-
b i o heud im m erito dici queat: Neque m enti h u m a n a
ju a defunt conamina quibus periclitantem fa n ita tem
i f vitam tu etu r. P r i n g l e manifeftisfima hujus te-
ftimonia, experientia edo& us, nos tradit, fvadet con- fulendum esfe aegroti defiderium nec petenti denegan
d u m , nec, dum vinum abhorret natura, invito intor quendum.
In biliofis febribus, aeque ac in gaftricis, poft- quam plurimæ cruditates primarum viaru m , conve nientibus Emetico- Laxantibus & Digeftivis funt eli minatae , eximii ufus funt acidiora vina, quippe qui bus temperetur bilis acredo, & limul fuftincantur, continuato ftimulo, vires; quum vero cesfantibus hif- ce febribus, tonicis fuerit utendum , utiliora tum e- runt vinum rubrum Bourdigalenfe, aut Lufitanicum r u b r u m ,
(Portvin),
Cortice Peruviano divertis for mulis admixta: hanc quoque ob causfim in hne Dys enteriae aptisfima erunt remedia vina auftera, utpote tonica. In febribus intermittentibus, q u * prove&io- res s t a t e , vel tenerioris habitus homines in v a d u n t, commendandum quoque arbitramur vinorum ufura,par-partim durante paroxyfmo, par-partim etiam cesfato fudore débilitante, quum modica Rhenani vini portio, cum T h e a , vires fublevat placidumque inire fomnurn fva- det: præterea rubra quoque vina cum Kinkinæ « fu , m irum quantum conferunt ad fedandos & tollendos paroxyfmos, cum femet invicem commixta: iis etiam quos fæpius vexant redeuntes febres intermittentes, Cortice Peruviano vix in totum compcfcendac, exiguam commendamus vini meraci Hispanici portionem, quo tidie, bibendam, quo ad fortiorem digeftionem perfi ciendam vis ventriculi incitetur. Unicum momentum, quod vinorum in febribus ufum disfvadere videtur, eft delirium; utpote a ftimulo in fenforio communi derivatum, q u i, per cognitam fpirituoforum incitandi v im , in fyftemate N ervofo, hoc modo magis obesfe quam prodesfe viderentur. Prasterquam v e ro , quod in maxime Nervofis febribus delirium mite, perm a nens, debili potius adferibendum eft circuitui fangvk nis cum anhæftefia, in qua omnes ftimuii funt utilisfi- m i, commonftravit quoque experientia, vinum in de lirio datum, cum acutisfima Cephalalgia, agrypnia, e-
tiam cum quadam congeftione fangvinis verfus capuc, haud fine maximo emolumento, aa infringendam fe bris vehementiam & fomnum conciliandum teftante
G i l c h r i s t , adhiberi d ). Vehementi delirio, cum fpa*
B fmis
d) This y can confirm from my own experience, hawing
fmis febrilibus, & parvc pulfa conjun&o , optatum fæpe in Nofocomio Academico effe&um habuere lo tiones frigidas, p e fto ris , abdominis & extremitatum , madefafta frigida aqua & aceto fpongia, inftitutae, & hoccc pcra&o (ufficiens vini Gallici, non diluti quantitas.
Cum hifce vero obfervationibus utcumque fuerit c o m p a ra tu m , in aprico tamen eft, nullam heic fuisfe congeftionem fangvinis phlogifticam vcrfus caput, p ro inde ncc delirium phreniticum, in quo aegroto certe noceret vini ufus; ad fidem potius v id e tu r, fpasmos imi v e n tris, in quibusdam delicatioribus fpafmisquc opportunis fubje& is, praefertim in fh tu m febrium G aftricarum , fangvinem verfus caput detorquentes, fyftema Nervofum incitasfe, & fugax effecisfe deli r i u m , ftimulante vini efficacia compresfum. Hinc
comperimus, quam necesfarium fit, ftatum febris fol- licite explorare, nec in quolibet delirio febrili vinum indiferiminatim adhibere, inque cafu dubio modicas i- Itius dare portiones potu dilutas, donec effe&um illius
experiri licuerit.
Adhibendi in febribus vini certam difficile eft determinare quantitatem; quandoquidem potius quae fu b je fto , febris indole & vehementia, vini robore, quique intenditur effe&u, quam certa portione quo
ti«
and where tbe Eyes were much inflamed, with wonderful fuc-
cesf: the fick hawing been compofed by i t , and fleep procured
when opiates failed me, or J durfl not given them. M e d i c a l
tidiana, pendet. Æ grotantium nonnullis, ufui fpiri- tuoforum non adlvetis, veluti infantibus, & feminis, debiliori & parciori opus eft vino, quam viris, iisque prælertim, qui fani hifee ftimulantibus fæpius fuerunt ufi. P r i n g l e duas quotidie vini Rhenani libras mili
tibus dedit: aliique medici Britanni fedecim uncias, & quod excurrit, rubri vini Lufttanici (
Fortvin
) par tim meri partim potu diluti propinarunt. Obfervatis, quæ fequuntur, regulis & tempus & quantitatem ad hibendorum vinorum tutisfime nos determinaturos credimus.i:mo In ido febrium cafu, qui ftimulum vini re quirit, confulendæ funt aegrotantis vires : raro proinde, nifi in genuina Typbo
N ervo ja
, vinum prius indicatum, quam ad incrementum & acmen procesferit mor bus: tum enim maxima opus eft incitatione virium & fuftenratione.
a:do Quemadmodum febres tantum non omnes ve- hementiori in fyftcma arteriarum aftione vcfperi exa
cerbantur, hicque ftatus ad multam n oöem vulgo pergit; ita, noftro quidem judicio, minus necesfario & raro opportunum e ft, hoc diei tempore febris fti mulum, ftimulo novo adaugere; ideoque, vergente ad finem die, & prxfertim fub nofte minus conveniens
erit vino quolibet uti.
3‘.tio Sicuti vero, quum matutino tempore & ante meridiem remiferint febrium Symptomata, pulfus femoer debilior, contra&ior, inaequalior, maximeque
de?-debilis, praeterea aegroti flatus, & tam qua vires cor dis & arteriarum , quam qua fyftematis Nervofi in fua energia defe& um , tum evidentius apparet; ita hoc tempus ad ftimulandum videtur aptisfimum, donec debilis pulfus magis magisque creverit, aegrotanti qui ete frui licuerit, ftatusque fpafmodicus fuerit imminutus.
4 :to In cafu mitiori, prudentisfimum erit, vino,
rarisfime mero, fed potui & jufculis admixto, coque minus ftimulanti, utpote Gallico, ru b ro , albo, uti: fi vero majori gradu vires corporis fuerint debilitatae, dare licebit purum & non dilutum , nec rejicienda funt vina generofa, utpote Rhenanum , Lufitanicum ru b r u m , eaque majori dofi fumta. Diverfa pulfus ra tio efl: certisfima & minime fallax regula, cui accom
modanda funt noftra de minuenda vel augenda dofi judicia«
5 *.to In cafu defperato, ubi evidenter patet ne-
cesfitas ftimuli, langvidas vires, incitaturi, fatius erit purum nec ullo modo dilutum dare vinum ; tumque in defe&u, quam in excesfu potius peccatur,
6:to Magna potuum portio obtinendo qui inten ditur , fini minus faepe infervit quam modicæ, fæpius datae: quandoquidem fpirituoforum abforbtio commo dius plerumque & fufficientius oris fauciumque, quam ventriculi, ubi multum diluitur, admifcecur, forteque magna ex parte mutatur, vafis peragitur abforbentibus.
7 *.mo A d refocillandas iftius, qui febri laborat,
fracas vires, haud fine maximo em dum ento externe
ad-adhibetur vinum , fcillcet per lotiones corporis vino calefa&o, inftitutae læpiusque repetitæ, quarum eximii fune ufus; nec pari quoque in cafu omittenda iunt re gionis hpigaftricae cum vino calefacio fom enta, nec
non, ut in axillis & ingvinibus applicentur fpongiae vino imbutae, quotiesque refriguerint, cum calefa&is ahis commutanda.
V erum , habita fumtuum ratione, indigenti, cui tamen non minus, quam diviti, commendandus esfet,
in febribus denegatus esfe videtur incomparabilis vini
ufus. Optatum foret, fi Oeconomi, junfta cum medi cis opera, potus quosdam exiguo venales p re tio , gu-
ftum non nimis offendentes , vinorumque in morbis
p a u p e r u m vicibus quodammodo fun&uros, invenirent: p r o p o n i forfan posfet huic fini Hydromel {
Mjod)
minime fumtuofis paratum Aromatibus: aut gencrofa cerevifia , pari ratione ac Angli M ed ici, fuam
torter
di&am aegris propinant, faccharo autmeile (i
acida fuerit, aliquantulum edulcorata, aut dilutus potus ille, fie diffustu n fth
, ex ccidis baccarum fuccis, admixtaq u ad a m mellis & purisfimi alcoholis portione, confe&a, defideratam impleret finem. Alios & adhuc forfan pa
lato g ra tio res, ad majorem cum tempore pcrfe&ionem p e rd u cen d a ars excogitabit.