D.
T.
O
D I S P U T A T I O p h i l o s o p h i c aI N T E L L E C T U
H U M A N O
S EU t A N I M A I N T E L L I G E N T E . Q j r a m A m p lif lïm x F a c u l t a t i P h i l o f o p h i c x In R egia A c a d e m ia VpfaÜenli approbaram, P R Æ S I D EM. P E T R O A U R I V I L L I O
Log, &
Mctaph. Profeff. Ord.
Tub lic o p la t i do que Vbilofophanttum examini defert
S ., R * M .tis S tipendiariusj L
B R I C Ü S
E .
F R O N D I N Uplandus
In
Audit, V tt. M a j. ad d. 19. Mtnfts Novenib: A nni 1É 71. horis A n te m e rii. fe litis .
:'o>
C F S A L I Æ
ï w u d i t H * N H c 11
s C u l t i oS .R .M . A Academi»
U pfalienfis
Bibliopola.
Q
V e tte t hominem ,nobilisfimum illui gnimaly totius nature complementum & utKçÔKwpov appellatum , diligentius cotifideramus,to- ties duo practpuè ejus dona nobit occurrunt, omni exceptione majo» ra ^ liifq u e longe praßantiora, R A T I O ntmirum & O R A.-T I O - Qu<* equidem ejus fu n t excellentia, ut eum a bruti* difiingv*nt, pari
ter qute caufa ß n t , ob quam eis , immenfum quantum antecellat, ipfiiu "Dei imag inem referendo, focietatemque colendo civilem. De hu Cicero a ita :
Eft p r i m u m , q u o d c e rn itu r in univerfi generis hum ani f o c ie ta te , ejus a v i n c u l u m eft ratio & o r a t i o , q u * d o c e n d o , d i f c e n d o , com m uni- ca n d ’o , d i f c e p t a n d o , j u d i c a n d o , conciliat inter fe homines , conjun- g i t q n e n aturali q u ad am fo c ie ta te , neque ulla re longius abfumus à na* t u r a fe ra ru m , & paulo poft jfiint enim rationis A: orationis expertes.
Hac tambo fu n t conjunctißima. Oratio enim tam ardo nexu cum ratione co here t , quàm accidentia propria , imo qua d vulgo logicorum quarri modi dicun tur effe , cum fu u fubjettis , quibus infeparabtltter tnfutit Quare ubicun* que d a tu r Ratio, ibi etiam orationem dari necejfum eft, fi non tpfo femper aftu, omnino tamen potentia a i aftum. Itaque quemadmodum ratio fuos de re con ceptus- , fine oratione aliis communicare nequit fita nullus eft fine ratione Ser mo y fc ili c et talis, qui eft difpofitio vocum articulatarum ad in te rp reta n
d u m a n im u m , ut Scaligen verbis loquitur Scheiblerus b. Hinc eft quod
Schar fius c vocitare audeat Termonem > opus rationis. Hofque affirmare poffumus nullum a n im a l, Pfittacum, vel aliud aliquod vere ecrS-fuinyKwflov effe , fed quadam bruta per fimtlitudinem quandatn voces noßras imitari, vide y oh. S p r r l i , Cardanum *, Scaltgerum{, & Scbarfiuai l.c it. Inde quoque oritur mâgt a i lavis quam or at,oni tribuit eloquent fitmus Cicero g. Egre gia fu m t, qua habet hac de re Sidliger h R a tio eft m anus in tellettu j , ra
t i o n i s o ra tio ; O ra tio n is manus. Manus enim jufla facit, jn(ïa obeduint r a t i o n i , ratio vis intellectus eft. Porro ratio, qtiam ipjani anitnam effe haud
titubamter affirmamus, duarum eft fa iu lta tu m , Inrelleétus nempe O V o -
l u n t a t i s . Harum pariter ac ill us cognttto tan b t ft difficilior & abjlrufior t
quant b illorum effentiam & operationes , vel oculm cernere , vel inftr umento aliquo corporeo perno fie r c minus pefjumui. Etenim accedunt ad ea* res, qua in fandi tore reccjju deist e[eunt, quaque propter fuam fubltm itaum , intilleftui noftro non ita fu ,.t obvia. Illorum tamen confideratio vel tdeo non eft dereltn• * quer/du, quia dvenoK* tu rcochti. Et turpe efi rem , qua una homini cum Ceo lom m unis eft , neglectam habere. Itaque Galenus i nûç ir *jc où^qùr u pteru
a t . Ojfic. cap. 16. b le an part, i difp. 5.1J). }z. c'Tbyf. reetg. part. fpte. iit iï c.^.v x.l. d Sy-
mop. anthrtp phy t. 6 cf.\ e de but tihtat. hb > 4 pm V* f txtrdt. }>. 7 . JtO .JO.infin*. g i. Ojfic, tap. k txcrdt. i50. ii» Oration, adartes, Memb. 12.
rmv öv Y,yw noivtto~iwtv è t$7( n'vlv * fM*v>iav&xi\a4 jJ «€* It i £ i dïïftuv.
DtClarum metib fatuitatum princeps efl lntelleÖus,, qutm l>eus amm a k t tji ta in fe v it. H k (olus res intorporeas ,& d b omnt materia fe ju n fa s , notioness d t- que formas , apprehendit. Vim hijus atque excellentiam elcgawer expreffir mo- db t ll.gatus Galenus k. o ’v/é ^ yu fstl^/o it vJ[’ clçpovcptuu, oc ÇI sa m i > « » i « ^ n i T ? f y Ÿ .i > ^ 7 t t V 7T t f a $ J f O e t S , XJCTU U ltdeC fO V } S h ffH C T T fï, i ^i m ç J c U T V J ß \ s m QtKcmr'nv; Xj it pciyt&v rùv &fîuv àyx&uv » <p M oniteur. Quid vtrro de to du dm ? qued diturata tntclltftus nofln eonfidcrdt te, homines quoque im no* titia m fu i deducet ,d e quaquijque debet maximefoüicitus effie »cum l i n k e r m
b o n u m fui no titia , u n ic u m malum fui ig n o r a n t i a , ut Socrates apud L»acr»
tium d ixit, Et fe qui novit » multa novit /fe vero qui ignorat, multa ignorrare neceffum habet. Id Solonis fententia , y altis templi D elphui in/cripta , liucu- lenter oflendit : M axim e q u e m q u e e n irid e b e r e , u t feipfum n ofcar. lH ae fu e r e , qua me movebant ut tntilLeftus contemplationi in praftns aliquid fllu d ii & ingenii confecrarem , eumque erudita Philofophantium cenfura exatttius penfitatidum exhiberem. Verum imbecillitatis mea probe confcius , cujus n a
t u r a fu m foboles 6c inftitutione alum nus, S c a lig e r1. lubens fateorr n t arduam hanc materiam , non tam perfeiundt fpe ,quam experiundi y olumtate etggrtffum. Malo enim & hic, dum ab inteUigendifaiultate phtlofophandttpri- tnordta captare fiudeo , meam defiderari prudentiam , quàm alto quin dtltggen, tiam . P r im a enim fe q u e n te m , honeltwm eft in fecundis te r tijfq u e ccon#
f i f t e r e , Cicero™ Proinde memagna tenet fpes ,extlem hunc to na tu m i, in
argumento prafertim difficiliori, bonis & candidis haud im probari, qquem atatis excnfdtio nunc favorabiliorem quoque reddit. M elioris or dims g n a ti a,,
Cum is fit in llru m e n tu m d i f c e n d i " , huit traäationi quatuor caapita
( onßttuam. P r i m u m , praiognita quadam dabit. A l t e r u m > definttieenem realem , cum iis qua ad illam pertinent, tradet. In T e rtio de varia lnteüeeiïus, intellect ion i[que divifione, net non dtverfo intelltgindi modo, age tur. Q u a r t ii ro » inieÜiâus proprietates oß endet, verunque (quat.ntum quidem id fieri poteft ) quorundam de tnhUiftu cavonum jen/um venabbttur. Te , \A lm e Deui, tntelleftus neflri creator , & omnis intelligentia benigrnißt- me la rg ito r. devoto precor am m o, hue adejje ^cee^tifijie mets fucttßumn ad deret ve lu .
k D id . O n t Memb■ 9■ & IO. l i a ExcufÀt. Extrcit. fubntx4. ra la O r é frt pdf. tu > ^ ti ». |c* a ^ S r» ffi. d n en ß itxt. 'l ’oln u . tap. l , p*%, mtht 7.
DE
P R Æ C O G N I T I S ,
- Tfaeffs i .L in d p e rm a g n i refert » quacunque in re v e rfan dim reft , u t quis benè re& eque inci# p iat S ic id e ffe » viri d o & rin a peracuti Pc p ru d e n te s ju d icarunt. I ta A rittoteles o Aokh
fcV 7rA««V $ TB t)[AI(TV $ wkktdV «►« >J » X,
«*A-rti ovpttpxtij kvtyç räv tylvfjtivbn.YlGr
^foldus p Qui benè c a p it, non dimidium tantum
fed tet um etiam , & omne verum , quodammodo complexus effe videtur. C um his facit Hora*
tius*.
Dim idium f a f t i , qui ca p it, habet. Saperi aude : Incipe. —— ---— — — —
'P rim cipium h u j u s m o d i, in certaminibus philofophicis, ambiguitatis difctuflionem effe exiftimamus. H o r u m itaque A u â o r u m monitis ob- f e q u i e n s , in n o m e n rei hujus , de qua prx fensaget differtatio , penitius in q u i i r a m , cum fignificatio nomtnie fit principium cognitioni , & nemine
ignonato n ih il^ ir i poteß i Scheiblerust . E tSialigerc Oportet prius vocte ipfiuss ufuin cognofcere , quo fapeuumeroprovehimur in rei penepttentm. Vo#
cabtuloruro a u re m nfus tum oprinoè cuivis innotefcere poteft , quando •vojUtÂTOÀo^** p r o p o n i t u r , explicaturque. Haec cum tribus conflet p a r- tib m s jfcilicet 3nominu notatione }multiplici ejufdem acceptioni, & varia
appeellattone , d e fingidis quardam in m edium afferre animus eft> ne aliàs
i n nton paucis titu b are atque harrere neceflum habeamus.
I I . Ingenii acie 'Etv/xov vocis Intelleüue c o n re m p la n s, eam a verbo
inteilligere d e d u £ h m effe facile d e p reh en det. H o c v . compofitum ab
in ten vel intus Pc lego. Q u a m vocis originem Pc compofitionew appro#
b a t (Chriftiantis Becm an* verbis q u * fe q u u n tu r: Imelligo, quafi intus
lego mecum, i. e. loquor , & urum ex alto colbgo, quod pertinet ad opus i#- tellecftienktvel mtelligo quafi interlego , b. e. inter res & res dtfcttno : ftc nofco, ut deeleftum habeam inter boi & aliud. G erhardus Jo b , Voflius u. Ab inter Pc lepgo [ hoc aurem vel colligo vel eligo notare , oftendit in voce le g o ] ejl inittlligo R n I. abeunte , quod quoque ex V elio Longo probar. Non* SX» Ethic. Nie. tib .l. c. 7, p l n S y x tf, Ptlit. ptdcegn. p. i. §. I q hb i. Ep’ft. 1. p .m . 217. r <fe ^An. pért 3. 4. S> tk, zS. {ßxerut, t . f i ü . I. t D t Orig. Utin, tinj. pof. 41 j. u Et y ne'
1. latin, p . 28 j .
nulli potius deducunt ab in tu s , ut U abeat in E , ita intelligere fit intus lege- r e , Sed mihi prior magis fentcntia placet. Kam tum duo f u n t , ubi utra [en- lenitapraftet, dubitari pitefl, interq\ ea illam legimus five eligimus, qua verior eß , tum rem interlegere five intelligere dicimur. Praeterea q u ia m agna c e
le rita te intelleftus o p e ra tio feti m o tio perficitur, q u o d Z a b a re ila x. his d e c la ra t verbis : Ita celerem & facilem effe operationem intelleftus habitibus
pr e d iti, certum eß, ut inßar conceptus impreßt effe videatur,id e o Graecis n # ^
c o n t viç a p p e l l a t u r , q u o d vocabulum a v e r b o viouou i. e. v ad o , ite r facio, C u t o b ferv at Budaeus in fuo lexico 3 d e r i v a r i , n o n a d e o eft ab » fo n u m . Q^io facit illud P h ilo fo p b o ru m antiquiffimi T h a l e t i s di f t u m ;
‘ncfeçvrj vSç' îrovTo'f f i T tlxl» v id. L a ë r t . in vita ejus.
I I I . riohvoyptitcr huic voci i n e f le ,n e m in e m e x iltim o a m b ig e r e, nifi qui p h ilo fo p h o ru m in (criptis bofpes eft. H a n c c o n fid e ra tu ro , (ex prse# ciptic o c c u r r u n t sequivocariones. C a p itu r enim inrelleft9 i. kxt p r o increato illo,qui Colins D ei eft,de q u o v ideatur Scharfius y . S c h e ib lz. 2 Pro creato & finito Angoloru, n am & illi hoc gau d e n t %.Pro ip/a mente /e u
anima rationali, p r o u t intell. & vol. fimul in fe c o m p r e h e n d it. 4. Pro Jiftu intelleftus fecundo t h . e . m o d feu in telle ftio n e ipfa. f . Pro habitu Principiorum , qui alias M e n s, five Intelligentia d ic itu r , v id . Ariftote#
lem a. é Pro facultate anima rationalis fisu Potentia intelligendi & ratiocinant
dt vulgariter ita difta. S e c u n d u m hanc ultim am a c c e p tio n e m ftim ptus
In re lle ftiiS , difputationis nofirae materia e r i t , q u a n d o q u id e m fi* gnificatio , inftituto n o itro a c c o m m o d a eft.
I V . V o c e s hoc in a rg u m e n to id e m fignificantes, d e p re h e n d i n o n p a u c a s , cuivis in aprico eft. Q u a le s funt 1. Meets, d u m intelligibilem v e r ita te m alteri facultati n o ta m facit. I d e o Scalig: b Indtcatrix ratio
num dicitur. C l i f t h o v e u s c, mentem & intelleftum idem ejje dicit. 1. Ratio,
q u a n d o r a t i o c i n a t u r , d e hac prolixe agit Scaliger d . 1. a d d e (eft. f . 3 Animus, hinc d . 1. Seal g- animus anima continetur. 4 . Memoria fcilicet in te lle ftiv a , cum imagines a rebus acceptas c u f t o d i r , « aru m q u e re c o r d a t u r , d e Hac Z abareila d. p. ingenium ,cum intelligibilem v eritatem in v en it & percip it, u n d e Scaliger c, Sft ingenium ad rerum inventionem. 6. J u d ic iu m , quod tmpofitum efi , tanquam prator quidam , ad inventorum perpenfionem Scalig. cit. locis. A t q u e necifjanum in dtalefticu difiepta- tiombus ibidem, vid. & H ie to n y in . Cardanun* f 7. Pars, vis, potefias,
tæ p e allegatus Scalig g ubi has q u o q u e appellationes ex p o n it. 8. Jw# U deS p ecieb . In te ll e. S./>. 1004.. y P n e u m a t. ta b . i fi. tx p ofit p . T1J. z M t t a p h l i b . l . e . 3. T i t . 1+ a E t hic. N ie . I. 6. c. 3. & E u d e m . lib . S. cap. 3 . b f x e r e tt . JO 7 .jf. 2. C in cem~ m e n t, a d in tr o d .F a b r iß a p u l. ia I t h i c . .A r tfl. f o l , m . 4 1 , d de Jpeiteb. in te ll. cap. %.p. 1 0 0 4 . c E x e r d t . i $ 6 . i r 3 0 7 . fi e t. S. i a * J * b t t l . l i b . i \ - p a g n t 51 7. g E x e n it . 3 ^ 7 . fe d . 1 3. &
1 6 .1 1 calce.
tellig en tia quando Çmtliciter aliquid apprehendit. 9. In ten ti» , tum i d , quod apprehend i t , ordinat ad ahqaid aliud cegnofcendum vel operandum.
i o . Cogitatio, dum perfißtt in inqnifttione Ilius, quod intendit. 1 1. Sapient
tia vfcl /cientia, quando id , quod efi excogitatum , examinat ad aliqua certa.
Q u a i t u o r h a sp o tte rio re s Intellectus Synonymias ita explanatas tra d id it T h o » m a s A quinas h 12. N u n c u p a tu r etiam non raro Potentia intellectiva,
tognoofiittva, contemplativa, facultas apprehenfiva, dijudicativa, confultatiya.
G r x ic i fiia quoq; hoc in negotio fyuonym a habent. Sunt vero illa prac- priim ishaecî 1. K a r , v i d . T h . 2 2. <Pçlvyi<riç. $. tofei rmvTot cppavriç,
m e w H i p p o c r a t e a u c te r eit Scalig:* 4. Aoj^Q-tos »Jj\ 2^oévoix, id e m
Scaliig. d . 1. u t Si feet, f » 5. StVgfnç. é- A iyQ r. 7 ■ iifuv Arilto*
teles; k - 8. T lie®* r etitZv , u t ex A riftotele M ag iru s1. 9. o , i d q u e p r o p ite r oLrocMyl** , quam vocant p ro p o rtio n is , qua intellectus ad o c u lu m icorporis r e f e r tu r .
C A P . S E C V S D V M
Tï^yty [jLaZsMyictv
exhibens.
T h e f is I.
E
UCpofita definitione nom inåli, quam a lij, u t Z abareîla m> Quid no-munit a p p e l l a n t , cum iis quae illam c o n c e r n u n t , reCto jam tram ite
ad ipdam definitionem realem , ph ilofophis etiam Quid rei nom inari folitaam , a c c e d en d u m elt. H u i c autem cum videm us q u x ftio n e m An
fit à p>!iilofophon , eflfe pracmiflfam, malumus cum illo fapere > d e q u e in»
telleuftus «xiltentia q u e r e r e , quam ex m u lto ru m l e n t e n t i a , ab hoc v e ro cognofeendi m o d o te m e rè d e fle d e re .
I II. In te lle c tu m dari, extra om netn d. bitationis aleam p o fitu m elle d e b e r t i c u m i s tam luculenter fuam exiltentiam variis op erationibus e v i n i c a t . u t necelTum fit eum ab omni intelle& u delticucum efie, qui d e h o c d u b i t a r e , aut e u n d e m negare fuftinet. Praeterea, avtoV j v«*-
toç iw» uaxrtf n t votirac, Arilloteles o Q u o d fwfc & fubtiliter p ro m o re fmo d id u c it Scaligerp. A tqui cum hoc vetum fit, m inim e intelleCtus negairi potelt. Nihil enim in n o tione pro p ria non poteft in'elligi. A&iis den iia; intelligendi fecundus,qui elt ip(avo>7<nç, necelTario aliqua poien- tiam a qu a poteit d e b erq;elici, & cujus efientiale copfequens elt, prae- fupp*onit.Itaq; Æ gid. Rom ‘llm pofibile efi agere id, quod non habet poten
tiam ad agendum. Q u in et: ;m o m nium om ni aevo fapient tm unanim is
h I I . Part Sum q u iß . ç . ^ ’tic X i Exercit. J O 7 . f Z k tib 3 . de *n. cap. * . 1P h jftltg i* lib 6 cnp. 1 9 , th 6 - m tn ct m in lib 1. pofl. ^ A n a t j l . c■I. p- 6 fl P ß. ^ A n u l l. Z.
« . I . 0 J . c . - f . P E x e r t i t . i O y . f i . q M et a ph l . 9 c * f }, <? 4 ,
-confenTiis » verara intefle& us noftri exiftentiam Temper co
nftanter-q u e appro b av it.
I I I - Ex lege m e th o d i ipfa jam definitio realis a d o rn a n d a eft , q u i a
p tja h W n i t7niut.tvoti>Q7r)* ï%<i to k*\o!>ç jyiÇ tiâui, A r i f to te le s 1. P o -
rentias a u te m per a&us & o bjecta ritè d e f i n i r i . d o c e t praeter Scb ei- b le riim T etiam prolixe Colleg. C o n n i m b . 1 U b i n o ta nd u m » objefta
f u m i , non m aterialiter, ut fim p lia ter quadam rei f u n t , fe d fo rm a liter, i. e. M ratione , qua cadunt fu b potentiam , dr ad tpfa potentta refertur, Aftus fuw end i funt ita ,u t tendunt ad objcäum tale. Aid. cit. A u û. in loc. cic,
I n te lle & u s auretn cnm P o te n tia r u m n atu ram aemuletur, eriam isefien- tialera & intrinfecum r e f p e f t u m habet ad o b jecta R a d iu s (nos , p e r quae d u o ta n q u a m n o t i o r a , definiri d e b e t . Scharfius u. q uid e m ta le m , Ted quæ nobis m inus p r o b a n i r , aftert in te lle d iu s d e fin ition em : Intel
lectus efi facultas anima rationalis, perquam homo res intettigibiles intelhgit, cognofcit feu apprehendit & dtjudicat. H x c licet in iis, quar habet A riftu t.
* c o n t i n e a n t u r . tam en ta'liafunt, quae ex m e n te illorum Audi, realem d i f l i u ß i o n e m in te r anim am Sc inteil, im p o rta n t. Q u * cum verirati nec fin t.c o n f e n r a n e a , nec recen tio rib u s a r r i d e a n t , cum il l i i prio rib u s o m n in ö fentire non poffumus. Facultas e n im feu P o te n tia p r o p r ie & in rigore Tuo fum pta , Temper eft qualitas a Tubje&o efTenriaÜrer di- f t i n â a , id e o q u e eo fenfu in tellectus dici no n p o t e f t , cum isfir c u m ipT aam m a realiter id e m , q u o d in feqnentibus d ic e tu r Sc p ro b a b itu r.
P ro in d e nobis potius hare Scaligeri y definitio placet : Inttlledut efl ta
ip ft anima ut apprehendit. Voluntas, u t hoc qu o q u e a d d a m us , ejl id em , quod tlla ejfentia intelligens, atque extendens fefe ad tllam rem cognttam po- tiundam. $eu Pleni'is ita : Intelleftureß attributum quoddam anima ratio nalis ixtçyulaw feu operativum, inorgannum , quo ad lognofcendum & dijudicandum aliquid fertur.
I V - Q u x l t i o n i s it a q u e , differant, an non , intdl äus & vol. ab ipfa
anima realiter ? diu ce rte m a g n o q u e cum z elo difjpuraræ, tam in te r
T h e o l o g o s quam p h ilo io p h o s , decifionem aliis lu b e n te r concedere# m u s , qui profundioris funt ingenii m ajorifque indaginis , nifi nobis in hac materia occupatis noftra qu o q u e Tentemia d e p r o me n d a effet. R e i itaque v e r ita te , p a rite rq u e ra tio n ib u s , quae m o d o a f l e r e n t u r , m o t i , pofteriorem , u t f u p r a i n d i c a t u m , [ q u o d tam en nulli prsejudi- cio e fie v o l u m u s ] cum clariffimis ingeniofitîimifque tam th e o lo g is ,
quam p h ilo f o p h is , fenrentiam a m p l e å i n u i r Sc acceptamus,
I Et hic Kit. 1.1. c 7. C De sin. fart. I. dijp. î. th. 28. t 'De ^An. hb. 2. eap. }. tjuejl- f. virtu. 1 p. is 6. u 'fhj.rtcog. p, Spe, I-i.e. 2,p n> ioa$. X (te^in.l. 3. tap 4. & 8. / ixer.i07.feCHtneii.
V . . U t di& a melius in te l l i g a n tu r , obfervari m erefur facultate* fubliim iores capi duplici m o d o : i . I n notione interna, quatenus intra a n itm x effentiam Sc co m p lex u m fiftuntur ; funtque eo refpe& u (impii* citer u n u m id e m q iie , Sc cum ipfa anima > & c u m (eipfis, necttllo m o d o , ine d u m realiter , concipi pofTunt d iftin & x . i . innotioneexterna,, q u a m d o p r o p t e r v a r i a s , quas ex eru n t, o p e r a tio n e s . Si d iverfa ob» j e f t a i , a d q u x re f e r u n tu r . ram ab anima , quam a feipfiï d if le r u n t,
tun etffentialiter & realiter , fed formaliter & yntuahter.
I V . R a t i o n u m m o m en ta in affertionis n o ftrx c o n firm a tio n e m , fepolfitis a u t o r i t a t i b u s , (tint hacc: 1. C o m m u n e cd p h ilo io p h o ru m e fia tu im , Entia prater neceßitatem multiplicanda non fj[et C u m praefer» J tim t ( o t , ta m q u e v a r ix fu n t artes difciplinartim que g e n e ra ,u t iis om ni b u s atccuratius conG derandis & addifeendis ne xtas quidem N e fto re a p a r (iit, q u a n to m inus b rev itas n o ftrx v i t a , d e qua conqueftus H i p o c r a t e s z. O' , n j n%*>i uxx.rf. Q r i d e r g o opus e ft. alia a d h u i c p l u r a , eaque n o n neceflaria, fingere a d d ereque e n t i a . qualî q u x va D e o p r o d u â a j a m f u n r , non fufficerent unius cujufqne diligen t i « Su. cu riofitati. D icim us itaque nullam prorfns intervenire netefti- tatenm , a u t cogentem r a tio n e m , qua , m erito ab adverfa p a r t e , ani m a n i o f t r x , quam fim plicem Sc compofitionis expertem , q u ip p e q u x fpirittualis eft D e o q u e quam fimilima, creare volm t fapientiffimus D e u s ; , e n tia aliqua r e a l i a , ab eadem ut a c c id e n tia , eflentiaiiter diltin* â a , o b t r u d a n t u r .
V I I I . z. P r x te r e a »*\v9-pu^i»Tö» calcatumque hoc eft in P hilofo- p h ia t f a n i o r i , Accidentis effe eß incffe, & accidentis non eß aicidens. H in c luce im erid iana clarius e f t , ut q u em ad m o d u m „ ne mille quidem accideit~
tiaprto unica fu fftiu n t fnbßantta Sperling a. ita nullum p ro rlu s acci
d en s tt a n t x v irtutis r e p e n t u r efte , ut alia accidentia in fe recipere Sc fubjedftivè (uftinere valéat. Intelle<ftus a u te m id p rx ftat, E . Q n i a i n intelltedhi m u lta funt n o ritix , fpecies im prefix , habitus intelledtua« le s & tc . q u x om nia accidentia funt realia ,in q u e in tc llc & u fubje&ivè
S i halbitualiter c o n r i n e n u r .
v n n . 5. Kcct civSfumr Cic cum illis d ifp u ta m u s. Q u o m o d o de-
niquei fe h a b et ad rrateriam p r im a m , q u a patiens e f t , potentia palfi- v a , lt.afe h a b e t ad form am , q u x agens eft, potentia adtiva (ratio c o m . p a ra tu o n is 111 hoc confiftir, quia materia & fo rm a in relatione tranfeen- denraili c o n v e n iu n t .ig m ir q u a t eft r a t i o unitis r e l a ti,e a d e m q u o q u e e fta ln e riu s ,1 P o te m ia autem tnaeriat paftiva, eft realiter idem cum efientria ejufdem m a t e n * , q. i,ifih o c m n e f l e t , d eberet p o te n tia ,lia
u S h Û im , I . *Aph»nJ. I. a Sjn p tb p f r 4rt. Ctn, Itb. 1. tap. i qutft.
pafljva accidens efîe, q u o d m a te ri* primas f u p e r v e m r e t , & fic con- ( e q u e n tc r aliquod accidens d a r e r t i n n illa m ateria ante f or m a m a c c e p ta m , u n d è necefiario f e q u e t u r , prius elfe Ens p er accidens , q u a m Ens p e r f e , q u o d aronvi elt » Ergo e d a m poreniia aftiva eft re a lite r id e m cu n edentia f o r m a : , p r o iu d e q u e i a t e l l e d u s idem c u m ip f a ani
ma.
I X . A u to ritä re s n u n c a d d e m u s , præ cipuè eorum , q u i pr o hac fe n te n tia acerrim e pu g n aru n t. P r r p r i m i s Oculatiffim i Scaligeri , b C u jus verba e q u id e m l e d u digniliima fiint, fed prolixiora q u a m u t c o m m o l e in chartam comici pollinr. D e in d e T h o r n . Sagittari) c Intelltftus
& vol. et fi funt una res , tamen difiingvuntur ratione. Sunt enim affettus a u t■ ma p ro p rij, non accidentales ,fed una res cum ipfa. Xfnde velquivte collegerit animam & potentias (ubltmioresy quales Int. & vol. ex mente S fa ligen realiter von dtßingvi. Scoti p r x t e r e a , D u r a n d i , Arim inenfis, M a r f ilij, O t b a -
m i , R o d e r ic i d e A rria g a d Magiri c aliorum que. Q u i n e tiam , u t ve- t e i u m q u o r u n lam p a t r u m , A uguftini c u m p r i m i s , lfid o ri <5c B e r n - h a rd i exprertiim taceam confenlum , a d difficilem illam , qu a m nobis h o d ie q u e Pontificii m o v e n t , d e l u b j e d o falvificje fidei c on tro v e rfi- am , in te r alia ex hac q uoque le n te n tia facile relp o n d eri polfe , T h e o lo g o r u m noltri (eciili c e te b e rrim o ru m non p a u c i, haud c on te m n e n d o a r g u m e n t o . conceptis quafi verbis docent. H a d e n u s d e g e n e r e , n u n e d e o b j e d o .
X . O b j e d i n a tu ra d iftin d io n ib n s quibufdam prsrmiflis n o tio r cla- rio rq u e evadet, i autem c o n fid e ra tu r in ob e d o Materiale Si. formale: illud e f t , quicqtiid ullo m o d o intellig! , feu id o m n e , circa q u o d ani m a in telligendo & c o g n o f c e n d o o ccu p ari poteft , qnoctinque id fieri c o n tin g a t p a d o ; Tonnait eft i p f a , u t ita liceat l o q u i , cognofcibilit^s, feu p o te n tia palfiva, qua cognolci poteft, vel hie & n u n c a d u cognofci- t u r , ex qua refultat ref p e d u s quidam o b j e d i inrelligibilis a d inrel- l e d u c n , per quem fo rm aliter aliq ud o b i e d u m I n te lle c tu s d ici pof- fit. i. M ateriale in celled n i a d x q u a r i dicitu r d u o b u s m o d is ; Txtcn-
ftv è , q u o m o d o paulo ante expolitum f i n t , ex te n d itu rq tie in t e l l e d u s
ad q u o c u n q u e m o d o intelligibilia . leu p e r p ro p ria m , feu alienam fp e c ie m » eam que v e l veram vel f i d a m , vel politive vel n e ga tiv e ; ut# p o t e n o n E m i a , e n tia rationis, negationes, privationes, h l'ufir è a d r - q u a t u r m ateriale i n t e l l e d u i , quatenus anim a o m n t m fu am intelli- gendi v i m e x e r i t i n ente v e ro & r e a l i , ranquam vere & re a lu e r kk t u,
b E vertit. } P '. f. 1 4 , & t$ , & 5 4 » etiam 15. circa finem, c JUctaph. lib. 2. c. 4 . p.
d D ifrut phyfe 1 1. feti. 2 fuhr. 1. 3 dr-4. it. dijp. 'y de porentui a m m a ß ä .i .f u b j ' .i Ù jeéi. j .
fu bf. 1 . 6 - 4 . c in lomment. Eht\pol. hb. é . t,
p e r v e r a m & poGtivc form aram fp e c ie m ta rn â firg u la rib u s quam u n iv e r f a lib u s . 3. O b f e r v a n d u m e d , Motivant , quod tnovit ititellettutu ad
Jut perceptionem , & Tennxnativum , quod a ä u m ejut terminât, etiamft eum non m oveat, /ed ad fimilstudmem ejus, quod m o vet, percipiatur. R u v i u s
R o d e q f i s *
X I . Q u i b u s praelibafis, affirmamus o b f e â u m M a te ria le te adx* q u a t u m e x r e n f i v è , efle E ns in fenfu c o m m u n i f l î m o , b . c . q u o d e u n - q u e a liq u o m o d o cognofcibile e d te p e rc e p tib ile ; Gve id fiat a b intel l e c t p e r fe • five p e r a c c id e n s , five p e r fp e c ie m p r o p r ia m , five alie n a m , a d e o q u e affingit e m i t a t e m tam increaram * q u a m c r e a ta m , tarn n n t v e r f a l e r a , quam f in g u l a r e m , ta m f u b f ta n tia le m , quam a c c id e n ta - lem , p o fitiv am te n e g a t i v a m , realem t a n d e m & ra tio n is , tc , u t p a u cis d i c a m , tu 77KV& lenfu latiilim o cognofcit. vid. A u t . m o d o a lle
g a tu m .
X I I . In re lle & u s o b ] e & u m formale & adaquatumintenftve Amt toc , d e q u ib u s A r i f t . 8 H sec f u n t o m n e s r e s intelleéht cognofc 1- btlcs fu b n o t i o n e v e r i , b. e. quaten u s verae fu n t tc r e a l e s , quaeque a d i n te lle c tu m re f e r u n tu r d i v i n u m , co n fo rm ita te m q u e cum illo habent. Q u i a folusiUe rerum veritatem term inat, F r o m m i u s h. Sub h o c com* p r e h e n d i t u r omne In s reale , q u o e x c lu d u n tu r n e g a t i v a , p riv a tiv a & en tia r a t i o n i s , quae to M ateriale intenfivum obje& i i n t e l l e â u s in g re d i n e q u e u n t , c u m n e c vera f i n t , nec c o n f o r m ita tr m c u m l n r e l l . D i vin o h a b e a n t , fed materialiter extenftve ta n tu m huc fp e& an t t q u iapra-
terquam quod objiciuntur intcUettui,entia rationis nihil fu n t, F ro m m iu s *. Sic
intelligi p o t e d celeb errim u s Calovius k. T fy n ens minime eß intelligibi0
le. N o n c o n t e m n e n d a h a b e t in hanc rem M agirus*. Nonnulli^ dicens,
Mentis objeftum etiam faciunt non Ens , i. e. quod in rerum natura nec fubftan*
tia liter nec accidentaliter eft j verum hoc non eß proprie ( y per fe intelleäus objectum, fed por accidens ex contemplatione £ î»t@- inielhgitur. A d d e
S c h e ib le r u m m.
X I 11. C og u o lci ab in te llig e n t anim a fingtilaria, quæ q u o a d hanc r e m maxinac fu n t c o n t r o v e r f a , p r o b a t ly nceus ill e Scalig:*. S iin te l-
lettus agent fa c it univerftlia , necejfarib cognofcit fiugularia : aut à qu'tbus exim at naturam illam, aut quorum detraftis inhar e n tlie ß emane at natui a tüa.
I t a q u e c u m fingularia fint bafes & fu n d a m e n ta u n iv e r f a liu m , a q u i- / bu s o p e r a tio n e in te lle ß u s univerfalia a b d r a h a n t n r , E. etiam fingu laria a b illo c o g n o f c u n tu r . A r m a n d u s d e bello vifu °. Pars intellectiva
fl. 3- dt^An. trse, d, InttU. p»Jt. f. 7. *sipp*nd, dmi, g 1.1. d* *An. t. 4. h Mttapb. I. X. *• 4.
iz pr»bl. !. f. m. IJ7- i JHtttpb. prtgmn II. §. S k (jntfitl f*rt. I. c*p. i.inexptßt. I u tanin, t p.m. fgl. linctmment. Phyjtol. I.C.* 19 p 6jl. m MtftpUyJit. hk, X. Up. 21,
»**». 115, n Exertit, 307. fiCl, ii> & «libi. 0 Tr*tl. ficund, c*p. 8î,
continet q ul c quid hal f t nobilitatis fe n ftiv a fed non e contra. S t tdeo e a, qua dicuntur de parte fenfitiva , transferuntur id partem intellectivam , & dicun* tur & non e contra proprie ? Senfus a. ta m e x c e r n i , q u a m incerni pe r c i
p i u n t fingiilaria, E . Z a b a r e l l a p. Qutcquid cognofat facultas in ferio r,
cognofiit etiam fu p erio r, & ubt inferior facultas definit, ili fu p e - r io t incipit. V e r u m » Senfitiva cognitio definit in fingulare, ab eo utique incipiat cognitio intettettiva , ex D u r a n d o P ererius q , fi au t e m
hoc , id in tel l i g a t , neceffum eft. P lura p ro hac fe n te n tia in v e n iu n tu r a rg u m e n ta a p u d S e n n e r tu m *1 & d iftu m P e re riu m f.
X I V . D e univerfalibus res eft plana. H x c l o t e l l è â u i noftro- obijci » n e m o fa n io ru m u n q u a m n eg atu m ivit. D e eo a. n o n levis in te r d o â o s p u g n a eft ; fintne h x c ta n tu m in i n t e l l e â u , & citra ejus op e r a tio n e m m in im e in rebus ipfis ? H o c affirmare coeperunt D . D. C a - l o v iu s , F r o m m i u s , q u o d e x fcrip tis illorum M etaphyficis eft e v id e n s , fed praeter rei v eritatem . N o s co n tra riu m ( p ace ta m e n illo ru m ) v e r u m eflr a r b i t r a m u r , & cu m Scheiblero t. p r o p o f i t * q u x ftio ni h o c re f p o n f u m r e d d i m u s : S i nonfunt revera univerfalia -, non erunt ftien tia ,
fed figmenta , quando in ftngnlaribus confideravero td quod nufquam & n ih il eft. H u i c a d d o Scaligerum *. D a n t u r itaqu« univerfalia rev erâ in re
r u m n a tu r a q u o a d rem & veritatem , licet non q u o a d modum & alftra-
ttionem , u t verbis hic in p a ri, u t v id e tu r, caufa , uti liceat praem emo rati
C e le b e r . Calovij U n iv e rfa lia cum fine entia realia , id co q u e m a t e ria lite r con fiderat a , fine fingularibus no n f u n t , Reqviritur quidem
operatio IntelltttUs ad illorum plenum & formalem conceptum conftituendum , fed non ideo finguntur, q u ia & alij term in i tr a n f c e n d e n t a l e s , p e r intel-
l e â u s o p e r a t i o n e m , n o b is n o ti fiftuntur , qui ta m e n o b id f i â i m in i m e f u n t. O p e r a t i o e n im I n t e l l e & u s , n o n eft f i d i o , f a t e n t e ipfo C e l e b e r r i m o CalovioT. V n d e & id f e q u i t u r , etfi nullus effet i n t e l le c t i s , qui d e his c o g ite t, nihilom inus ta m e n c o m m u n e s has n a t u r a s , quoad
rem & verita tem , in r e r u m n a tu ra effe > utut fub propria fu a form alitate diftmcicnon compareant.
X V - In te lle & io , q u a intelle&us fe c o g n o f c i t , Scalig: z-cft imma* te riala & infenfile q u id . V niverfalia ab i n t e l l e â u c o g n o f c u n t ur , u t th. praeced. d i c e b a t u r , q u x d a r a v e ro e o ru m im m a te r ia lia , om n ia infenfilia fu n t. In relle& u i infu n t tw tixi Koivait eaeque im m ateriales. C o g n o f c it Inrelle& us n o fte r D e u m > A n g e l o s , anim as. S ubftantias
p D e o rd Intellig. eep. ) p 1 0 4 4 . q de Ordine i r v ia defl.phy. I. j. t *p. i j . 1 Epit. N d t .f i i m t .
I. i . e . I .p. m. 6 4 5 . CdiClelibre cap. 1«. p. 171. f r feqtj. Id e ein. pnrt. 3 d .+ .th .T S - U Cxer.
507. f . 2 2 . X Metnple. t. defnb). dr *Jj expefit. m g /ir fie e r . 3 ■ J Mclaph. D ivin , pnrt. p rim é .
G en. TrdU. prter, a r t i t , p n m .fu b f. i . t s p . 4 . E xp eß t, d e fin ii. j, i n i i t if,m en . p . m . 101*
z tx tr e it . i n j . f . l ,
q u o q u e i n t e l l i g i t , q u * im m ediate q u id e m in fenfiis n on i n c u r r u n t , p e r a c c id e n tia ta m e n . I g itu r Scalig:a Non recipitur in fenfutn fubßantia:
fold accidenti* recipiuntur. H i n c c o n c lu d o , im m aterialia etiam & in-
fenfibilia ab intelle& u noftro cognofci.
X V I * D u m in confideratione obje&i o c c u p a m u r , e am a ttin e t c o n r r o v e r f ia m a t t i n g e r e , quâ d e eo , fingulare tie, an univerfale, prius
a i intellettu cegnofeatur. in ter (e dim ican t A u ä o r e s . vid. Æ gid. R o m . k
P e r e r i u m , « Z a b a r . * & alios. Mifiîs aliorum o p i n i o n ib u s , nos prius a ffirm am us his a r g u m e n tis , ex A u d o rib u s carp tim c o l l e d i s i !• O b j e f t u m te rm in a n s p rim u m a â u m Intelle£tus ab in te lle d u p e n i t u s eft i n d e p e n d e n s , debetqtie neceflario praecedere ©- n n e m o p e ra tio n e m e j u s , hoc autem eft fingulare. E. etiam p rim o c o g n o l c i t u r i V m v e rfa le enim ab intelled u s o p eration e feu A d u » q u o a d p l e n u m , adaequatum & formalem cognitionis m o d u m d e p e n d e t . X. I n o m n i m o tu term inus a quo, praecedit t e m p o r e te rm in u m
a i q u e m , in eo q u o d m o v e iu r : Sed in te lle d u s abftrahit univerfalia a
fingularibus , E. te rm in u s a quo eft fingulare, p rim oq ue cognitura. 3. Si nor» c o g n o fc k I n t e l l e d u s riofter primo fin g u la re , hoc c o n tin g e t , vel quia nihil eft, qu o d in te lle d u i repraefentet fingulare i vel quia i n t e l l e d u s n o n p o te ft ipfum cognofcere; vel quia ip f i n o n licet , a t nihil h o r u m c o n fe n ta n eu m eft r a tio n i, E. V e r è ig itur Scheibl e V n t-
uerfale non cognofcttur nifi per abßratlionem a fingulari, E . neiejje eß prim cognofci fingulare, quia non potefl cognofci abftrattum, nifi cognofcatur iUud * a quo abftrdbatur t prafertim cumutrumque demonßr ay erimus ejfe a t intelleltu noftro cognofciiile t fu p .th . 1 3, ^ 1 4 .
X V I I . Ex jam d i d i s f a c i l c cuivis conftare p o t e f t , tam Scotum ,
win us univerfale, quam T h o m . A q u in . magic XJniverfale, p rim o ab in
te lle c t 11 cognofci aflerentes,quod Scheibl.^ de illis teftatur.à vero ab»' e rra ffe. H o c tam en n o ta n d u m eft , u t idem Scheib, d . 1. th 17 ha b e t , q u i f t i o n e m hic efle 1. de cognitione Intelleftiva , non fenfitiva. 2. M onde cognitione d ifttn tta ,( fecundum quam procul dubio prius cogno»
fcitu r univerfale) fed craffa & confufd. 3. non de cognitione complexa, fed fim p lici apprehenfione rerum, 4 ,N e c quid fit f i im i cognitum pr imitate
dignitatis , fed primitate temporis & originis,
a i* d Exer. f . y. b De *n. l . f . e. 0. f . f . ^ / r t . 4. e De v u cr ordine deO. fbyf. I. |. t* f. i | .
lib. de er dim. tntellu. cap. j . e de an. f . f . d. 4- tb. »O. f Ut. mode (ft. tb, 18. f r i p € Å / . T E R T I V M ,
In telledus, intcllcdionifquc divifioncm t & varium in-
telligcndi modum oftcndcns.
Thefis I .
D
I f t i n ô è hic co n cip im u s in telle& u m & intelîe&ionem. P r i m b igi- rur d e illiu s , d e in d e hujus div ifio n e nobis a g en d u m eft. A n i m a• tioftra , quamvis in fe ip c itA s fr & fit, etiam qua intell/git »
p r o c o n c ep tib ili tarnen a d u u m d i v e r f i t a t e , o bje & o r u m q u e v a r ie ta te , d i f t n m i n a q u r d a m haud ficco, q u o d a j u n t , pe d e p raetereunda com# m o n ftra t. Q u ä l e eft q u a n d o I n te lle & u m alium Agentem, aliu m patien-
tem , facit Arift. g "eçiv ôpctv tviSt@ - v5ç , tw 7m m t yivtAw\ o* ru rrohlff m itii ait l u , oio» 79 Qwç. -rÇoSra» y*p 71»« ngq to îroi« t* i\Jimpci orfii ,c*tyt<x ^ g û u e tm . vid. Sen n ert. k h * c e x p o ne n te m . H a n c
ii.te lle d u s d i v itio n e m , n o n lo lum P b i lo f o p his , fe d e ria m P o ë t i s , u t H o m e r o , H e f i o d o , aliifque tam g r x c i s , quam l a t i n i s , ufitatam fuiiïe , teitis eft Magirus ».
' 1 1. Plurim i In tell. A g e n t e m , ex ejus ig n o ra n tia, y e l D e u m , v e l alium aliquem D x m o n e m leu Im e llig c n tia m homini ad fta n te m ftatu* e r e , S e n n e r t . *. S caligerj, qui hanc abfurdam A lexandri fernen* tiam refellichis v e r b is ; Quafi Dem ipfe cum inteüeüum fa b r ic a n t, ne-
quivertt e t , quantum fa tù effet luem infinuare : Sed ipfe toaftw fit aßtßere prafens minißerio ,tanquam p ra feä u t quidam pratorio. Eft itaque In tel- leftus Agent ex m e n te p h i l o f o p h i , qui pbantafwata tüußrando & abßrar hendo , intellectttrum e lic it, & ffieciei, qua potentia fu n t tnttüigibiles, u t aftu intelligantur, efficit,
1 1 1. Q u a n d o q u id e m n o n d e f u n t ,q u i hunc nulla neceffirate po*
' c I ■ Ç ^ ni clamirant , c re eft , neceifitatem hujus argum enti* qtiibtiidam de#
f A ' m o nftrare. 1. Omne quodfit, in aliquo f i t , & ab aliquo, fed alto. V n
i-verfalia fiunt lntcllcclu Pattente. E. oportet prater hunc altam aliquam vim effe, qua faciat um verfaha, Nam omne patiens requirit altqutd agent, & ni h il in natura fetp/um c pete ft ate adUftum deducit. Sen n ert.m 1. Cum intel legibilia maierialta ftn t, adeoque intelleftui improportionata , non pe(funt agere in p a tib ilm I null, clum , qui immatcrialir t fi & jpiritualu , nullum0 que corporeum habet organum, & propter ea illorum Jpectes Mi imprimi non poffunt t ficuti neque tntelltgi, m fi feparentur & abftrahantur à conditionibus materia , Mag»ruc „ H o c v e ro officium eft in re lle d u s A g e n t i s , E .
Beceflaritis. Q u i a d a r u r fin g u la r e , intelle& u c o g n o fe ib ile , u t cap . z . th t j e r o b a v i m u s , E. e tia m concedi d e b et inteil. A g e n s , qui id ahftr^har à marerta , A r a t i o n e m univerfalis plenè A form aliter in d uat. H u c r e l p e x i t P e re riu S * . c u r a , in reralia plura huc p e r t i n e n t i a ,
g Sean. I. i. c 5. h Ipit. Nat. Scient l. t.e. l.p m. 6\6 (r 65S i Ihyfitl. I. 6.t. COp <fî.’ k Frit nat fetent t S t. l.p 4$y. 1Extreit iOl.f.O. m Eoit nat. feint. I t e. t. f.
4$ 8. n l’hjjill l 4.1.19. tn Ctm p. 6$4 « D» vta & *rd. dod Pbjf. /.3 «.11. cnfint.d i c i t
Uflri cru*
d ic it. M am feßum efl eos ,q u i cenfent fingulare cognofci a i intellectu, per*
belle tueri »etts fit at em, vim & dignitatem intelleäus Agents«. H u j u s officia
e n u m e r a t Scheibl p. q u a tv o r , q u * ibi videri poflunt. Z ab a re lla d e i i l d e m e tia m agit » p e rp eram q u e d erogat inieli. A genti officium a b 't r a b e n d i , S e n n e rtu s «quoqueofficii hujus m e m in it, & A lij. Ad* d a n t u r etiam u ltim a tb. i . verba.
I V . Intelleftus Patiens efl , qui formae & fpecies rerum intelligibiles » ab in te lle & u ag e n te illuminatas » in fe recipit, Magirus f D ic itu r etiara
P o ß ib i'ü S t Paßibilu Scaligero «. quia nim irum p a titu r recipiendo fpe-
ciem i n t e r v e n t u ph an rafm atum . Materialis, non quod materia conftet, fed q u o d ad m o d u m m a teriar, varias fibi fpecies intelligibiles im pri. m i finat- Poßtbilis & Mens potefiate , quia poteft omnia fieri, etiam fi mbil
eorum as ftu fit, Sennertus u- Capax & Pctcntionalit, quia omniumfpecierum intelligibslsum imagines five formas capere & apprehendere potefl. Magi#
ru s * . O fficium hujus ex ipfa definitione , variarumque appellationum e x p o f itio n e fatis indicatu I d (altem hic obfervandum . cum I n te lle d u i h u ic p a if io n e m rribuirous , nos non corruptivam fed perfeftivam intel- Jigere quia lntelleftus dum jpectes recipit , non corrumpitur fed perficitur
S c h eib l. 7
V . P a tie ns triplici m o d o c o n fid e ra tu s, tria etiam fortitur nom ina,
juxta A r illo te le m r. D icitur enim i . nSc Jvyoif*4, q u a n d o nihil conti# n e r e o r u m , q u * mtelligi poffunr Id e o ab Arift. d. 1. affimilatnr yçfitpt»
fim itu u KsxTåifgfl yty^pupcivtv. H a c d e re q u id
ien-tim u s , int. cap 4. declarabimus. 2 . hSs tl;i , quando fpecies intelli- gibiies fibi impreifas habet, iifque cum libitum fuerit uti poteft. confnl. S e n n e r. » 3. N«f h tç y e lx , q u a n d o rem oblatam a&u p e rc ip it, vid. M a g ir .d . Lth. 3z. H o c m o d o confideratus Intelle&us P atiens,nullate n u s fp e c ies diverfas p o n i t , ( e d tan tu m gradus plures o f te n d it, cum revera unus fit intelle&us.
V I . A d a c t i o n e m im m a n e n te m , qualis efl in telleftio, ta m effi- . c i e n d a m , quam recipiendam requiritur principium edentia u n u m ,
E. I n t e l l e d u s A g .& P at .non realster & tffentiaitter ,fed ratione tantum d i- f t i n g v u n tu r. A gens dicitur quatenus form aliter intelligibilia f a c it, Sc p h a n ta f m a ta illullrar,quate.m s vero fpecieru inteMig bilu a b ftra ô a ru m f u b j e c ï u m e f t r e c ip ie n s , patiens v o ca fir. Conf. Sennerr.*» Sheibl. c. Swalig. d P ro in d e corrigi m eretu r Zabarella *, cujus v e r b a , u ti
aper-p d t » n . f . i d J th. 6. q ’ ■* Ment.~4g.c- y . C f i . t Epit. S d t . fiicnt l 8. «. 1 p. m «5».
£ Fhyfi.l l 6. c. 9 th l \ . t Fxtrrit j 7 fi }j. u Ipit. S e t f i I. t . c . l f 6 f o . X d. t ~ t t . t b . z 4 . y C t t . l . t h . I 1dr an I , t 4. 5. a Epit. ndt Sf ttn t.hb , t c a p . i . p i g .
» » .6 6 1. b t pit. Suent N d t . t. t e t p m . f . 6<• C dt stn. p.3. d 5. tb.5. d Exercit.
• 7 . f . i g . a ltb .d e M eni, i d f x . . fitjtj.
t a , ita fatis a b f u r d a , cuivis rem accuratius confid eran ti v i d e n t u r , c u m v e lin t Intell. Agent. & Pat.efje duas (ubflantiat ejfentialiter dißmäas»
V I I « D e i n d e re fp e & u finium & o b je & o ru m I n r e l l e â u s fit ge* m inus , A rifto t f. Theoreticu? & Prattiius. Illius o p e r a tio in n u d a c o g n itio n e c onfidit H i c id q u o d a p p re h e n d it, o r d in a t a d o p u s , v id e a tu r BurgerfdiciuSg. Pra& icum hic cum nom inam us vo cem hanc tc c ip i v o lu m u s non Specialiter, q u aten u s o p p o n itu r tau min7uc«, fignifi- cat id f o l u m , qu o d nullum poft fe relinquit o p u s e x te r n u m , fic e n im jufto anguftior foret; Sed generaliter, quaten u s & A f t i v u m & fa ftiv u m n o ta t. Scheibl k. Harc e a d e m diftin&io eiana Calovio p lacet i. Aliter a. in nonnullis censet B u rg e rs d k id eo q u e aliud in ter iroyrnf ^
d ifc rim e n p o n i t , q u o d a p u d ipfum cit. loco videre elt.
V I I I . S u b ju n g e n d a jam effet I n r e l l e â i o n i s divifio, n i f i , u t ejus n a t u r a l e quid d itas cuique melius i n n o t e f e a t , de Intelle& ioniscauffa Efficiente c o n d irio n ib u lq u e n o n n u llis, prius d ifq u ire re conv en irer. Caufa I n te l l e d i o n i s totalis cjfefttva, d e q u a inter fe d ig la d ia n tu r p h i l o f o p h i , eft ipfe intelle& us , informatus f p e c ie , f a f ta ex o b j e â o praefentato i n te lle â u i in effe o b j e ä i v o , per c o n c e p tu m in te lle & io n e p r o d u û u m . N ihil enim dari poteft , q u o d cum intelle& u c o n c u r r a t ad in tc lle & io n e m , nifi o b j e c h i m , n o n tam en effcftive, fiqui- d e m p e r r e m , quae ett i n t e l l e â i o « p ro d u c itu r, v id . Ægid* R o m a n , i
S e n n e r t . r O p u s E rgo eft phantafm ate > u t obje& um a£tu p e r ipfum , in t e r v e n i e n te fpecie m tc llig ib ili, i n r r l le â u i repræ fentetur. N e c fufficiunt fola ph a n ra fm a ta ad hominis inrelle&ionem , [ qu® vis eft n o b ilio r , ideoque ab ignobiliore v i r t u t e , in agendo proxim e p e n d ere n o n p o t e f t ] cum h e c nobis cum brutis com m unia fu .it, fed req u iri tu r a l i u d , q u o d fpecificam hominis o p e r a tio n e m , h. e. Intelle& io- n e m , T e rm in a t, f c i l i c e t , jtyecies intelligtbilu.
X I . Species intelligibilts efl accidens Jpiritale, quod à phantafia inttl-
leftui t ranfmiffum, idealster exprimit & reprafentat ipfam rem , materiali» te r e x iß entem extra intellettum , ut quidem Schar fins C Magir. t habenr.
S p e c ie s intelligibles neceftario a d m itte n d a s e fle , u t in te lle & u saliaâ fe po ffit intelligere, 6. rationibus probat Æ gid. R o m , u D e b e t enim in te llè d h is feu anim a fieri om nia intelligendo , ex A riftot. x H x c a u te m fieri non poteft fecundum ejfe reale, fit ea fecundum effe intelligibile,
receptiane fpecierum , quibus in intelleftu exiftunt Ægid R o m . cir. I. p,
771- N o n poteft intelle&us prius alia à fe intelligere , q uam eorum fp e c ie s babeat rebus p ro p o rtio n atas. Quomod$ enim aut quibus machinis
fubftantia ip(a fe inferet tn ftnfum & iuteHeäum. Magir T Q u i a. fiat rei ôc. intelleCtus conjunCtio in intelleCtione, oftendtt F r o m m iu s z.
X I I . D e formali intellectionis ratione . qua in re confiftat, in te r fe n o n c o n v e n iu n t om nes. N o s opinionibus aliorum miflis, affirmare n o n v e r e m u r , i n t e l l e â i o n e m in vera & realt attione confiftere , p ro u t c o n f id e r a tu r c« rw fieri 3 h. e. t e n d e n s ad repratfentaaduru objeCtum intelligibile feu intentionale. H o c exinde p a t e t , quia intelleCtus eft ipfa an ima quatenus o p e r a t u r , E. quod ad illam confeqnitur, a&io eft feu o p e r a tio . C o n fid erara vero U t « fafto ejfe, eft fpecies rei expreflfa ab i n t e l l e é h i , ac no m en qualitatis i n d u i t , qua objeCtum intellettui o b je & iv e praefens, form aliter cognolcitur , & intelligibiliter attin gitur. C o n f u l. Ægid. R o m . a R u v i. R o d . b
X I I I . H is ita praelibatis , fine magna difficultate fciri poteft» quomo>do U m verfalia cognofcantur. I d v erofic expreffit Scheibl. c*
Senfus axterni percipiunt Jpeciem rei fingularit ,quam offerunt fenfui inter• no , qut prabet phantafxt occaftonem hauriendi alia pbantafmata ; qua cum adhuc quadantenm materialia f i n t , depurantur & illuflrantur lumine mentio agentis 3 ut in 'tntetleftum patientem ffecies intelligibles imprimere pofftnt, qua fpecies inteüigib'tles tu m , fine ulla fingulantatis admixtione , naturas
l Epia H a t.fc i. I. 8. t. t . p >M. 6$ J. f Phyf. rtteg. Pdrt.Jpe I. 8. 1. 1 ex Z abartlla. t Thyftol. i .
6 . c S9 . t b . i 4-. \xde A n I. 3. cap. i.tp u a ß . 3 A r t . \ . p . 7*8. xde anima lib. 1-tap t .
jr P’hyfiol. I. 6 . « .I V . ih. l i . Z Metaph. part. gen. t, I . tap. I . p. m . J + & lib. Z. cap. 4. p . 132.$. 4 a D t A n . l . 1.1. t f- 6. A . l . p . 817. b Itb.3. de a n .T r a fi, d ta d n ln te ll. peßib.
i.Num, 157. à-fecfl. C D ta n .p d r t. } d-Jp. 4. th. 16.
tmiv e rf ales reprs fentattt. H i c addi d e b e t alius ejufdem ScbCTbI.d locus,
in qu o m e l i u s , m v id e tu r , hanc rem expofuit. Modus cognitionis fmgu-
U n u m etiam fit per accidentia: quia ex accidentibus propriis fingular ibus , tlictn m notionem feu phantajma proprium fingularium , ficui i ex accidentibus propriis fpeciei, elicimus notionem propr iam fpeciei. S e n n e rtus e.
X I V - Subflantia & accidentia tnfenfibilia, u t I p e c ie s , h a bi t u s , Ium* m a genera , n a t u r * c o m m u n e s dcc. ab intelleäu noßro cognofeuniur, non
per f e , nec per fpeciem propriam £ forcaflis im m ed iate ex ip fo phantaf-
m ate d e d u d a m \nteW ipQ fed folum poß cognitionem, & ex cognitione acci
dentium per fe fenfibilium ; ficut univerfale cognofcitur ex cogniturie fingularis fenfibilis ejus. R u v . R o d e n f . { H o c p au lö poft fic e x p on it * Cognitis accidentibus per fpecies proprias yinttüigit non effeptr fe* fed a p u inharere alicui, à qua faft entent u r , & ita elicit ex fpeciebus accidentium conceptum fubßantia . & modo fim tii cognoßtt, [ Inrelle& us 3 accidentia non per f e fenfibilia. idem cir. loco. Subllantias fp irito a le s , ut D e um , a n g e lo s ,
eafque ieparatas > u t anim as noftras, cognofcit in telle& us n o n q u id e m
per proprias fpecies intelligibiles, d quibus per fe immediate rep r afen t entier , fed per alienas fpecies rerum coroorearum proprios conceptus earum ('{cilicet
ftibll. fp iv itu u h u m ) form at, & non folum idolumrei corporea. f d e m 5 H u c . e tia m faciunt, q u x h a b e t A n d . PriichneruSh- Contigit autem tmpofitio
bacfubft antiis fpirituabbus inde ,quod prius cognita fu erin t fe nfu a lia , quibus, cognitis, demum vox fptritus ab imperjeftionc purgata, adfp n ttu a lia & in - teileäualia fu it accommodata. I n t e l l e c t s feiplura intelligic, non per fp e ciem , deuti citera entia m aterialia, fed per refleäioncm Scaliger i Et ut
h a b e t 1 epè allegarus Æ gid. R o m . t Per modum identitatis, fire fubßan•
tialis five accident a lis , quo intelligit fe ip fim , & ea qua fu n t in ipfo , nam efi idem fibi identitate fubflanttali, efi autem idem cum iis , qua habet i n f e , iden titate fubjctli , quoniam fubjeäum & Accidens duuntur idem fuL jeäo, unde fit, ut his omnibus intelligens fit fim ile, & proinde aptum, ut fine fpecie fuper- addita illa intelligat.
X V . Feftinem us jam ad Intelle& ionis d iftin & io n e s , brevioribus t a n tu m liaeis a nnotandas. H a r u m diverfitas vel in ipfis operationibus f p e d a t u r » vel m modo intelligendi. O p e r a tio n e s I n t e l l e d us , q u a s m ulti m ultis tra d id e ru n t, re c e n fen ru r tres: i. Apprebenfio fim pltcium , 1 . Corn*
pofitio & dirifio. j . Ratiocinatio feu fpllogijm us-, H a s ab A rifto t. Ji%o1ipius
p r o p o n i, h o c m e d o , i» A p p r e b e n f io . i- C o m p o f. & divifio, lub q u a c o n tin e tu r difeurfus > o b fe rv a t S ch eib leru s1. Alias etiam a p u d
d Metépbjf: lib. I . Cäp. 7. Til. J. Artie 4. M*»:i;î- C Ef it. S at. Jci. hb. I .tap I. f.m. 60s t f Lib. 3. de 4M. trad- de I nttll. pot fib. qu*ß. +. Niw.' 13 8 g C»• t. S* mk*. IJ 6. himompind.Vntum.p. 14. i E etcit. J07. [eft. 2. k lib. | < dun. t*p. I. qntfi. J. *4Ttic. 1, >*&• 771. 1 De en, tart, l.difp, j. th. 15.
Scalig m p o fit*
8c explicat* in v e n iu n tu r, alibiqtie paf#
firn a p u d alios.
X V I - Q u o a d m o d u m intelîigendi varié 8c multifariam diftingvi-
t u r c o g n i t i o , ac q u id e m i . in Potent to n d en t, q u * in potentia ad in te l- l t g e n d u m c o n fiftit,& Attualem, qua quis rem a&u intelbgit. z . In tonfu-
fa w Sc D iftinttam , d e qu a cognitionis fp ecie confule Scheib!, » aliofq;
m u l t o s - S u b hanc referim us imperfectam 8t perfettam. P o rro ,c o g n itio di- f tin & a vel in (uo genere talis e ft,v t\ omnimode difi tn ft a ;vel Definitiva vel De-
n to n ftra tiva \vt\ A b filu tiß m a vel to ß m p lü iterperfetta Ira m o d o allegatus
A u t . E o d . I o c q u o a d q u j d e d u a s p o f t e r i o r e s ; . I n quidditativam ,o\ix m o dis f u m i t u r d u o b u s , u t Scheibl. o 8i alias Quidditatis d i c i t u r , Svhavf. t
ê i CoiHprehenfivamt v id. M e ta p h . 1. c. a p u d Scheibl. 4. In Pofitivam, qu a c o g n o f c im u s hoc effe, Si Privativam , cu m cognofc m us rem n o n eife.
V traque neieffaria e f l , quia non folum id cogne f e r e oportet, quod rettè atque ex offitio faciundum eft ,fe d etiam quod pravum eft , (avere, ut ex Siahgero loquitur Scheibl. d. 1. j . In fim pluem feu incomplexam , q u i rem (im*- p l i c i t e r f i n e affirmatione au t n e g a tio n e cognofcim us j Eftque h * c d u p le x , alia In tu itiva , qualis elt vifio D ei in beatis i alia Abftrattiva, d u m t a n t u m id cog n o lcit in r e lle ô u s , quod a b l t r a h i t u r , Sc n o n alia q u * rei i n f u n t , Si compofitam f'eu complexamt q u « fit cum no tio n u m com plexio n e , a ffirm a tio n e aut n eg a tio n e co p u la ta ru m . 6 in originalem ( non in» te llig im u s hic co n n a ta m , in whcûç fundatam j ) (ed qu® eft p r i m i r e i , quam n u n q u a m c o g n o v i m u s , a p p r e h e n f i o , & habttualemt q u « e f t ex habitibus antea acquifitis. 7. In retiam five dire fiam , Si re»
flexa m v id . Scheibl. c. 1. aliofque. 8. In e a m , q u * h ab etu r p e r te r m i n os p u ftttvo s, S i q u * p e r negativos- N e q u e h * c cum diftin& ione q u a r t a c o i n c i d i t , quia h * c filum prarprimis nfum habet in cognitione D e i, q u e m nullis voiibut plenius iutclligm tu ,quam iis t q u t ignorationemnoftr.m
p ratendunt, quales f u n t term in i n e g a t i v i , qui in Deo abfolutiflitram per- fe ttio n e m d iiu tit. Frommius*!. Etiam Scheibl- d. 1. F o d e m m o d o in aliis rr a n fc e n d e n ta lib u s . 9 . I n cognitionem , q u * ' d o c e t , 1. quid rei n o m e n fignificet. 1. An res fit. j . Q w i d f i t . 4 A n talis fit- f . P r o p t e r q u i d talis fit, 10. I n e a m , qua alia funt n o tio ra (ecundnm n a tu r a m ; Si qua aba funt no tio ra fecu n d u m nos.
«1 C x tr tit t o - j . f t ß ». n ! » an. p«rt. j . Jiß, 5. o Metaph. U i 2 . cap. j , n. 24, p 'Tnm m .
k*te. Z. ta p , 1. q Metaph. tilt l.c a p «. prac.pt. 9 j - f ./»-17
*-C A P . Q T A R T V M & V L T I M V M,
I n t e l l e å u s p r o p r i e t a t e s , e a n o n u m q u c q u o i u n d a m
de
i l l o c x p l u n a t i u o c m t r a d e n s .T h e fis I , ___
T ^ H ilo f o p h u S t. d u m in eo eft o c c u p a t u s , u t n a tu ra m i n t i m a m q u e J . ratio n e m In tell. A gentis e x p rim e re t , q u a tu o r ei n o tio n e s a p p lic a t [qua* proprietates fcu co n d itio n es a p p e lla re nobis l i c e t ] &fîc d e 1rs lo# q u itu r : K<*i à vuç ^ dfaiyvc * ^ xnvtjvt , tv *<rix u t crtfynoc.
P ro p rie ta te s hoc in cap ite indicatas . n o n m rellecbu in c o m m u n i , fed foli A genti ^allignatas v u l t , u t ex verb is ejus liquido conttar.
I I . i . X u z j& ç , n o n q u o d fit effentia ab anim a feparattm exiftens , f e d quia eft talis , i ; t o r g a n i s non u ta tu r c o r p o r e i s , qu iq u e a b l q u e iis m u n ia fua e x eq u atu r. Confidas o m n in o Sen n ert. f, hanc r e m a c u tc p e r tr a c ta n te m , ad d . Z a b a re ll. * I n tille ftu i, quum nullt organo fit addi•
f t u s , efl abfolutè immifius t & poteft omnia cognoftere. D e i n d e
d i c i t u r , quia fpecies in te llig ib le s a p hanrafm atibus f e p a r a t , v i d . fu p . cap. 3. th. 2. Si 3. 1. 'A[ai}vç idque d u p lici d e c a u f a , 1 .r tfp e ä u obje-
äorum . q u o r u m n a t u r a m in f e h a b e r e n o n p o t e f t , q u a n d o q u i d e m ea
a d a&><m t r a h e r e , & ex poteftate intelligibilibus, a£fcu intellig ib ilia facere d e b e t , neccffum itaque eft, illum ab lifdem lib e r u m , in a fte & u m & im m iftum effe. I ta q u e A r i f t o t . u ptvJsv t%<j nßtvov. z quia abfque corpore permanere potejl, q u o d cuivis facile eft n o fcere , d u m
c o rp u s c o rru m p itu r Sc interit, j . hoc e x in d e e v id e n s eft, quia pari eft p r o p t e r m ateriam , Omne autem carens materia , eft ex-
fe rs omnis pasfioms Z ab a re lla* . Iccirco eft nulli interitui obnoxitu M a
g iru s y. 4. rjj tsaix u v cv i f y nx , qu o n iam fe m p e r efhcit Si a g i t , Ariftot» c. 1. c. 5. Ejus igitur fubltantia e f t , u t Ens fit a £ t u , inque hoc differt a p a tie n te qui quidem ra tio n e effentise, eft a & u , at quatenus p o te f t o m n ia fieri, dicitur ranrum potentia.
I I I . V idem us Z abarell z tra d u c e re ac g r a rc a ru m litera ru m igno rantiae arguere eos ,q u i tu ù<not wèçyetxv , q u a rta m f e te re c o n d i t i o n e m
feu p ro p rie ta te m , cum fit (altem p ro b a tio Sc m edius t e r m i n u s , p e r q u e m reliquae tres o ffen d an tu r. Sed judicam us hanc n o n magni m o m e n ti conrroverfiam effe , a tq u e n o s a ffe re re poffe exiftim am us , c o n d itio n e m feu pro p rie ta te m u nam , fiio m o d o dici p ro b a tio n e m alterius» Sic inferim us : Eft Separabilu, E. etiam immifius fc. alicui c o rp o ri ; q u ia a u te m h o c , E. etiam im patibilis, cum p a f f io , i. e . c o r r u p t i o * p r o p r i a fit c o rp o ru m naturalium, u t ex phyficis notiffim um . Facile eriam Za# barella; d. 1. la r g im u r , tres illas priores ( q u a r ta m o m n in o excipio* quia a&ionem m eram in te n d it ) c o n d i t i o n e s , alio m o d o &
fignifica-lT>e f €pit Sunt. Nat lib. I. tap. I. f. 6 J4, <jj t Lib.de trdi ne Imailigendi
eap- J. p. m. 1044.. u Lib. 3. dt^in cpa.4‘ X Ltb. de Ment figent- fdp. XI. y Phyjiel. lib. *. tap. 19.th. 3 4. z De Ment. *Ag. tap. 11. p. 102$.
t i d n e alia ftim pfas intelleéhii Poffibili quoqne competere. ïdque efc m a g i s , q u ia inteil. Agens & Patiens n#bis eflentia unom fu n t, ut th. 6. cap. h a b e t. Haec fic explicata, nullam cum ultimis thefeos primas
h. c a p . verbis co n trarietatem dicunt.
I V* L e v i , q u o d a j u n t . b r a c h io , can o n es, prarfens negotium c m - c e r n e n c e s . a ttin g en d i, i. lnteüettus eft tnflar tabula rafa ,iu i nihil eft in-
fcriptnm k n a tiv ita te , fed ont nid infer ibi poflunt. Pro hoc Autoritäten»
a d d u c u n t A tifto r. * V>r u n diquaqne d o iiu s . Jacob. Mart 1». in af f irm a tiv a aliquam diu fuit fententia. V erum enim vero non fimpli# c ite r a t t e n d e n d u m e ft, quid Ariftoteles aut alius quis d-xit, fed quid ex rei v e ritate d icitur. A m icus P la to . amicus A riftoteles, fed maxi m e a m ic a veritas. P roinde dicimus, i.can o n em verum non effe, fi i n te llig a tu r d e notitia tnfttis , quas dari Sacra pagina B » concepM quafi v e r b is in d ic a t Sp. autem Samfto in os contradicere , impietatjs eft. T h e o lo g i celeberrimi, \ i) perplures ,has approbant. Meifnerus 4. h a n c r e m accurate difputat probarque > cujus verba & argumenta hic a d f c r ib e n d o . paginas mulras implere , minus ducimus ncceffarium i h u ju s ig itur rei c upidum , eo ablegatura volumus. V talia nunc prx» tereanous a r g u m e n ta philofophica neutiquam contemnenda. Pror- fus eg regia fu n t vetba T h o m . Sagittari« «. Innata principia,
Ù ilis à non patuit fine omni tamen ratione negaitur. Sunt ta men & a l i i, qui ettatn in hac natura corrupta , quafdam ex fla Imagina D ivina reflare reliquias ex multis deprehendunt. Sit infixum antmu » inquit Phi'ip. I. 4. dialeft. p. Principia , h. e. has naturales notitias congruere cum mente d ivin a , & trans fu fas eft’ divinitus in homines, acpropterea veras, certat ac immotis effe & reftrucs vita , & ex eis artes extrut, ac in qualtbet arte tta plurimum proficere dtfcentes ,ft hui fontes quarant, (7 ad hac exordia
revocare pracepta ftudeant. 1. Si vero deitotitia acquifita, & fpeciebus
à fe n fib u sb au ltis d ic a tu r, veritatem haber, & exponi poreft de lnreil. P a t i e n r e , inquo nihil ef l , nifi quod aliqua faltem ratione delatum ßt per Jen-
f us S cheiblerus f. ;. Efl denique incommoda appellatio. Nam tabulam rafam vocant illam , in qua fcriptura qua inerat deleta efl : Non autem omnes fleties in intiU .äu , vel effe, vel deleri, dicipufjunt. Ex Georg. Redcb. Schei-
b l e r u s c . 1. 4 . T a n d e m diftin&io obferverur inter lumen naturale fc
not’tiam naturalem , quae a lumine hoc provenit. Lum en femper naturâ
in eft , licet notitia non fit femper a£tu , femper tamen eft potentia, cum lum en h o c , ex q uo fieri p o te ft, (emper adfit. H inc diftm&io
a D ean. /.*. cap. 4. b Partit. Metaph. Iit. i.fiCt 7. qmaß.cp. C Eptfl. ad Fern cap f. *. !»,
l f . C r cap. t. v. 14, i j d rhtl Sob. part I cap. tj. qucß. I. &Jioa, C Metaph. h i . I. cap.
4 . Ik. C v-pai. 5*7. £ De an, part, j- chfr. 4, th. z j.
