Disputatio ethica de fortitudine, quam ... præside Andrea J. Anthelio ... exercitii gratia proponit Olaus P. Helsingh Gevaliensis ... ad diem 11. Martii Anno 1648 ...

?

Difputatio Ethica^

D o

F O R T I T U D I N E .

6

)yarrL

3

Aufpice Chrifto

E T

Approhantc Amplißima Facultate Philofophica^

In Regia (^Academia UpfaUcnfi

P R Æ1 Q T n 17

A N D R E A J. A N T H E L I O

J . U . D . S c

Eloquentias Profcffore

R. Ordinario.

Sxercil/ij gratia f reponit

Olaus P. jpdftttgj) Gevalienfis

Serenils. Reg. M + Stipend.

oA d ditm / /. Marti] çyfnno 1 6 4 $ . in Auditorio (Ait eri Majori horn à 7. matutinis

U P S A L I f ,

Difputatio Ethica,

D o

F O R T I T U D I N E .

Thefis I.

f _^aaas^-^;

^ Ô l E p r æ c l a r æ virtutis

For-f ^ j M j

Ii titudinis indole paucis difierere medi- ' tamur, cum pafiim ab Hifioriographis inclyta celebretur, & illis q vi opem in penculo bellorum promptius exibueiunt, divini ho­ nores pendantur. loh. Mag. Hift-Sveogoth. l.i*

c

io.

1 1 .

Intervirtutes merito primum tenet locum For­ titudo , obinfignem ulumqvem focietati civili prae­ dat, ejus enim ope, Patria, libertas, religio,conjuges

& liberi confervantur. Hinc fa&umut plurimæ gentes hanc pro fingulari virtute habuerint. Ari. ftot.Iib. 7. Politic.

1 1 1.

*>$? vir, vel quia virum maxime decet, vel qvia ani­ mum virilem reqvirit; non quod in folos viros ca­ dat, fed quod maximè digna lit fexu virili, in illo freqventior.

I V .

N e Homonymia notitiam rei interpellet, am-- biguitas v o c i > tollenda eft : Fortes dici c o n f v e v e - runtpræditi firmioribus mufculis brachijsq; ut Her­ cules & Cacus de quibus Liv. 1. 1. e d e n t a t e pedum pollentes,, eximiâ fpecie corporis venufti, divitijs in te rc se t e ro sc m i n c n te sinterdum Fortes voca ntur Honr. p.

?

6

i.

propriè ut praefenti negotio infcrviat; pro habitu ammi, in rebus formidolofis occupato?,

maxime autem bellicis fi cut re dî a ratio jubet. \ Y

E t licet fortitudo in togatam & fagatam p o flîf dividi ; Illa homines quanquam in callris non- conftituti mala quotidiana fortiter aggrediuntur

& fuftincnt, fic Anaxagoras audita morte fiiij, ni­ hil inquit mihi incxfpedatum aut novum nuncias: ego enim illum ex me natum fciebam efle morta­ lem Valer. Max. lib 5 c. 10. Hxc qua mortem op­ petere in bello vir fortis non dubitat .* prxcipue: tamen de hac difquiremus*

V I .

in Metu & fiducia, Arift. l.$r Ethc. 6

.

_{moderatur duo­}

bus his affedtibus, ut pericula,labores,ipfamq; adeo m ortem redfæ rationi congruenter vel fubeamus,vel fugiamus,honeftatis & publicae utilitatis gratia.

V I I .

Jn enarratione hujus definitionis primum note­ tur objedlu,feu materia ipfius» fortitudinis,quae funt

t & c f w Saç&Aéa*

_{hoc eft quae metum homini in­} cutiunt & fiducia excitant; _{vocamus cundta} quae metui folent: ut funt infamia paupertas mor­ bus. &c. _{V 11 1.}

Verum mala haec, non funt unius generis, in quibus vir fortis fe eodem modo gerere poflit. Alia e n i m fu n tadeo mata ut nemo non ea formidare de­ beat, qui pij & Honcfti viri nomen tueri velit: ut funtofienfio ruminis divini, violatio religionis, in­ famia noflri & n oßrorum . Qui haec non metuit, i« fortis non erit, qu3_{nquaautem nonnullis pertransla-}

tionem fortis dicitur, quoniam fimile quiddam forti habet Arifl. lib.^. Ech. cap.6.

I X. .

Alia funt mala quæ & formidare &■ non formida re quis citra culpam potefl, & ob quæ neq; timi­

dus neq; fortis aliquis dicitur. N on formidamus ea quorum ipfi necauthores fumus, quæ nequeinno- üra poteftatc funt ut vitemus : ut paupertas ex

d i c e n s , fatis vixi inv idus enim morior Corn. N e ­ pos in Epam.

X V .

Alterum viri fortis officium eft in periculis im­ pavido ac interrito animo efte, non tamen omni m e­ tu vacare: vacabit tamen quantum patitur condi­ tio mortalis ; non erit inftar lapidis in quo nullus fit fenfus doloris, fi vir fortis dolorum fenfu non tange­

r e tu r fortitudinis laudem promereri non poftet, quo- niä ipla virtus talis eft quæ dolores moderatur;Quem­

adm odum dolores & vulnera ipli invito fiunt, ita fi- militcr mortem quoq; extimefeit.

X V I .

Vltimum viri fortis officium eft non tantu omnia honeftatis & virtutis amore, led etiam honeftis ac li­ citis medijs agere, utendum quidem tft ftrategema- tibus, quibus claijffimi viri ufifunt, fed fraudes & d o ­ li malitiofi ejus dignitate inferiores funt. Fortiter non agunt illi,qui ficarios ad hoftes trucidandos fub- ornant:ut Darius qui omnibus modis conatus eft A - lexandrum interficere & percuflbrem irn illum

emere Curtius lib. j . c. $ . 7. X V I I .

Hinc quaeri poteft. N u m fortes dicendi, qui de fperatione & impatientia quadam diem fati occu­ p a n t : Fortium namq; virorum eft magis contemnere

raor-mortem quam odiffe vitam curt. lib. % c.ro. Exero- p ljta n c« muUa,tamin facris quam prophanis in ve­ niuntur. Saulus ne in hoftifi veniret poteftatem tran*« fixit ilia ferro i Sairuc " I . _{Razias Machab 2« c . i4.}

Cato Uticcnfis Florus Mb. 4. c 2. Caius Velleius de quo Farercul, L 2 0 7 6. hos Arift. p otitis molles qua fortes habet. _{An vcro his annumerandi Nautas,} qui con jeâo igne in pulverem tormen tari um, fe patu~ ter cum hoftibus necant, id aiijs qui funt alttoris Ju­ dici) determinandum relinquimus.

X V I I I .

N ec fo rtes fiint qui duello fe fiftunt, nec igna­ vi qui fe fubducunt; pote ft ramen quis fortis nomen tu eri, licct vitam ita nonproftituat, five enim vincas five vincaris nulla mRempub. redundat utilitas. Ex­ cipitur tamen Monomacbia qvæ ducum confilio ad bellorum compendium inducteur. Talis erat Davidis Goliath; 1. Sam. iz . ScariniGothorum Regis&Gra- mi) Danorutn Johan. Mag. lib»2. c.7. Qvi laude for­ titudinis fraudandi non funt.

X I X .

Qvaeritur an forti viro potius fit moriendum,qva fugiendum ?Mors eligatur fi fugaRelpub. deferatur, R e lig io prodatur & c .S m autem mortui,parum em o­ lum enti afferamus patriae,& fuperftites, muitu com - niodarepofEnåUS> tùm quidem lugere pradtat qvam

-mortem oppetere. Romani poft cladem cannen- fem Varroni gratias egerunt,qvod vitæ confuluifie t, cum collega ejus Lucius Paulus, amiflo exercitu fu­ gere noluiflctfcd ineo faxo cuifevulneratus accli­ naverat perfediflet , donec ab hoftibus oppreflus confoderetur Livius lib.22.

XX.

Quoniam fæpénumero aftiones fpeciem qvan- dam habent virtutis,cum tamen proprie non fint vir­ tutes; verum aliqvo modo adeas accedunt,funtq; virtutibus cognatae: Idem in hac qvoq; evenit. A -

ö i o n u m igitur ad fortitudinem proxime acce den­ tium fpeciesfuntquinq;.

X X I.

Prima civilis dicitur fortitudo,à civibus cujufq; civitatis, qui fortiter pericula adire folent pro liber­ tate, & falute patri« : Haec quidem verae fortitudini

videtur efle fimilis , fed Caufa efficiente & finali longe differunt. Civilis fortitudinis caufoefficiens lex eft, definiens fortiter prasliantibus honores, & prxm ia , ignavis paenam & ignominiam, ita M a rru ­ cini ignominia notabant eos,qui militiamfubterfu- giffent. Cic Philipp. 7. in fine.

X X II.

Omnium proxime accedit hæc ad veram fortitu- dinem,nam amore rei honeftæ,pericula adeunt cives

ope*-operantur qvippè fcie ntes& honoris gratia. laude enim dignum, ingruente vi externa,patriae fubfidio venire, nihililla tharius Curt. 1. p.c. y.

XX 111.

Huc fpcdlant milites, qvi ftrenuè pugnare co ­ g u n t u r minis verberibufq; ducum in hoftem coaéii, vel nulla fpe evadendi imminens defcrimen_j : Germani coutra Caefarem pugnaturi omnem aciem rhedis & carris, circ u m d ed e re ,neqva/pes in fuga relinq vereturCæfarl. i. bello Gall, cum viderint hi fe nullo padlo præfens evitare malum polle, totaq; periculi facies in oculis eft,maxima illis exdefpera- tio ne crefcit audacia; nam neceflitudo fortes viro« facit Saluftt in catil.

X X I V .

Altera fpecies eft militaris, ita dufta, quod in veteranis militibus reperiatur : dicitur alias Experi- mentalis , nam veterani milites fæpè prælijs inter­ f u ere, ficq; crebris achonibusredditi funt prompti­ o r e s , qvæ audaciam cum hofte confligendi illis pe- perêrej?. Nam fcientia rei bellicae nutrit audaciam pugnandi. Hi comitante proniore fortuna peritiaq; füa fifi, fortes fe g e r u n t , ad venante periculo cujus impetum fe fuftinere d u b ita n t, opinio illorum ad ir­ ritum cadit ,fa?dxq; confulunt fugae.

X X V .

Lice t haec fucata fit qvaedam fortitudo; magna

tamen ejus funt comoda in bello qvippè irilites v e ­ terani fubitos terrores qvi femper in bello co ntin ­ g u n t , firmiori animo excipiunt, dataq; oc c ati o n e, hoftcm a d o riu n tu r contra, tyronum facile animos, tumultus bellici horrore perftringunt, fie d e fe a -

& v m

opinantor# cujus rei praeclarum exemplum apud Cæf'l. i. de beil. civili extat.

X X V I .

Tertia ipccies non verae fortitudinis,dicitur ira* eunda , quae fulopitur propter iram vel alium animi affidhim, aut amore vel cupiditatem ; Ira enim fo let hominibus in periculis addere animu,ita ut quodam«

«nodo nihil extimefeant ficut apparet in hominibus i ratis, qvi interdum inermes ad verfus armatos infor- gont & cum illis pugnare audent,quod nunqvam fa­ cerent, fi non ita ira cfient concitati. Hi pugnacis

nomen merentur & non viri fortis, alias brutis for­ titudinis nomen com peteret. M ultis haec differt à vera fortitudine?.

X X V I I .

Quarta fpecies eft illorum#qui ipe vincendi for­ tes fe gerunt, nam ipes v iä o r i* folet animos h o - minü erigere io periculis & eos confidenriorcs red­ d ere , ut magna adeant pericula: horum audacia in ­ de illis crelcit,quod faepius antea v iä o r e s viguere, fequefolos virtuti & Marti litaflc arbitrantur, Cum

ebrijs illos Fhilofbphus confert ?.Eth. c, $. nam qui mero funt onuiH, nil oifi minvs armafpirant, iftontesque in planum cum jftfltedcd urunt, con- vexaque vallium aequant Juftin. lié. 2, c. 10. Poft- quam hefternam edormiverunt crapulam , omnem ferocia deponunt, miraq; manfvetudine mite Icunt: S ic h i , quamdiu nihil dilcriminis viderint, animofi fu n t, ingruente autem periculo,ex leonibus urfisque feviffim is ia velocisfimos cervos mira metamor- phofi tranfmutantur, contenrique funt non Jaceffi.

X X V I I I .

Quinta fpecies eft Fortitudo infeia, itadiäa, quod magnitudo pmfenris di feri minis ignoratur.Ta- ljseftplcrufnqacionovitijsmiiitibus,qui fummi le- titia perfijfi, in bellum tamquam nupaas & choreas pro vehuntur,de quibus rc tic fonat hoc proverbium; dulce beliu inexpertis: Cognito periculo certarim fugam cape fiunt. Sic Trc virenfes, cum finitinis fe pugnare putantes, cum in Romanos incidiffent ftre- nue pugnabant, poflquam fenfiflent Romanos efle fugam ornabant Cacf. i. 6. bell.GalL

X X I X .

Ut virtutibus reliquis duo vitia opponuntur ( excepta Juftiria ) ita quoque fortitudini ; quorum unum in excefla,dicitorque Audacia, alterum in de- f e ä o & a b

Ethici*

_{Timiditas appellatur« Pofteriu*}

priori deterius eft; quoniam is qvi hoc fibi familia­ re reddiderit nil audet pro honefiatc fuicipcre, le d «•

omnia ex aequo f u g it f t averfatur. XXX.

Audacia modum excedit in confidendo,& f e p è comitance fortuna plurimum efficit,

N a m

----dyfudenta fortuna ju va t.

Haec v e r a fortitudinis imitatrix,merito praeferatur T im id itati, quia haec nihil praeclari efficit, fed po­

tius Rebuf publicis plus detrimenti qvam commodi­ tatis a d f e r o .

X X X I.

Coronidis loc oj quaerere placet, quid de San&is Dei Martyribus fentiendum, nurnne illi intra ve­ rae fortitudinis cancellos claudendi ? Sipropriè fu­ matur fortitudo pro virtute circa mortem beliicam, fortes dici nequeunt: Verum, fi torturam fortis viri & Martyris conferam us, fortis nomen ipfis non denegandum^.

X X X I I .

An Fas fitfœminas participes hujus virtutis fa­ cere? Q u i d n i ? Nulli quippe præclufaeft virtus, omnes admittit, nec fenfum nec fexum eligit, tefte Seneca. Exempla habentur tam in Sacris qvam prophanis hiftorijs de Debora Judicum 4 Juditha, mlib. Ju dit h,Semiramide de qua Juli. Ci«elia virgi- neLiv.I 2.

X X X I I l .

Utr um deceat virum fortem lachrymari? Quis mireturhominem flere

l

Hinc infantia incipit? in hanc neceffitatem plerumque fortuna deducit. E r ­ g o fi lachrimsenon funt ignavae mollitiei? fed com- «niferationis ac jufti doloris indices? quemadmodum de Alexandro refert Curtius L^.c. 12. & lib. 4. c. 10. dicendum ell lachrimas viros fortes decere; Q uip- p èhaud nati funt ferreos gettare animos? qvod hu- inanitati repugnat: Humanum eft & naturale hu­ manis cafibus affici.

Haec funtqvae proingenij viribus hac vice p r o ­ ponere conftituimus? D e^T riu ni fit laus in fcmpi- terna fecula^..

C O R O L L A R I A ;

An homines improbi exquifitifsi-

m os dolores &: cruciatus pati-

cntesfortesfintdicendis N.

A n fortis deledetur in fuo a

-£tu> AfE

A n fuftinere, principalior fit aâp

fortitudinis qvam a^redi peri­

cula >

A S

prius.

s* # * * * * * * * * '# «

A D

Prdßantißimi

D a,. O L A V I ßclfm<$0 amici

mei atq ; cogoati fingularicerdikéM*

difputationem præfentem_, ; H A cd temere Plato rimans miracula rerum**

Ideam ftatuit cunäa referre luam*. Nam velut in fpccolo»form* fpcciefqi renident,

Sic pariter oil noo im prim it illaiibk.

Vaftum metatur pelagos n0* art hera nelHtr Terram metitor* bella togamq* regio* Inter mucrones fimulatcpcrepantia tcla_*

Iudex ver fatur, fegnia nulla ferens« Miles fortis, vult, pugnam luâamq* cape flat,

Singula qua »s prarftet, munia praeîpiensy Hac eadem fatis te Heiiiog, alios quoq; man fit,

Eoithuma Platonis* qvam tibi lac propriam^«

D tbiti honori* enusn

•fpofui

P E T R U S E L I Æ Gaveliu».