D I S S E R T A T I O D E
G A S T R O D VN IA,
Q U A M , V E N I A E X P E R . O R D . M E D . U P S A L .P R J E S I D E
JOH. G VST. ACREL,
M . D . M K D . T H E O R E T . K T . P R A C T . P R O F . R E G . ET O R D . R E G . A C A D . S C I E N T . H O L M . A T Q U K S O C . S C I E N T . U P S . M E M B R O , C E T .PRO GRA D U DOCTORIS P U B L I C K D K P E N D K T
I S A A C U S H A I J ,
W I S T R O G O X H U S .
IN A U D IT . M E D I C O D IE III JUNII MDCCXCVIL
H . A . K T P. M. S.
U P S A L I Æ ,
[äTorbos inter chronicos, quibus inferioris fortis homines, agricolae, operarii, reliqui ruri viventes, in patria noltra praecipue infeftantur, nullus fere fre quens magis, nullus cui difficilius medeatur, dolore illo ventriculi, quem vulgari fermone Fleti vel Magflen vo
care moris eft. Malum hoc diélos jam homines, non tantum ad vitæ usque finem v ex are, fed etiam conti
nuis impedire doloribus, quominus vitae fuftentandae providere posfint, & denique univerfali correptos ma-
rasm o morti tradere, folet. Obfervationes, quæ ad hu ju s m o rb i, ipfumque curandi m ethodi, penitiorem con
ducere posfunt cognitionem, ex pluribus, tam in Nofo- liiio Reg. Academiae Upfalienfis , quam in privata prax!
occurrentibus cafibus, colligere occafio f u it, quas, fpe- cimen graduale, ad præfcriptum legum Academicarum, editurus, publico fubjicere examini non dubitavi.
Dolorum ventriculi chronicorum plures, Au&ores Syftematici numerant fpecies, quæ ad tria genera di- verfa referri posfunt, quarum:
I. P y r o s i s : a r d o r i s fenfatio in v e n t r i c u l o & O e fo p h a g o ,
ab ingeftis acidis, pinguibus, frixis.
S a u v a g e s Nofologia Method, Tom 111. P. 7.
Soda N e n t e r i .
V o g e l i i Prœleft. Acad. §. 434.
Oritur a vitiis Diaetae, Infantibus, Juniori bus, Gravidis fatis familiare malum.
Sv. Halshrânad, Magfyra,
i i . C a r d i a l g i a : m o le fta fenfatio a d v e n t r i c u l u m , feu in
Regione Epigaftrica, ad Syncopen us que prctraéta.
Do-Dotor Cardialgicus, H o f f m a n Medic. Ra
tion. T . IV . P . i.
Cardialgia, B a n g Prax. Medica 263.
M e r e f y m p to m a tic a v id e tu r ab A r t h r i - t r i d e , P o d a g r a ,<• V e r m i b u s , F e b r i b u s v a riis, ï n d u r a tio n ib u s V ifc e ru m v e n t r i
culo a d ja c e n tiu m , cet- o rta .
XIL G a STRODYNIA. D o l o r a t r o x v e n tric u li c u m inflatio
n e , r u & i b u s , la rg a falivatione fub P a r o x y s m o .
Cardialgia Sputator ia L i n n æ i in S a u v a g e s Nofo/og. Method
\
1. c.Pyropi Svecica, S a u v a g e s I. 1. c.
Pyrofis Scotice Endemic a,C u l l e n Firfl
Lines Vol. IV.
Pcriadynia , V o g e l Gen. Morh. 155,
Inflatio Ventriculi, V o g e l P r æ l e & .
Acad. §. 439.
Anglii IVaterbraß, Svec. Mag-Flen.
In p a t r i a & i n te r ru ftic o s f r e q u e n te r o b v e n ie n s .
D o l o r h icce v e n tric u li idem v id e tu r e s f e , ac ille r q u e m 111. L i n n æ u s v u l g a r e m ap ud L a p p o n e s i n v e n it,
q u ib u s Vilem feu Hotme v o c a t u r , & in g e n ti P t y a l i s m o
f o l v i t u r ; v id . L.Floram Lapponicam Edit. S m i t h p. 73. I n t e r e a
t a m e n n o n n e g a n d u m , p o ftre in u m g e n u s ab A u & o rib u s q u ib u s d a m fæ pisfim e c u m p rio rib u s c o n f u n d i, adeo u t
diftin&is neque lignis, neque Syniptomatibus, neque
-medendi methodis, ab invicem difcerni poterint. Com mentationes præfentes qualescunque, ex iis defumtæ
funt obfervationibus, quæ coram ægrotantibus inftitutæ, forfitan, ad naturam hujus in Svecia frequentisAmi morbi
eruendam, viam fternent aptiorem?
G a s t r o d y n i a atrox eft dolor Ventriculi cum in
flatione Epigaftrii & ru<ftibus; haud raro cum Vomitu, & copiofa Salivæ per os evacuatione.
Dolor per intervalla faepisflme angit, praecipue horis
matutinis, & poft paftum, violento ventriculi ad fpecu vertebrale tradlu, adgreditur. Sub initio morbi, aegri de cruciatu quodam fub Cartilagine Xiphoidea conquerun tur , atque particulam hanc cartilagineam intropresfam credunt, vel, u t ipfi loqui am ant, illam [Magfkdrfven) esfe prolapfam ; cui malo , pluribus EncheireAbus ut & medicaminibus domefticis, externe applicatis, opem fer re allaborant. Poft vero aliquod tempus dolor intendi t u r , accedente confenfuali contractione Mufculorum ab-
dominalium, qua Ventriculus introrfum retrorfumque conprimi aperte videtur. Quin immo, ubi diutius ve xavit Gaftrodynia, continuos aegrotans perfentit fpasmos, ut & haud raro pulfationem quandam plane Angularem, in Cardia & Ventriculo , pulfui autem Cordis minime fyn- chrone a). Paroxysm o agitante, ægrotus in ereCto Atu fede» e n eq u it, fed antrorfum inclinatus, dolorum aliquid leniminis perfentire credit
A 2 ïn
a ) Gr f f i n , faber ad o f f i c in a m ferrariam ô f t e r b y e n f e m , 4 0 c irc ite r
annos n a t u s , longioris temporis f p a t i o , c r e f c e n t e m p e r p e s f u s fuerat
Gaftrodyniam , quam ut d e p e l l e r e t , o m n i a m e l i o r i s notae* m e d i c a m i n a .
Stomachica, Anthelmintica, nec n o n a q u a r u m m in e r a liu m u f u m , diu
y a *
In hoc corporis fitu, primum e ventriculo copia in gens flatuum, ite r a tis cruciationibus & explofionibus,
furgit, quibus deinceps cibus nondum digeftus, fi quis adeft, ejicitur; ut etiam, ubi dolor epulum immediate fubfequitur, omne deglutitum, unam alteramve poft ho ram , rurfus per vomitum evacuatur. Interdum, non au
tem femper, ægro ingefta guftum acefcentem causfan- tur; qui igitur potius ciborum indoli, quam invalefeenti ventriculi acido tribuendus.
Nondum vero in totum cesfato paroxysmo, & dum adhuc erudationes durant, limpida & tenacior faliva, infveto absque guftn, e glandulis quidem, imprimis fali- valibus, verum etiam ex Oefophago oriens, & ad fla tuum explofiones ex ipfo ventriculo erumpens, ab ore pleno rivulo profluere incipit; & tanta quidem a- bundantia, ut ab ægrotante minime cohiberi que a t; fed cogitur corporis politionem, ut fupra dixi mus incurvatam tamdiu fuftinere, donec fluxus Salivae fponte fua cesfet. Copiam hujus ejetti humoris fæpe Libram ponderis Medicinalis exaequare, faepe etiam fu- perare, obfervatum eft. Paroxysmo plerumque r u d u s aliquot ficci, qui ad poftremum exoriuntur finem
impo-
ne-fa&a eft m en fio, non fentiri m o d o , fed etiam extus confpici potuit. Modulus vini Gallici ipfi aliquando porre& us, cujus orta erat acida effervefeentia, Emefin illico excitavit, & ultra viginti Larvas Mufca
F enduite Faun. Svec. 1795 ejecit; quibus liberatus, plurium dierum re-
quie gavifus eft. Malo autem redeunte, Em eticis fruftra utebatur, nullæ adparuere Larvae; angor vero idem manfit. Amara, Tonica, Martialia,
Aquse m inerales, dolorem pulfatilem non mitigarunt. Diem denique
obiit fupremum macie confeftus. Corpore aperto, Ventriculus vehe
menter contraftus, alias autem vitii e x p e r s , reperiebatur. Confer
B o n e t i S e p u lc b n t. T . 11 obf, 45 dt Gnftrodvnit pulfitili♦ S a u v a g e s
nere (oient, tum fimul dolor ille atrox etiam aliquo modo mitigari animadvertitur. Sæpe una vice, fæpe bis,
quotidie malum recurrit. Interdum quidem intervallum aliquot dierum fanum co n ced it, vel faltem de doloris intenfitate remittit; etiamfi hic alias femper fere conti nuo affligit. Alvus plerumque tarda, absque pertinaci
tamen obftruftione. Haud raro Symptomata quædam
Hypochondriaca huic malo fefe adjungere reperiuntur, & praefertim quidem Urina pallida , quæ tamen apud fe m inas, quam viros, magis obvia esfe folet. Interea
cibi appetentia , ut ftatu fa n o , non fere imminuta re manet. Juxta, quas inftituere licuit, obfervationes, utrum que fexum hic morbus æque invadit. Ad mediam au tem homines provefti aetatem ipfi praecipue obnoxii es fe videntur; & hos inter illi maxim e, quorum eft ma
nu (ibi vi<ftum comparare.
Causfas occafionales quod attinet, hæ difficulter ad modum inveftigantur ; plerumque enim paullatim adeo hic morbus ingruit, u t ipfo affe<fti ne quidem ejus præ- fentiam fuspicari confvefcant, priusquam altiores egerit radices. Quod ipfi fibi poftmodum nocivum fentiunt, eft cibus flatus generans, Legumina fcilicet & Oleracea; quae etiam per experientiam edotti, quantum in ipfis eft, ef fugiunt. Quidam horum Lafticiniis absque incommodo u tu n tu r, alii nom F u e re , qui ufui fpirituoforum immo
dico originem hujus morbi tribuerunt; at plr :es quidem fobrios , quam intemperantiae deditos, ab ipfo exagitatos invenimus. Ægroti tamen ipfi experiuntur, tantum ab- esfe, ut univerfali fua atque fatis adamata Panacea, fpi- ritu nempe frumenti, lenimen Paroxysm o adferant, ut potius hic ingravefcat. Cerevifia acefcens, vel etiam re
cens, malum ubique in deterius mutat, vel dolorem re-
fu-fulcitat, fi hic aliquantum remisfior fuerit. F u m u s Taba- ci, fæpe apud rufticos Colicæ flatulentæ laudatislimum remedium, morbo potius nocere, quam prodesfe aniu»ad
vertitur: quare etiam aegrotantes, illius licet ufui liaud mediocriter addidi, fponte tamen ab ipfo abftinuere.
Morbum hunc fpasmodicæ esfe indolis , & in mem brana Ventriculi mufculari fedem habei-e, fymptomata fuadent; æque ac experientia fatis comprobat, di<5bos fpa- fmos, pluries, qua demumcunque causfa, excitatos, in habitum tandem devenire p o s le , etiamii causfa fublata foret. Conjedura, quæ tamen, nobis faltem judicibus, vero proxime accedere videtur, fi quid de Morbi natura & origine augurari liceat, hunc temerariæ Ruilicorutn confvetudini adtribueremus, qua poft paftum, vel alias quoque, inprimis dum frigori expofiti operibus fuis va cant, partem Abdominis fuperiorem, feu regionem Epi- gaftricam, vel plane nudatam , vel infufficienter omnino velatam habeant; alteram, & quæ priorem forfitan adju v a t, adderemus causfam, immodicum fcilicet aquæ Frigi
dae hauftum.
E Phyfiologia notum e f t , ventriculo cibo e x p le to , masfam fangvineam a fuperficie corporis ad interiora propelli, & præcipue ad ventriculi tunicas, quo, hac ra tione largiorem affluxum & copiam humorum, a quibus digeftioni inferviens ille liquor fecernitur gaftricus, fup- peditet. Natura hanc fuam perficiente fundionem, ani malia, & homines etiam bona utentes valetudine, horro rem quendam perfentire deprehendimus. A frigore ex terne in regionem ventriculi agente, & ab uberiore a- quæ frigidæ potatione, quando Vafa Arteriofa ventriculi in ejusmodi ftatu plethorico f i n t , fieri nequit, quin ab
u n a p a r t e diften tio q u æ d a m ra m ific a tio n u m A r t e r i o l a r u m
obti-obtineat, & ab altera fimul, frigoris vi, conftritfiio Vafo ru m A rte r ioforum, liquorem gaftricum exhalantium; quibus Tunicam Nerveam difiendi & irritari, atque fi bras Ventriculi rnufculares in ftatum redigi fpasmodicum, cnjus tandem & Diaphragma & Mufculi Abdominales fyinpatice participent, neeesfe eft. Si per modum di- étu m , liquor etiam gaftricus, paullatim aliquo modo a fa na fua natura , m u te tu r , corrumpetur vel in acriorem degeneret, adeo ut intenfius Tunicam irritet nerveam, & morbum ingraveicat, nondum fat luculentis ftabilitum eft obiervatiQnibus, etfi haud penitus a vero abesfe videtur. In aliis ihepe cafibus, liquorem hunc eo usque acefcere deprehendimus, ut non tantum ad vomitum ftimuler, fed etiiam, jejuno ftomacho, ita acidus furgat, ut dentes ab
ipfo, quafi ab aceto maxime acri, afficiantur. Quod hæc Gaftrodyniæ fpecies in Terris magis calidis, quantum nobis confiât, ignota fit, in Scotia autem frequens, ut
C u l l e n teftatur, noftræ robur addit opinioni, j u x t a
quam frigoris influxui ejusdem originem adfcribimus a). Quum morbus procul dubio fit fpasmodicus, patet, eundem fuperatu admodum difficilem esfe, & , vel mini m o contra Diaetam peccato commisfo, facile rediturum; u t etiam apud rufticos ægre omnino funditus exftirpari, cum hos inter neque ut necesfaria cautela in ratione vi vendi, neque difcrimen ciborum juftum , adhibeatur e x
-B
fpe-a ) In D efer izione delle M fpe-alfpe-at tie ricevute e curfpe-ate nel Regio A r - chifpedate d i Santa M a r ia nuova d i Firenze joer l'Anno 1789, cafus a-
liquot obveniunt G aftrodyniæ , & inter hos unus Gaftrodinia pu If ait te nominatus, quem cu ra ta con A n o d in i, decotto d i China, e la tte , pro nuntiat Cei. P i e t r o V i s c o n t i , citati Libri Auftor. Dubium vero
eft an hic morbus cum Gaftrodynia Svecica quandam affinitatem ha
fpeftari poterit. Ita quoque confiât, hunc m orbum , nu trimenti jaCtura per vomitum frequenter causfata, non intermisfo conjundum dolore, adeo denique omnes ex- hauriturum esfe v ir e s , ut aegrotantes nutritionis defe-
d u tandem exflingvantur.
Inter rem edia, pertinacisfimo huic morbo adhibita »
al ia magis, minus alia, ipfo laborantibus profuerunt: 111-
C u l l e n tamen adfentlendum, nos i n v e r a Gaflrodyniatn
c u r a n d i methodo inveftiganda, pari premi difficultate, ac
in causfa ejus proxima, Theoretica quadam certitudine, definienda. E x obfervationibus pradicis in Nofocomio
Academico colledis fequentia deducere posfumus eon- fedaria :
I:o Neque Salia Alcalina, nec Abforbentia Terreflria ad dolorem mitigandum, vel minuendum fufficere. Ufurn quoque protraétum Magnefiæ cum R h e o , Infufi Rhei cum Ale. Tart. cet. , ad ipfum morbum curandum , nihil eflfecisfe , nifi quatenus alvus folutior fada f i t , & flatus per pofleriora fuerint expulfi.
II:o Acida mineralia & inter hæc Acidum Vitrioli purum, aut Spiritu Vini edulcoratum, e. g. Spirit. Æ ther. Vitriolatum: aut etiam conjundum Aromatibus, ut Tind. Aromat. Vitriolatam , Paroxysmi vehementiam interdum levasfe, nullo autem p a d o , ipfum morbum u t diminu erent, valuisfe.
III:o Amara & Tonica . e. g. Radicem Gentianae, Herbas Abfinthii, Cardui Bened. Centaurii Minor.j Cha
momillae , cet. varia fub fortna , praecipue E x
tr a d a adhibita, Corticem quoque Peruvianum, aut in fubflantia, aut d e c o d o , longiori etiam tempore d a tu m , nihilum fere auxilii adtulisfe. E fola faturatiore Herbae Trifolii Aquatici infufione, adjedis feminibus Cumini
tu-tulls, petui mixta calido, & bis vel ter quotidie haufta* utilitatem quandam animadvertere licuit.
IV:o Praeparata Martialia , & præcipue Limaturam f e r r i , Æthiopem Martialem aut F erru m variis acidis fo- lu tu m , ut Tinfturam Martis, Globulos Martiales, Vinum
c h a l y beatum, rei.; optimas etiam a c i d u l a s p r o temporis
cujusdam fpatio , morbo quidem lenimen adtuJisfe, at hunc tam en poftmodum au&is recruduisfe torminibus. Haud paucos in promtu esfet recenfere cafus , quibus ægroti ab acidulis etiamnum laudatislimis nullum perceperunt folatium.
V:o Quod ex abforbentibus & Sale martis atque An- timonio praeparato componitur medicamen, & in Phar- macopœa Sv. fub nomine Pulveris Antim. Martialis venit, p er longum retro tem pus, absque emolumento ufitatum fuisfe ; nec non laudatum illum pulverem Ari compof. m inus, quam q u i s 'p u t a r e t , efficacem esfe; quum bafis ipfius, Radix Ari, vetus nimis vim ftimulandi amiferit, parte tantum amylacea, quae iners eft, relidta..
VI:o Infufum fortius Ri d. Armoraciæ cum Vino Gal lico P .j , Aquae Font. P.ij, & calidum infuper hauftum Infuf. Fob Trifol. Fibrin, ut fuperius di&um eft, bis quo vis die adhibitum, peculiarem prodidisfe effeftum; ut etiam
VII:o Spasmos optime, quotidiano ufu Asfæ Fœtid. diminui ; hunc in finem Pillulæ F œ t. Pharm. Sv. N:x III vel IV mane & vefpere ufurpatæ fuerunt. Opium, quod
111. C u l l e n commendat c) , raro adhibitum. Quid N ux
vomica efficere queat, prudenti manu, ulterius, fub for ma Tinft. fpirituofo — aquolae, experiri haud abfonum
B a
es-e) Q u ia, ut ipfp fatetur Laud. A uftor, it relieves only the prefent
f i t, and contributes nothing to p reve n tin g re tu rn s o f it. C u l l e n M ater,
D t Gaßrodyma.
esfefc, quum in India Orientali, contra omnia fere Ven triculi vitia tot tantisque celebretur encomiis.
VIII:o E xterna Fomenta calida, refolventia, in Re gione Epigaftrica , minus ad Morbum tollendum , quam in Paroxysmorum mitigationem contulisfe.Multo vero præ- ftantiorem ufum prodiderunt Veficatoria ampla ventriculi Regioni impolita; præfertim fi pars excoriata deinceps
Ungvento e Cantharide fubinde irritetur. Cucurbitae,
tam ficcæ, quam cruentæ Ventriculo applicatæ, inter ufi- tatisfima Rufticorum, & forfitan non contemnenda, fub
initio Gaftrodyniæ, funt media. Emplaftrum ex Asfa
Foetida, quo Ventriculi litus diutius obtegatur, infigniter dolorem minuere vifum nobis eft: fed non facile dixeris, an hoc caloris æquaîis confervationi, aut Asfae Foetidæ vi
antifpasmodicæ, aut denique utrique, fit referendum.
Quod Diaetam refpicit, maximi esfe momenti, obfer- vatum eft, totum quod Abdomen femper tepido calore foveatur, idque vel tenui obdu&um pelle ovina, vel fu- perimpofito panno duplicato laneo; quod infuper aegrotus non nifi recentibus aleatur carnibus, & ab omni, inter vel immediate poft epulas, abftineat potu; quod porro non nimio ventriculum diftendat cibo liquido, jusculis puta, pulmentis, cet; quod fitim potu calefa&o reftingvat, quandoquidem omne frigidum dolorem intendere obfer- vatum eft. Hoc forte etiam in causfa eft, cur parum adeo aquae minerales ipfis profecerint; cum quod noceat nefcii, aquam frigidam abundanter hauriant, non frigidam, aliquanto lacftis tepidi, u t opus esfet, immixto temperan tes; & praeterea copiam ejusdem aquae, quam ferre pos- fit ftomachus, uberiorem confumant.
Obfervationes hæ brevisfim æ , circa g r a v e m , huc usque omnem fere medicinam detre&antem, morbum, fi P raöicis anfam quodammodo praebeant, in causfam ejus & medendi rationem ulterius inquirendi, voti nos compotes fa&os læti fatebimur.
