• No results found

Notionem peccati ad normam fidei christianae thetice explicatura dissertatio quam ... p. p. mag. Andreas Fredericus Beckman ... et Johannes Ström vestm. dalec. a sacris, comminister designatus in audit Gustav. die XXVI Februarii MDCCCLI. H. A. M. S. P. I.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Notionem peccati ad normam fidei christianae thetice explicatura dissertatio quam ... p. p. mag. Andreas Fredericus Beckman ... et Johannes Ström vestm. dalec. a sacris, comminister designatus in audit Gustav. die XXVI Februarii MDCCCLI. H. A. M. S. P. I."

Copied!
34
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

NOTIONEM PECCATI

7

AD NORMAM FIDEI CIIRISTIANÆ

TIIETICE EXPLICATURA DISSERTATIO

QUAM

EX SPEC IA LI SACRÆ REG IÆ M A JE S T A T IS G R A T IA E T V EN IA MAX. V EN . FA C U LT . T H E O L . U PS. P . P .

»

ac

. A N D R E A S T R E D E R I C D S B E C K M A N

S .S . T H E O L O G IÆ L I C E N T I A T E S , T H E O L O G IÆ A D JU N C T U S E T J O H A N N E S S T R Ö M V E S T S ! • D A L E C . A S A C R IS , C 0 3 IM IN IS T E R D E S IG N A T U S IN A U D IT . GUSTA V . D IE XX V I FE B R U A R II M DCCCLI n . A. M. s. p . I. U P S A L I Æ W A H L S T R Ö M & C.

£

(2)
(3)

E s s e et conspici in reru m n atu ra a tque mundo res p e r - p lu rim as, q uæ ejusmodi sint, u t cu m legibus e t justo n a - tu ræ ordini parum constare videantur, com munis est fuitque omnium fere populorum sententia a u t c e rte opinio *). N eque in vita atque conversatione hominum desiderari istiusmodi abnormem perversam que rationem prudentiores h a ru m reru m s c ru ta to r e s , etiam inter gentiles, sedulo an im ad v erteru n t* * ). Quin imo vitam hum anam his labibus ita conspersam atque m aculatam hab u e ru n t aliqui gentium sa pientiores, u t prope a p e rv e rs itate consummata abesse genus h u m a n u m effari haud dubitarent. Aut quorsum spectant praeclara illa S en ec æ : «A tqui si irasci sapiens debet tu rp ite r factis et concitari trista riq uo ob sc ele ra, nihil est aerumnosius sapiente. Omnis illi p e r iracundiam moerorem que vita transibit. Quod enim m om entum e r i t , quo non improbanda v id e a t? quoties p ro ­ cesserit domo, per sceleratos illi, avarosque et pro d ig o s, e t im pudente s et ob ista felices incedendum erit : n u sq u a m oculi ejus flectentur, u t non, quod indignentur, in v e n ia n t » ? — quorsum illud: « p lus com mittitur q u am quod possit coer­ citione sanari. C e rtatu r ingenti quodam nequitiae c e rta m i n e , . . . adeoque in publicum missa nequitia e s t , et in om niu m p ectoribus e v a lu it, u t innocentia non r a r a , sed nulla sit » ? * **) *) Cfr. P. F. S tu lir, Dio R eligions-S y s te m e d e r heidn. Völker des O rie n t, pp. 1 1

,

8 4 , 8 9 , 9 5 , 1 6 8 , 1 6 9 , 3 6 1 cet. e t ejusdem Die Rel. Syst. d. H ellenen etc. p. 2 4 .

**) Yidosis: P fannerus, Syst. Theol. gentil, pur. c. 9. §. 7. p. 2 59 sq. ***) L. A. S eneca: de Ira L. II Cc. 7, 8, 9 ; de Clomentia L. I c. 6. Cfr. C icero: Quæst. Tuscul. L. I I : c. 2 0 . L. III c. 1. L. IV c. 37.

(4)

N ubem testium reliquorum, qui ad s u n t, producere super­ sedem us venia lectoris, praesertim quum testimonia jam al­ lata satis sufficiant ad evincendum , perversitatem generis humani minime ethnicis fuisse ignotam, sed ja m ah illis cogitatione et quidem reflexo mentis judicio comprehensam. Neque hoc nobis mirum sit. Mentibus enim hom inum di­ vinitus inscripta est le x, q uæ forsitan n um quam ita ob- fuscari q u e a t, u t prorsus exstinguatur in illis æqui atquc iniqui discrimen *).

Hanc de p erv ersitate generis humani sententiam S a­ crae L itteræ christianorum abundo confirmant. Quin imo ex his cuique vere credenti facile probari pote st, genus h u ­ m anum re vera esse omni rectitudine animi m orumque plane destitutum. v.IIa vitç t^ s x h v a v , àjia ijxqsioo&rjGav sx i o n v noiw v xQ iJttO TT/ia; ax s G tiv é w ç é v o ç '* ) . Hoc tamen judicium non singulis tantummodo effatis S acra ru m Littera­

ru m de conditione hominis naturali subesse, sed sem per et ubique in his litteris sese offerre, scru tato r diligens haud facile negaverit. Idem denique et conscientia singulorum et experientia suæ communisque rei um hum an aru m conditionis modo tristissimo probatum facit.

Variis nominibus pro diversitate linguarum et rei æ s t i - mandee ratione adpellata fuit hæ c pravitas. Theologis no­ stris lingua utentibus latiali mos in valu it, u t eam plerum­ que quatenus moralitatis speciem p ræ se ferat s u b nomine peccati com prehendant, verbum illud g ræ c u m , sacris lit­ teris Novi Testamenti usitatissim um , å fiaqxia, sermone la­ tino ita reddentes. Vernacula autem lingua hanc denomina­ tionem nos reddim us verbo S y n d .

*) Itom. 2 : 1 4 ff.

(5)

Motionem igitur peccati ratione dogmatica explicare c ii- |aientes nil aliud molimur, quam u t conceptum illum pec­ cat:, quem sibi ex litteris sacris formaverit et fidei con­ fessionibus variis expre sserit ecclesia evangelico-luthera na, rite et vere ex principiis fidei hujus intelligamus. Praejudicio quidem fidei veritatem hujus fidei praesumim us, praeser­ tim in iis, q uæ gravioris momenti sint, seu in ipsis prin­ cipiis; ita tamen u t ad normam revelationis divinae eam con­ ferre num quam desinam us, quippe quum ejusmodi crisin postulent laudata ista principia. Quo autem certius nobis co n s tat, esse hanc fidem vere christianam , eo m in us dubi­ ta m us eam etiam christianam appellare. Unde propositum nostrum in hac dissertatione dogmatica id esse dici p o te s t, u t ex principiis conscientiae vere christianæ conceptum pec­ cati v ere christianum cogitando percipiamus et in notionis formam redigamus.

Notio vero peccati hoc potissimum modo explicari debe re videtur, ut prim um operam impendamus in ipsa ra ­ tione peccati propria quaerenda, seu in e o , quid sit in genere p e c c a tu m ? accurate definiendo; deinde vero quib us praecipue speciebus sese ex s e ra t pec ca tum , eruamus. Quibus denique positis p a te t via ad singulas peccati formas ju s te percipi­ endas. Q uum igitur ultimum istud momentum sit quasi appli­ catio notionis ad singulas peccati formas agnoscendas, e x tra limites hujus dissertationis positum est. — Religionis a u tem vere ch ristian æ hoc maxime proprium e s t , u t rationem sum m am e t su m m am rationis ex revelatione hauria t d iv in a , sacris christianorum litteris obsignata, rationi humanae id ta n tu m trib u e n s, u t possit haec veritatem divinitus patefactam vere agnoscere et agnitam sibi adpropriare. Theologus igitur sa­ cro hujus religionis vinculo obstrictus non pro s u m m a co­ gitationis norma principia adhibet ab s tra ctæ et a fidei v e r i

(6)

-talo alienae Cogitationis; sod in id maximo nititur, ut ex principiis revelationi illius propriis et genuinis m ateria m sibi propositam explicet atque dijudicet. Quod quidem serio et juste nemo conabitur, nisi principiis istis objectivis ita tenea­ tu r mens ejus subjectiva, ut illis rejectis desoletur haec. Ubi vero laudata illa ade t inter m entem divinam et hum anam relatio, minime srsQovoniaç vitio laborat m ens h u m a n a, quantumvis deovofiiaç beneficio et virtute gaudeat. Si enim

■O-sovofJia illa veiitas sit, u t nos credim us a tque confite­ mur, obedientia erga illam nos liberari et ad v eram axno- vofiiav promoveri ne philosophiae quidem addicti homines suo ju re negaverint. Quare de fidei Christianae dogmatibus disserentes videmur etiam pace philosophorum debere ex- su ­ prema sacro divinæ revelationis codice princ:pia disputationis quaerere. Quod praemonuisse j u v a b it, ne quis de proposito nostro e rra n s , a nobis id e x p o s tu le t, quod praestare neque possumus neque in animo habuim us.

At vero quum ip^a principia non in aprico posita su n t, sed plerumque sub reru m propositarum involucris la tent, in illis principiis eruendis- operam et stu dium proxim e col— locemus, necesse est.

Quod quidem in quaestione proxim e instituenda de pro­ pria peccati ratione non minime valet. C e rt a m , praecisam atque accuratam definitionem peccati nuspiain in Sacris Lit­ teris invenies. Rem ipsam ta m vividis depingunt coloribus SS. LL. ut neminem, devoto animo in q u ire n tem , vera a t - quo ad vitam formandam a b u n d e sufificiente peccati cogni­ tione defraudent. Unde quoque conscientiae hominis vere christiani plerumque et in praecipuis certe reb u s facile est dijudicatu, quid in conversatione hum ana speciem peccati prae se fe ra t, quid non. Ejusmudi vero practica, q uam vo­ cant cognitio, minime locum habere posset, n is i, divino spi—

(7)

ritus in stin cta per v e r b u m d ivinum opérante im pressa es­ set menti fidelium certa q u æ d a m idea generalis peccati, q u æ , quamvis nondum distinctis percepta notionibus, ta m e n ea gaudeat vi atque perspicuitate, u t aptum red d at hominem ad distinguendum et d isc ern e n d u m , quæ nam vitae humanae phenomena indolem prodant peccati, quae non. Rationem igitur peccati inquirentes hanc animi fidelis ideam divinitus enatam cogitando p ercipiam us, necesse est. Quod si nobis feliciter su c c e sse rit, orietur nobis ejusmodi generalis peccati notio, cui om nia, q uæ in SS. LL. et in judicio fidelium sub nomine peccati veniunt, phenom ena sine vi et subreptiono possint subordinari.

Ideam illam peccati conscientiae Christianae insitam cogitantibus prim a e t quasi fundamentalis nobis haec occurrit determ inatio, esse peccatu m aliquid p er se divinæ volu ntati pro rsu s contrarium ideoque Deo perosum atque d etestandum . — Quod p eccatum omnino a Deo im p ro b a tu r, d a m n a t u r , odio h ab e tu r, id qu id em ita clarum est a tq u e persp ic u u m , ut de­ m onstratione plane non egeat. Non solum singulis sa craru m lit te r a r u m effutis com probatur talis peccati aestimatio*), sed q u o rs u m in iis litteris oculos injeceris ubique ipsa o c c u rrit, e t ia m ubi non expressis legitur verbis. E st enim v e r b u m d ivinum rev elatu m ab initio u sque ad finem judic ium Dei s e v e r u m de peccato , quam vis solum hoc non sit. At vero non aeque dilucide a p p a re t, laudatam istam determinationem esse rationem peccati m axim e propriam cl fundam entalem , seu id, q uo peccatu m u t peccatum constitu itu r, proponere. Videa­ m u s igitur n u m adsit in conscientia hominis christiani d e­ te rm in atio peccati, q uæ ju re potiori hunc sibi vindicet di­ gnitate m .

(8)

Dtiæ heic m axim e in quæstionem veniunt sententîæ , una osse peccatum proprie quod contra n a tu ra m commit­ t a t u r , altera esse peccatum quod a lege Dei abhorreat.

Quod adtinet ad primam illam determ inatione m , facile a p p a r e t , eam minime ch a racterem peccati proprium secun­ d u m mentem fidelium exprimere. Sive enim sub nomine naturae leges illas intelligamus, quibus r e s rationis u s u de­ stitutae reg u n tu r, sive ipsam quoque rationem entium finitorum sui consciam, quatenus ipsa revelationis beneficio destituta cogitetur, hoc nomine includam us, ad m anum est conscien­ tiam christianam in dijudicando, quid sit peccatum', minime id potissimum quaerere a u t spectare num n a tu ræ convenien­ te r factum sit. E contrario id menti fideli pro certo con­ s t a t , naturam ducem deserere n u n c p eccatum es se, nunc vero non esse. Quid enim et n a t u ræ humanae e t rationi convenientius esse potest, quam pare ntes a m a r e , honore pro­ sequi etc.? et tamen peccatum esse potest hoc fac ere, ubi ju b e m u r odisse pare ntes Christi caussa et parentes d e s e r e r e , u t eum solum sequamur. Quin imo vid e tu r interdum n a­ t u r a talia svadere, q u æ ex judicio m entis v ere christianæ pro peccatis sine dubio habenda sint. P e r omnem enim n a t u ra m ea lex valere videtur, u t quisque proxim e sibi ipsi provideat. Quod tamen lege divinitus patefacta vetitum e s t, quippe quia hac lege ju b e m u r alios æque ac nos ipsos am are. Quamvis igitur lucem cjuandam in terd u m adhibere possint leges naturæ ad dijudicandum quid sit pec ca tu m , tamen ipsam rationem peccati m axim e propriam et generalem ex convenientia vel disconvenientia cum illis fru stra quærim us.

Alitor sine dubio res sese h abet cum altera illa de­ term in atione, esse nimirum peccatu m i d , quod contra le­ gem sit divinam, sev ab hac lege abhorreat. F u i t h æ c d e­

(9)

finitio a temporibus usque Apostolorum usitata*) ad ratio­ nem peccati propriam exprim endam . Apud plerosque ec cle - siæ noslræ doctores adhibitam eam invenimus verbis ali­ quantum va ria tis, sensu parum mutato. Neque nos auctori­ ta te ejus vel minimum derogare cu pim us, modo quid sit l e x ? recte intclligatur atque definiatur. Quod vero minime fit, si litteram legis ta n tu m respiciamus, spiritum ejus p a ru m animadvertentes. Spiritus autem legis non alius e s t, ac ipse sp iritu s Dei, Deus ipse, qui voluntatem suam p er le­ gem promulgavit atque promulgabit. Ex quibus efficitur legem nihil aliud esse ac voluntatem Dei certis decretis e x ­ pressam . Attamen inter omnes constat, legi tu nc prim um v e r a m p ræ sta ri obedientiam , ubi voluntatem jubentis in o b - ediendo probe respicit ille, qui lege tenetur. Neque con­ scientia Christiana quid pro peccato habet nude ob discre­ p an tia m a littera legis, sed quia spiritui legis h. e. volun­ ta ti divinae sit contrarium. Quin imo si singula legis prae­ ce p ta s p e c ta m u s , anim um ab universa lege et spiritu legis a b s t r a h e n t e s , non sine specie quadam veritatis dici potest, in te rd u m « n e c e s s e-cs s e , ut in minutis rebus injusto a g a n t, q u i in magnis justitia m s erv a re velint.» Unde hoc prim um p a t e t , ipsum principium essendi legis, i . e . voluntatem D ei, e s se respiciendum, si accuratam inde h au rire velim us p ec ­ c a ti notionem.

P ræ tere a ex verbis Apostoli laudatis nondum colligere licet in animo ejus vere fuisse iis verbis definire pe c ca tu m , a u t statu ero dislegalitatem esse v eram et peculiarem peccati ra tionem. Aliud enim sane est dicere peccatum esso disle- gatlitatem, aliud dicere dislegalitatem constitu ere ipsam ratio­ n e m peccati peculiarem. Potest enim aliquis factum c o g

i-*) 1 .loh. 3 : 4 . Tttcç à noiiov itjv t i f u t ç T i w , y.ta ry v a v o fu m t r,o>ity' y.cct rj a^icc^nct t o n y y a v o u n t.

(10)

tando sibi repraesentare legi, q uam nos divinitus pate­ factam habem us, contrarium , et tam en hoc ita f a c e re , ut vere dicendum s it , eum peccati v e r a m cognitionem minimo h ab e re, quamvis anomian agnoverit. P riu s enim q u a m ag­ n o v erit, hoc ipsum factum , eo quod legi contrarium sit, voluntati quoque divinæ contrarium es se, ipsam peccati ra­ tionem in isto facto non perspexit. Ubi enim lex moralis ex avtonomia tantummodo rationis h u m a n æ d educitur, ut facere conatus est ex. gr. celeberrimus K ant*), ibi non nisi alio prorsus s e n s u , ac vere christiano, peccati mentionem fieri potest. Unde necesse habuit Apostolus Johannes alio loco monere n a tia v a ô ixia v esse «/rorçrtay (4 Job. 5 : 47). Quibus verbis satis an n u itu r quiddam ulterius deb ere no­ tioni ctdixiag a d d i , u t efficiatur notio p ec ca ti, nim irum ipsum illud, quod sit voluntati div in æ contrarium. Quare etiam tenem us, gentiles, quam vis justitiam atque injustitiam discernere quodammodo possent, et v i t i a , s c ele ra, p r æ v a r i c a - tiones' contra legem moralem, qu am sibi cordi inscriptam haberent, peccata nominarent, tamen minime v eram peccati rationem cognovisse. Q uam eo minus discernere p o tu e ru n t, quo obscurior fuit eorum intellectus in Deo vero agnoscendo. Quae cum ita sint, facile concesseris definitionem illam peccati, quod sit aberratio a lege divina rationem quidem peccati maxime propriam non ex p rim e re , sed ta m en probo intellectam minime cum nostra sententia p u g n a re , sua sponte vero nos ad banc ducere. Nequo nova e t inaudita nostra est rationis peccati determinatio. Libri enim ecclesiae n o

-*) Ncque celeberrim us Rothe hac -culpa prorsus carere nobis vi­ d etu r, quippe quia notionem peccati ex principiis nude m oralibus con­ stitu i posso o p in atu r; quam vis etiam vir lau d atu s tandem in fine ex­ plicationis verum peccati rationem agnovisse videatur. Cfr R. R othe, Theol. Eth. R. 2. p. ITO etc.

(11)

stræ symbolici eam h a b e n t, si non iisdem verbis, tamen ita , u t e o s auctores sentontiæ nostræ adpellare haud v e r e ­ mur. Q uod facile nobis la rg ietu r, quicunque Conf. Aug. P. I. a rt. 'I I animo attento perlegerit. Ibi enim docetur vitium originis vere esse « p e c c a tu m , dam nans et afferens nunc q u o q u e æ ternam mortem h is, qui non re n a sc u n tu r» etc. In verbis vero proxime antecedentibus jam exposuerunt confessores discrepantiam hujus vitii a lege divina. Si igi­ t u r hæc discrepantia satis accurate ex . eorum judicio ratio­ nem peccati exprimeret, opus non habuissent addere hoc vitium esse p e c c a tu m , dam nans e t afferens æ tern am mortem. L a u ­ d a ta m quoque illam doctorum ecclesiæ nostræ definitionem, quod sit peccatu m dislegalitas, nostram revera continere, certe ad ea m facile reduci, facile elucebit dummodo definitiones, q u a s a d h i b u e r u n t, legis ju ste observemus. Plerique enim eo ru m a u t u m a n t , per legem intelligi debere « æ tern a m et im m utabilem Dei sapientiam ac ju d iciu m de h is, q u æ c r e a - turae rationali, qua tolis e s t , conveniunt a u t disconveniunt, conjunctum cum voluntate u t ea fiant vel non fiant.» E x q u ib u s facile colligitur eos dislegalitatcm loquentes revera ingratitudinem coram Deo cogitasse. Nobis quoque favet h æ c admonitio lluddei: «U t autem eo rectius leges istas cognosca m us, n u m q u a m non ad illud Apostoli, quod o po/xog nvei'iiciTixoç s i t , Rom. VII: 14 attendendum est. Hinc enirn intelligimus, quod non externum salte m ob se q u iu m , sed plenissimam perfectissimam que omnium m otuum inter­ n o r u m omnium que cogitationum cordis mulloque adeo magis (licitorum factorumque cum voluntate num inis sanctissim a eo n j'o rm ita tem req u iran t; cfr. Matth. V, £ 9 sq. Atque ea dcimum ratione, quid peccatum s i t ? condocebimur.»*) P r o j

(12)

su s autem nobiscum facit Melanehton, quippe qui diserte dicit «proprium in peccati ratione esse reatum coram Dee, sev iram Dei » *).

Attamen hoc probo observatu m volumus esse id pec­ cato proprium quod sit p e r se et im m ediate divinæ volun­ tati contrarium Deoque perosum. Facilo enim concedimus posse et alias res Deo displicere; at non per se et imme­ ditate Deo displicent. Quaecumque enim Deo ingrata sunt, si conscientiam quaeris christianam , a u t peccata sunt aut peccato contaminata. — Quam sententiam itidem non sin­ gula solum Scripturae Sacrae effata sed t o t a , quae in ipsa v a le t, rerum œstim andarum ratio confirmat. Unde haud— quaquam dubitamus cum Gerhardo nostro facere dicentc: «quicquid Deus et sancti oderunt illud est peccatu m — et sancti nihil debent odisse praeterquam solum peccatum », modo liceat nobis verba ejus ita [interpretari, u t sit haec eorum sententia: omnia quaecumque per se voluntati divinae adversentu r ideoque Deo displiceant rationem hab ere peccati, e t nihil nomine peccati ju re v en ire, quod non per se Deo repugnet eique odio sit.

Quod si hoc v e ru m e s t , necessario sequitur nullum peccato locum esse in Deo, neque in eis, q uæ a voluntate Dei totam existendi et agendi rationem hahent. Quod si aliter res esset, sibi ipsa repugnaret odioque esset voluntas d i­ vina; id quod cum idea mentis religiosae, ne dicam christianae, de Deo prorsus non constare potest. Q uare etiam illi omnes, qui existentiam peccati caussalitati divinae adserib ere volu­ erunt id facere potu erunt ea tantum conditione, u t aut ju-^ stam peccati rationem a u t veram divinae voluntatis indolem ignorarent vel capere non possent **). In eo igitur solo

*) LL. Thcoll. Viteb. 1 5 7 7 , p. 1 0 2 ofr. p. 105.

(13)

quod non D eus e s t , si quid ejusmodi sit, peccatum o x i- ste re p o te st, et in eo quidem non quatenus a voluntate div in a ratio eju s, sit mediate sit im mediate, determ ine­

tu r, sed qu aten u s a voluntate illa non determinetur. E x ­ in de p a l e t, nullum prorsus locum esse peccato, si a u t omnia e x D eo, quasi e x fonte riv u lu s, prom anent, a u t sit uni­ v e r s i t a s reru m nihil nisi dialectica Dei ipsius explicatio, au t cogitetur m undus sive existe re sive progredi sesequejexplicare a ratione et voluntate divina omnino et absolute in d e p e n - d ens. Ratio igitur peccati propria neque cum Emanatismo', n e q u e cum Panthoismo neque cum Dualismo constare potest, sed tantummodo cum illa re r u m univ ersarum contemplan­ d a r u m ratione, q uæ univ ersitatem rerum admittit a Deo peni­ tu s d iv e rs a m , ab eo autem procreatam atque dependentem. In hac c e r te univ ersitate re ru m cre ata ru m cogitari po­ t e s t existere peccatum. Quod tamen ne hic quidem cogi­ t a r i potest, si u n ive rsa m cre a tu ram eo modo semel creando p e rfe c e rit D eus, u t prorsus nulla cra tu ræ data sit potestas e t occasio se ipsam evolvendi et explicandi; neque si per d iv in a m voluntatem absolute determ inetur ista explicatio, ubi a d s i t ; neque s i, spontaneitate q uadam rebus creatis insita, le g ib u s tamen semel datis ita subjectae sint r e s , u t ab illis le g i b u s plane non possint aberrare. Ubi enim hæ rationes v a l e n t , omnia a u t in voluntate divina prorsus quiescunt aut <ejuis necessitate coacta agunt vel aguntur. Quicquid igitur sulb his conditionibus fit, ex divina fit voluntate, ideoquo rafiione peccati, q uam concepit mens Christiana, omnino v a

-n e q u e R othium , veteres u t taceam , hoc judicio eximi posse, satis, ni fallimur, dilucide ostendit J. M iillerus in praestanti suo libro do p e c c a to , ad quem liceat nobis lecto rem , qui uberiorem hujus rei disp u tatio n em d esid erat, ablegaro [D ie christl. L ehre v.- d er S ü n d e , dairgestellt v. Julius M üller 3 aufl.].

(14)

cat. Quæ cum itu sint facile p a t e t , peccatum existere non p o sse , nisi in c re a tu ra , cujus su m m a quidem lex sit divina v o luntas, cui tamen fecerit D eus, omnium creator, liberum illud arbitrium in eligendo a u t quod sit voluntati d ivinæ con­ form e, aut contrarium. Peccatum igitur e t liberum illud arbitrium se invicem ita supponunt, ut alterius notionem sine notione alterius cogitaro non possimus. Ubi enim liberum in eligendo arbitrium creaturae cogito ibi possibilitatem co­ gito offendendi placita voluntatis divinae; ubi vero ejusmodi offensionem cogito ibi, si rem vere cogito, liberum in eli­ gendo arbitrium cogitem, necesse est.

Quamvis neque cogitando efficere neque sensib us p e r - cipero possimus quod sit ejusmodi a r b it riu m , q u u m sensi­ b u s prorsus non sit subjectum et cogitatio reflexa suspensa haereat inter determinismum et indeterminism um; ta m en e x - perientiå fidei speculative, judicio conscientiae religiosae et moralis, oraculis denique divinis*) satis evincim ur, voluntati finitae competere ejusmodi vim, datis certis q u ibusda m con­ ditionibus, se determinandi pro vel co n tra, caussis cogentibus e t finalibus vel remotis a u t neglectis. Quæ facultas quan­ tu m vis a d u m b re tu r in spontaneitate quadam creaturae irratio­ nalis, tamen revera et proprie non nisi in c re a tu ra ratio­ nali eademque volenti h. e. personali adest. Quod si quis hoc in dubio poneret, et animali b ruto c e rta m quandam adjudicaret eligendi facultatem, ta m en nemini forsitan in m entem venerit serio a d s e re re , animali quoquo com petere electionem inter obediendum et non obediendum voluntati divinæ. Brutis enim voluntas divina non nisi sub specie instinctus naturalis a d e s t, quem ubique sequuntur, ejus vinculo indesi­ n en ter adstricta. Quod ubi faciu nt, voluntati divinæ s e m -*) Ilom. 1 : 3 2 . Hebr. G: 4 ; 1 0 : 2 6 . — ” Video m e lio ra 'p ro - b o q u e , deteriora sequor.”

(15)

p r r o b tem p eran t, quamvis conscientia sui voluntatisquc d i - vinæ plano destituta. P e r necessitatem igitur illam, cui le­ ges naturae creaturam irrationalem obnoxiam tenent, nil divinæ voluntati contrarium em ergere potest. A t, dicis, quaecum- que casu a u t fortuito eveniunt, quum præ tcr voluntatem Dei fiant, ea certe etiam contra voluntatem Dei esse pos­ sunt. IIoc' sine dubio concedendum esset, si modo qua sufliciente ratione effici posset, dari in rerum natura ca­ sum fortuitum. Etiamsi \ ero obiter judicanti videantur quaedam per n atu ra m evenire fortuita, tamen accuratius inspicienti sarpe leges sese produnt c ertae , quibus continentur casus; et ratio reflexa fias suspicatur leges, etiam ubi oculis mentis sese surripiunt. Quam quoque opinionem suam facit mens christiana, nihil autum ans posse praeter voluntatem divinam accidere, nisi quod voluntati creaturae sibi conscientis ori­ ginem debet. E x quibus denique colligit, peccatum non nisi in creatu ra personali et per liberum ejus arbitrium existe re posse.

Ilis tandem agnitis uberiorem et pleniorem nobis licet peccati definitionem proferre, nimirum esse peccatum quid­ q u id a libera creaturæ personalis voluntate proficiscens Deo displiceat, odioque ejus atque judicio obnoxium sit.

«Sed quia» in hac definitione «tantum fit mentio rela­ tionis, scilicet re a tu s, quaerit mens etiam id, propter quod homo reus est.» Formalis tantummodo e s t , quam hactenus p r o d u x im u s, determinatio. Id tamen commodi habet, ut sa­ lis perspicue doceat, ubi quaerenda sit cognitio peccati rea­ lis , e t quaenam nobis ingredienda sit via ad realem, quam d i c u n t , potius vero subjectivam definitionem peccati expli­ candam . Videamus enim, si fieri potest, queenam sit con­ ditio creaturae rationa'is, quae Deo sit necessario impro­ b a n d a , vel, quod idem e s t, quibus praecipuis modis c r e a

(16)

-u

t u r a personalis Deo displicere possit, llo c vero non nisi e x voluntate ipsa divina circa creatu ras cognosci posse in aprico est. Id enim quod Deus ipse v u lt, hoc ei placeie u t sit atque fiat, nemo dubitaverit. Illud vero q u o d , aut ab boc, quod Deus v u lt, deficiat, au t ei prorsus contrarium s i t , Deo displicere, exinde necessario sequitur. Unde pa­ t e t , divinam voluntatem circa c re atu ra s continere non solum ordinem boni atque virtutis, sed etiam ordinem mali atque peccati. Valet hic quoque praeclare illud effatum, esse ve­ ritatem indicem sui et falsi.

At verem ur ne quaedam sint in hac nostra adsertione, q uæ valde offendant. Et primo quid em si, u t jam ab an­ tiquioribus temporibus invaluit r a ti o , peccatu m in creatu ra sit non nisi ataxia, defectus ab ordine legitimo, ineptum fere videtur ordinem ipsius peccati quaerere. Deinde forsi­ tan cuidam impium prope v id e atu r subjectivum notionis peccati momentum ex ipsa voluntatis divinae ratione velle d e d ecere , cum hoc modo in Deo videam ur quasi fontem peccati proprium quaerere.

Quod igitur attinet a d eorum sen ten tiam , qui pecca­ tu m nihil esse nisi m e ram ataxia n et privationem a u tu m are videntur, hæc sententia cum nostra minime pugnat modo utraque rccte intelligatur a tq u e explicetur. Concedimus- qui­ dem peccatum per se e t a b s tra ctiv e , u t dicunt, s u m t u m nihil esse aliud, ac privationem et ataxian. Imo vero ita s u m tum peccatum nihil p ro rsu s est sed æquo ex oculis co­ gitationis et imaginationis evanescit. Realitatem enim tu n c prim um habet peccatum ubi cu m vita creaturae personalis quasi concretum exsistit. E tiam ita com parato nomen e t nota ataxias peccato merito im ponuntur. E st enim peccatu m u b iq u e carentia ordinis vere divini. Minime vero est m era ataxia. H a u d q u a q u am enim casu ta n tu m et fortuito procedit. S u u m

(17)

habet o iclinem, suas leges quibus continetur ct se cundum quas efficaciam suam exserit. Quod jam ex dictis S acræ S crip tu ræ de origine ct progressu peccati suspicari licet. Quo enim jure diceretur i l l u d : . « « * tj emd-Vfita avXkaßovaa n xzei à[iixQziuv (Jac. 'I : 15) nisi h ab e re t peccatum suas leges q u ib u s sit o b noxium ? Sed h æ c aliquanto uberius in oratione sequenti exponentur.

A ltera vero illa objectio m agnum sane pondus h a b e ­ r e t , si, omni exceptione exclusa, vale ret regula illa, nullam in intellectu Dei cogitari posse a u t debere notionem quae non e a d e m realitatem involvat ejus r e i , cujus est notio. Quod ~ ta m en jure negatu r. Concedimus quidem notionem rei ju ste conceptam involvere possibilitatem rei; sed a pos­ sibilitate ad realitatem non valet consequentia. Immo vero possibilitas a bstracta realitatem ex c lu d it, quam vis ju re dicatur realitas possibilitatem involvere. N eq u e nostra sententia eorum la befactatur opinione, qui intelligentiam Dei accipiunt nil aliud esse ac sui conscientiam. Q uæ opinio, ni fallimur, a u t in pantheism uni a u t in dualism um evadat, necesse e s t , ct m e ru m videtur præju diciu m esse rationis abstractæ . Si menti divinæ prorsus abesset notio peccati an teq u a m existere t, quo modo potu is set Deus ante sæcula de miseria per p eccatum i n tro d u c ta medenda consilium in ire , quo modo potuisset lege s u a ab œterno d e peccato judicium f e r r e * ) ? Religio Christiana aeque v eta t p ec ca tu m Deo im provisum et p r æ te r opinionem exs titisse c r e d e r e , atque existentiam peccati voluntati divinæ tr ib u e re . Possibilitatem au tem peccati non tantum praevidit, sed etiam voluit D eu s, siquidem c re a tu ram voluit libero prae­ dita m arbitrio , u t ja m s u p ra ostensum est, — P ræ te r e a q uum sit hæ c ratio peccati p ro p ria, u t voluntati divinæ a d v e r s e

(18)

tu r a b raq u e dam netur, facile ap p a re t momentum subjecti­ vu m notionis peccati sev principium peccati reale inveniri non posse, nisi voluntatem Dei et per se et circa cre aturam rationalem respiciamus. Ilac igitur voluntate contemplanda atque pro modulo virium percipienda ad realem veniemus cognitionem peccati m o d o ru m q u e, q u ibus praecipue sese e x ­ serere possit peccatum.

Voluntatem Dei conscientia Christiana duobus m a xim e actibus revelatam perspic it, opere nim irum creandi et opere providendi creatis. Quae duo opera ita maxime distingvuntur u t omnipotens divina voluntas in illo prorsus sola operetu r, in hoc vero libertati creaturae cam pum aperit vim e t effi­ caciam suam exercendi, ita tamen u t universam reru m evo­ lutionem sapienter atque omnipotenter g u b ern e t Deus ad fin e m , quem ipso actu creandi universitati reru m proposuerit. Unde patet per creationem nihil effici posse, quod non voluntati divinæ perfecte congruit; providentiam vero a d m itte re , u t quaedam fieri possint, quæ huic voluntati sint contraria. N eutrum vero horum operum rationi humanae sibi relictae satis illucescunt. Alterum enim conscientia hum ana plane ignoraret, alterum certe paru m intelligeret, nisi factis addidisset divina provi­ dentia lumen verbi revelati, in cujus luce conscientiae licet veritatem Dei per n a tu ra m atque historiam agnoscere et sibi quasi appropriare. Hac tandem v e r ita te collustrata et quasi e nutrita mens hum ana voluntatem divinam e t finem, quem sibi in rebus creandis e t gubernandis proposuerit D e u s, intelligere quodammodo valet.

Quando de voluntate Dei lo q u im u r, eo jam indicavi­ m u s , nos Deum intelligentem cogitare. Voluntas enim i n - telligentiae luce ca ren s, rev e ra non e s t voluntas, sed caecus ille m otu s animi, quem sensualem vocant appetitum. Hanc in Deo cogitare naturalis jam ratio, multo vero magis

(19)

reli-gio Christiana votat. Proinde Deum vere volentem cogitare non possiumus nisi eundem sui conscium cogitemus. Quare' Deum S p iri tu m esse confitemur [Joh. 4 : 2 4 ; 2 Cor. 3 : 4 7] e t quidenn personalem; q uum hæ c ipsa sit personalitatis no­ tio, quodl sit identitas sui conscicntiæ et voluntatis.

At vero Deus s u m m u m , quin imo absolutum est bo­ n u m , q u o d quidem nos cogitare non possumus nisi ita , ut idem absolu te veru m atque pulcbrum habeamus. IIoc axi­ oma est fidei, quod ex verbo divino acceptu m [Ps. 100: 5. Ps. 135:: 3. Matth. 4 9 : 47. Ps. 7 3 : 2 5 . 4 Joh. 5 : 2 0 . Cantic. C antic.], experientia comprobatum habet conscientia christiana. S u m m u m vero bonum minime esset, si alteri deberet a u t quod sit omnino au t quid sit. E t igitur es­ sentiam et essentiae qualitatem sibi soli debet. Unde non potest fid es, quin aseitatem Deo t r ib u a t, attrib u tu m quod

œ tern ita tem quoque involvit. Si enim semel ex stiterit a s e , cogitandus est ante fuisse, quam e s s et, quod est ab surdum .

D e u m , qua spiritus sit personalis, sui conscium esse di­ ximus. I p s e vero est absolutum bonum. Sui igitur conscius q u u m s it D eu s, boni quoque absoluti conscius est. Unde absolute sapiens est dic endus, nomine sapientiae theoretica h u ju s v e rb i significatione sumto [Horn. 4 6 : 2 7 ; (4 Tim. 4: 4 7. Judas 25). Joh. 4 2 : 4 3. Rom. 4 4: 33].

At si Deus sum m i boni conscius idem non v e llet, minim e absolu tu m esset bonum ; quippe q uum bonum a b ­ so lutum nolendo, bono adversaretur. Unde si bonum a b ­ solutum e s t, cogitari non potest quin bonum absolutum v e ­ lit absolute. D eus igitur sanctus est cogitandus, immo vero p e r se sa n ctu s et absolute sa n ctu s, quod totae Sacrae Scri­ pturae e t singula in illis loca innum m era te s ta n tu r [L e v . 1 1 : 4 4 . Jos. 2 4 : 4 9. 4 Sam. 2 : 2. Es. 6 : 3. Joh.

(20)

ITf. I I . Apocal. 15: 4; C: 1 ()]. Absolutum vero bonum v o le n s, sev quod idem est affirmans, se ipsum affirmat D eus. Unde se ipsum absolute affirmans cogitandus est D e u s , sev sui absolute studiosus [Es. 4 2 : 3 8 ; 4 8 : I I], Q uod igitur sui stu dium ta n tu m ab e st ut sanctitati ad v e r­ s e t u r , ut nihil sit nisi ipsa sanctitas Dei.

At vero his etiam omnibus cognitis agnitisque p a r u m scim us quid Deus sit. Q u æ rit necessario mens quid sit illud bonum, quod est. D e u s, quod sapit D eu s , quod v u lt Deus. Respondet Verbum div in um per Apostolum s u u m :

o n o &soç ayant] sGnv [ 1 Job. 4 : 8], Bonum igitur illud quod est D eu s, quod sapit D e u s , quod vult D e u s , dilectio e s t, amor est. Deunme igitur novimus audiendo, quod sit ipse amor sev dilectio? F o rsitan noverimus, ^dyantjrotj uyanoo[.i£V aX lrjlovç, ô n tj ayant] sx rov -Usov sGnv x a i nag ô ay anon' sx rov Usov ysysvvtjrai, x a i yivuxfxst row ■9-sov. '0 fit] ayancov ovx syvoo rov -9-sov [1 Job. 4 : 7, 8 ] . F r u s t ra igitur conabimur ipsam peculiarem amoris ratio n em verbis ita ex p rim ere, u t non ex p e rtis satis diluceat q u i d p e r s e sit. Ut enim amor ipsum principium est ab s o lu tu m , i t a nullis perfecte comprehendi potest notionibus, sed a se ipso com prehenditur solo. Quare non nisi spiritus Dei a m o re m absolutum sapit [1 Cor. 2 : 1 0 , 1 1 . 1 Cor. 8 : 3]. H æ c ig itur Dei sapientia in sacris libris p er spiritum Dei m en­ tibus fidelium patefacta [1 Cor. 1 1 : 0, 7 ] , reclusa tameni e t abscondita manet unicuique, qui nondum diligendo dile­ ctionem cognoverit.

Quicumque vero hac g a u d e t experientia perbene no­ v i t , eam esse amoris indolem, u t non sua q u æ r a t , non suco s tu d e a t commodo [1 Cor. 1 2 : 5 ] , sed e contrario se s u a — q u e alteri ad bene ei faciendum communicare indesinentem cupiat. Unde facile colligitur am ore m , ubicum que exsti—

(21)

t e ri t, relationem suppone re am antis atque am ati, neque cum unitate, si eadem sit solitas a b s tra c t a , constare posse. N e­ que canscienlia vere chrisliana , quae D eum u t dilectionem h a b e t , e u m in se et p e r se eo modo u num es se , u t id em absoluce solivagus s i t , u m q u a m cogitavit, sed absolu tam illam u n ita te m credidit pluralitatem e t relationem q u an d a m continere. Quod q uam vis d u ru m s i t , ta m en cogitandum est, si v eru m cogitare velimus. Amor en im , qui nude am o r sui est, nullus e s t am or, sed am or perversus. S tu d iu m ig itu r illud s u i , quod Deo maxim e propriu m e s t , donec e u m a b s t r a i t e s u b specie boni absoluti cogitam us, in Deo, q u a t e ­ n u s amor est, necessario in stu dium alteriu s evadit. Unde si arr.or ab solutus essentiam e t energeiam Dei absolutam co nstituit, fieri non p o te s t, quin amando Deus modo absoluto am atu m a se a m a n te d istin x erit, quoniam sine ista d i r e m - tio n e v e ru s ne dicam absolu tu s am or esse non possit. Q u u m v e r o Deus essentialiter sa nctus sit, cogitari nequit, eu m in a m an c o non p roxim e et absolute velle bonum absolutum. E rg o fieri non p o te s t, quin D eus, amando distingvens a se a m a t u m , ab s o lu tu m bonum voluerit amoris objectum con­ stituere. A bsolutum vero bonum e s t ipsa dilectio, q uæ D e u s est. Id igitur, quod absolute sibi objectum am oris p o n it D eu s, ipse Deus e s t , neque aliud est atque ipse D e u s , a m a n s dilectione absoluta [stxoovj ctnavyaöiict rtjç âoÇyç, XccçccxrtiQ ttjç vnodmGecoç. Hebr. 1]. Quam ob re m p r i n - cipiialiter a m an s e t a m atu s absolute idem s u n t u nitate e s­ se n tiæ i. e. am oris absoluti. E t ta m en hoc modo est in DeU abus alium invicem absolute amans. Exsistit igitur in Deo relatio quasdam duorum se invicem am an tiu m , vi­ delice t amoris principialis et amoris, sit verbo venia, p r in c i - p i a t i — P a tr is e t Filii. Quæ relatio cum cogitari nequit a n t e q u a m a se in d ualitatem distinctus cogitatur D eu s, hoc

(22)

ccivle m odi a duubus relationis m em bris ipsa vere d i s t i n g e t t u r . At vero hæc relatio, qua et distin gvuntu r et uniun­ tur- P ater atque Filius, nihil aliud est atque amor mutuus absolutus, qui utrim que procedit. Amor vero absolu tu s Deus est. Unde patet ipsam relationem esse Deum a se ipso ad se ipsum p rocedentem , ab u tro q u e , P a tr e et Filio, di­ stin ctu m , u tru m q u e continentem , Spiritum (Sanctu m ) Patiis .(Math. 10: 2 0 ) et Filii [Gal. 4 : 6 ] Spiritum gloriae, po­

tentiae, Dei [1 Petr. 4 : 4 4 ) , Spiritu m am oris, vin culu m perfectionis [Coi. 3 : 14] in ipsa perfectione.

Sic Deus unus in se est vita a bsoluta, aeterna, ipsa pe r se absoluta, se ipsa absolute produce ns, ex s e abso­ lute egrediens, in se absolute rev e rte n s et per haec omnia absolute in se m a n en s, Spiritus in se et per se infinita realitate et concretione ab s o lu tu s, sui absolute p o te n s , nul­ lius indigens, absolute independens ideoque absolute beatus*). Huic trinitatis m ysterio, divinitus recluso, inhians e c ­ clesia vera fide salutiferû tenetu r. N eque experientià attin­ gere neque intelligentia penitus percipere illud u nquam va­ lebit. «Verius enim cogitatur D e u s , q u a m dicitur, e t verius e s t , quam cogitatur.» Quo autem m agis per gratiam N u ­ minis amore fideli augetur et crescit ecclesia, eoclariore luce superfunditur ex hoc ipso luminis fonte, eoque aptior indies

*) Cfr. A ugustinus, de T rin. I X : 2. S a rto riu s , die heil. Liebe. M artensen, den christl. Dogmatik §. 5 5 , p. 1 2 8 sq. N ostram vero expositionem ab illa, quam dédit cet. M arten sen , penitus esse diver­ sam lectori prudenti facile elucebit. Q uam vis institu tio hujus opellæ rationem proprio polemicam inire v e te t, tam en liceat adm onere dif- lerentiam in eo maxime conspici, quod cel. M artensen rationem ir in i— tatis ontologicam propriam quaerat in conditionibus, sino quibus c o n ­ s c i e n t i a S u i cogitari non possit, nos vero in conditionibus, sine q u i­ bus u m o r non possit cogitari. C ujus differential caussa e s t, nos m i­ nime persvaderi potuisse, conscientiam sui absolute non cogitari posse sino conscientia alterius.

(23)

redditur ad hocce m ysteriu m verissimum pie agnoscendum, et ad sapientiae profundates, q u æ in eo latent, feliciter in quirendas.

Quod vero experientià faci'e docem ur hoc e s t , m u n ­ d u m , in quo nos vitam degimus n atu ralem , cujusque pars omnes s u m u s , neque Deum esse illum, quem fide nobis r e ­ praesentamus et quem am oiis veri consvetudine e x p e r im u r , n e q u e vitæ ipsius mom entu m essentiale. Tantum enim abest u t hic m un d u s absolutam p ræ se ferat essentiæ , spirituali— t a t i s , peisonalitatis speciem, ut multo magis vid eatu r in co ntrariam prorsus p a rte m abire. Sive enim singulas res nobis obvias intueam ur, sive a singulis ad universas cogi­ ta ndo progrediam ur aut reflectamur, nihilum omnino invenim us a b s o 'u lu m et sibi veie sufficiens; universae et singulæ res fini­ b u s alienis coarctantur, prem untur, omnes ab alio d e p e n d e n t, e x t r a se ad caussam efficientem et finalem respiciunt. Quæ q u i d e m caussa quid sit et quæ nam s it , quum rationi h u ­ manae sibi relictae minus a p p a r e a t , vciGxsi voovfisv y.azqqncf- & cu zovç ccioovaç Qtjfiazi & tov, eiç ro (iq ex (faivofieviav zu ß h n o n e v a ysyovevai. [Hebr. 1 1 : 3. cfr. 2 : 4. Gen. 'I, 2.] Fide igitur intclügimus Deum hanc univ ersitatem re r u m experientiae nostrae objectam condidisse, v e l, ut voce u ta m u r in tu itu i fidei christianæ propria, creasse. Quæ universitas q u u m Deus non sit, quodammodo e x t ra Deum sit necessc, q u a m v i s non localiter, q u u m D eus, q u a spiritus absolutus, loco definiri non possit. Sed hoc certe modo ex tra Deum e s t , u t Deus non sit s e v , quod idem e s t , u t aliud sit ac D e u s ipse. Eà igitur constituendû in relationem ad e x tra sese d e d i t Deus, ideoque speciem relativitatis ad extra induit. Q u o d , quam vis d u ru m videatur, cogitandum tamen e s t , quia s a l v a creationis notione, contrarium cogitari nequit. Si vero, re la tiv ita te m hanc induens, dignitatem su a m absolutam am it­ t e r e t Deus, Deus esse desineret. Tenendum igitur est, Deum

(24)

in relativitatem ad ex tra eo modo sese dare u t absolute ide.m permaneat.

Quod si verum e s t, ap p a re t Deum nulla alia caussa m ovente, ac beneplacito illo amoris ab solu ti, quod quidem ip sum summa sapientia e s t, u niversum condidisse; deinde caussam aliam efficientem creationis cogitari non posse, a tque ipsum amorem absolutum ; denique caussam finalem creatio­ nis necessario esse eundem amorem. Ut igitur realitatcm assequatur absolutus am or s e v , quod idem e s t , absolutum b o n u m , hic finis est necessarius creationis *). At vero in se absolutam realitatem h a b e t ille amor, u t jam s u p ra osten­ sum est. In alio igitur, quod non es t ipse, am or ille a b ­ solutus realitatem consequi vult. Aliud autem ac Deus ipse, non est ante actu m creationis. IIoc igitur aliud, quod non e s t, amor divinus esse faciat necesse est. Continet igitur consilium creandi duplicem quasi intentionem nimirum prim o, u t non ens vere s it , deinde u t in isto alio realitatem conse­ q uatur divinus amor. Consilium igitur div in um cre an d i, ubi ad effectum perducitur, et differentiam cre a tu ræ a Creatore pleniorem constitu endam , et unitatem eorum perfectiorem identidem inferendam intendit. Unde a p p a r e t, si per sin­ gulos gradus procedat cre atio , necesse es se, u t in unoquo­ que gradu ad majorem vim ev e h a tu r et differentia e t unitas. Quum tamen finis principalis e t ultimus s i t , u t in alio illo realitatem assequatu r amor ille, qui Deus e s t , fieri non potest quin p er voluntatem divinam ita absolvantur singula et universa creationis momenta ut victoriam quandam rela­ tivam a differentia reportasse videatur unitas.

*) Hanc nostram assertionem perbene constare cum antiqua illa definitione, secundum quam sit finis creationis praecipuus, u t gloria b on itatis, potentiæ et sapientiae divinae agnoscatur atq u e deprcdicetur, sine demonstratione elucet.

(25)

F inem igitur creationi antea imposuisse cogitari non potest D e u s , quam in illo universo, quod non est D eu s , veritatem consecutus sit amor divinus. Q uum vero p ro ­ pria am oris ratio s it , u t communicativus sui s it , veritate m istam assec utus esse am or cogitari non potest eo, quod ad­ sit c r e a tu r a amore divino patiendo fruens; sed tu nc dem um vere, p e r c re a tu ra m efficaciam suam ex s erit, ubi c re atu ra amore div in o , quo fruilur, ita tenetur, u t ipsa divine amet. Amor a u t e m divinus proxime et ubiq ue est amor summi sive absoluti boni, v e l , quod idem e s t, Dei; p ro p ter abso­ lutum v e ro bonum est quoque amor boni relativi. Unde colligimus D eum non prius creationem consum asse, quam in m ediu m prodiit c r e a tu r a D eum , absolutum b o n u m , pro­ xim e diligens, et p ro p te r Deum omnia, q uæ a Deo creata ratio n em re feran t boni magis minusve conspicuam.

A m or autem ubicum que existit relationem supponit s u b ­ jecti et objecti, am antis et amati. C rea tu ra igitur D eum a m a n s , Deum objectum habeat necesse est. At Deus est essentia spiritualis, q u æ non nisi p er sensum spiritualem capi potest. Unde ap p aret amorem Dei non nisi in spiri­ tuali c re a tu ra v eritatem adsequi posse. Quam ob rem ju re dicitur, finem ultim um creationis id quoque contin ere, u t spiritualis ev a d at aliud illud, quod Deus non est.

Communis est illa re ru m contemplandarum ratio, se­ c u n d u m quam unaquaeque r e s , quae ac tu existit, duobus m a­ xime c o ntinetur m om entis, vi nimirum agendi et ac tu ipso sev energeia. Q uæ quidem ratio q uam vis a quibusdam r e - centioribus philosophis satis argute fuerit oppugnata, ita u t d ic eren t vim sev facultatem prorsus nihil esse nisi m era m intellectus reflectentis fictionem quam tum vis necessariam , t a ­ m en minime eversa videtur. Potest enim tu m defendi tu m p r o b a r i , ni fallimur, modo si recte intelligatur. Facile enim

(26)

q u a m v is concedendum s it , vim et enerceiam eateries idem e s s e , u t \is rei nihil aliud contineat, quam quod actu pro­ d ir e d eb e at, e t rem nihil continere nisi quod vis rei jamjam contineret: tamen exinde minime sequitur quod prorsus ea­ d e m s in t , neque quod p ro rs u s nihil sit a u t nullius pretii v is, ubi desideretur effectus. Realiter enim distinguuntur nisu quodam rei se ipsam in aetualitatem p e:d u ce n d i, qui na­ turae åvvctfiscog et svsçyeKxç aeque pa rtic ip a t, ita ut in hoc nisu sive propensione res possit dici et agens esse et non agens. His quidem momentis om nia, quaecumque temporis finibus subjecta sin t, explicantur. IN'eque am or ille veru s, q u u m temporalis successionis induit form am , hac lege exi­ m itur. Vis est, q uæ per inclinationem quandam ad perfectam tandem aetualitatem evehitur. Satis tamen elucet vim ipsam am andi sev capacitatem , per se s u m t a m , non esse verum am o re m ; ubi vero adest inclinatio sev propensio ad aman­ d u m ibi jam incipit adesse v erus a m o r; v e r e autem adest v e ru s am or ubi efficaciam sua m am ando exserit vis amandi.

E a d e m prorsus est ratio spiritus finiti qu aten u s hic legibus evolutionis ipse subditus est. Nisi prorsus «disjecta m em bra» h a b e a n tu r varia p h æ n o m en a , quib us experiendis ad spiritum hominis cognoscendum perv en im u s, cogitandum es t, hæc o - mnia, q u æ videntur, vi cuidam invisibili originem atque uni­ ta te m debere ab eaque contineri. Q uam vero vim non ipsum esse hominis spiritum dic im us, sed vim spiritus ho­ minis sese ipsum explicantis. Hominem igitur personalem a d ­ esse dicimus neque ubi solam vim cogitamus hominis in existentiam prodeundi spiritualem, neque tu n c prim um ubi p erfec tus adest horno conscientia atque v olantate agens. Sed u bicunque vis illa vivendi nisum, intentionem, inclinationem pro­ dit ad hominem vere constituendum certam et p e r s p ic u a m , ibi hominem jam h a l e m u s , quam vis nondum ita p erfectum ,

(27)

ut facultates, quib us sit instru ctu s, ad actum perducere pos­ sit. N eque quis suo ju re dixerit subjectum ejusmodi c a ­ pax tantum m odo esse rationis et v olunta tis, vel rationem voluntalemque tantummodo potentialiter adesse. Realiter a d ­ su n t; alias enim neque em bryo neque infans tener homines essent. Actuosæ vero proprie non adsunt in his ratio ac voluntas. Tamen experientiae empiricae difficillimum est de­ finiendi quando' actuose e xiste re incipiant apud singula in­ dividua. Quod \eao inter omnes convenit, hoc esse u d e ­ tur, hominem adultu m neque in somno, neque in stupidi­ ta te p ro rs u s carere ratione et voluntate, quam vis ne minima quidem actis itate sese prodant istæ facultates, et energeiam e a r u m ne cogitando quidem supponamus.

E x qu ib u s, ni fallimur, satis justa rationis consequen­ tia concluditur, um orem quoque v e ru m posse duobus maxime modis vitæ c r e atu ræ personalis competere. Aut enim potest su b specie vis identidem ad energeian inclinantis, a u t sub specie ipsius tvcgysiag sitam cr e a tu r æ personalis d ete r­ m in a re et quasi insignem facere. P a te t rationem priorem esse conditionem necessariam posterioris; ideoque a c t u a ­ lem amoris existentiam sine vi illa ad existentiam continue ten d en te locum habere non posse. Ubi enim desideratur vis illa intensiva au t omnino non potest existe re amor, a u t collabatu r necesse e s t , si ad actu m semel pervenerit. Sed æ q u e ap p a re t am orem vere adesse ubi adest inclinatio illa v i \ a ad a m a n d u m , quam vis nondum ad plenam acti vitalem s,ev, ut lo quuntur a n tiq u i, ac tum secundum perveneiit.

Amor au tem ubicumque actu illo secundo existit sine vera d e objecto am ato cognitione explicita cogitari nequit. E st enim ipse actu s voluntatis, objecti sui conscire, ad benefaci­ e n d u m ilii objecto. Unde appa ret am orem illum vere e n e r - g eticum non posse existere, nisi in mente quæ tt'foyinxo>g

(28)

sibi consciens atque volens sit. At am or quatenus ipse h a­ b itum intentionis gerit, menti in esse, cui conscientia sibi et voluntas non nisi per m odum intentionis ad sciendum atque volendum adsint, facile cogitari potest; quod ii certe minime nega bunt, qui perceptionem quandam im m ediatam, etiamsi nondum claram, objectorum certe spiritualium menti adjudicare baud dubitent.

Sacrte litterae expresse docent. Deum cre atu ræ con­ dendae haud ante finem imposuisse, quam c reatu ram condi­ disset in im agine sua a d sim ilitudinem su i [Gen. 1 : 2 6 , 2 7 ; 9: C; (Sap. 2 : 2 3 ;) ]. Com m entato rum antiquorum r e c e n - tiorumque argillias in bis verbis explicandis mittimus. Q ui­ cumque oculos habet apertos e t praejudiciis nondum offu­ scatos, sensum litteralem v erborum facile capit, et ex ho>c sensu veritatem. Si enim am or boni absolutus non solu m essentiam sed et formam Dei proprie constituit, facile a p ­ paret, nihil vere divinum esse, neque Deo simile, nisi quo<d divino amoris impetu ad a m an d u m sum m um bonum movea­ tur. U nde, si deberet homo excellenter imaginem divinann referre, non potest cogitari Deus voluisse hominem amoriis divini expertem creare. Q uare insulsitatis haud exiguæ sa­ cram scripturam insimulare v id e n tu r , qui eam opinentur , nil aliud per imaginem a tque similitudinem Dei, in qua con­ ditus sit homo, significare voluisse, q u a m m eram sibi con­ scientiam e t voluntatem. Quis enim sapiens ta m stupide lo­ quitur, u t similitudinem effigiei cum exem pla ri simpliciter laudet,, ubi nondum adsit similitudo in iis ipsis, quæ rationem exem­ plaris peculiarem eandem que essentialem et ta m en efligieii communicabilem constituant? Aut quis prudens illum ar ti­ ficem laudandum habet, q u i, imaginem efficturus exemplarii similem, id ita fecerit u t conspiceretur quædam similitudo) in rebus secundariis, dum in rebus principalibus dissimillimai

(29)

suo exemplari e v a d eret effigies. Quod sane res esset si D e u s , hominem in imagine sua cre atu ru s, veri amoris eum d e s id eran te m fecisset. Quin imo creatura spiritualis vero a m o re carens eo dissimilior Deo a p p a re t, quo magis est cum eo comparabilis. Quam obrem ita nobis res sese vid etu r h a b e r e , u t sit cre atu ra personalis Deo quodammodo co m p a- rabiliis eo , quod ratione sit atquo voluntate præ d ita , similis vero Deo non nisi p e r am orem verum. Quam rei æ stim a— tio n em per totam in venim us scriptura m sacram prævalere. Quis enim contendere a u s i t , verba Apostoli Eph. i : 2 4 hor­ t a n tis christianos, ut in duant novum hominem, secandum D e u m c re atu m , vel Coi. 3 : 10, u t renoventur a d im a g i­ nem c rea to ris, id solunn continere, u t intelligentiam et v o - lunta item recuperet h o m o ? — Neque minus absurditatis h a ­ b e r e v id e tu r eorum se n ten tia , qui am orem Dei v eram Dei similitudinem agnoscentes, hunc similitudinem ferunt dono quo­ d a m su p ran atu rali esse homini jamjam creato superadditam. Quæ sentienfda eo minus tolerari potest quo ap ertiu s, cum oraculis divinis collata, dignitati Dei d e trah ere vid etu r. Nam q uum Deuis Gen. 4 : 2 6 . expresse dicitur consilium iniisse hominis in fm ag in e sua et ad similitudinem sui crea n d i, haud q u a - quaim Deo dignum v ide tur, si propositi sui p aru m te nens, homiinem in imagine sui ad similitudinem sui non c re a re t,

sed e contrario hominem ejusmodi efficeret, u t hic, in puris natuiralibus co n s titu tu s, non nisi per actu m creationi s u - pieraidditum potu is set ad eam evehi dignitatem , ad quam h o n ain e m p e r ipsam creationem efferre decreverat Deus.

N eq u e multo propius ad ve rita te m accedit sententia e<ortam>, qui opinantur, hominem a Deo conditum fuisse m ere

capiacem amoris. Si enim v e ru m e s t, quod jam supra m o - n u i i m u s , vim sev possibilitatem rei per se su m tam veritate r<ei p r o r s u s c a r e r e , facile colligitur, hominem recens c r e a

(30)

-t u m , si -tan-tum capaci-ta-te am oris veri g au d e re -t, am o re vere di\ino carui se, ideoque similitudine Dei vera fuisse desti­ t u tu m . Verus enim am or antea certe nan a d e s t, quam evase.it vis ilia amandi in certam atque definitam amandi propensionem.

Qua igitur rat.one cete ra explicentur sacrae scripturæ loca, quibus perfectionem hominis recens creati adstruere studuerunt fidei evangelicæ addicti homines, ex prim o G ene- seos capite probe intellecto jam satis co n s tat, D eum homi­ nem primaevum ita condidisse, ut spiritus hominis amore vere divino effulgeret.

Utrum vero amor ille, qui hominem primaevum insignem faceret, sub specie modo intentionis viv æ cogitandus sit, an actuosum immediate sese praebuerit, haud tem ere dijudicaverim*). Id tamen ex ja m propositis facile s e q u itu r , hominem, si p e r vim veibi divini creantis immediate actuosus sit con­ s t i t u a s (quod vero factum esse satis aperto ducere viden­ t u r sacræ litterae), non potuisse am orem erga Deum habere solummodo sub forma intentionis ad a m a n d u m , sed ita esse conditum, ut per spiritum divinum vivificatus Deum quoque actu amaret. Hunc vero amorem non nisi «in itium » esse actuosae illius virtutis, q u à excellere d eb e ret hom o, facile concedimus; modo id firmiter teneamus initium hoc am oris amorem verum jamjam continere atque prodere. Unde quo­ que sanctitatem veram homini primaevo adjudicare h a u d d u ­ b itam us, quum revera nil vid eatu r ni i praejudicium rationis reflectentis esse, quod v e t a t sanctitatem immediate dat anu cogitari. Mens fide Christiana enutrita eo facilius capit, s o n

-*) ” Itaque justitia originalis habitura e ra t.n o n solum aequale tem ­ peram entum qualitatum corporis, sed etiam hæc d o n a, notitiam Dei certio rem , timorem D ei, fiduciam D ei, aut certe rectitudinem et vim ista efticiondi.” Apol. Conf. LL. SS. ed. I Iase pp. 53, 5A.

(31)

ctitatem posse hominibus per spiritum divinum communi­ cari, quo cerlius huic menti constat, sanctitatem prorsus non posse animo hominis jam peccatorii contingere nisi di­ vinitus datam.*).

Dc reliquis creaturis dono intellegentiae et voluntatis in stru ctis, angelos dicimus a Deo creatos, scriptuia sacra cognitionem non aeque dilucidam nobis tradit. Nihil tamen h a b e t, quod nos v e te t, illam retinere sententiam, quam suam fecit ecclesia, q uam que ex iis, quæ de fine creationis prae­ m is im u s, necessario sequi videmus, angelos illos creatos esse vere bonos i. c. sum m um bonum vere amantes.

Opus igitur creationis in luce veibi divini revelati exam inantibus satis nobis videtur constare, voluntatem Dei c i rc a creaturam praecipue eam esse, ut in creatura spiri­ tuali vere adsit amor Dei. Imo vero ad ea respicientes, q u æ de essentia divina supra m onuim us, affirmare haud d u b ita m u s voluntatem et consilium Dei in creatura perso­ nali condenda proprie nihil aliud intendere, quam u t veri­ t a t e m relativam per creaturam assequatur amor divinus.

E x altero deinde opere, quo nobis revelatur voluntas divima, opus dicimus providendi mundo, ejusque gubernandi, indoilem hujus voluntatis inquirentes ad eundem prorsus d e - duciimur finem. Conspicitur heic voluntas Dei proxime in l e g e , quam placuit Deo hominibus ferre, praesertim vero in illa lege, quam moralem plerumque dicimus. Cujus decreta q u u m facillime intelliganlur, cogitaverit forsitan quispiam nos iis inquirendis potuisse via longo breviori ad ea n d em , quam a t tig im u s m e tam , pervenire. S u m m am enim et principium legiis contemplantes videmur facillime ipsum cardinem rei

*) Cfr quæ hac de ro non satis sibi constans com m entatus est oeleib. M arlensen, den Christi. Dogm. l:c Udg. C. 78 p. 1 7 9 sq.

(32)

disputatæ attingere potuisse. Quæ via eo magis arridet, quo disertius sanctissimus salvator ipse nobis su m m am legis exponit verbis illis præclaris: «diligas Dominum t u u m toto pectore tuo, totoque animo tuo et tota m ente t u a » [Matth. 2 2 : 3 7 ; cfr Devteron. 0 : 5]. Quæ quidem v e rb a t a m per­ spicue videntur exponere', quid in homine et ab homine re­ quirat voluntas divina, u t dubitationi nullus relinquatur lo­ cus. Neque obscurius e s t , voluntatem div in am, quatenus in hominibus fide salvandis versetur, eu m m axim e sequi fi­ nem, u t effundatur am or divinus et operetur p e r corde fi- delium *). — Attamen perbene quoque cognitum e s t, fuisse e t antiquioris et recentioris æ vi homines, q ui, n atu ra m huma­ nam , qualis nunc e s t, respicientes, « m a g n u m » illud et « p r i - „ mum» praeceptum opinati sint nullam aliam continere vim , ac normam idealis cujusdam perfectionis; ad q uam quidem explendam te n etu r homo, sed tam en ita , u t Deo satis gratus sit, dummodo ad hunc scopum vere te n d at, etiamsi n um qa am v e r i m amorem assequi et praestare valeat. Q uæ opinio, quamvis ex poenis sane diris, quas sta tu it lex in omnes, qui legi non perfecte satisfaciant, satis ja m falsitatis re d a r­ guatur, tamen aliquam certe speciem veritatis p r æ se ferre t, si Deus hominis n atu ram ita com parasset, ut per voluntatem Dei vero amore hæc esset destituta. — Neque d e f u e r u n t , qui Deum mero ex arbitrio legem illam de Deo super omnia am ando tulisse contenderent, ideoque fieri posse, ut ex eodem a r ­ bitrio eam alio tempore m u ta re t ille vel etiam abrogaret. Quod si verum esset, nullum prorsus c e rtu m atque fixum r e ­ maneret discrimen inter e a , q uæ volu ntati divinae placeant et ea q u æ displiceant. Hoc vero discrimine sublato, omne

*) Conferas, si p lacet, præ sertim totam epistolam prim am A po­ stoli Johannis, nec non plurim a loca epistolarum P au lin a ru m , in q u i ­ bus maxime 1 Cor. 1 3 : 2 nostram probatam facit sententiam .

(33)

quoque in te r virtu tem et v itiu m , inter p eccatum et in­ tegritatem discrimen evanescit. Essentiam v e ro Dei v o lu n - tatem que conjunctim considerantes facile evincimur, volunta­ tem Dei tali mutationi obnoxiam prorsus non esse; s e d e a m e contrario se m p e r et ubique sibi constantem nihil aliud n e - que per creationem neque per gubernationem mundi quae­ r e r e , qu am u t ad majorera usque effectum in cre atura pro­ m o v eatu r am or divinus. E x iis ig itu r, quæ adhuc expo­ su im u s , satis j u s t a , ni fallimur, rationis consequentia proce­ dit, voluntatem divinam circa creaturas personales non posse per essentiam divinam proprie aliud in ten d ere, quam u t sint istæ creaturae Deum «toto corde, toto animo, totaque menttc» i. e. vere diligentes.

Quod si hoc v eru m sit, facili sane negotio videmur posse generalem peccati definitionem subjectivam invenire. Si enim voluntati divinae nil aliud in creatu ra personali p la c e t , quam quod am orem refert divinum, et si volun­ tati divinae semper et ubique placet amor ille et quicquid illum am orem v ere refert: p e r se quidem p a t e t , nihil posse v oluntati divinae displicere in creatura personali, quod am o­ rem erga Deum vere m anifestet, omnia vero displicere, quæ defectionem amoris in cre a tu ra personali prodant. E x q u i- • bus probe concluditur, rationem peccati subjectivam maxime p r o p ria m aliam non esse, atque ipsam illam d efectionem a m o r is erg a D eum .

Hanc igitur rationem peccati propriam respicientes ad

eorum

ha u d dubitamus accedere se ntentiam , qui peccatum nil aliud esse judicaverint, ac p riva tio n em quandam boni, sev v eritatis vere divinæ. Quin imo sub hac abstractionis s p e c ie sp ecta tu m re vera nihil est p eccatu m ; nimirum nihil illu d , quod dicunt, privativum , quodque v e r æ substantiæ est privatio.

(34)

u

Ne quis nobis vitio v e r t a t , quod sit ratio peccati sub“ jjectiva, quam hac expositione invenim us, nimis jejuia et a veritate peccati abstracto. Quicumque r e m , q u am t r a ­ cta m u s , diligentius p erp en d erit, facile videbit, aliam viam, atque a b s tra ctio n s ejusm odi, non patere ad claram itque perspicuam ipsius rei conceptionem efficiendam. Jure ta ­ men hæ c jejunitas vitio nobis verteretu r, si ea contenti ad pleniorem concretioremque non procederemus rei explicatio­ nem. O stendam us sine dubio oportet, quo modo peccatum vere existens notionem h anc contineat, eâque invicem con­ tineatur. Quam vero expositionem priu squam aggredia­ mur, liceat nobis aliq uantulu m heic immorari, et quae pro­ xime a jam positis s e q u a n tu r , inspicere. Quamvis enim jejuna videatur ista, q uam attu lim u s, peccati conceptio, t a ­ men si cum v eritate Dei e t cre atu ræ personalis vel, ut verbo dicamus, cum amore vero istam conferam us, ex ea vide­ bimus sua sponte prodire imaginem peccati satis plenam.

E t primo quidem anim um advertentes ad o r d in e m , quem Deus posuit cr e a tu r æ rationali, quem que supra mo>- nuimus eum es se, u t creatorem e x toto co rd e , ex toto animo et ex tota mente diligat c re a tu ra, facile v id e m u s , privationem istam' hunc ordinem immutare. U n d e ap p a ret peccatu m vere esse

a ra ^ia vj n<xqamu>ncc

[R o m . 4 : 4 8 ; Col. 2 : 4 3 c. pl.]. — O rdinem vero m u ta n s , fieri non po­ t e s t , quin legi divinæ, voluntatis divinae ordinisque illims interpreti, ad v e rsetu r. Q uam obrem p eccatum ju re avo[nai»

nominant sacrae litterae. — Defectione vero ista amoris quur.n sum m um bonum negligam us, sanctitatem , quae stu dium s u m m i boni est [cfr p. 4 8 ] , missam facimus, profanique, avotfioi >

ßsßtjhoi

[4 Tim. 4 : 9 ; Hebr. 4 2 : 4 6] evad’mus.

P r o fa ­

nitas

igitur peccatum p e r se habendum est. — Neque mi­ n u s dilucide ap p a ret, nos am ore Dei deficientes id Deo s u r —

References

Related documents

Herr a, och jårjhr a ekens för den dagen, dä hvarken fadr en kan godtgöra något för fonen, ej heller Jonen för fadr en; ty Guds befiut dr fannjdrdigt: mätte dtrföre ej detta

Qua; cum ita sint, primo transformetur aequatio (29), ex methodo Cel. Legendiie*), in aliam cujus variahiies independentes ipsae.

61 Scilicet, ut constat, aequatio superficiei minimae derivatarum partialium in omnes quadrat superficies, quas in contextu modo dixiuius: ita ut (verbis Cel. Momgi: in opere citato

tur: quod cquidem ita exprimi licet, ut sint in ambitu perimetri:. ,2v/a2

illa ipsa erunt ab ea percepta, &amp; proinde non nisi ipsius perceptiones quaedam seu imaginationes; nam praeter has quidem mens imaginans nihil percipit. Quis

βξων' το Si Χοιπον n\tj$os ίφιστ^χισχν. ijv γχς Ινξυχυοξί* noWy ngo τον νιω, Dio Chrys« I. Nio 2077, tv%xgιστνίξίον^ζχ,χξίστΐΐξίον vide Boeckh. I,

Om det är riktigt att utgångspunkten är att det ändå i huvudsak råder ett mate- riellt samband i fråga om hur lägsta värdets princip ska uppfattas och påverka den

Rättsvetenskapliga framställningar kan rymma en mängd olika in- riktningar, som även kan kombineras. kan forskningen vara in- riktad på begreppsanalys, rättsjämförelser eller på