• No results found

Dissertatio de typho nervoso lento, cujus partem primam approb. exp. Fac. Med. Upsal. præside Petro Afzelio ... pro gradu medico p. p. auctor Jacob Leurén, Gestricius, in audit. Gustaviano die III Junii MDCCCIX

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio de typho nervoso lento, cujus partem primam approb. exp. Fac. Med. Upsal. præside Petro Afzelio ... pro gradu medico p. p. auctor Jacob Leurén, Gestricius, in audit. Gustaviano die III Junii MDCCCIX"

Copied!
16
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D B

T Y P H O NERVOSO LENTO

— - ■ ■ ■ ' ■ ' CUJUS P A RT E M PRIMAM A P P R O B . E X P . F A C . M E D . U P S A L . P R Æ S I D E

P E T R O A F Z E L I O

E Q U I T E R E G . O R D . D E S T E L L A P O L A R I M . D . g f H . E T C H . M . R E t C H I R U R G I C Æ D I R E C T O R E S U P R E M O E T W E D I C I N Æ T H E O B E T . E T P R A C T . P R O F E S S O R E K E G . E T O R D » R E G G . A C A D D . S C I E N T . E T P R O R E M l L I T . H O L M SOCI E T T . R E G G S C I E N T . U P S A L . E T M E D I C . E D I N B . A T Q U E S O C I E T T . H I S T . N A T U R . P A R I S . E T M E D I C . M O N S P E L . M E M B R O P R O G R A D U M E D I C O p. p. A U C T O R J A C O B L E U R É N G E S T R 1CIUS

IN A U D I T . G U S T A V I A NO DIE III JUNI I MDCCCIX

(2)
(3)

DE

T Y P H O N E R V O S O L E N T O .

P A R S PR I MA .

M

E DI CI NAM e O q n i m m a x im e niti fu n d a m e n to res est notissi­ m a , q uod exp erien tiam q u a m p lu r i m o r u m com p aratam in u n u m colligam us et exinde regulas arti necessarias sapienti form em us consilio. Alia r t s aeque c e rta: m o r b o r u m im prim is epidem ico- ruiii tam genera et c o m p lic a tio n e s , q u a m illam quae his debetur tradtandi m e r h o d u m a c l i m a t e , vitas genere et aliis unicuique re g io n i p ro p iiis p en d ere conditionibus. D e q u o cu m q u e qua.srio fuerit m o r b o , m e d ic o r u m tam i n d ig e n a r u m , qu«m ex o tic o ru m certe h a u d c arem u s prassctiptis, haec vero ad prassenfcin quem ­ libet adaptare ca su m vetant et in e p d o r m o r b o r u m descriptorum diagnosis et ex hac derivata d e n o m i n a t i o , et omissa com plica­ tio n u m ab ipso m o r b o p r im a r io distindlio. In m ot bis piærerea ep id e m ic is, observationibus in terra e o r u m natali institutis im g is esse c o n f i d e n d u m , q u a m exoticis in terra d isp ari, sub alio c o e ­ l o , certo constat. Has ig itur sparsas et inordinatas c o l l i g e r e , co m p a ra re et universales regulas pradticas ex illis d u c e r e , n e g o ­ tiu m esset m a x im i rei m edicæ e m o lu m e n ti.

P r æ ceteris m o rb i e g enere T y p h i , patriæ nosfræ , ut et universo t e t r a i u m orbi p e rn ic io s is s im i, h an c sibi d.ind^m o p e ­

r a m requirunt. H o r u m vero a g m e n ingens viribus meis tam

im paribus a g g r e d i , dem entis potius temeritatis n o m e n h a b e r e t, q u am audacirc. Satis m ih i vid eo r imbecillitatis i m m e m o r , d u m

(4)

speci-specim en acad em icu m editurus speciem e o ru m u n i c a m , T y p h u m scilicet n e r v o s u m l e n t u m , seu F eb rem • ab a u h o r ib u s sic d i h a m U psaliensem , e u m suis com plicationibus elegi p e r t r a h e n ­

d a m , talem praecipue tradere c o n a n s , qualis m nostra te rra

fuerit repertus.

N o n o m n in o desunt hujus m o rb i inter populares s c r ip to r e s , p lu rim i vero vel u n i c a m q u a n d a m illius e p id e m ia m , sive casus q u o sd am sibi obvios d e s c r i p s e r u n t , v e l u t variationem alius cujusdam febris illum t r . c l a v e r u n t ; Ejusm odi sunt Li n n æ ü s, Ze t z e l l, R o se 'N , S ib rc'n et p 'u r e s de quibus infra. H o r u m observatis i n n ix u s , disquisitiones meas de hac febri a trib u s prarcipue capitibus ordiri c o n a b o r ; p r im u m scilicet in n o m i n e versabitur et h is to r ia , deirtde d e c u r s u m , c o m p lic a tio n e s , caussa^ et p ro g n o sin m o r b i , c u ra tio n e m vero p o s tre m u m explicabo.

N u l l o r u m certe m o r b o r u m ta m varia d e n o m in a tio , q u a m F e b riu m im prim is A s'henicarum a ) \ A h a enim m e d ic o ru m p e r­ legenti n u lla fere occurrit epidem ia , nisi* quae p r o p r io g a u d e a t n o m i n e , vel a l o c o , anni te m p o re aliisque caussis e x t e r n i s , vel ab em inente q u o d a m ipsius n o ib i s v m p to m a te d e su m to . U r vero M e d ic o necessaria certa et a s y m p to m a tib u s p r in c ip a ­ libus sum ta diagnosis, ita illi n o c u a vaga ista et p ro cujusvis lubitu a d o p a t a . Sic enim sarpenumero u n a m e am d em q u e e p i­

d e m ia m ita a diversis d esctip tam vides, ut duos vel etiam

plures plane dissimiles m o rb o s suspicaretis ; r e m vero d ilig e n ­ tius perscrutanti clarius in n o te s c e t, u n u m id s y m p to m a dixisse p a th o g n o m ic u m et essentiale, q u o d alter vel plane o m i s e r i t , vel saltem m in o re d i g n u m a tten tio n e putaverit. H in c p a te r , quintas obnoxia sit incertitu d tn i h is to iia m o r b i , im prim is u tu t

no* V

(5)

n o sîri mirius cogniti ; raro e n im rales o c c u rru n t descrip tio n es, ait certe c oncludi p o s s it, h a n c et n u llam aliam febrem fuisse

g ra s s a ta m ; sæpius s y m p to m a ta q u * d a in sp arsa, vel so lu m m o r ­ bo im p o situ m n o m e n . hanc aliis i m m i x t a m , c o n je d a r e p e r m it­ tu nt. F e b r iu m de cetero e p id e m i* indolem suam q u a m sæpis- sime m u t a n t ad anni t e m p o r a , te m pestatem et differentem p r * -dispositionem p lu r im o r u m i l l o r u m , qui contagii efficaci* sunt

s u b je d i. Sic ab initio castrenses, famelicæ etc. quam m a x im e

p u t r i d * , indolem le n t* n e rv o s * co n tin u a t* adsum ere et ut in ­ term ittentes finiri p o s s u n t , p r o u t causs* earum excitantes fu e­ rin t m u ta t* .

Hæc pr*m issa ansam n o b is p r * b e n t c o n c l u d e n d i , n o n o m n e s , q u * U p sa li* grassat* f u e r in t, T y p h i ep id e m ia s, sub unica c o m p reh en d en d as s p e c ie , ut etiam his vero sit sim illi­ m u m , F e b r e m sic d i d a m U p s a l i e n s e m et ante a n n u m 1 7 5 4 et in pluribus p r * te r U psaliam p a tr i* locis exstitisse, si alias h o c n o m in e n o n om nes U p sali* m o d o occurrentes febres -e T y p h i g e n e r e , sed d is tin d a m earum speciem innuim us. C o n ­

v e n iu n t etiam h is , ta m U p s a lie n s iu m , quam aliarum epidem ia- r u i n desciiprioues.

Ab a u d o rib tis v a ld e varie t r a d a t u r h * c ea d e m febris, p r o u t huic vel isti system ati fuerint a d d i d i , u n u m q u e vel alte­ r u m s y m p r o m a p a th o g n o m ic u m judicaverint. Sic B o s t k o m in

Dissertatione de F ebri U p sa lte n si, sub p r* sid io Cei. Li n n æ i, speciem illam dicit A m p h ù n e r in æ , t y p o p r * ceteris a tte n tu s , satis ta m e n superque in d ic a n s , se totam illam c o h o rte m F e b riu m tu nc tem poris inter exacerbantes n u m e r a t a r u m , h o c sub n o m in e in tellexisse, si m o d o U p s a l i * sævirint ep id e m ic * b ). In D iss.:

A a d t

(6)

S I—

" — r

de G eneribus m orborum sub ejusdem praesidio Am phim erinci d i c i t o r ,

seu F ebris continens lenta sum quotidiana. H a a r t m a n iteru m i«.

Sciagr. M o i b . inter R em ittentes a d i e i t , H œ m itritœ um lentum a p p e lla n s, svetice v e t o : T arnifeber. Cl, S iD r ê n in p t s e l c r f l i o n i -

bus suis c) R em ittentem nervosam n o m in at s. L entam nervosam A n *

g lo ru m s. U psala fe b er, et accuratissima sua hujus m o rb i, ep i­

d e m i c im p rim is a n n o ru m 1753 et 1 7 5 4 descrip tione, ideam illiu s, utut speciei d is tin d tt reddit evid en tissim am , signa adfe- rens p a th o g n o m ic a , to rp o re m peculiarem s e n s u u m , d e c u rsu m l e n t u m , p iu i- q u e s y m p t o m a t a , quae om nia occasionem praebent, h u n c m o r b u m ad eam febrium n u m erandi sp e c ie m , qua: a p u d

recentiores T y p h u s n e r v o s u s l e n t u s a u d i t , cum c o m ­ p licatione s y m p to m a tu m g a stric o ru m er p itu ito so ru m , vel sub­ inde Asthenica p u l m o n u m , alio tu m v e viscerum inflam m atione,

H æ c ipsa epidem ia Upsaliensis etiam a D. Ze t z e l l, n o ­

m ine A niphim erinœ catarrhalis lentœ descripta d j , p u m a e s t ,

ex cujus sy m p to m a tib u s notatis certe eruere p o s s u m u s, T y p h u m

fuisse n e r v o s u m l e n t u m . Quae Upsaliae a mense Septem ­

bris 1742 ad M a ju m 1743 grassata fuir f e b iis, a D. R o s e a descripta e j , T y p h u s erat vere p u tiid u s , licet apud plurcs in­ clinabat in T y p h u m n e r v o s u m , illum vero acutum «tepe et s y m -

p to m a tib u s nunc catarrhalibus nunc rheum aticis conjunctum .

Annis 1 7 5 4 - 5 5 pluribus etiam Sveciæ locis febrium observatae epidemiae, t x q u a ru m sy m p to m a tib u s T y p h u m nervosum len­

tu m

c) Mf c.

d ) Kongl. Sv. Vettenflraps Acad. Handl. I754. p. 30t?.

t) Kongl. Sv. V e t t Acad. Handl. 1744* P* 73* Contagium illius febris eo divulgabatur in ftud'ofam juventutem, quod apud aegrotum cum militibus e bello fennico revenientem , r.oftes vigilarint amici et

(7)

t u m co gnoscere p o ssu m u s; h x c vero s u n t , quibus in n o tu e r u n t, jp o m in a : M a lig n e flu ssfe b ra r, T ertia n a continua m a lig n a , A m -

p k im e r in a catarrhalis m a lig n a , E lake flu ssfe b ra r, E la k e , la n g - sam m e och fa r lig e flu ssfe b ra r f ) etc. M ense Augusti A nni 1 7 5 5 febris o b serv ata, quæ L e n ta catarrhalis m aligna didla est:

en liten m en tärande flu ssfe b e r g j . M ensibus N ovem bris et D e c e m b ris continuata: ejusdem indolis febres, d ia r r h o e a , u rina j u m e n t a c e a , deliriis mitibus aiiisque sy m p to m atib u s nervosis c o - m i t a t * fuerunt. Labente S e m p te m b n anni 1 7 5 6 , Febris a D.

Bj e r c h ç'n descripta h ) , strages multas in classe nostra apud C a r o l i c c r o n a m e d id it, A m p h im erin æ catarrhalis lentce n o m in e

c o g n ita . H an c febrim ab aliis distinxerunt mentis virium que

d e m is s io , eaphis supra orbitas d o l o r , pulsus sano fere x q u a lis , s u rd ita s , ten d in u m s u b s u f u s , d elirium et l a n g u o r ; sy m p to m a ta e tiam accesserunt gastrica et rh e u m a tic s , in terd u m etiam sigua T y p h u m p u t r i d u m magis in dicantia.

P L u r e s deinde a M edicis Provincialibus observat* epide­ m i * . ubi s y m p 'o m a ta o c c u r r u n t , q u * in dolem L en t* n erv o s*

suspicandi locum p r x b e n t ; Sic febris a D. Gi s s l f.r , n o m in e

B a ts m a n s feb er descripta i j T y p h u s videtur nervosus cum c o m ­

plicatio n e gastrica, et 'ea q u * G o t h o b u r g i , labentibus J a n u a r io , F e b r. M u rt. et April. A n . 1 7 5 1 grassabatur, a b Ads. Sc h u l t z

u t

f ) Be r g i i f ö r s ö k till de i Sverige gSngbara Febrars utrönande, îren 1754-55 & 56.

g ) De h a c dicit Be r g i u s loc. cit.: Underlig feber nog, laxatî- ver mägtade ej tortaga den, ånskönt de gjorde Patienten nSgon lindring.

h ) B j ï r g i u s 1. c.

i) Provincial Do&orernes berättelser em Medicinal - vSrkets till- •tSnd i riket 1761. p, 272.

(8)

ur Febris U psaliem îs vera describitur /J *, Observationes vero D : n t

W e s t m a n et G e u n e r v i

)

q u a m perspicacissime i n d i c a n t , h u ic epidemiae, tam T y p h u m p u t r i d u m , quam Nervosum a c u tu m c u m

com plicationibus variis fuisse interm ixtos. Exeuntibus S e p t e m ­

bri et O d o b r i ejusdem a n n i , febres etiam N o rrc o p iæ o b s e r v a ­ b an tu r Lentce n ervo sa n ) W a h l b o m M edicus Provincialis C a l - inarias m en tio n e m facit de F ebre U p sa lie n si, quam in m e n se Februarii 1 7 6 0 vulgatiorem fieri dicit et v e ra m esse A v ip h tm e r i-

natn 0). Annis 1 7 6 3 - 6 9 F ebris mesenterica s. Up^rJa fe b e r in paroecia Skedevi O s tro g o th iæ est observata /?J, et Ads. C . M .

B l o m u nicam dicit anno 1768 sibi occurrisse Febrem U p sa -

liensem q ).

Ser quid in h u ju sm o d i enum erandis cifandisque o b s e rv a ­ tionibus longius htereo . deessent m ih i sane er vires et o t i u m , omnes istos casus in a d i s n o stra tiu m m o d o M e d ic o r u m i n v e s ti­ g a n d i, ubi L entam n e rv o s a m iliis occurrisse sit verosim i’e. S i n ­ gulis m o d o his ab.-que d c l e d u et discrimine heic allatis o b se r­ vationibus,- nihil aliud indicari v e l l e m , q u a m , febrem n o s tr a m o m ni loco et te m p o re fuisse i n v e n t a m , apud nos vero tu n c p rim u m p ro p rio n o m in e c o g n i t a m , c u m M edici nosti ares, e x ­ tra n e o ru m scriptis attentiores f a d i } in p lu rib u s eodem te m p o r e eam o b se rv a rim , apud quos lo c u m habuit singularis hæc p is> disposifio, qua fît, ut T y p h u s iste c o m m u n is putridus in h an c

m itio re m degeneret speciem. E a im p rim is Upsaliae accidisse

viden-/) Ibid. p. 274. m ) p. 62.

«) Ibid. p. 296.

0) Berättelser rorande Medie, värket i riket, inlSmnade vid Riks­

d a g e n 1769. p. 8 2 .

(9)

v k k n t u r , ubi occupationes et vitse instirurio juventutis praeva­ len ti h u ic irritabilitati et debilitari sy sternatis nervosi fav en t, quæ

qp n ju n d lim cum aè're isto in s a l u b r i , ab in undationibus v icin o ru m u rb i l o c o r u m , et accelerata h u m o r u m in c a m p o hum ili et a p r i ­

c o e x h a la tio n e , provenience, h anc fe b rtrn q u o ta n n is, verno im ­ p rim is te m p o re , ibi reddunt sporadic..!».

R e c e n s e b o n u n c q u i b u s h i c m o r b u s i n s i g n i t u r s y m p r o m a t i *

b u s , u t q u a n t a i i i t e r T y p h u m n e r v o s u m l e n t u m e t c e t e r a s

T y p h i s p e c i e s i n t e r c e s s e r i t d i s c r e p a n t i a l i q u i d o c o n s t e t . C h a ra c te ­ res p r i m u m , s i n e q u i b u s v e l m i t i f s i m u s u u m q u a m d e p r e h e n d i t u r , d e s c r i p t i o n e d e c u r s u s e j u s v a l d e v a r i i e x p l i c a r e c o n a b o r .

Q u i aut c o n t a g i o , aut caussarum excitantium cum interna prasdispositione con cu rsu hac febri c orripitur., prim ordiis ejus o b scu iis diu vexatus per septim anam vel am plius sanitate p a ru m m u ta ta f r u i r u r , vixque feb rem suspicareris, subdole et sub spe­ cie levioris invaletudinis a d r e p e m e m ; citius autem vel tard iu s m o tu s subveniunt feb riles, nunc p lu sc u lu m elatiores, nunc veio depressiores n u l l . m tem poris k g t m o b serv an tes, et h o rr ip ila ­ tioni l e v i , vagae i n te r m ix ti, si vero pu s u m , vel calorem curis c o n t r t d l a fic asrim ares , vix diceres f e lu ic a n tim . Sudafiunculac q u ib u sd a m s u n t , aliis vero cutis aret imperspicabilis et scabra. Genre n u n c ru b e n te s , nunc pallidae; c a p i r s d o l o r , vel potius p lu m b e a g r a v ita s , cui saepissime supra orbitas sedes, in te rd u m

v e ro ex occipite ad fro n tem pro g red ien s His conjur.dta ani­

m u s indifferens vel depressus, a m o r s o i i u d i n i s , calores quasi ignei ex fro n te vel artubus e r u m p e n te s , etsi n o n praeter m o r e m c a l e a n t , si m a n u m adm overis. D o lo re s a rtu u m quasi r h e u m a ­ t i c i , nodtu g r a v i o r e s , vel form icationis in illis sensatio. A no­ r e x i a , p y r o s i s , alvus tarda vel d i a r r h o e a ; sitis nulla vel p a r c a , lin g u a quam m a x im e v a r ia , p ro u t hic vel ille luerit intestino­ r u m status: p u r a , s ic c a , r u b r a , glutine o b d u d la , au t m o d ice a l b i c a n s , subinde vero iiuvescens, sordida.

(10)

S ic leviter increscit m o r b u s , vitae quasi clancularias stru e -

re t insidias r ) p ericuium que im m inens raro suspicatur vulgus.

I n te r d u m e t i a m , licet r a r o , a c cid it, leviorem febrem n e r v o s a m , elapsis diebus s e x , s e p t e m , o d o vel p lu rib u s, la tg a et conti­

nuata diaphoresi sub a u ro ra m auctiori esse solutam . L o n g e

au tem freq u en tiu s, q u o d a m inter h<*s ipsos d i e , n o d e m versus a u g e tu r h o r r i p i l a t i o , subsequens lenis p leru m q u e c a lo r et p u l­

sus celerior ad h o r a m circiter quartam instantis auroras c o n ti­

n u a n t u r ; Som nus si s u b re p se rit, tum ultuosus valde , som niisque

c rebro a b ru p tu s; sudores saepissime sub ipsum exacerbationis

in itiu m e r u m p u n t , subinde vero finem illius constituunt Sim i­ les n o d i b u s sequentibus superveniunt exacei b atio n es, rem issione vix ulla i n te r m e d ia , p c rg n q u e febris nunc h is, n u n c iliis c o m i ­ tata sy m p to m a tib u s , m inoris quidem m o m e n ti et valde m u ta b i­ libus. T a l i a s u n t : dolores dorsi et l u m b o ru m i l i t u m a t i c i , stu­ pores a r t u u m , som nia dira et t u m u l t u o s a , susurrus et tinnitus a u riu m , copia denique pituitas, tenacitate sua m a x im e in c o m m o ­ dae. Sudori o d o r acidus e t h irc in u s; urina iu b ra cito t u r b a t u r , varia deponens sed im en ta, nunc pituitam , vel fu rfu r r e f e re n tia , n u n c co lo re im buta lateritio, subiude vero p a llid a , a q u o s a , o p a c a , t u r b u le n ta , raro autem instar jusculi crassa.

T e r t i a s e p t i m a n a l e n i o r i n t e r d u m c e s s a t f e b r i s , s u d o r t u n c a c i d i o r e v a d i t m a g i s q u e f o e t i d u s , e x a c e r b a t i o n e s b r e v i o r e s , l e n i o r e s , l i n g u a s q u e r t n a s c e n s p u r i t a s r e v e r t e n t i s c i b i a p p e t i t u s f e l i x e s t a u s p i c i u m , s o m n i t r a n q u i l l i o r e s f i u n t e t u r i n a f u r f u - r a c c u m , v e l l a t e r ii c o l o r i s d e p o n i t s e d i m e n t u m , v e l e t i a m , si i n i t i o r u b e n s n u l l u m d e p o s u e r i t , l i m p i d i o r p a u l l a t i m e v a d i t , u r i n a : s a n a s i n d i e s s i m i l i o r c o l o r e .

H i c m orbi hujus d ecu rsu s, qualis lenior in sanitatem a b i t , , m in im u m q u e cum aliis afFtcliontbus m o ib o sis com plicatus. Saspe

vero

»*) Li e ü t a u d Preciÿ de la Medicine p . 3 2 .

V ,

(11)

?

v e r o h a u d ita mitis o b v e n i t , sibi m ultifariam dissimilis; Mune e n i m d e c u r s u solum p r o t r a c t o vires e x h a u riens, vel p l u r i b u s elapsis septimanis n ecat, vel difficillimam reddit con­ v a lescentiam N u n c s y m p t o r n a t u m n e r v o s o r u m i n c r e ­

m e n t o vitx m ax im u m adfert discrimen. N u n c denique varia

c e t e r o r u m m o r b o r u m c o m p l i c a t i o n e a d a u & u s , et s c ie n tia m m edentis et vires n a tuix diu eludit.

Du r a t i o n s sua si fuerit in festu s, pergit tunc qu .lis ex o r­ s u s , crescunt indies exacerbationes et to rp o r sensuum, febris h u ju s signum juste p a th o g n o m ic u m , vel advenit, vel augetur. O r e i g i t u r , L ucibus et inedia plerum que linguæ parte siccescen­ t i b u s , n u lla m persentiunt s itim , questionibus raide respondent, sive p io p r e r au ditum difficilem, sive quod anim o hebetato opus

sit t e m p o re responsum vel simplicissimum excogitandi. S..por

n u llu s c ib is, nullus o d o r , oculi htb escunr, ipsa denique torpet coetnesthesis ; cornea turbida et albescens collabim r; facies cine­ r e a , r u g o s a , pallid a; sudores viscosi, gelidi; urina et excremen­ t a , inscio a rg ro to , abeuntia; lin g u a , dum po rrigitur, tremula. D e l i r i u m , com a et tendinum sunsultus adveniunt; pulsus, ulla vix antea turbatione adfed lu s, jam c eler, parvus et tenuis eva- d ' t , et p lu riu m hebdom adarum m o rbo viribus exhaustis, vel m o r s ipsa finem im p o n it, vel convalescentia am bigua, m orbo

ipsi p a r u m absimilis. D ecidunt revalescentis c a p illi, fument

p e d e s , cutis arescens, et absumta musculari carne, circa ossa

c o n t r a c t a , summae macerationis refert spectaculum. C-bi ingens

a p p e t itu s , m axim aque ideo - observanda m o d e ra tio , facillimus e n i m in m o r b u m relapsus, ex quo ut emergunt vix sperandum. S u b in d e etiam succedunt febris hecflica, a m e n tia, p ^rJy ses ar­ t u u m aliique universalis hujus corruptionis cffitflus, om nia absque speciali organi cujusdain sub ipso m o rb o adfedione.

'l

(12)

-•Mkmö'ra'bam d e in d e , nervös» prte c e fe riV s ic d i& a sy rh p to v / m ata m o r b i hujus a d m o d u m augere discrimeii. V aria »sta s u n t '

et cerebrum im prim is adfecfhim indicantia; p rim u m inter h » «

l o c u m occupat d e lir iu m , raro f u r i b u n d u m , m ité saepius atque" n o d u r n u m . M eticulosus aeger, anim o d e m is s o , d e s p e r a t o , v e l •

circa om n ia indifferente; débiliter in te rd u m scurrilis et floccos

carpens, so m n o refqcillaute c a r e t ; d o rm ita n s vero m u tit c o n f u ­ se. Susurro et tinnitu a u riu m c ru c ia tu r , o c u 'i lucis im patientes rubent sicci, vigiliis deteriores redditi. A berran t o d o r et g u s : u s #

lingua tremit et vex instar ejulantis singultim em ittitur. Dolorfey

vagi et form icationes a n u s p e r e r r a n t , spasmi autem h y p o c h o n d r t i

obsident intestina Hæc cu m multis aliis ejusdem generis s y m p to -

m a tib u s, ab initio p a u r i o r » , leviora p e tq u e vices m utata , p e r i c u ­ lum imminens suspicandi nullam ansam praebent, ad finem a u ­ tem se c u n d æ , renias vel quartae septimanae« subito n u m e r u s e o ­ r u m crescit et gravitas; pulsu vix m u t a t o , d e liriu m co n tin e n tiu s e v a d it, subveniunt co m a et s o p o r , et c o n v e llu n tu r passim mii- sculares totius co poris fibras. His t a n d e m , ut et reliquo toro s y m p to m a tu m n e rv o so ru m a g m i n e , vel vita brevi d e s tru itu r, vel aeque ex ino p in ato et absq te crisi conspicua vel d e te rm i­ nata evanescentibus, in supra m e m o ra ta m m o r b u s abi* conva­ lescenti«!», tanto difficiliorem , quanto m a jo r fuerit h o r u m n u ­ merus et vehementia.

Hæc de Lentae nervosae quoad g r a d u m et du ration em di­

versitate sufficiant, a d feram n u n c i l l a s , quas ex c o m p licatio n e alio ru m m o r b o r u m patitur variationes. N u lla certe d a tu r m o r ­ bosa et localis o r g a n o i u m a d f e d i o , quae hujus febris colites n o n aliquando fuerit r t p e r t a ; quas vero om nes si e n u m e r a r e m , totam fere re liq u o ru m m o r h o i u n i a d g re d e rer c o n g e r i e m , q u o d et fine^ hujusce opellae cf meas vires longe e x c e d e re t, cascum--

que potius in d iv id u a liu m , qu«m specierum audiret d e sc rip d o .

ll L s igitur m o d o a ttin g am com plicationes , qpte specificam epi-

(13)

demi*-__ •f f

I I (t e m ia r u m fùndahtès diversitatem, febris riöstrae iîecursum sihi d i s s im ile m reddunt. Inter has G a s t r i c i sic d id i S t a t u s sive F e b r e s præ ceteris observandi, prîm um que inter illos Jocum justo s ib i vindicat status P i t u i t o s u s , qui JeUtiofi isri decursui et syni- p t o m a f i b u s mirioribus praecipue favere videtur, ac si omnem suc­ c o r u m sub febre pronatam acredinem mucus involveret, vel s u p e r f ic ie m m em b ran arum inffxinte irritabilium a quavis impres­ s i o n e d e fe n d e re t, tam rerum n oxiarum , quam m edicam inum.

Si igitur hic adsit s ta tu s , lingua sordibus obducitur albe­ s c e n ti b u s , glutinosis, firmiter adhaerentibus ; tenax os, nares f a u c e s q u e o b sid et nvueus aegroto valde m olestus, larga-que ejus­ d e m m ateriei per vom itum et diarrhoeam fiunt evacuationes; gusups fatuus in festat, foetet respiratio, ceterae etiam omnes e x c r e d o n e s velut et secretiones m uco exuberant; urina interdum, d i m i d i a m usque p a r t e m , in sedimentum abit gclatinosum , imo s a n g u in is fotte emissi spissum atque mucosum serum. Spontaneae h \jju s materiei evacuationes levant saepe, duntaxat ad te m p u s;, c å s u s etiam plnres o c c u rru n t, ubi v o m itio, vel alvi dejectio c o p i o s a , p er dies quosdam contiguos reveniens, critica fuerit

et sanitati cito revertenti praegressa. Diutius vero continuata?,

s u m m a m inducunt virium ja d u ra m et sym ptom a hujus fe bris

i n t e r perniciosissima num erandum efficiunt. Ad pulm ones in­

t e r d u m dejedta p itu ita , speciem piae se fert peripneumoniae, o rm ii tam en absente inii m m a tio u e, ptdius tunc oppressum *t r e s p ir a tio a n g in o s a , sputa vero ub errim a, cruda et levi exprom ­

p t a screatu. Fluores a lii, si vel aurea locum habuerint, vel

p r o n u s ad illas sit aeger e. g. coryzae, gonoirhoeae, haeinorrhoides mucosae et ceteri, aut superveniunt aut a u g en tu r; colica denique p itu ito sa subinde accedit., H tjtdionibus alvinis m uco maximam p a r t e m refertis levanda. Haec F*bris lentae nervosae cum pituitosa c o njûndtro ita frequens e s t , ut semper fere quaedam illius adsint

(14)

ve-vestigia, et s y n o a y t n i â m d en o m in a tio n u m istarum statuere c o m ­ plû tes a u d o r c s non dubitaverint s j.

Ve r m i n o s u s p ro c e d e n ti op tim e co n g ru it sta tu s, illius vel c aussa, vel e f f e d u s ; hujus v ero speciei r a r o inveniuntur tp id e - miae. G e n eratu r tu n c apud queiiiiibet m o r b o c o r r e p ’u m v e r­ m i u m a b u n d a n tia , nulla præter C onstitu tio n em t p i d t m i c a m p ia > sertte caussa : strpius vero solitarii illius o cc u rru n t c<isus, antea

n e m p e verminosi d u m nostra c o rrip iu n tu r febri. In a m bobus

a bundat p itu ita , decursusquc P i t u i t o s æ s im illim u s , s y m p to - m atibus exceptis nervosis vertnium caussa increscentibus et in o p i­

natas creantibus accessiones. Per alvum abeunt verm es vel

e o r u m m u ci immixtae re d u v iæ , et contenta intestin o ru m his

c o r r u p t a , colliquationem subinde in ducunt funestam. Apud in­

fantes praesertim lo cu m habet haec conjunrftio, et iisdem praeterea cognoscitur siguis, quibus m orbi verminosi vulgo distin g u u n tu r.

Bi l i o s a deinde fe b ris , soli»a licet m alignitate m o r b o s , qu i­ bus a c c e d it, p le ru m q u e a d a u g e n s , deeursum que e o r u m vel acu­ tissim um r e d d e n s , veiut iu Febri flava A m ericana et aliis, c u m Lenta tamen nervosa n o n n u m q u a m co m p licatu r. R e m i t t e n t e s sic diclæ A u t u m n a l e s vel B 11 i o s ar, charadterem febris nostrae subinde a d s u m u n t, aeque ac Leuræ nervosae epidemiis status i n ­ te r d u m adsciscitur B i l i o s u s , qui v e r o cu m P i t u i t o s o im ­

prim is simul conjundlus saepissime obvenit. T u m p r o diversis

hujus status g r a d ib u s , alia arque alia adsunt signa. Alae n a r iu m orisque vicinia flavedine c o n t a m i n a n t u r , ad alias etiam partes

superficiales in te rd u m extensa. Flavescunt sordes linguae, g u ­

stus am a ric a t, materies biliosa e r u d ia tu r , e v o m itu r, vel p er d iar­ r h o e a m a b it; c a rd ia lg ia , a n x ie ta s , s in g u ltu s , ponderis in reg io n e hepatis sensatio, p lu ra q u e gravia et periculosa atgrotum u rg e n t

s y m p to

(15)

s y m p to m a ta . Evacuationibus istis vel levatur febris, vel, si immodicae sint, consumuntur v irts, et in T y p h u m

putridum

ab it m orbus. Ex irritatione etiam exuberantis bilis acuitur de- « u rs u s , et febris inflammatori* falsam obtinet speciem, initio praesertim , imperitos facile ad debilitantia adhibenda medica* m in a sedufturain.

A l l a t i s hisce intime nedlitur complicatio cum S t a t u G a* s t r i c o proprie si d i d o , seu s a b u r r a primarum viarum. Htec vulgatissima, signis haud raro, indicatur, præcedentiura quem dam simul prodentibus statum: Lingua sordida, r u d u foetido et nauseoso, borborygmis atque torminibus intestinorum, ÜatuJentia- vomitione denique atque diarrhoea spontanea, quae a m b æ , ab initio inter levantia numerandae, haud impune cohi* bentur ; superveniunt enim cito tendinum subsultus, delirium, so p o r aliaque symptomata nervosa gravissima, Petechias etiam du m in hac febri sunt observatas, maximam partem huic statui • rig in e m suam debent t) . Generantur autem cruditates istas;

aut vitiis diaçræ ante, vel sub ipso morbo commissis; aut bili, p itu ita , et vermibus putredine corruptis et in in intestinis adhuc haerentibus; aut etiam praevalenti, et ab aliis caussis derivanda, systematis digestionis debilitate.

O m n e s h a c , unico nomine g a s t r i c a r u m cognitas, com­

p l i c a t i o n e s pergravi st ne p rê te r illas morbo tanto plus addunt periculi, quanto d'ffieilius vires, diuturno exhaustas m or­ b o , digestione tantopere destructa, restituuntur, et quod vis Jpi edi caminum interne adhibitorum nulla prorsus sit et minime . jp o d e r a n d a . Nunc enim remediorum largam dosin propinatam «ullus com itatur effetflus, alias licet sit e&cacissima, nunc ite­ ru m 0 -Kongl. Vett. Acad, Handl. 1767. p. 326 af B e r g i u s : Ora 1/laligne fläckfebrar oeb deras Gastriska beskalTenbet

(16)

j r a m parce ad h ib itu m /e t, jjiire q u o d d q m m edicam entum A inexspe- , d a t o p ro rsu s m o d o et vt {umenti, o p e ra tu r. V om itus sic et d ia rrh o e a nulla cohibenda arte e granis aliquot salis cujusdam n e u t r i , vel alius cujusvis m edicam enti m i u n t u r j et tQmin fere S tim u lan tiu m et R o b o ra n tiu m penu ftustra adh ib eres, nullus enim illis in vasa ly m p h atica p*tet a d itu s , et im m e d ia ta m eorum i(i nervos efficaciam sordes im pediunt.

Ju n g u n t u r hau d ita ra ro nosrrte Febri asffienicae indolis I n f l a m m a t i o n e s , latentes sarpè et non nisi ex e f l e d u e a r u m ,

vel cad av eru m perscrutatione cognitae. P u lm o n u m infer eas

‘fre q u e n tio r a ffe d io ; Indicatur vero ista p e d o r e oppresso et o b ­ tuse d o l e n t e , respirandi difficultate, sputis plus m in u sv e c o d i s et u b e r i b u s , p u ls u p a rv o , debili et irr e g u la r i, ailisq u e , p e d - p n c v m o n ia in quæ indicant signis > differentem vero ab i llo , quem antea d i x i , statu p itu ito so p e d u s im p rim is obsidente. C o n ti­ n u a tu r in te rd u m per to tu m m o r b u m hjcc p e r i p n e v m o n i a , lædun- tu rq u e vario m o d o p u lm o n e s , ex m o r b o enim s«.nati infirm os e t m u c o infestatos r e p o r t a n t , A sth m atici f i u n t , et Phthisici illi", q u ib u s est status S c r o p h u l o s u s , vel aiias in P h th isin p ro n u s .

A c c i d u n t etiam cetero ru m v i s c e r u m , ut et alio ru m o r g a ­ n o r u m I n f l a m m a t i o n e s ; inter h as v u lg a tio r , quae m em b ran as encep h ali in sid e t, ca u ssa fo rsa n delirii tfficacissim a. C o g n o ­ sc im u s de cetero has inflammationes ex laesis o r g a n o r u m affe- d o r u m f u n d i o n i b u s , aliisque inflam m ationum localium sig n is', quae heic enum erare no n patiu n tu r circumscriptae h u ju s opellas lim ite s . O m n e s v e r o , ut u n o dicam v e r b o , asth e n ic » su n t et d e c u r s u m febris nosrrae m ultifarie variantem et p r o t r a d u m recf- d u n t , Convalescentia denique ex his difficillim a, universali scil£ * cet et fcbrili h io rb o in c h r o n i c u m , u n u m prae ceteris brganoft a ffic ie n te m , abeunte. M u l t o vero f r e q u e n tiu s , d u m T y p h o n e r v o s o lento h u ju s m o d i a sso c ia n tu r in fla m m a tio n e s , charad e* / e m e j u s c i t i u s tardiusve in acutum mmtanf.

References

Related documents

The statistical evaluation of the experiments, with the gas source placed in the mid- dle of the testbed area, is summarised in Table 1 in terms of the average path length the

In addition, relevant literature was used to identify knowledge gaps to determine which regions may lack evidence of climate change factors and zoonotic disease emergence and includes

TO FABRIC MARKET SURVEY ORNAMENTATION FIT TESTING SWEING MARKER PLANNING SPREADING CUTTING TESTING OF FABRIC WAEVING OF FABRIC SOURCING OF. IRKAL SILK AND

Results- significant impacts of past precipitation change, especially extreme change belowground Acknowledgments • Global climate change is causing more extreme droughts, as well

[r]

• Federal status: USFS sensitive • Heritage ranks: G1/S1. • Global

ordinary regression which is used when the dependent (response) variable is a dichotomous variable (i. it takes only two values, which usually represent the occurrence

FEDERAL AID AND STATE HIGHWAYS IN SIX COUNTIES OF THE STATE OF COLORADO, TABULATED BY ROAD #s AND TYPES OF ROAD SURFACE, TOGETHER WITH LOGGED MILEAGE OF ALL TYPES OF ROADS IN THE