Disputatio gradualis de argutis imaginibus. Quam, consentiente et adprobante ampliss. senat. philos. et moderante ... Laur: Arrhenio ... in incluta Upsaliensium academia, publicæ bonorum censuræ sistit Johannes Joan. Dalenius Nykopia-Sudermannus. In aud.

D I S P U T A T I O

A R GdeU T IS

i m a g i n i b u s

_.

q u a m , C O N S E N T I E N D E E T A D P R Q B A N T M A M P L IS S . S E N A T . P H IL O S. E T M O D E R A N T E Aniplisßmo C f Celeberrimo V I R O ,

D

n

.

LAUR: a r r h e n i o ,

Hiftor. ProfefT R eg & Ordinär.

In incluta Upfalienlium Academia,

Publicœ honorum cenfurœ fiflit

J O H A N N E S J OAN. D A L E N I U S

N y k o p ia- Suderm annus.

ln Audy Guß. Majon-t horis ante merid./olitis

,

dieZqjprilis

In Eruditam Differtationem

Clarisßmi Philofophiœ C A N D I D A T I y

D n .

_{J O H A N N I S D A L E N I I ,}

De A R G U T I S I M A G I N I B U S ,

Y * \Æ d a lea ars ludit i mentitur corpora épelles , Vivis h etc certat vultibus umbra fu is:

Spiritus omnis abeft: fimulato fugerat ore

Vox-i omnis que quatit tympana vana (onus % Non oculum radius nullosque refraflus ad orbes

Fleflitm, vitali cunela vigore carent i Siftit imago tamen vivas imitamine mentes*

Corpore mentito corpora certa refert. (gua ingenio fus habet zeuxis, dulcedine profint

Q u o d fimulat pifto vom ere dulcis apis: A llicit uc radius g enitor Delatus O lym po

N em in e progenies lilia di£ta fuo;

Mens habitans terra genitor quam duxit in umbra9

SlC alle&a fequor qua partt umbra foFi.

G rata D abit rerum fpe&acula Daedala^ Lym pham C u rrere hyperbolicas cum facit arte vias 'y A rte dc N atura formatur grata Camecnis,

Sic qua virtutes umbrat Imago ftyfo. Hoc arguta tua dum fiflit mentis Im ago }

Ingenium pariter ftftit & ipfa tuum,- Mufa potens tabulis tua ft abit Apollinis arcu

Parrhaftis, clara f t abit & arte potens. Vita torquet iter placidis tua navis apertum

Velis ) mens flefli nefeia reflor a de ft. Sic felix properat, fuperisque fav en tib us orbes

Vincit-i quos v ita dura Charybdis habet.

U t radius medium nullo curvam ine pun&um-y N autica certa p e tit pyxis ut aflra Poli 'r

Retfus fic habeas centrum quod refpicis unum , Sic habeat metam mufa quieta Polum.

tu m u ltu ario calamo pofuit

Le&or Benevole.

O

Culos tuos fnbit imago argit a ,

quam jure merito non ab alio* quam Apelle pin gi, &

f i t , me quoque in argutiarum arte certè Rhyparogra- phon y O fupra vires audentem, fort'e ridebis. Veo­

rum f i piBorem, qui catagraphos thynos nefeit, pro­ bro efje debere putas, absque prototypo temere in tsb bula pigmenta adfpergere ; me quoque ad imitandum potius 5 quam fingendum natum , v itii non infimu- labis y extra impreffam Iconography um orbitam, v d lineam non effinxife. N am ut illos Viros noftris praire itineribus paffus fum 5 quos adorat & veneratur or­ bis j quibusque ars ipfa fu a refert incunabula, A U

ciatum y fu n iu m , Sambucum, Camerariuma PicineU lu m, Harsdorfferum, A I a feni um , alios que: ita nihil prorfus in re tam nobili ingenio ja ambiam, prater

admiratoris gloriam. Credas igitur id , quod moli­ o ry innoxii conatus cenfuram, non fe v e r a anima d- verfionis notam mereri. Si cubi vero ab erraffe tibi videbor, humanitati id tribuas. Scilicet, nulla fine umbra lux cfi, nulla virtus fine nebula. Sic erroris

immunem efje, humabam fortem excedit. Vale.

C

a p u t

_{i * „/}

P

r i m u m

_{• -}

,

D E

A R G U T I S I M A G I N I B U S

I N G E N E R E

$. L

lUantum temper & ornamen­

ti & dele&ationis eloquenti« accedat, per eruditam vim ^ f-

gutè dicendi vibrandiqve fenren- tias/tf)affatim p rorfu s teftatur t« y'\&uv

9

( räy* A© } quod audi­ toribus le&oribusque plerumque excutere folek Nam ut taceam , ex illa non tantum elocutionis Oràtoriæ & Poeticae, verum conceptuum quoque rationem mirum quantum illuftrari; tanta

con-A

cin-( 4 ) C ic, de Clar. Orat, cap, Quintii, Ioft* Orat lib. io . cap, 1, p. na, 447,

cinnicatis ejus admiratio (b) nos fiepius defigit, ut in prodigium illam, ne indignationem dicam, ( r ) trahere videamur. Atave verfatur hæc res ingeniola, acuminum & fuDtilitatum plena, in Iconifmo rerum , feu mentis noftræ (p a r a is y.al iJoXvMi&iS, (d ) prout conceptus veri “ m entis de rebus, funt vel fecundum rei ve- “ ritatem, vel fecundum fimilitudinem, Ce)

$. II.

Verum cum generatim omnia animi cogi­ tata , nec non | quidquid cum ratione exfpetta- tionem noftram fallere p oteft, fontibus acumi­ num Repugnanti«, Alienationis, Comparatio­ n is atque Allufionis fcateant:

( V )

ita quoque omnia argutè fatta & attiones. ( g) Dum enim communiter pars earum rerum , quas mente concepimus, externo aliquo opere coram fpe- ttantiDus exhibetur , pars nonnunquam voce auditoribus explicatur: res prorfus eadem efife Videtur i five intellettui fiftatur peregrinus con-

' . ïi ceptus

\ b ) Quam parit illud D ionyf.Longino Sett. I. & | i , prout habet Monfr. Boileau Dcfpereaux dans le traité 'du fublime ou du M erveilleux, dans le difcours, traduit du Grec de Longin; & imprimé

à Amftcrdam 1715-

( * ) Morhof. de argut, ditt. proleg- p. z*

( d ) Quint, lib. 9. & n . palfim.

( O Quod tufius per j, ment, operat, trattat Mor­ hof. ditto loco,

i f ) Malen, Nov. Art. Epigrammat. cap, 2. Art. 2. p*

m , IL ' ■ . '

i g ) Talis erat fine v oce decapitatio eminentium Pa-

ceptus verbis, five eçiam f i ö is , ( figura A

aéreo S ig n o , (?) _{five denique.im agine»//}

§• IIL ; : j ' +

H inc noftra prodit Imago arguta, quam inani prorfus omni rejefta literarum &

( £ ) ab imitando _{com m odè diei arbi-}

'.tratnur* ut per Syncopen fk quafi imitago, feu im itatione agens. Haec ipfa, alia corporis eft, alia anim æ , vel ut potius dicam: alia Propria

alia translata ; _{quarum prior, ut ad corporis}

figuram cognofcendam facit, opus eftPi&orum, A noftram non ferit metam.* _{Pofterior vero} fola & om nis à nobis heic expenditur, liqui­ d em perfuafioni eft longé aptiffima, & idem eft ^ tq uepiftum Epigramma. ( / ) Nafn etfiani- morum lineamenta colorum varietate nequit tc

adumbrare: rerum tam en.conjunôione aut fc

difcrepantia prorfus intelligibili, in alius rei “

confiderationem nos abducit, & dulcisiimo "

delegationis fenfu totos afficit, quando per “

concipientis folertiam , a n im o s, m ores, & “ abdita confilia m o rtaliu m , corporum fub fpe- “

cie, re ru m vel ut cortice & involucro, figu- w raté exhibet, ( m )

A i §. IV.

( b ) U t Philofophus vitæhunrwbrevitat. defcripturus, apud Rudolph, Agrie.- de invent lib. I. Cap. 14. ( i ) Horat. lib. z. Epi ft. I v, zfo.

( * ) Vid. Vofl*. in Etymol. & Bechman. Introd. ad lat. ling, in voce Imag.

11_{) Dv G. Morhofenå Unterricht ton ber$eutfd>ui Poe-}

fié, bû6 17. cap.

( w ) Exemplum habet ex ruftico. Mafen; Sp. Im« V erit. Oc. cap;*, p. m. 70,

■

'

•

$. IV.

N o n inepte proinde facultas illa repræfen tandi, qua pollet im ago, five à natura ipfa, (ri) five ex hominum inftituto

8

c ordine, ( 0 ) fivg ex utroque fimul fiat, (/>) nom ine arguùApn- detur exponi. Quod iterum verbum , five tS etiofo, per antiphrafin celere, dehinc ▼erfo in Latinum verbo, argutus idem ac ce« 1er: ( 7 ) five alias velut acute arguens: ( r )in g e - niofam dc veriuftam evfnïfyU* dc elegantiam am­ bitu fuo complebitur. ( / ) Aliis vel

-Tvn®*, X01! * v e l a^>j^a arridet. Quæ voca­ bula , ut alia fileam , tam Homonyma quam Synonyma, ( f ) infignem cum imagine conve­ nientiam ja b a n t, at prorfus ij-o^vyecjuiifTcL e fle , ingeniöfa illa, quâ deftituuntur, fib io prohibet. Eam aurem peculiariter noftra, præ communi­ bus artis piboriæ imaginibus admittit, dc in fi- militudine metaphorica, quam res fida cum fi- gnificata obtinet, fundatur, ( u )

V .

( » ) Porphyrio avis mulieris pudicitise cuftos ac in­

dex eft. Ælianus hi ft, animal lib. 14. cap. dc lib- 5. 40. Alciat. emb* 47.

V*) Milvus providentiam & temporis «uram, Jcr. 8:7,

( p ) Caput leonis naturâ magnanimitatem, inftituto

Principum dignitatem , Ægyptiis denotabat. Dio- dor. Sic. lib .$. Hiftor.

( q ) Ut Servius ad Ecdog: 4. Virgi dc ad verf $4.

(r) Vofs:Etymol*dcCic.*inPifone cap:ap.

- ( x ) Cic. in Orat. adBrutum cap’ 12.

( O Quæ longo catalogo recitat, RudraufEuî# C l* lovius, &c.

W G lK tn * . t

—

y

T andem igitur nobis arguta im ago d ici- fu r p iâ a oratio, aut fi m a v is, fifiu ra figurata

vel loquens; cum pro verbo vel ferm one, quæ apud Rhetores in tropis obfervantur, ( v ) res p er illa fignificatas, vel pro voce ipfam im agi­ nem rerum fignificantium, accepimus. ('w) H inè eft res creata, Phy fica vel Moralis, per tro- u pum apta ingeniose repræfentare rem à fe cc idiverfam. ( # ) V o x enim vel im ago, quæ al­ teram fignificare poteft, per afFeôionem aut relationem , quam cum re fignificata poffidet* Cgnificat. Gallis: Devife eft peinture fym bo- üq ue, animée de quelque courte fentence, oü infcription, qu’on appelle pour cela, l’Am e de cette Peinture, qui en eft le corps, ( y ) G er­ m anis dicitur:

ein © in n ? 5 3 ilb / © i n n e ^ o p p e

ober © in n e * £)ocf

t

/ tueil

té

/ tnie Der gelehrte

Harsdôrlfer

reDet/ einen heim lichen u n b p erb o r*

genen © tn n ober N e n n u n g in einem S ilb e u n b

m enig beçgcfcÇfen P o r t e n / ertveifet/ ft>flc$e$

bepbeö ein m eh rere ju DerfteÇen g ie b t/ al* g

t*

m al)lt ober gefc&riebcn ift/ inbcm folcÇetf ju fer*

n erm SKcichbencfen füglich v e ra n la g t,

(z)

A 3 §. V I ,

Cit: Quintil: lib: 8 pasfim*

(n>) Sic corvus, v el imago corvi» cft hominis ra* pacis figfiUm & figura.

( X ) Mafen. Sp. Verit: Imi Oc. lib + cap, }

4

’ $♦!&»

p. m. 440.

( / ) Pomey Di&iànairc Royal.

«. V I.

Tradita fic quaiicunqtie defcripriohe, cui- vis obviat funt cauf

&9

tum internee materia

8

z forma y tum extern* , finalis & efficiens. Qua­

rum ut hafce feft hfömo, ingènii judiciique acti* m ine gau d en s, <

3

c a r tis, tam Poëticæ , quafà Pi&briae gnarus ; Ira illa, qùæ in effe& ivisdî- fciplinis iftfignem locum Ihabet, partim infor­ matio .virtutis , partim delegatio eft. Ratio­ nem vero caufe interna? eonftitutivae materialis qjbifeinere videtur ipfa Pi& ura, cui in vitio poni»- tur efi£com pöfitam,vel è rebus ifiterle pugnan^ fibus,V& conjungi infolitis, Ça) modo fabulas & fiéïîon es excipias; vel ex nimium vulgaribus ?ç,plu plané contritis, quae absque ingeniofa in ­ ventione fpe&antur, (b ) nifi quod aliquando, infperata fimilitudo, proprietas aut fignificatio, ex re omnibus notisfim a, Apodofei applicetur. Proinde in Iconographia noftra nomen haud m erentur, obfcœna, indecora, inhonefta, pe­ regrina, recondita, ( r ) animalia ignobiliora Sc

fordida > perfonis nobilium & animis prorfus indigna, (d ) ejusque farinae alia; quae frigidis imaginibus jure m erito accenfentur. Ce)

* $. VIL

Ü t màrtûs oculata Alciati Embl. 16. pro vitand. levi credulit.

MâfenSp. Im Ver. O c cap. 40. Lib.*, n. 9. p. 471. [<•] Ut ignota animalia Indicia, dc gem m a:, ut ru-

binus, faphirus vScc.

I p j picittfell Mund. SymboL dc natura Symb. §• j.

.V'ji;v'nvu‘:i '& . n r r b ( A vb

N egat Mafenius, ( f ) aliique, Lemma formas rationem fubire, fed inftarfigni tantum­ modo aut clavis efTe, abditam fimilitqdinerpjfi fcumre fignificata Analogiam refecantis* f«-l?i<» trantur.’: N os vero iis faciles accedimus (gjfr

qui ad im aginis argutæ compofitionem, nexrç quodam fym pathetico confluere dicunt figurata.

& _{lem m a, & huic aniro* pom en, illi vero corfi}

poris tribuunt, unde pulchrum pafcitur cpq^ politum. N am vis corppyis fignificandi, Ico-* nographorum ufu recepta ,c«ter;oquin apt vaga & indeterminata, lemmatis virtute intra öertos- ajiimi noftri limites confiriogitiu* L u l'J r perfeôa qugndoquje irapfetUfbVwtt a

matum qui confpicere geftit, mode viros adeat. (/)

VIIL

. Duplicis autem differenti« eile præfertim lemmata comperimus , quibus’ làoqôfpyhicæ artis do&ores utuntur: vel ad ornandum Pro- tafin feu figuram fignificantem, quod infcriptio dicitur: (k_{) vel ad explicandum fighiftcatiiråt}

. ;

Apo-[ / ] In Sp. Im. Ver- oc. cap, 4$ n irp

ffr;

;

]Picinell Mund- Symb. jjj }•& 4. Mqi&qf. Jnfl German. <Sc Poëf 17 ;cap^,p,774*r ^;if ^ r j j ;

[£] Id ex Solis & Lunas imaginibus pluriipa reprae- fentandi idoneis conftat, utpote ex quibus Pici- nellus j capita confecit* Mundi Symb cap*41 n . 4. CO-Qbo* magno catalog-i enumerat Sup. ci*. Mulier, Introd..Art em bl.cap.4- . ,, r . /v ^ * [*3 Vide dc clypeo Agamemnonis 1 Iconis

caputpr»-aut im-

éfri

lern-S ' *jr,L

a

M ARönttr iMAGîtmus_____

<Sc Ajpodofin, & fubferiptio nuncupatur. (I) H is lemmatum generibus tertium nonnunquam accedere folet, quod per fe prima fronte, nec Prora fi nec Apodofi fob convenire folet. C u ­ jus fi qüædam occurrant gratiam habentia, ad fubfcriptiones merito delegam us, quia dotem figura? fingularem non attingunt, fed plerum­ que proverbia, quae comparationem ab im agi­ ni^ figura tongè fæpius aiveriisfimam habent, cömpleöuntur. ( nt ) ' i;

$. I X ,

Quemadmodum autem plus caloris habe* radius fpeculo vslænea pelvi exceptus; (w ) it* vehementius dçleftamur veritate per Allego­ riam aut fimiliturfihem tradita, quæ communi* arguta? inîàgfnis fons eft. Aliis iliafirnplex eft* quæ duarum^compofita, qua? plurium rerum con- fenfu in uno tertio confiât. Sed ut facili negotio e x fimplici poteft exfirui compofita; ita nobis concipitur efle triplicis diftinftionis, Alia ig i­ tur eft rerum omnino fimilium, (0 ) aliadisfimi- uum « inter fe prorfus repugnantium,(/>) alia de­

nique

ferent«, Alciati emblema {7. hac infcriptione. h ic hpminum tertdt donfl embt' 5,7. f4 , n’ r ; ( / Ut cum Galese» in quam apes « velut in alveare*

me lia colligunt , lubfcribitur : ex bello pax, Alciat, embl. i77.conf. 118 & 174 &c.

( m) Ita Achillis clypeo» ad tumulum Ajacis ÿ cui

debebat» poft mortdm Ulyflis forte delato, iub- 1 fdribit: tandem juftitia obtinet. Alciat embl.ag. ^ ( » ) Auguftin fpilt. nq. ; »

nique partim fimiliüni partim diflimiîilim ( i f ) P rio ris & intermedii ordinis fimilirudinem ab imagineexefie contendimus; ultim um admitten- tals, qvi Metaphoris convenit, (r) Sc fiveàdlau- dem a rebus iliufixioribus,(Y) five ad vituperium

:1k vilioribus p etatu r, ( ^ i n f i g n e m heic ufiimhà-

!bet. C u m autem in omni imagine debear efie 'fim ile, quo co n feran tu r, Sc disfimile quo tra n s­ f e r a n t u r ; ( / ) ita iri om ni fimilitudine collatro •’unius ad alterum ,-utram que facit paginam. Hæc "vero coll tio alia intelligentis eft ad intelligens,

( u ) alia non intelligentis ad non intelligens, ( v )

alia iterum intelligentis ad non intelligens, (w)

Sc alia denique non intelligentis àd wtelligehs

“(ä*) Om nes admittimus in imegine arguta* con-

. 1 B

tra-q) N avarchus cum Principe, Pugil in are n a , Sc cur-

for ftadii O lym pici, curn hom ine C hrifliano. r. C or. 9: z 4* r ) C onf, N*um: 17:8* O Q uando peritus o ra to r dicitu r anim orum im perator. Q uint. Inft, O r. lib. 7. cap. io, f f ) Si ingratos vel

m ulos vocaveris, ÆÎian: V ar. Hift. lib 4. cap.

t ) Metonyri)iam excipe, cui r elatio fufficit. u ) Sic

Æ neas cum P olluce, H ercule ScT h e l e o com para­ b a tu r. Virg. 6, Æ neîd. v. 119, feqq. Patriae vindex

CUn> T rafybulo. Alciat, embl, 154, v ) Ita Sup.

. cit:. Boileau ^Oefpereaux , H om eri Ilias confert lo- li ortivo î Ö dynca v. deficienti Sr defcendenti. H irundo pro V e re , C uculus pro a d la te , Ficedula p ro ,a u tu m n o , Fringilla,pro h ie m e, AJciat. embl. i p ' & ïoo. V i? j Q u an d o fortis le o n i, Chriftianus * fr6F^intpjr ijpinas. y ),S ic Æ îcbines Dcm ofthenem ‘ tib iis'coapp arav it, D em ofthenes v, Æ fchinem tru -

tran îte n tib u s aliis, eriamfi r o n diffitendum fît, ultim am omnium efîè longe illuftriorem.

$. X .

Q uanto etiam plus venuftatis ac decoris^e,.

bus conciliare (blet c ontrariorum conjunétio;

tan to etiam cæteris exundantior & illuftrior eft Fonsoppofîtiom s. Quæ eo nomine non tan tu m n a tu ra m ipfam , verum ejus quoque A udiorem fum m um im itatur, dum orbis univerfi & r e r u m conditarum pulchri:udinem , per fua oppofita m agis magisque elucefcere voluerit. Oppofitio- nis vero term ino tam laté largèque u tim u r, u j non tantum C ontraria, ( y ) & Relativa; ( z ) ve­ ru m quoque P riv a tiv a , (a) & C ontradi& oria (b) includam us, eaque nata potius q u a m coa& a, fi modo illi Tuum conflabit pretium .

§. X I .

V erum per tranfennam quafî p ræ tereu n tes, p rim o rib u s, u t dicitur, labris F ontem Alienatio­ n is, fuavibus fuis copiofisquefcaturientem aquis, guftafle juvat. Qui u t prioribus inventu diffici­ lior eft, ita & fapore fuo gratiaque eosdem plu­ rim u m evincit. Obfervamus tam en huic non efte neceflarium , rem allatam ab ordine vel

na-turæ

j ) Sic P ileato r pifce minuto hamum inefcans, ut

majoribus p o tiatu r, exprim it hom irrreligiof.opes exiguas mund. projicientem. z ) Sic Literatus in A cadem iis, (anitatis difpendium fublt» aliis fervi- e n d o , u t candela aliis lucendo confumitur.

Ita horologium iub fole pofitum, äd fignifican-

dam m vitae tenebris largiorem DEI gratiam. Exempl, vid. Mafca. Sp. Im, Verit Occ. cap. fO)

f u ræ vel arris reapfe diflentire , modo judicio v u lg ari aliena videatur, five diffentaneum in rei p r o p r ie ta te , fine in effe&u» five in loco demum q u æ ratu r. ( c)

xir.

U ltim o loco fapidiflimis fluit undis' Fons „ allufionis , qui ftri&è acceptus, qua nomen „ eft id, quod ad vocis fimilitudinem alludit, „ qua rem id, quod aut verbi tantum, & ple- „ ru m q u e fyllabæ, aut rei tantum , aut rei & „ verbi infimul confonantia, aut affinitateoritur, & vel convenientia vel oppofitione ludit. ( d) fi v e ro tu m v erborum lufui & falibus, tum acumi­ n i ingenii exacuendo, quidquid laudis eft conci­ lia tu ru s ; Allufionesillæ, quæ in folius vocis ali­ qua inflexione ludunt, cautè & cum parfimonia Hint adhibendæ. Ce)

Ç. X I I I .

T a n d e m , u t hoc uno præftamus vel maxi- m è feris, quod inter nos colloquamur , quod­ que exprim ere dicendo fenfa poflimüs; ita quo­ que inter modos animi concepta publicandi, aliis« q u e com m unicandi, illepræftat, quo per ima­ gines loquimur. La Devife n’eft autre chofe, qu* une maniéré de S’expliquer, rare & particuliè­ r e , la plus breuve, la plus noble, la plus belle, & la plus efficace de tourtes celles, que l’efprit

B 2 _humain

f ) Exempla apprimè| convenientia' habet Mull, cit: trad. cap. g, Mafen: Piclnell. & alii, d) Definien- te Muliero, cap, 9. §. z. e) Exempla qui defidc- rat, adeat Malen, S. J, V. O. cap* p ,

h u m ain 'a pu inventer. ( / ) Adeo u t citra hatfi- tationem dicere queamus hane artem prorfus concinna brevitate, & brevi concinnitate, omni- que prorfus elocutionis Oratoriae & Poëticæ ho- neftamento inftru&am, ornatuque com itatam , anim os mortalium virtutis fe&amine inflamma­ r e , probataque prudentia inftruere. H inc eft,

quoa per imagines prorfus idem præftare pofii- m u s , quod vel coram agentibus articulata vox fbno, -(g) vel fcriptura per literas abfentibus. Quamquam præ literis id etiam peculiare ha­ beant ligna & im a g in e s, ut tam in demulcen­ dis fegnium animis com m o v en d isq u e, incredi­ bile quantum prævaleant, (h) quam etiam m e- moriæ promptius firmiusque infldeant P ro p te - rea quoque artem illam m e m o r a n d i , quam Ci­ c ero , ( i ) quamque alii poft illum p ro fiten tu r, ( £ ) certarum fignis' imaginum niti com peri- m u s; ad eum modum a tq u eÆ g y p tio ru m Vetu- ftisfimos, aliis omnino literis, quam im agini­ bus , non tuifle ufos, conftat. Sic denique an- naliiim vetuflas om n is, cum tota r e tr o

pofteri-ta te ,

f ) H enry Eftienne dans Part de faire les Devises

chapit, 8* g) Sic Mofen per imagines anim alium , arborum &c. Æ gyptiis m orum do& riaam præce- piffe, memorat Ludovic. Vives C om m ent, in lib* i ; . cap. 39. Auguftini de C iv it. Dei, b ) Q u o d Quintilian. exemplo à Cadaris nece p e tito , indi­ c a t lib. 6. cap. I. inft. O rat, i ) Lib, 2* in O rat. . no. & 111. ad H erenn: lib, p, 19. k ) Q u in til;

t ä t e , per ere&a tropæ orum arcuiimqueinfignia,? m ajo ru m virtutes com m unicavit, & eorum res clarè geftas per m uta fimulacra, perque hoftilia in atriis defixa fpolia, crebris quafi ufurpavit Termonibus. ( / )

§. X IV . . 1 ; P lu rim i etiam inquirentium in debita im a ­ gin u m noftrarum incunabula, à creationis tem ­ p o re illa efle revocanda a rb itra n tu r, Deumque • ipfum horum primum exftitifie au& orem ; ( m ) & p er ritu s facros, vividis quafi pigmentis, fym- bologiæ vim & rationem tacite infinuafie. P o ­ tius autem alii earundem in novo foedere vefti- gia legunt, ( ; / ) quarum , ad m ores fiiadendi, vitæque enorm itatem disfuadendi, perfpicàcior vis & facultas exiftat. N o s non diffitemur equidem , artem fiatuariarrr & pi&oriam, anti- quisfimis tem poribus, p ro p ter delineationem, Tuam debere originem; ( o ) artem veroE m ble- m a tic a m , feu imagines argutas conficiendi, val­ de novam efie, nec multos ex antiquis artis m a- giftros ja d h re pofie credimus. (J>) E t ut tenuia fine dubio, non fecus atque reliquæ fcientiæ, nofira habuit primordia: ita quoque tem poris

tra& u

BuUngcr de trium ph, cap .;. &c. Pliti. lib. tf.cap,

2. w ) H enry Eftienne Part d e ia ir e les Devifes chap 9. » ) Confi M atth. 16. Joh, 1: ?6. & c,

0 ) Gen. 4: 22. Exod. 32: 4. Ezech. 4 : 1. p ) M ulh

tra& u fenfim illud , quo jam n ite t, decus fen- lir & faftigium . C e rtu m tam en eft perexiguum vel fym bolorum vel H ieroglyphicorum nom ine, in H if to riis , fabulisque obvenire ; perexiguum quoque elTe N obilioris veterum p iô u ræ , in, cly- p eis aliisque rebus , togae fagoque com m odis ;

Î

|uod non a rg u tas noftras im agines, licet exa&è

em per rig o rem canonum non p atian tu r omnia, m ira a ttin g it p ro p rietate, atque fpecie fua illa­ ru m am bitu m erito concludi debet.

C

a p u t

S

_{e c u n d u m}

_.

D E

A R G U T I S IM A G IN IB U S

I N S P E C I E .

$. I.

I

Ta prim tias quasdam & quafi libamen­

ta im aginum argutarum dedifTe, latis erit. Quædam quo q ue, ad rationem inftituti, fpeciarim anim advertenda funt de G eneri­ bus im a g in u m , qüæ a plerisque vel confufe, (a)

vel

2l_{) Ut Alciato omnium return exempla Emblematis,}

Paradino Sym bolorum , PierioHieroglyphicorum titulo comprehenduütur.

vel m in u s com m odè, à m ateria , unde fumun- tur* diftin&a funt in Phyfica, H iftorica, Politi­ ca & E thica, (b] Q uarum figurata fignificandi

facultas, u t ad res toto genere diverfas fefe ex­ tendit ; ita forfan hinc originem trah it divifio r e c e p ta , in fenfum T ro p o lo g icu m , Allegoricum, & Anagogicum, Ç c) N os autem heic congruam & m ateriæ & form æ diverfitatem inveftigantete, haudinconcinnè arb itram u r illamdivifionem o r­ dinis r a tio n e , licet non dignitatis, locum obti­ n ere principem , qua in Claras, quæ fÿmbolis &

E m blem atibus, & Obfcuras, quæ Hieroglyptis & Æ oigm atibu« co n v en it, difpefci poliunt.

§. II.

P rim u m fe flftit Symbolum, quo heic non cum Suida, ( d ) pro quovis rei cujusdam figno, neque pro di&o aut fententiâ Æ nigmatica ac in- geniofa, veluri im prim is fuere o m nium ferm o- ne'celebraraPythagoræ S y m b o la ;^ ) Sed pro in- flrum enro quodam O ratorio , rem laten te m , p e r aptam fimilitudinem Sc ingeniosè e ru e n te , utim ur. Im p o rtat quoque praeter eaSym bolum imiverfim collationem quandam , five e a ilr p lu - Titim hom inum , ad eundem finem , m u n e r a ,

'

(f)opem

* i.; ; .

b) U tapudC laud.M inoem in obfervat: ad Alciat. p: m*2j.

, , c ) Exemplum bmnium trium habes in Sole, C ant.

Sap, p 6. Matt: 15; 43.. d ) In voqe r.iiußobov. vid. Pallat. Reg Ëloq. p. 158. e ) li t ignem gladio n e fo d ito , ôc plura fexcenta alia.

( / ) opem & fententias, (g ) conferentium, five unius vel plurium externo figno vel nota m en­ tis conceptum confiliaque publice & palam pro- fitentium . Quo pofteriori fenfu nobis etiam in- fe rv it, & Em blem a m aximè cognatione attin­ g it , quoad p artes & eflentialia conftitutiva ; (h)

P ro p te r ea quoque ha?c figura? & lemmatis com- poiitio a rg u ta , re&è d efin iturjw imagivemfigu­

ratam , fimilitudine rei non intelligentis vitam mo­ resque rei intetiigentts uno conceptu clare repra- fentantem , _{vim fuadendi vel disfuadendi ha­} bentem, ( i )

§. I U

Vulgo diftinguuntur fymbola in Moralia & Heroica. Illa nonnum quam di&um ænigma- ticum vel dogma M orale, m yfterium ve conti­ n e n tia, cujusm odi non tantum Theologorum , Ju ris-C onfultorum , M edicorum , ut & aliorum fu n t, verum <5c Pythagora? fymbola, fuperius com m em orata. _{H æc R e g u m , Im peratorum} aliorum que illuflrium Perfonarum , ( £ ) H orum

C _{p rio}

-/ ) Ita efculentorum five arris collatio, quam convi­ var olim ad inftruendas epulas, conferebant, fym- bolum di&a, vid. Terent, in Eunucho ad* j* Seen. 4. g ) Conf* Vofi: Difiert: de Symbol, cap. 9, §»i6*

feqq, _{edit: Amftelod. 164z in4to. £)V idefis Mul­}

ier, introd. ad art. emblemat, cap. XI, *) Mafcn» Sp.J. V. O. cap, 44. p. m, 546. Bohusl. Balbin. Vcrifim. hum. difcipl. cap. 7. de Symbol, k) Quo­ rum magnam feriem congeflit Georg. Weifius in Symbolorum manipulo. & fup. cit, Mafenius S.J* V . O, cap. 4a,

p rio n o u s, om nino pi£turâ deftitutis, quod nù- do abfolvuntur di<fto, è Schola Symbolographo- ru m p ro fcrip tis,p o fte rio ra Iu b en tiu s retinem us: ea tam en leg e, ne ea vel cum Em blem ate con­ fu n d am u s, ( / ) vel nulla alia, nifi quæ figura & lem m ate co n flan t, exiftim em us.

$ IV.

T a n to m ajor au tem Symbolicæ fimilitudi- n is cum re fignificata, venuftas & elegantia eft, quantö res m agis diflimilis eft, in qua rep eri- tu r. N am in figura im aginibus hæc a rrid en t m ax im è, quæ m axim e fpem fallere & exfpe- ô a tio n e m fuperare n o ru n t; H ic fuccus in flere eft in venis fanguis, nucleus in cortice. Q ua­ p ro p te r ex ipfis convenientia?aut difeonvenien- tiæ fontibus, ratio non parva exiftit hujus cum facilitatis tum voluptatis, quâ velut illitum mei­ le bolum anim us fim ilitudinem excipit. A d fo n ­ tem Proportionis fit Solis im ago in aqua confpe- éla cum lem m ate: monftratur in uuch. Inftnuat illa quom odo DEI invifibilia, p er ea quæ fa<fta funt,intel!e<fta quodam m odo confpiciantur. (m ) A d fontem Oppojitorum, Telum in duram ru p tm illifum refiliat, lem m ate: in fr in g itfo lid o . N em ­ pe rupes folido m arm o re, v ir conftans p eclo re, adverfitatis tela infringit, ( n ) Ad fontem Alie­

natorum, Cucurbita m edica, quæ noxium tan­

tu m fanguinem e x tr a h it, cum lem m ate: P aß or

noxiis.

/ ) l i t fecifle videtur Picinellus in Mund* Symb, & de^natur. J'ymb. §* z, m ) Rom,

1

:10. w) Para.« din, Symbol, i)o.

n o xiiï.(o ) Ita (celeratus anim us, aut calumnias

expetens. Ad fontem Allufioms, C h elys, in qua una fides fra&a eft, & lem m a: Quo reliqut,

f i we deficit una fides. Scilicet, fine fide non po-

teft fieri, u t quis placeat Deo. (/>) 5- V.

E a ratione vix adeo difficile erit alteram im aginum argutarum fpeciem, cui in ter claras locum confignavim us, Emblem a indagare, cuin cognita Symboli! natura legibusque, idem quo­ que quodam m odo innotuit , nihilque aliud eft, q u a m , quod pifturâ repræ fentatur, fimi- u le. Cum enim fimile conftet duabus partibus, “ & oL7_{rQ}:<ri ; ita pi&ura exhibet wçotol- i(}

o-ji, lem m a autem argurum , quod ipli impo “ n itu r, äLr'Jorf», ( q') Hinc nobis eft Imago figura­

ta ^ ab intelTigentium rerum natura, ad mores vi- t am que rei intelligent u uno conceptu clarè exponen­ dam , translata. ( r ) Neque proprerea anguftio-

re s patitur lim ites, fed per om nes humanæ vi- tæ aftiones fele explicat, perq^e omnem artis, fabularum atque fithonum difciplinam , quæ po- fiftimum circa naturam intelligentem , eamque officio & ætate digniorem , ejus m ores ,

conii-C 2 lia

* ) Par ad in. Symbol. 192. />) Cit. Mafen» cap, f*. ex Guiliel. Helio Belga, Soc [ef conf.Ebr II: 6, per

3. prior- fontes fcité divag tur Didacus Saavedra

Hifp, in Symbol,Politic.Princip«Chrift. q ) Mor­ hot. Polyhift. lib I. cap. 11, p.m. *70. r ) Malen, Spec; Im: V? Occ; cap.

JfB A R G U T I S I M A G I N I B U S _• »

lia adtionesque im itatione efformandos, veria* tu r, latè evagatur.

f. VI.

In univerfum olim Emblem atis nom ine ve­ n e ru n t ornam enta illa, e x feg m en tis tefliilisque lig n o r u m , claviculorum , gem m aru m , lapillo­ ru m , affabrè rebus in fe rta , quibus tam utenfi- lia, quam a liæ re s , diverfis florum & anim ali­ um figuris coagm entatæ illuftrabantur. ( j ) H inc v ero io R hetorum Scholam ad o rn atu m o ra tio ­ nis & fententiarum tranfiit : (Jf) p ro u t tandem tem poris tradfu effigies v a ria ru m re ru m , in ta ­ bulis, a r e , arm isque gentilitiis penicillo aut- fcalproelaboratæ , potius confpiciebantnr, q u am in vafis & pavim entis. Adeo u t tandem n o m i­ nis ufurpatio, cum a rte , ad easp o tiffim u m im a­ gines , quas argutas n u n cu p am u s, tran slata fit.

$. V II.

U t autem m ira m v en u ftatem , & in te r re s diver fas rara m proportionem in pi& oribus, in fim ulachris, in m im is theatrisque v eh em en ter m ortales ten ere, & orbis loquitur univerfus, Sc profuio rifu folutus anim am in te r cachinnos ef­ fundens Zeuxis tefiatu r; ( 0 ita eo ru n d em fon­ tium

4 ) Cic, in Brut. cap. m.’ 78* & in V errem a&ion: a»

O rat 6* cap. n - *4. Jf) Q uintii. Inft« O rat, lib* 2- cap. 4, p m. 69. / ) Habet Cael. Rodigiiv litN

tiu m perennibus aquis fcatet quoque tanto ma­ j o r elegantiarum Emblematicarum copia <Sc con­ c in n ita s, quanta inveniendi fcribendique arte quisque D oftorum praeftantior eft. Qui emble­ m a Proportionis ex fonte videre g eftit, videat im aginem m ortis à _{N aibne pennâdu& am . (//)}

Oppofitionis, figuram avari, ( v ) Alienationis ;

itid em avari, (w ) AllufionU vero in fafto fym- bolico Ariftotelis , morbo graviter confliaan- tis. ( # )

$. V I I I .

In te r obfcuras autem im agines, & difcipli- nasfecretas,Q O prim um collocantur Hierolyphi-ca, quæ imagines quoque fu nt figurata, ex quacun­ que re creata, ad quamcunque aliam ex inflituto repr a _{jentandam , petita, ( z ) H is,p ræ omnibus,}

prirai ufi funt Æ gyptii; ( a ) quorum in erudien-

dis fuis non ita m etnodum _{a u t}

0-, quam «Vy \u0«oi» <5c eam quam dixe­ ru n t TvfJt&Auviy, attendim us; (b ) quâ facris (cui- p tu ris & cœ laturis, non fecus atque fub imagi­ num in v o lu cris, Philofophiam & Theologiam

c 3 _{p ro}

-« ) In confolat. ad Liviam- verf 360. v ) Apud Ov. lib 1. Amor. Eleg.9, verf, 9* i*»)Lib. I, faft.yerC 211. X) Vide Gellium lib u. cap. y y') L’art de faire les devifes de Monfr. Henry Eftienne, des Hiéroglyphiques chap-

1

. z ) _{Definient. Mafçn. S.} J» V . O cap jg. n. I. a ) Cleip. Alexand lib F. paflïm de lib. y Strommatt b ) _{Claud. Minors in}

p ro p in are ftuduerunt, ( c ) Ufi iue Cunt iis­ dem literis H ieroglyphicis , non folum Æ thio- pes , (*/)una cum gente P eru v ian o ru m in Ame­ rica A u ftrali, & M exicanorum in fèptentriona- li; verum etiam C hinenfes & Japponenfes. (y ) p t nihil de feptentrionalibus, ( / ) Judæis , (g ) & GræciSy ( h ) com m em orem : q u am quam hi no n tam H ie ro g ly p h icis, quam Æ nigm atibus ac fabulis fapientiæ fuæ arcana obducere malue­

ru n t. ( i ) v

Q uam quam vero paullo m ajori obfcuritate laborent H ieroglyphica ceteris , ( £ ) n atu ram ättam en im aginum arg u taru m in g re d iu n tu r, quatenus funt idonea aliud à fe longé diverfum repraefentandi. Cum que citra fim ilitudinis aut M etonym iæ ratio n em , ex in ttitu to m o rta lium , c ertam ac definitam rem a d u m b re n t: ( / ) nu­ d as quoque figuras continent absque lem mate a u t in fc rip tio n e .(w ) Quod fi v ero res vim plu­ r a & d iftin £ a exhibendi & fignificandi, ex in- ftituto habeat, ( » ) tum illap p er alia figna m agis

r ) CaufT. camp. Eloq fac. & Hum. lib, 4. «ap. 6.

* i ) Diodor. ficui: bibliot. Hift. li b .$ c a p .y. e) Morhof. Polyhift. Tom. I. lib. I. cap. y S *f- p* 41 / ) Olaus Magn. lib I. cap, n. g ) Clem: Alex: cit. loc, h) Claud, Minoës cit. loc. i ) Mafcn:

S. J. V. O, cap. yg. *)A th: Kircher O cdip./E gyp, Tom I. Part: I. ca: II feqq, /) Ut cum accipitre utuntur Ægyptii ad fignificandum Deum , m )

3

ic r ignis ad defignand. Divinitat &c. w) Ut vultus, nunc annum, nunc providentiam&c. Pierius Va­ lör, lib. 44. Hieroglyph.

5

. IX .

con-conftringendæ , ut ßgnificatus ab au&ore inten­ t u s , potius a p p areat; ne propter fupinam ela- ra m q u e nim is fimilirudinem , plus fymbolicè quam H ieroglyphicè exponi videatur; ( o) ne- que p ro p ter abftrufam n im is, totaque natura à re fignificata, rem otam im proportionem , ico- nographiæ m onftra producat, ( p ) Ex fontibus im aginum & proportione nequicquam roboris elegantiæque im prim is Hieroglyptis accedere folet: nili forfan aliquando & quadam opus ha­ beant illu ftratione, per oppofitionem aut alie­ nationem .

$. X.

Æ n ig m a , quod alterum inter obfcuras obtr- n et g rad u m , non laxiori fenfu pro quolibet fer- m one involuto, fed ftriftè acceptum , in oppo- fitione ad fymbola, proverbia, & id genus alia, d efcribitur quoque per figuratam imaginem, à

quacunque^ r e , ad quamcunque aliam , ohfcure p e r all eg oriamßgnifie an datn. tradutfam. ( q ) Narry

u t apta translatione prorfus deftitutum venu- ftatem p erdit: ( r ) ita clarum nim is & apertum, obicuritatis deft’Ôu vrlefcit. ( s ) Obfcuritas ve­ r o , quæ propius huc pertinet, non attenditur e a , quæ ignorantia? contemplantis adferibenda eft, cujusmodi exemplum in Cynocephalo eft, ab Æ gyptiis ad defignandam Lunæ eclipfin,

ufita-o) Veluti cum leo ad fignificandam fortitudinem hie-

roglyphicè adhibetur, p ) Cum nodtua lapientiam, pilcis odium delignat. _{Muller, introd. ad ar­} tem Embl. cap. n. r) Ut Pier.Valer.Hierogl. lib.l. in voceLeon- cap. 17, s ) Mafen. S, J. V* O, c.

*4 d e a r g u t i s i m a g i n i b u s i n s p e c ie.

u fitata; ( f f ) neque obfcurieas q u ad ib et, quæ le­ genti rem o ram objieir m o ram que ; fed fola quæ ex rei cognitæ difficili & obfcura connexione, quam habet figura fuo cum fignificato, profluit; p ro u t om ne ænigma Paradoxon fit, & ita n o - dofum , u t c itra difficultatem n o n folvatur. ( t)

§. XL

C u m v ero Æ n ig m a non m in u s ac (ymbo- lu m , facultate fua p lu rim a fignificare poffit,re- busque oppidö diverfis & contra difto riis accom­ m o d a r i, quod ex ænigm atica legatione Idan- thuræ ( u ) regis Scytharum ad D arium P erfaru m regem p a te t: neceffiim om nino eft per certa il­ lud conftringere fig n a , conceptui a u fto ris ap­ p rim e convenientia. E t quam vis præ clarus in­ geniorum ludus fit, Em blem atibusque in ferv ire poffitaddito lèm m ate, quem adm odum E m blem a a d Æ n ig m a ta relab itu r, fubdu&o lem m ate: p a r- cè tam en eo eft uten d u m , ne legentibus naufeam creet« Æ nigm a ex proportione adfert G reg o riu s p e r Cryftallum folaribus radiis illu ftratam , ( v ) ad fignificandam hum anitatem Chrifti gloriofam . E x Oppofitione v e ro , Alienatione & AUtifione de­ m u m , exem pla adducere non vacat, fed le& orem B. ad M afenium m ittim u s, qui, pro m o re fiio, hæc fufius & erudite tra& avit. (w )

CAP.

ff) Notante Pier. Vallerian. lib. 6. cap. i. in V o ce luna.

t ) Conf. Voff. lib, 4. inft. orat, cap. 9 p. 20u dec. u') Qui cum muneribus caduceatorem, Iftrum trans­

eu n ti, obviam m ißt, ave, mure, rana, & quinque fagittis. H erodot, Melpom. lib.*, cap.iji. v ) In Ezeçh. Horn. 17, )y )S p ,J ,V .O , cap. 62,6$. 64« 6*

o i H

C

a p u t

T

e r t i u m

.

D E

ARGU TARUM I M A G I N U M

M A T E R I E .

N

$. L ; •

E vero nobis

c u m iim b r is q u a /i ’ vanisque im aginibus reru m concur­ ren tib u s, aci defpiciendam veritatem , quam in im aginibus itidem fe& am ur, offufa caligo fit, in re nondum fatis explicata: paucis quoque m ateriam im aginum noftrarum tetigifife, è re efle v id etu r, quae forfan m ultiju­ gae ac finuofae quæftionis e ft, & eap ro p ter m ul­ ta anxiaque cura & circum fpe& ione indiget.

-quam ig itu r copiofam D E I rerum que fupera- ru m cognitionem ftu p en d a , fenfibusqie noftris fefe exponens o p eru m D ivinorum in u g o exhi­ b eat; (« )in c re a tu m tam en Deum hac lingua fæ- pius efle lo cu tu m , ( £ ) teftantur facrae Pande- 6be,fym bolorum figurarum ve fœcundiiim æ ,quar hac arte m iran d am pro p in an t fapieniam . ( c ) H inc neque ceu im p e rfeà æ , ex tra o r cs comple­ xus difciplinæ noftræ pellenda? funt im ag in es, quas Pathm icus exful, D ivino efKäa> penicillo p ig m en tisq u e, confpexit. (</)

§. II.

Expende ritu s o m nium in facris gentium ufurpatos, non tem erè adhibitos, fed p ru d en ti confilio ex fym bolographia pe tito s , m yfterio- ru m q u e plenos reperies. L ongum effet per Æ - g y p tio ru m , G ræ co ru m R omanorum que fie ra v ag ari, & fymbolicam in illis ritu u m vim ex­ p en d ere: in veterem H ebraeorum confuetudi- n e m , digitum folum m odo intendifle fufficiat, quod non absque ratio n e in Veteri lege exclu­ d a tu r à (àcrificio, licet de femine A aron, cœcus, fraélo pede, gibbofus, lippus &c. ( e ) ut ficco jam pede habitus facrificiorumque ritu s vario s

& diverfisiim os praeteream. ( /) §. III.

E t quid m ultis co m m em o rem fingularem illam

4) Sap. q. f. feqq. b } Gen. 28: n. Exod. y. 2* ij!2i,

A&: 2: y c) Synopf/ Critic Poli in Exod* 3. U.

Tom I. p- d \ Apoc.4: 2.5 4. 5!<Scc. Cap* 12:

3.21: 2. Scc. 21: ». &c, e) Levit n: 18. adde Gre-

gorium in I. Part, paftoral cap. 'iit: f Conf. Hu«

Illam ene:rgiam , quam in fl«Rendis m ortalium ànim is Aforcdia o b tin en t, argutæ Imagini com- m o d èinfervientia? Ilia, hoc velut oculorum ani- m o ru m que paftu ad adm irationem prorfus con­ d ita , m agno n u m e ro , artis iconomyfticæ Do- dlorum fcita m onum enta frequentius volventi, o c c u rru n t, & in om nem vitam m oresque m or­ talium fefe 'transfundunt. Si cui volupe fuerit^ hac ratio n e aufus tem erarios & conamina vana in firm io ru m , potentiores aggredientium , ve- nuftè reprehenfos confpicere, adeat Alciatum, (j- ) in im agine, Pygmaeos cum H e rcu le, fub arb o re recu b an te, ludiam ineuntes, repræfen- tan tem . [Nec in hac arte laude prom erita de­ fraudandus eft Dr. Dan. C ram erus, eccl. cath.

D . _{Marianne Paft. 5cDucal.Pædag. apudStetinen-}

fes Prof. P rim , qui C. emblemata facra, non vir­ tu tem aliquam M oralem tantum , fed veram pietatem , om nesque [virtutes verè Chriftianas p ro p o n en tia , felici prorfus conamine deleduque concinnavit. (&)

§. IV .

T an d em rei quoque pretium efle arbitra­ m u r , paucis m entem noftram a p e rire , utrum

pi6iuræ & imagini noftræ materiam præbere pof- flnt re s Hifloricœ? Itaque tenendum , quod licet hæ ejusmodi fint im agines re ru m , ad quas mo­ re s fuos m ortalium anim i fingant ; raro tamen iisd em , & non nifi tum in imaginibus uti licet, cufn veram & Angularem a&ionemcompledhm- tur, <3c translate p ro feru ntur. ( / ) N am ut

Hi-D 2 _ftoriæ

f ) E m bl.58. b') E dit. F ran co f, ad Moen A . 1624.

üoriæ diffifcultèr repræ fentant fig u ratè,ita im a-

ginibus arg u tis p aru m funt idoneæ. (k')

v.

Q uæ p ræ te re a unquam ætas eru d ita, in fa- pientiæ ac fcientiarum palæftra locum m eruit, ea fingendi artificium im primis aliqua reru m convenientia conniti debere ju d ic a v it, u t in li­ berali difciplina cenftim haberet. Magis igitur m agisque ufui im aginum noftraru m infervire, & ferè propriæ efTe videntur F abulas, p ro u t il­ läs abdito quodam veritatis fenfu in ftru & as,ar­ canas fapientiæ plenifïïm as, vel ad naturæ ady­ ta & my fler ia , vel ad v irtu tes & vitia defignan- 4-a, ingeniosè effi&as deprehendim us. ( / ) Im ­

prim is vero celebres fu n t, quas de cœleftibus*. terreftrib u s, m aritim is, in feris, aiiusque o rd i­ nis cujuscunque D iis & D eab u s, fuperftitionfc im m erfa finxit vetuftas. ( m ) Plané ig itu r «rCg^ eft , qui aut citra d e le tu m om nes aniles^ ineptias & tabulas adm fttitin piftu ra im aginum ; aut qui delegationis caufia tan tu m Poetis eo­ ru m que fabulis inhiat ; nec non qui H eroum ; res clare geftas, in pi&ura expolitas, puerorum ; m ore in tu e tu r, p o tiu su to c u losc o lo rib u s,q u a m anim um rei cognitione pafcat. ( n ) §.■

pem ablu en tes, u t albefeeret, in imagine exhibet.. Æ) V eluti Hiftoria Lucretiæ , au t Jofephi in caftitate».

/ ) N atal. Comité JMythol- lib I. Cic. lib a. de N* D eorum cap &c. m ) Confi Francif P om ey P an th Myth- p 2 & Alciat emb 182. d e P ro th e o . & Claud. Minoe> in com m ent p.6;9* item Aiciat. embl. 17c* 110. 71. 69. dec. ubi ejufcemodi dc Diis & Deabus figmenta trad un tu r, n ) VofT. de art* Poët.

~ f T V Ï

Q u anta etiam perfuadendi vis, quantaque cum ijvoluptate eruditio Apologis in fir, vel ad' alendam m em oriam , vel altius luaviusque infi­ g e n d am anim is fapientiam , non i g n o r a r u n t fcri*- p to re s tam Ecclefiaftici, ( o) quam femlares o- m n is ævi decantatiflimi. Quare in argutis quo­ que im aginibus dulci quadam illecebra, fub co­ lorum p ig m en tis, abundè veritatem expofue- ru n t. _{\ p ) G um v ero Apologi ejufcemodi fidlio*} nis genus iin t, quotfam ferisanim antibus,quam cuicunque rei inanim atæ , asio n es hominum' trib u im u s; commodam quoque illi pidluræ ex­ h ib en t m a te ria m , quod & ipfi figuratè tantum 1 fignifiçent, & ad réi diverfæfignificationem ve- nuitè ac ingeniose' pro ferantur, proponantur. ( q ) R otundo quidem ore fatem ur, omnes ejus g en eris non elle, u t apte fatis penicillo exponi q u e a n t, nullos vero vim & rationem veritatis h a b e re ; plerique tam en naturar quadam pro- priâ afFedïione, ad imaginem ftilo aut calamo1 to rm an d am idonea, fundantur, & talesfunt;ut? p e r eos v eritas poffit manifeftari. ( r )

§. V

II-N o n m ateria folum , per totius mundi uni*

. 0) A uguftin. tradi 8i- in Johan. AmbroC lib $• off p;

m 67t. p ) Veluti Vincentius Belluacenfis. Abfte- mius. A rnoldus Freitagius in M ytholog f th alii-- que. q ) M alen S J -V . O cap r Confi

i. K.eg. 14: 9* Jiid ç: 7. Item Mtfnemi Agrippae

30 D E a r g u t a r u m i m a g i n u m

verfitatem diffufà, fed ôc Objt&o ahisque rebus ab Apologo differt Parabola, qua homini huma^ n as a&iones vocesque reru m Moral urn , Civi­ liu m , facrarum , profanarum Sc naturalium ad- fingim us, quæ ratione dici gerique potuerunt, ( j ) Q u aru m , eum non tantum oracula D ivina,

(jj") verum Ôc vetuftiffima m onum enta om nium

g e n tiu m , im prim is H e b ræ o ru m , qui arg u tu m

ôc fublime nu n cu p aru n t, ( t ) fertiliflima

fin t; in te r argutas noftras im agines illæ, m ul­ tas concinnitates redolenteis, in inferiora vix fubfellia confedânt. ( u )

§. V I I I

H eic càm porum in infinitum ferè patenti­ um fufa planities prodit, re ru m ita ferax ferti- lisau e, u t copia & abundantia fua p rorfus labo­ r a re videatur. Quoad enim longifïimè m entis oculorum que acies contendi p o teft, arg u tiaru m ubique o b errat imago. Sive corpora fimpltcia in tu e aris, cum cœleflium, cœli ôc fiderum , tu m

fubcœleflium, u t elem entorum ; five ex his m ixta

contem plaris, tam tmperfetiorum, u t exhalatio­ n u m , m eteo ro ru m , ôcc. quam p e r fetior um, quæ funt

f ) Mafen. S-J. V- O. cap. if. f ) M att: i o • 'i. Luc.

8: 5. cap. 14: 16. cap. ij: 4. t ) Videfis Caufiin, cap. eloq. S. Sc Hum- lib /4 . c- f*. u) U t in O rat# S cytharuoi legati ad Alexand- apud Cu rt, lib. 7. cap: g.

funt vel inanim ata, ut lapides, m etalla, mine- r a lia , ,vel animata, & propterea five infenfitiva, u t plantae, herbae, fru tices, arbores , vel fen-

fitiv a , u t animalia vel irrationalia, infetfbe, vo-

Jatilia, pifces, ferpentes &c. vel rationalia, ho­ m ines , eorum que vita familiaris & a&us pro­ f a n i, varia a rm o ru m , num m orum , veftium , in fig n iu m , genera <3cc. C ertè omnia inftar Py- ö a tio ru m lu n t, in quibus vel pollex Divinus a rte p o litiflim a, colorumque pulchritudine & v a rie ta te , mödo horrida & inculta, modo n> tida lætaque figna perficit; ( * ) vel etiam Daedalea illa natura * _{fub re ru m corpo­} re a ru m mole figuraque externa , velut fub c o rtic e , rudes quasdam abditae veritatis li­ neas duxit , ad rem aliquam tacite nobis in- finuandam , & fymbolico condimento propo­ nendam . Exinde demum , non fecus atque ex perennibus C yrrhæ fontibus, profluunt Ar~

te fa fia , quae fingulari hominum induftria, ad

certos ufus concinnata , illuftriores plerum­ que fimilitudines p ræ b e n t, & in pidfuris ima- gm ibusque, ad fcnfus anim orum atque m otus vel inflam m andos, vel etiam exftinguendos, aliquem aculeum habent, ( y ) Quae o m n ia,

cum

U t fint quafi _{verbi ejus« h ,e .} promis-fionum & com m inationum , conf. Mengering. in­ form at, confc. Evang. pag. m. 985. 7 ) Ut fi lyra feptemcordis conferatur cum hominis natura, ut P iei: Valerian lib. 48. cap. II. vel chordarum con* fentus harmonicus , cum reipublicæ felicitate j

cum difFnfiori paullurm tra& atione in d igean O re ru m n o ftraru rn habitus tem porisque ratio , perfequi vetant. L e& orem igitur |Benevol. ad M afenium , C a m e ra riu m , A lciatum , cæte- rosque D o é to re s, qui in hac arte Iconogra- phica infignem locarunt o p e ra m , m ittimu s ^

& m an u m de tabula,