I) E N O T I O N E P I I I N C I P I I
C O M M E N T A T I O D I A L E C T I C A .
Q U A M
V E N I A A M P L . F A C U L T . P H I L O S , U P S A L .
P R Æ S I D E
M a g.
PETR. DAN. AMAD. ATTERBOM
L O G . E T M E T A P H . P R O P . K E G . E T O R D . R E G S O C I E T . S C I E N T . N I D A R O S . R E G . S O C I E T . S C I E N T . A C L I T T . H U M . G O T H O B . R E G . S O C I E T . A R C I I A E O L . S C A N D . H A F N . M E M B R O . P R O G R A D U P H I L O S O P H I C O P . P . A U C T O R E R N E S T U S JO N A S F R E D E R IC U S K JE L L A N D E R Slip, Sliegler. Vestrogotlms.
I N A U D I T O R I O G U S T A V . D I E XI J U N I I MDCC CX XX1II.
H . P . JM. S.
P . I .
U P S A L I A E
FR E D E R IC © FE R B . CARLSON
P H i L o s o m i Æ C a n d i d a t o A m i c o S u o u t e t a m o r i i n t i m o p u b l i c u m t e s t i m o n i u m a c c e d e r e t e t o p e r a s su as p u b l i c a s a m i c a o m i n a i n c h o a r e n t h a s p r i m i t i a s s t u d i o r u m sacratas voluit Ek s e s t l s K j eL L .4 N n E R .D E N O T I O N E P R I N C I P I I C O M M E N T A T I O D I A L E C T I C A .
( Q u a m q u a m u n o q u o d a m v eritatis m o m e n l o P h ilo so p h ia n o n a b s o l v i t u r , n e q u e in initiis m o d o , sed et in finibus , et in ipsâ m e d i a n a t u r â r e r u m , ita hab itat, u t u n i v e r s a m sy stem atis c o n f o r m a t i o n e m p e r s e q u a t u r : t a m e n , qui b o c , ta m q u a m peculiare, ei t r i b u e r u n t , ut cognoscat & a g at de ab so lu to P r i n c i p i o , ii p r i n c i p a l e m c e r te te tig e r u n t h u ju s scientiae p r o p r ie ta te m . E a e n im disquisitio celeras q u o d a m m o d o p ra e c e d it, g i g n i t , susti n e t , e t, quasi i n ip sâ f r o n t e posita, jam p r i m a o m n i u m s e p r æ - b e t s p e c ta n d a m . Q u a e ritu r a u te m n o n t a n t u m , quid sit illu d , q u o d a b so lu ta m P rin c ip ii d ig n itatem h a b e a t ; sed, qualis sit de
m u m hæ c ipsa dignitas, quaenam P rin c ip ii a d m i t t a t u r n o t i o , in eo d isp u ta tio fe re m a x i m a versatur.
Q u a m q u u m ego c o n s id e ra re m praecipue, e t a n im a d v e r te r e m , q u a m m u llis ea & diversis op in io n ib u s d i s t r a h e r e t u r : v i d e b a t u r ta m e n v a rie ta s illa suis n o n p r o r s u s c a r e r e legibus, sed e x u n o f o n te p o s s e , a d u n u m e x i t u m , quasi te n o re u n o , d e r iv a r i. I t a q u e , quod in o m n i o m n in o d is c e p ta tio n e P h ilo so phiae v alet, ut su a q u a d a m m o v e a tu r r a t i o n e d ia le c tic a , id nos ad h u n c p o tis s im u m lo c u m a c c o m m o d a v im u s .
In c ip it a u te m p ro c e ssu s om nis dialecticus ab abslraclione i) q u a d a m , q u æ , q u u m c o n c r e ta m re i v e r i t a t e m p r im a tollat &c d e s e r a t, ta m e n eandem hoc ipso, u t n e g a t a m c e r t e , includit. H a b e t ig i t u r in se ipsa c ulpæ hoc in d ic iu m e t a r g u m e n t u m , s u m m a m hanc quasi r e g u l a m , ad q u a m q u u m e x i g i t u r , non adaequare v eritatem r e p e r i t u r , nec sibi ipsi sa tis fa c e re, q u o n i a m v o lu e r a t tam en a se e x h au stam esse e a m v e rita te m . H oc i g itu r q u asi stim ulo cogitatio abstracla e x c i t a t u r , u t penes se n e q u e a t quiescere. Se ipsam transscendit : v e r t i t u r in o p p o si t u m : a b it in r e fle x io n e m : dissensionem s u a mr la te n te m a n te a , n e q u e , nisi p o te n tia , p r æ s e n t e m , ja m m a n ife sto e x p l i c a t , e t a c t u , u t d ic u n t , elaborat. Sic n i m i r u m , q u æ , o c c u lta q u a d a m vi s u â , agit in hac d ir e m lio u e , c o n creta v e r ita s , ea, p o s t e x a n tla tu m l a b o r e m ipsa p e r se tandem em icabit. Q u e m a d m o d u m e n im d issen sio n em , occu ltam q u o q u e i l l a m , ad m a n if e s ta m speciem p e r g e r e c o e g e ra t, in ejus a u te m e x p lic a tio n e
a d e r a t ipsa im p lic ite : sic sibiinet etiam p o s tre m o e x p lic a ta m vin d ic a b it exsistentiam p ro p ræ s e n tiâ illâ latente* I l i e d en iq u e flnis e r r o r u m , culpæ c o n s u m m a ta e x p i a t i o , et c o g ita tio n is , a v e rita te abstractæ e t d iv u ls a ;, cu m v e rita te s u â reconciliatio.
E x p o s u i m u s h æ c , n o n u t f o r m u la m q u a n d a m p r æ b e r e n t r a tionis dialectica; — id e n im si v o lu is s e m u s , o p o r t u e r a t p l u r a addi — sed u t d e m o n s tr a r e n t q u o d a m m o d o , posse a d v e r i l a
-i ) N o b is enim in a b s t ra c t io n e » p ixp rt» ip s a p o s ita e s t : h an c v e r o d e t e g i t , c a s t i g a t , e x p i a t , v iy - ia u t i n s t a r , reflex io . A lii u n it a te m s i m p l i c e m , i. e . a b s t r a c t a m , e x i s t i m a n t , q u o n ia m c o n sc ia culpae n o n e s t , im m u n e m etiam a c u l p a , s u m m a m q u e & a b s o l u ta m e s s e : in r e f le x io n e a u t e m , vindice m a l i , q u æ r u n t in e p t e ip s a m mali o r i g in e m .
t e m , p e r p e tu a sic v i a , p e rv e n iri. A l q u e e â ja m v ia nos vo l u m u s quaestionem illam de P rin c ip ii n o tio n e persequi com m e n ta tio n e brevi, d ialectica, ad p le n a m et p e r f e c ta m id e a m i n - tro d u c c n te .
Id a u t e m ita f i e t — praem ittim us e n im h u n c quasi indicem ,’ q u o n i a m non licuit totam ja m sim ul a b so lv e re opellam — fiet ig i
t u r i t a , iit incipiam us a b e o P r i n c ip io a b stra c to et in d iffe re n te r s i m p l i c i , cui A bsoluti n o m e n tr i b u i t P a n t h e i s m u s : deinde p r o g r e d i a m u r ad oppositam , e t ta m e n p r o x i m a m , r a tio n e m D u a l i s m i , q u æ , q u u m in re fle x io n e habitet p r o p r ie , p o n it initia sua in relatio n e ip sâ et d if f e r e n tia , i. e, in duplicitate q u a d a m positionis et negationis. S e q u itu r ja m conciliatio ejus d i r e m l i o n i s , dualitalis in unitatem r e s t a u r a t i o : sed habet suos luec ip sa g r a d u s , sua m o m e n ta dialectica. I ta q u e id quidem r e gioni h u ic universæ c o m m u n e e s t , q u o d P r i n c i p i u m sim ul sub^ jeclu m sil differentia», sim ul, u t sui ipsius et partis oppositæ unitas,' suapte se vi in o ppositum traducat. Sed initio s u m i t u r m ere positi vu m P r in c ip iu m , quod ten o re q uodam p e r p e t u o abit in negationem : cui ra tio n i nom en m a x im e sollenne est e m a n a t i o n i s . D ein cep s i n v e r t i t u r v ia : P rin c ip iu m ja m n eg ativ u m ad positivam n a t u ram se ip s u m explicat, dialectica e v o l u t i o n e 2), P o s tr e m o
disci-2) Apparet Lectori, rationem quidem nostram dialecticam pende re ex idea e v o l u t i o n i s ; quam explicavit, novissimo tem pore, et
p îih a fettrevgit Cft, quöe n e q u e p o sitiv u m s i m p l i c i t e r , n e q u e n e g a t i v u m , agnoscit P r i n c i p i u m ; sed C o n e r e t u r n . Id v e r o , in
V oluntate- ip sà ac vi pei-sonali p o s itu m , in g e n e ra n d i et c r e a n d i a c t i o n e lib e ra c o n ju n g itu r c u m o p posito, ip s o etiam c o n c re to .
H o c ig itu r operis i n s t i t u t u m , historica j a m a d u m b r a tio n e p r a e c e p tu m , m o x a c cu ratiu s e x suis ratio n ib u s e x p lic a n d u m . T u v e ro L . B. p ro p o sitis fave; in dulge praestitis; n o b i s , u b i quid d e l i q u e r i m u s , ig n o sc e ; r e m , q u o c u n q u e n o m iu e m e r u e r i t , a m p le c te r e .
1.
P r i m a ja m definitio, in dialecticâ qu id em hac e x p lic a tio n e , ea e s t, q u æ P r in c ip iu m p o n it e x t r a o rn u e m d ifferen tiam & p lu ra lita te m .
N a m est quidem alia P rin cip ii n o t i o , r e ip sâ p r i o r , ea q u e v e r a et c o n c r e t a , sed q u æ in hac considerandae rei r a tio n e lo c u m n o n hafieat: q u ip p e q u u m ab e å d e p e r d ita incipiat d e m u m
—
• d L o g i c u m u s u m a c c o m m o d a v it im p rim is H e g k l i u s A tq u i b æ c e a d e m i d e a , ubi in d is q u is itio n e ip s a p r o p o n i t u r , ta m q u a m p r o p r ia s t a tio n i c u id a m s i n g u l a r i , n e q u i t lo c u m u ltim u m e t s u p r e m u m sibi soaeque s t a t i o n i v in d ic a r e , e t c e d it d is c ip lin æ m a g i s c oncretae ac liberae. Ita ei ratio ni b æ c summ;*, a no b is q u id e m , laus e r i t , q u o d I p s a s e t r a n s s c e n d u t & c o r r i g a t , ad ideam auteon ipsfim et p e r f e c t i o r e m r o i m a n u d u c a t. H æ : m o n e n d a v id e b a n t u r , u t in c o n s e q u e n tia e c r i m e n e ff u g e r e m u s . Id a u te m etia m ad d e n d u m : ne ta l e m q u is d t s i - d e r e t d ia le c tic a m e x p l i c a t i o n e m , quae cum o r d i n e prtrrsus c o n g r u a t h is t o r i c o . Q j o m e n i m , q u æ s i t o m n i n o historiae e t d ia le c tic e s m u t u a T a t i o , P h ilo s o p h i no n satis e x p o s u e r u n t , tu m v e r o n o s , ou i v e r s e m u r in quaestio ne q u ad am sin g u lari & a b s t r a c t a , p o s s n m o s
o m n i s , n eque ad aliud q u id q u a m tendat p o s tre m o , pisi u t e a m r e p e r i a t et re c u p e ret, H æ c a u te m a nobis piQ ppspa definitio v e r s a t u r in ipso lim in e dialecticae ra tio n is , e t e x qbs?
tractione o m n i s efficitur.
A t e n i m d u o b u s m o m e n tis cred eres e a m c o n t i n e r i , q u o r u m a l t e r u m qu id em ex a b s t r a c t i o n s u n iv e r s a indole p e te r e tu r , a lte ru m aut. m a peculiari P rin c ip ii n a t u r â : q u o n ia m de P r i n cipii n o t i o n e , jam quidem abstractâ, p r o p r ie quaeritur. V e r u m h ö r e s t ip su m P r i n c ip io m a x i m e p eculiare, u t ab so lu tam a b s l r a - ctionem a d m i t t a t ea notio Ceterae p o s te rio re s s u n t, n e q u e ex si stunt, nisi hac p riu s supposita, et q u id e m c u ra certâ q u ad am r a tio ne et d iv e r s i t a t i s et co n ju n ctio n is : q u æ cu n cta co n cretio n em ali-- quam h a b e n t , vel co n cretio n is c e r te s im ilitu d in em . Haec a u tem q u o n ia m pri.ma notio est, n o n p o n i t u r a n te eam ulla c o n c r e t i o , se d p m n is vel in eâ c o n t i n e t u r , vel post eam d e m u m s e q u itu r. Ita q u e ubi concretionis o rig o , ib id e m locus ab stra ction! p e n itu s perfectissimae: ea q u e d efinitio, q u æ absolutam m o d o a b siraclio n em e x p r i m a t , c o m p le c titu r in hoc ipso etiam P r in c ip ii p r o p r i e t a t e m , q u a t e n u s ea q u id e m in hac s ta tio u e p ere i pit u r . A hs tractio a u te m absoluta in e o c e r n i t u r , q uod o - m n is p lu ralitas e t differeu.tia r e m o v e a t u r .
3 ) A b s t r a c t i o enttn cficitac, qntmi a refifitofce sibi o b je c ta a e d fi vellit r a t i o ip s a q u e sibi v u k c o n s t a r e . Ja m i n o b je c t o q u id e m re*li e s t & u n it a s dp p lu rali ta s i. e. & -uuiv-eastdi? s u b s ta n tia j& finitio p e - c u b a t i s ; in r a t i o n e auteen 4p$â -nihil, nis i sim p l e x & io ü e i t a u o k e s . E a veco cum u n it a te d b je c f i c o n g r u k , n e q u e -alfå ullâ <re dtfTort, tusi q u o d ex d b je c tiv â & -ram»«menrte sped»« S»t ad su b je c tiv a m & Areus- s c e n d e n t a le m im m u t a t a . Ut ig itu r illa id en titas in te r r a t i o n s jhatUc
A t q u i c u m sint tres x»rj?y»ew: u n u m , p l u r a , t o t u m — q u a r u m p r i m a p e r m ediam et d is tin g u a tu r a p o s tre m a , et curn eâ c o n ju g a l u r : e r i t , s u b la 'â p l u r a l i t a t e , n u l l u m inter d u as il las ceteras d is c r im e n , sed s im p le x e t , u t d ic u n t, i m m e d ia ta identitas. I ta q u e q u u m praeter t o £* et to nihil e r i t , — q u o
n i a m , si esset a liq u id , ad p lu ra lita te m id c e rte p e r tin e r e t : t u m h a b e b itu r etiam ro S v , p e r ipsam n a t u r a m s u a m et u n ita te m , r o
esse: q uod significat copulatio illa c e l e b r a t a : h x«< Q u i d m u l t a ? A p p a r e t in eâ d iscip lin a nos v e r s a r i , quæ P a n l h e i s m i n o m e n habet sibi m a x im e p r o p r i u m . Q u æ q u a m q u a m p r i m a m e x h ib e t Philosophiae culpam et rationis h u m a n æ a veritate de f e c tio n e m : t a m e n ejusdem rationis ab so lu tam v im ac l i b e r tatem e x p r o m i t p r i m a : Philosophise a u t e m , ut p r o p r i æ scien tiae, Certo quodam ailificii modo conform atae, ipsam c onstituit originem . A b eâ igitur quasi ra d ice cetera ja m s y s te m a tu m series ita e x p lic a tu r , u t re fu g ia t q u id e m magis magisque ab illâ et s u r s u m discedat; at tam en et f u n d a m e n t u m , quo n ita tu r, et m a t e r i e m , q u a m subigat p erfic ia lq u e, in d id e m repetat.
r a tn e t m o m e n t u m objecti ipsiu s u n iv er sale c o g n i t io n i s v e r æ e t c o n cretae f o n s e s t e t c o n d i t i o : sic in ha c dif fe re n tia s ig n ificata id p o s i t u m e s t , u t p o s s i t ra tio u n ita te m s u a m t r a n s s c e n d e n t a le m in tran s- s c e n d e n t e m v e r t e r e , n a tu r æ o b j e c t i v æ , m u l ti p li c i, finitae n o n nis i i- d e a le m e x s i s t e n t i a m , i. e. n u ll a m , t r i b u e r e , o m n ia d e n iq u e in s u o juonapûi a b s u m e r e & qu asi d e v o r a r e . N ih il r e l in q u it praeter s e ip s a m : u n i t a t e m , u n i v e r s i t a t e m , s u b s t a n t i a m , j a m q u id e m a b s t r a c t a m . N e q u e ta m e n ab o m ni p r o r s u s d ig n ita t e o b je c tiv a e x c l u d i t u r , q u o . n ia m ea unitas in o b je c t o e t i a m , n e q u e in s o l a r a t i o n e , hab itab at. Q a o d n is i e s s e t , n o n p o s s e t , s e m e l d e p e r d i t a , re s ta u r a r i u llo m o d o c o n c r e t a v e r i ta s , — S e d h æ c in c o n ti n u a ti o n e o p e r is m e liu s a p parebunt.
Q u a m o b r e u i , q uod a m ultis c o n t e n d i t u r , Pan th eisticam esse, n a tu r a sua, o m n e m P h ilo so p h iam r a tio n a le m , id non m a x i m e a b h o r r e r e v id e tu r a veritate. In om ni en im statione
J t u h i t u f , quæ ad p l e n a m conciliationem non sit p e r f e c t a , latet e l e m e n tu m q u o d d a m P a nlheisticum et a b s tr a c tu m , quod non d u m satis d ev in ci p o tu it. Q u æ a u te m disciplina m a nifestum prae se fert e t m e r u m P a n lh e is m u ra , ea v e ro sola sim p liciter r a tio n a lis e s t : ceterae jam n o n ita p u re : u n d e sollenne il l u d c r im e n inconsequentiae. A l l e r u n t e n i m , ta m q u a m u n u m e l e m e n t u m , aliquid ir ra tio n a le , neq u e, nisi p e r v im concretionis realem , i. e. q u o d a m m o d o irrationalem excitatae, n a sc u n tu r & p r o v e n i u n t . V e r u m illa q u u m concedim us, hæc etiam a d m o n e m u s : p r i m u m q u id em , esse q u a n d a m rationalitatis cum rea- lilate c o n c ilia tio n e m : tu m a u t e m , ad eam paullatim procedi, p e r p e t u o m o tu dialectico : p o stre m o , q u o tq u o t sic exsistant r a tio n e s , in q u ib u s adsit q u id em P a n th e is m u s , sed latentis ta n t u m v im h a b e a t e le m e n ti, eas r e v e r a perfectiores esse P a n th e - ism o sim plici 4). Itaque ad illas, u tpote sui em endationes, hic
4 ) R e s p ic im u s im prim i?, e t in c o n c e s s io n e & in e x c e p tio n e n o s tra , a u c t o r e m eju s judicii p ra e c ip u u m , F. H . Ja c o b i, q u a m q u a m p r o P a n t h e i s m o is saepissime u ti tu r A t h e i s m i , F a t a l i s m i , S p i n c z i s m i , N a tu ra l is m i n o m in ib u s . Is ig itu r S p in o z a m s u u m simul im p u g n a n s p e r v i c a c i t e r , sim u l i n t e m p e r a n t e r a d m i r a n s , q u u m deb ellare vult o- m n e m P h ilo so p h ia m r a t i o n a l e m , ad h o c , quo d n o s d ic im u s , m an i fe s ti m a g is P a n th e is m i s y s t e m s r e v o c a t c e te ra o m n ia. Q u o q u id e m facilius p o t e s t , Quod fere s o l e t, ex ab su r d o c o n v in c e re s u o s adver s a r i o s : s e d q u u m n e g a t e s s e p o s s e s y s te m s q u o d d a m in t e r T h e i s m u m e t S p i n o z i s m u m in t e rm e d iu m o m n e m q u e h o rn m p e rm ix tio n e m s t a t u i t e s s e a b s u r d a m , to llit scientiae n e r v u m , te n o r e m dialecticum . Q u a m o b r e m n e q u it ad V eritatem , nisi saltu q u o d a m , p erv en ire ,
ne-s
tr a d u c e n d u s e s t ; tle q u e v e ro ad h u n e illa», tam quam ad a r c h e ty p u m s u u m re v o c a u d æ . — A l q u e h o c est i p s u m , q uod in FanlheisitlO s im p lici n m x im e r e p r e h e n d a t u r , constitisse e u m in ip so speculatloiiis in itio , e t, siv e m etu at reflexionis l a b o r e m , aive co n c re tio n e m fastidiose h a b e a t , iisdem sem pei in angustiis suis hceoere.
Q u i d au tem sit, q uod m o v e a t ad u lte riu s p r o g r e d i e n d u m , licet ja m facile intelligere. Q u o n ia m e n i m , quod e x t r a p l u r a litatem p o n i t u r , o p p o n i t u r p l u r a lita ti; oppositio a u te m o m n is p l u r a lita te m ipsa h a b e t et d iffe re n tia m : s e q u itu r, u t P r i n c i p i u m n o s t r u m , q u u m s e ju n g a tu r a d iffe re n tia , cadat sub diffe r e n t i a m , liac ipsa sejunctione. E x qu o fit, u t , quae discipli n a p r o p r i e e t p r im itu s in unitate sim plici v e r s a t u r , e id e m ac ce d at t a m e n et adhaereat dualitas q u æ d am p e r t i n a x , P rin cip io , quod d i c u n t , absoluto rclativæ n a tu r œ opposito i p s o q u e ideo
q u e t a m d e s t r u i t S p i n o z i s m u m , q u a m d e s e r it. Sibi i g i t u r ipsi c e r t e hic c o n s t a b i t , s u o s q u e intra fines valebit p ro i n v i c to : q u o n ia m n o n im m a n e n t e a t t r i t u s « s e d r a t i o n i b u s m e r e su bjectivis p e ti tu s e s t . — C f r : U e b e r die L e h r e des S p i n o z a , n e u e A u s g . B reslau *789-
p. 2 2 3 — 2 1 5 T h e s . U . III. 1V . a tq u e ibid. p. 3 4 I e t s e q q . p a s s i m . i t . V o r r e d e z u D avid H u m e ü b . d. G l a u b e n ) J a c , W e r k e , I I Band L e i p z . 1815* P* H5* n o t. e t 116.
Disputat in eandem fere sententiam F. J St a h l, qui Schel- lingianismum quidem reformatum, sive reformandum, proprie ample« ctitur, & a j A C O B i o differt hoc maxime» quod Philosophiam secte
tur non vago, quodam & negativo sensu s u p e r n a t u r a l e m, sed vere et positive h i s t o r i c a m . Tamen Rationalismum is odit pariter ac Ja c o b i u s, et pariter, ni fallimur, negat hunc, quem nos loqui mur, dialecticum tenorem. Vide Philosophie des Rechts nach ge schichtlicher Ansicht, ijster Band Heidelb. 1830 p.56, 62, 6 3 , I7&cet,
ad h a n c q u a d a m te n u s relato. E le a tic i q u id e m u n i t a t e m m a x i* m e a b s tr a c ta m et r ig id a m p r o p o s u e r u n t : a p u d eo sd e m v e r o ista m a x i m e p r o m i n e t d u a lita s , eaque tam d u ra et ab o m u i con ciliatio n e a l i e n a , u t in duas p a rte s disciplina e o r u m d ila - b a t u r , seju n ctas qu asi hiatu quodam insociabili 5). R e c e n tio r u m a u t e m qui c o n s im ile m a m p le x i s u n t r a t i o n e m , etsi ad c o n c re tio n e m magis i n c lin a r in t nec ita p r o r s u s a p e i t u m e x h i b u e r i n t , ta m e n n o n p o t u e r u n t d u alita te m illam e x s tin g u e r e a u t satis o c c u lta re , n e q u e quaestionem de naturae reJat i vae et abso lutae c o m m e r c i o , necessariam et s e m p e r r e c u r r e n t e m , aut a m o v e r e a u t d i s s o lv e re 6), I ta q u e s e m p e r t o l l u n t p l u r a l i t a t e m , j e m p e r de n o v o postulant. N e q u e e n im ipso P r i n c i p i i
no-5) Fi c h t e q u i d e m filins c e n s e t h a n c A b s o lu ti & Relativ i p r i m a m & n u d i s s i m a m o p p o s i ti o n e m e s s e , u t o r i g i n e m s p e c u la ti o n is u- n i v e r s æ , s i c c a p u t ip s u m Philoso phiae Eleaticae (v i d . B e y t r . z u r C h a r a c t e r i s t i c d e r n e u e r n P h il o s o p h i e SuLzb. 1 8 2 9 p . 3 8 7 . 3 8 8 ) - N o bis v id etu r e a p a r s , q u æ in u n it a te a b s t r a c t a v e r s a tu r , prim aria e s s e e t n a t i v a , h o c a u t e m in g r u e n ti s reflexionis in itiu m e s s e s e c u n d a t i- u m m o m e n t u m , q u o d AoeXr/iv ei ra tio n i ipsi i m m a n e n t e m c o n t i n e a t ,
6) V e t u s j a m h æ c & saepe a g ita ta r e p r e h e n s io . In Sp i n o z a
q u id e m e ju s m o d i s a l tu s e t in c o n s e q u e n ti a a p p a r e t facillime ex E t h . L i b r i r.ra i p r o p p . a r , 22 c u m p r o p . 28 c o ll a tis : quo d m o n i t u m ab J. H . Fi c h t i o ( ß e y t r . z u r C har, d e r n e u e r n P h il, p. 3 3 5 ) n o s n o n p o e n i t e t a d o p ta r e . I p s e a u t e m e ti a m Sc h e l l i n g i u s > q u a t e n u s P a n t h e i s m o is c o n c e s s it, v e x a tu r in h o c lo c o , e t v e x a t e u m vi- c is s im ip s u m t e n t a t q u e r a t i o n i b u s v a r i is , n e c ta m e n ulla satisfacie n- te . Q u a de re q u u m p o s s e t q u id e m e t c o p io s iu s e t a c c u ra tiu s d is p u tari, a d le g a m u s , b r e v i t a t is c a u s a , L e c to r e m ad e a , q u æ ex S c h e l - l t n g i o c o ll e g i t J . J. W a g n e r in p r o g r a m m a t e : U e b e r das W e s e n d e r P h i l o s o p h i e , ex W a g n e r o r e t u l i t , s u o in o p e r e h i s t o r i c o , R i x n e r . ( G e s c h i c h t e d. Phil. S u lz b . 1823 3 : t e r Band p. 3 9 2 , 3 9 3 ) O b lo q u it u r q u id e m Ri x n e r i p s e ; n e q u e t a m e n r e m conficit.
l a
m in e possit U n u m illud et A b s o l u t u m 7) a p p e l l a r i , nisi r a t i o n e q u a d a m p lu ra lita tis hab ita : e t t a m e n in n e g a n d a eàdcra e t r a t i o n e et p l u r a lita te quaeritur vis ip sa P rin c ip ii. Q u o d vero p o tis s i m u m est in hac d is c ip lin a , S u h s t a n t i æ n o m e n , iisdem f e r e i d q u o q u e la b o r a t angustiis. T u m e n im hoc v u l t e f fic e re , u t a l i a o m n ia accidentia s in t, e x t e r n a , sine v e rita te : t u m vero h is n i h ilo m in u s necessitatem q u a n d a m tr i b u i t , s u a m q u e ip sa verita-- t e m in his habet. N i m i r u m si s u p e r s u b s t a n t i a m n ih il s u p e r s i t , q u id e r i t h æ c nisi in a n is a p p e l l a t i o ?
C ogit ig itu r ista q u id e m r e p u g n a n t i a , u t a statione d isced as a b s tr a c ta : a p e r i t a u t e m e tia m e t ostendit l o c u m , q u o progre-^ d i a r e , p r o x i m u m . Q u o d e n im in p r io r i c o n sid e ra tio n e i m p li cite a d e ra t e t , ta m q u a m s e c u n d a r i u m , in h a e re b a t, id in sequen-i t i p r o p o n i t u r e x p lic a te , u t s u m m u m & p r im a r iu m .
I I .
Ita q u e in secu n d a definitione P rin c ip iu m p o n i t u r sub d i f - f e r e n tiâ , n e q u e aliud esse s t a t u i t u r , q u a m m e m b r u m et m o m e n t u m oppositionis.
H æ c v e ro definitio p r i o r i p r o r s u s est c o n tra ria . N a m u t illa ab u n ita te p r i m u m erat p r o fe c ta — q u a m q u a m ea q u i d e m u n i t a s in r e p u g n a n tia m deinde d esiit — : sic h æ c tota a m p l e c t i t u r dualitatem . Q u a m m a n e a t fortasse su a e tia m v t u i e n: s e d
de eâ r e deinceps v i d e b i m u s , suo loco. J a m vero du o s u m i
7) O b s t a t abstractae ra t io n i ip s u m , q u o d u s u r p a t, v o c a b u lu m A b s o luti. Q u id q u id e n im A b s o lu t u m d ic e n d u m e r i t , id n u m e r o s c e r t e a- l iq u o s e t m o m e n t a , q u ib u s a b s o lv a tu r , h ab eb it. N isi f o r te A b s o l u t u m d ic itu r illu d, q u o d a b o m n i c o n c r e t i o n e s o l u t u m sit.