A P H O R I S M O R U M
DEVIRIBUS MEDICAMINUM
PA R T IC U L A P R I M AE M E T I C A
C O M P R E H E N D E N S ,Qu
A M C O N S E N S . A M P L 1 S S . & E X P E R I E N T I S.
O R D . M E D I C O R U M R E G. A C . UP S A L .P R Æ S I D E
JOH. G U S T . A C R E L ,
M . D . M E D . T H E O R E T . E T P R A C T . PROF. REG. E T O R D . R E G . A C A D . S C I E N T . HOLM. A T Q U E SOC. REG. S C I E N T .UPS. MEMBRO j CE T .
PUBLICO SU B JIC IT E X A M IN I
J O H . SIG FR. S C H E D V I N ,
S t i p . Q r o n v. V e s t m a n n u s.
I N A U D I T . G U S T . M A J. D . XVI DEC. MDCCLXXXIX
H. A . M. S.
U P S A L I Æ ,
B R U K S - P A T R O N E N
H Ö G Å D L E
nn 'itim 'n/r m ® n m nn nn nr
H E R R
U der ^ fom i lyckans fam n
Kunßaper ce!) fm ak förenar
,Uti alla lärdoms grenar
E r bvars inßgt ock hvars namn
Ford as lika a f de Lår de
Som E rt hjerta a ger varde
Ibland dem fom kanna E r
,Tackfaviheten i m itt finne
E vig t vordande E rt minne3
Detta offer billigt ger
*CLASSIS
P r i m aSTIMULANTIA
O R D O
i : s E V A C U A N T I A .GENUS
i : t n e m e t i c a .
i.
M
e d i c a m e n t a q u æ ftimulo p r o p r i o V e n t r i c u l u m furfut n ad e v a c u a n d u m e l i c i u n t ,Emetica
v o c a n t u r feu v o m i t o r i a .§• n .
A & i o n e m illam q u a m v o m i t u m a p p e l l a n t , n a t u r a f u b i n d e excitat m e d i c a t r i x , h a n c q u e etiam in m o r b i s t a m acutis q u a m c h r o n i c i s , v a r i o fine, t u m e v a c u a n d o , vel m o t u m T u b i inteflinalis i n c i t a n d o , vifcera c o m m o v e n d o , f p a f m o s r e f r æ n a n d o , f u d o r e m p e l l e n d o , a b f o r p t i o n e m p r o m o v e n d o , in t h e r a p i a c u m fuccesfu intendimus.
§. III.
E x i n a n i t i o n e m v e n t r i c u l i , feu v o m i t u m , five a na t u r a , f p o n t e f u a , vel arte e x c i t a t a m , praecedunt l a n g v o r & v e r t i g o , copiofus falivæ & faucium h u m o r i s affluxus,
ru-r u f t u s , (inguinis'; p ru-r æ f e ru-r t i m v e ru-r o ing ru-ra ti sf imus q u i d a m p r a e c o r d i o r u m f e n f u s , q u e m a nxi etatem a emul ant em, N a u - f eam v o c a r e m o s eft. Haec o m n i a , v e n t r i c u l u m non f o - l u m a g i t a r i , v e r u m etiam plurima c o r p o r i s V i f c e r a alia p e r cçinfenfum adfici, ab u nd e teftantur.
§. I V . A b f o l v i r u r v e r o v omitus m o t u V e n t r i c u l i per i fl al ti - co p r æ p o f t e r e p e l l e n t e , fcilicet a d u o d e n o i n c i p i e n t e , i- t a , ut a P y l o r o conf trielo ad C a r d i a m v e r f u s c o n t e n t a d e t e r m i n e n t u r ; t u m auxilianre n o n nihil D i a p h r a g m a t e p e r n e r v e u m c o n f e n f u m a g i t a t o , nec n o n mufculis a b d o - mi na li bu s e a d e m r a t i o n e c o n t r a £ l i s , u t , q u e m a d m o d u m p r e l o c o m p r e s f u s v e n t r i c u l u s , fu rfum & p e r g u l a m , q u i d qu id in ejus cav o adflt, ad e x p e l l e n d u m c o g a t u r .
§• V .
Q u u m E m e t i c o r u m vis p r i m a r i a evacuatio fit, in- fignis etiam e o r u m ufus judi cat ur in m o r b i s t a n t u m n o n o m n i b u s , quos aut praecesfit aut concomiitatur i n g l u v i e s , vel a l i m e n t o r u m c o n c o & u difficiliorum in v e n t r i culo m o r a ac c o r r u p t e l a , lignis (imul depravatae d i g e - ftionis ft ip a ta ; qualia f un t : a m a r o r o r i s , l i n g v a v if c id o m u c o o b d u £ l a ; r u f t us acidi, p u t r i d i , naufeofi; irritus v o m e n d i nifus, inflatio m u r m u r a q u e v e n t r i s & h y p o c h o n -
d r i o r u m tenflo. P a r i t e r etiam ad ejicienda i n c o n g r u a q u æ c u n q u e v e l n o x i a d e g l u t i t a , b revi sfl ma, qua fieri p o - t e f t , via c o n d u c u n t .
§. V I .
P r æ t e r effe£tum h u n c , qui m e r e m e cha ni cus esfe v i d e t u r , v a r i a q u o q u e alia ab E me ti ci s e x p e & a n d a f un t e m o l u m e n t a - etenim e x c r e t i o n e m muci faucium & la r y n g i s p r o m o v e n t , uti etiam ad a u g e n d a m liquoris g a- f l r i c i , inrefhinalis, fucci p a n c r e a t i s & bilis f e c r e t i o n e m m u l t u m c o n f e r u n t , & ad e v a c u a n d u m m u c u m e p u l m o n i b u s i n f i g n i t e r juvant. E x his p a t e t E m e t i c o r u m vis
Jj-igcfliva
&expeti orans.
§. VIT.
V a r i a q u o q u e fub v o m i t u & pofl: illum fefe c o n f p i - ciemda praebent p h a e n o m e n a , q u æ effe&um vo mi t i o ni s in c o r p o r e u n i v e r f a l e m d e m o n d r a n t ; i n t e r ea praeprimis v e r o o b f e r v a n d a eft notabilis illa f angvinis ad fuperfi- c i e m c o r p o r i s i m p e d i t a accesfio, p a ll or e cutis & f r i g o r e e x t r e m i t a t u m c o n f p i c u a , nec n o n c o nf e q u e n s ab e j u s m o d i f a n g u i n i s circa praecordia r e t e n t i o n e , in C o r & f y f t e m a
A r t e r i o f u m f o r t i o r ftimulus, quem pulfus fub v o m i t u c o n t r a & u s , inaequalis & p a r v u s q u i d e m f e d m u l t u m a c c e l e r a t u s indicar.
§. V I I I .
Q u æ e x h o c (latu (§. 7 . ) necesfario f e q u a n t u r m u t a t i o n e s in t o t o f y f l e m a t e , facile patent. Scire licet, ces- f a t o f t i m u l o , relaxatis i t e r u m vafis, inf igniter au£tam c b f e r v a m u s C o r d i s & A r t e r i a r u m a £ t i o n e m , pulfu ele v a r o , m a g n o , p l e n o , u n a c u m calore c o r p o r i s m o d i c o ,
aequaliter d i f t r i b u t o j qua jam m u t a t a f c e n a , n o n f o l u m
-p e r f -p i r a t i o curanea d e n u o inci-pit, v e r u m etiam in b l a n d u m usque f u dor em p r o t e n ditu r. L i b e r i o r h i o c exi flat p o f t v o m i t u m fangvinis circuitus, ejusque a fpasmis m o rus a b n o r m i s in naturalem magis magisque abit. H i n c E m e t i c a fiunt
Sudorifera.
§. IX.
U t v e r o didio jam m o d o e x c r e t i o n e m h u m o r i s p e r - fpirabilis forinfecus p r o m o v e a t Emefis, ita etiam fecre- r i o n e m illam a d a u g e r e p u t a m u s , quæ cum e x t e r n a e a , e x patentibus oftiolis A r t e r i a r u m in cavo ventriculi
ôc
i n t e f t i n o r u m continuo transfudante m a x i m a m habet affi n i t a t e m , Liq uor is puta inteflinalis; quæque f r e q u e n t i o r i e m e t i o r u m ufu n o n folum masfam f a n g v i n e a m ab aquofo latice d eliberat, fed etiam ad d i m i n u t i o n e m hum oris cu- jusc unq ue flagnantis perfedte anfam d a r e p o t e f t , unde
ab-
Jorptionem
p r o m o v e a n t Emetica.§. X.
E x iis quæ didta jam funt c on fla t, a flimulo E m e t i c o r u m aliquantum diutius protradbo adtionem a b f o rb e n - t i u m h a ud p a r u m incitari, adeo ut E m e t i c a , d u m V a fa a b f o r b e n ti a officio fuo t a r d e f u n g u n t u r , i n te r præftantis* l i m a
diuretica
funt cenfenda.§. XI.
A li a m & explicatu difficiliorem e m e t i c o r u m fpasm os f o l v e n d i adtionem o b f e r v a m u s , q u a , m a x i m æ in cecono- nomia animali t u r b æ , pr æc ipu e h æ m o r r h a g i æ & e ju s m o
esfe e x p e r i e n t i a docuit. H i s p r æ p r i m i s a d n u m e r a r i d e b e n t ,
Cephalalgia
,Vertigo
Amaurofis
,Convulfioms
,Ec-
c
lampfia
,Trifm os
,Tetanus
,Epi lepf i a
,A poplexia
,Mania;
his etiam p r o m p t o emet ic o & p r o r e n at a r e p e t i t o , n o x i u m e x p e l e n t e , e g r e g i e o p i t u l a m u r .
§. X I V .
O b eam qua p o l l e n t , fub ipfo v o m i t u m u c u m p r o liciendi & h u m o r e s ad g u l a m inc it and i v i m (§. 3) e m e tica iis in affe&ionibus l a u d u m & L a r y n g i s e g r e g i e c o n d u c u n t , ubi innumerae g l a n d u l æ m u c i f e r æ d u d u s q u e v a p o r e m e x h a l a t u r i , a m i a f m a t e q u o d a m vel fontica aëris cGnditione o c c l u d a n t u r , faepe cum f u m m o v i t æ d i f c r i m i - ne. In
Cynanche
igiturgangrænofa Si tvacbeali
i nter p r æ - fentisfima r e m e d i a funt c e n f e n d a , quia i m p e d i t a m fecre- t i o n e m & cito & valide folvunr.§. X V .
Sub Emefi p e f l u s n o n nihil concuti atqne c o m p r i m i necesfe e f t , quatenus ope D i a p h r a g m a t i s nec n o n m u- f c u lo ru m a b d omi n al iu m (§. 3) hæc a£lio potisfimum ab- folvitur. L y m p h a m hinc f pi sf io rem, g l u t i n o f a m , c r o c e a m , p u r i f o r m e m , in P u l mo n ib u s collectam & veliculas aëreas o p p l e n r e m ad fenfilislimam t r a c h e a m propelli & p e r tusfin e l i m i n a r i , fequitur. I d e o q u e in
Afthmctte
,Tus
-f i convulfiva Sc catarrbali protra&a
, q u i n etiam inPhtbifi
incipiente
r epetiræ v o m i t i o n e s f a l u b e r r i m æ . Reliquis in m o r b is Pectoris phlogiflicis, utPleuritide
&Peripneu
monia
, e m e t i c a , polt fangvinis m i s f i o n e s , pa r ca fed c r e b r a doli inter o p t i m aexpettornntia
h a b e n t u r (§. 6).§.
X V I .I n praevertenda & c u r a n d a
Dysfentevia
e p i d e m i c a , p r i m u m libi locum p a r a r u n t America. M a l u m h o c , q uo d î'æpisfime febri ( t i p a t u r , a n t i p h l o g i f t i ca m m e d e n d i m e t h o d u m p o f t u l a t , fublata v e r o illa diat hefi, u t concusfio-n e i n t ef t i n or u m Tub v o m i t u , & i n v e r f o m o t u periftalti- co f e m o v e a n t u r fcybala d u r i o r a , fpasmis r e t e n t a , & ut p e r f p i r a t i o curanea reftituatur (§. 8) m u l t u m c o n f e r r e
v id en tu r.
§. XVII.
I n
A rthritidis
p a r o x y f m o cum D y s p e p f l a & i n t e r n a r u m p a r t i u m affe&ionibus a l t e r n a n t e , n o n n u n q u a m n a t u r a excitat v o m i t u m falubrem. Sin m i n u s , ubi d i u t u r n i o r e s ventr iculi moleftiæ t o p i c a m i n f l a m m a t i o n e m , ceu e n f i n r e t a r d a n t v e l i m p e d i u n t , b l a n d u m e m e t i c u m t u to p r o p i n a n d u m .§. X V I I I .
I n
Litbiafi
renali & f y n d r o m e m a l o r u m e x chole- l i t h i s , confenfuales v o m i t i o n e s fiepe o r i u n t u r , quibus l a pi ll or um e x pu l f l o n e m m u l t u m p r o m o v e r i p r o b a b i l e eft. E o igitur in c af u, ubi n a t u r a t o r p e a t & necesfiras u r g e a t , ad e m e t i c u m c o n f u g i e n d u m esfe e x p er i e n t i a fvadet.§. XIX.
Inter m o r b o s fan gvin em fundentes
Hcemoptoe
&Me
•norrhagia
fæpisfime a fpasmis originem trahunt, nec nifid i , T]næ v a f o r u m fpafticis vitiis Amt t r i b u e n d æ , m i t i g a n t u r ; cujus r a t i o n e m nullam aliam r e d d e r e p o s f u m u s , q u a m in c o n f e n f u a l i n e r v o r u m affe&ione, qua ftimuli q u i c u m q u e v a l i d i , vel in p a r t e fenliliori fortius a g e n t e s , a t o n i a m , ceu f p a s m o r u m p r o x i m a m causfam confeftim praevertere valent. H i n c ad E m e t i c o r u m v i m
fedativam
vel
avtifpasjjiodicam
judicamus.§. XII.
H æ c de E m e t i c o r u m a g e n d i m o d o di£la f un to ; a d u f u m in m o r b i s variis d e f i g n a n d u m p r o g r e d i e m u r . E x i
m i us e o r u m ufus ha be nd us eft in Febribus i n t e r m i t t e n t i b u s , r e m i t t e n t i b u s , c o n t i n u i s , nec n o n e x a n t h e m a t i c i s , praecipue v e r o i n t e r initia F e b r i s , quin etiam p o l l e a , u bi frgna (§. 6 ) d e p r av a to s h u m o r e s gall ricos indicanr. E t e n i m fine m o r a ev ac ua nt ingefta, te nac em pituitam, bi lem. E m u l g e n t glandulas falivales nec n o n muciferas
f a u c i u m ; i d e o q u e fitim febrilem m i t i g a n t ; alvum blande m o v e n d o diarrheeam febrilem praecavent, & p l u r i m a f y m - p t o m a t a f e b r i l i a , u tpo te calorem i m m o d i c u m , eepha la lg iam , a n x i e t a t e m , d y f p r i o e a m , delir ium, c e t , c ur fum f angvinis aequaliter d i f h i b u e n d o & p e r f p i r a t i o n e m p r o m o v e n d o vel m i t i g a n t vel pl an e a v e r r u n c a n t .
§. X I I I .
Q u a n t u s i n t e r o r g a n a digeftionis p r i m a r i a , f t o m a c h u m n e m p e a c i n t e f t i n a , atque c a p u t , nec n o n t o t u m f y f t em a n e r v o f u m interfit confenfus, e x multifariis illis m o r b i s , q u o r u m un ic am causfam in acribus p r i m a r u m v i a r u m f o r - d i b u s , i n q u e his faepe nidulantibus animalculis pofitain
es-his fublatis, cesfanr. A d fi ft end urn e j u s m o d i fangvinis fluxum nihil valenrius, quam lenior in ventriculo ftimur lus a f u m t o em etico mitiori.
§. XX.
N i h i l æqu e facile a b f o r p t i o n e m p r o m o v e r e v i d e tu r ac p r o tr a& us ille e m e t i c o r u m ftimulus in T u b o inteftina- li (§.10): ubi igitur in H y d r o p e abforp tio h u m o r i s ferofi lo c u m h a b e t , E m e t i c a , majori m i n o r i v e dofi funt adhibenda. I n t r a n sf ud atio ne feri poft v e h e m e n t i o r e s Capitis c o m m o t i o n e s e g r e g i e qu oq ue ca pro d esfe n u p e r r i m a p r a x i c o n f i r m a t u m eft.
§. XXI.
T u t o d a n t u r e m e t i c a , infantibus & gravidis, etiam he r ni ofis, d u m m o d o illis c o n g r u a m dofin p r o p i n a m u s , his v e r o repofira h e r n i a vin&ura c o n tinetur. N o n ae
que tutus e m e t i c o r u m ufus eft, in inflammationibus vi- f c e r u m & g r a v i o r i fangvinis verfus caput c o n g e f t i o n e , nifi j ii ft a præcesferit V e n æ f e£ lio : ne que fine difcrim ine a d h i b e n d a flint in V if c eru m tabe cum e x u l c e ra tio n e : ut etiam in g r a v i o r i , aut a P le th o ra , vel cx vafis r u p t i s , haemorrhagia.
§. X X II.
E m e t i c o r u m a f t i o n e m faciliorem r e d d u n t p o t u l e n t a , c o n g r u a , fenfim & poft quamlibet evacuationem e p o t a : i n t e r haec v e r o e m i n e t aqua re pida, five p u r a , vel ex h e r b a quadam amara co'fU, Eos v e r o , qui difficulter ad
vo-v o m itu m ciendi f u n t , vo-vel vo-validior i nixu vo-v o m e n t , mul tum juvare adftrifta fafcia a b d o m i n i cin£ta, conftat.
XXIII.:
U b i a u t e m nihil deglutire poreft æ g e r & f t o m a c h u m t a m e n e x i n a n i r e necesfe eft, c o m m o d i s l i m e id fit p e n n a a n f e r i n a oleo i n t i n £ l a , qua fauces ad v o m i t u m ftimu?- l a n t u r : uti e ti am E m e t i c u m q uo dl ibe t f o l u t u m , ex infe r i o r i p a r t e i n f u n d e r e haud f p e r n e n d u m eft remedium-.
$. X X I V .
Q u æ ufui m e d i c o m a x i m e dicata f un t E m e t i c a , fe~ q u e n t i a r e f e r a n t u r .
E R e g n o V e g e t a b i l i
C o r t e x Radicis I p p e ca c u a nn h æ. gr. iij — Scrup; j*
R a d i x Scillæ.
gr. iij
—x.
E R e g n o M i n e r a l i S t i b i i p r æ p a r a t a varia: u t . T a r t a r u s A n t i m o n i a l i s , gr. i ad 3. K e r m e s m i m e r a i e , g r a n u m d i m i d i u m ad 3.. V i t i u m a n t i m o n i i , gran. d imid. ad2,
P r æ p a r a t ae Pbarmncopcea Svecica.
P in u m
I p p e c a cu an n hæ . — d r a c h m :ß.
— iij. Scilliricum. — — U n eß.
—■ j. A n r i m o n i a t u m . Scrup. j — d r a c h m , j,Syrupus
S c i l l i t i c u s .Gxymel
Scilliticum,b
2m
Minus Vfitata
E R e g n o V e g e t a b i l e
Herba
Grariolæ1
Folia
N icotian æ > e x aqua infufaR âx
&HI
hi A fari )E R e g n o M i n e r a u
V itriolum A lb u m , feu Gilla T h eop h rafti Crocus antimonii,?