Theologia Aristotelis, quam consensu amplissimi collegii philosoph: in regia academia Upsaliensi præside ... Petro Aurivillio ... publicæ disquisitioni modeste submittit ser.æ r.æ maj.tis alumnus Johannes Stalenus Wex. in aud. vet. ad diem 18. Junij anni

M- (/• <Ad'.t*a.7.'flUVA+> t.W •_T4«^/4^4nt\rrVtA, ©«of ! _^

THEOLOGIE

A%IST&T

CLIS,

Quam C«;»

_{ConfenJutAmpliJJimi}

_Collegh

Vhilofopb : In

Regia

Academia

Upfalienfi

Vrafide

M.

Petro

Auri-VI _LLIO,

Log>& Metapherofejjore

ord.

Publicse _{disquifitioni modefté fubmittit}

Ser** R**

_tMaj.tis

^Alumnus

Johannes stalenus wex.

<2.2,

tnAud.Vet.addtem i&_Junij

Anni m. dc. lxx.

HOLM iu£3

Pr<efatio.

(Jamquam

fub

Ari-jftotele

capuc

fuum

^inligniter

cxtulerit

^Philolophia

,

&

fquicquid

fcré

foli-dioris fcientiac Sc

methodi

habet,

ab eo

cumprimis

acceperit*

Quip-pe

quitanta

inclaruit

fapicntiå,ut

fuiSc

_pofteriorum

_feculorum

Phi-lofophos longo

poft

fe

reliquerit

inter vallo.Multitameu

extiterunt,

Sc hac forte aetate etiamnum

exi*

flunt,

_qui

_illiim

_fine

_exemplo

Phi-lofophum

maximum

calumnijs

profcindere,

odiumque

apud

alios

audent conflare.

_Hocpotidimum

flabello,qvodvelnullas,

das

valde

de

Deo

_opiniones

_fovc'

rit,

_alijsque

_{fuå Philofophiä}

pro-pinarit«.

Sufpicionem

itaqueillam,

fi non

omnibus,

plerisque

_tarnen

eximere,

injuriamque

nihil tale

me-rito

_{intentatam,quantum}

pefinge-nij

lieuit vires,

amoliri

fum

cona-tus,

haud

prorfus

omni

de

Deo

_Ve¬

ra

cogitatione

_&

fenfu

_eum

fuifle

vaeuum oftenfurus.

Quod

com-modiffime fieri fumarbitratus ,

fi

pleraque eorü,

quse

paflim

in

feri-ptisfuis de fummoNnmine

_pofteri*

ptati

reliquit;in medium

adtulero*

Curvero

parcius

_ea

tradiderit,

do-cet

_iple

_{1.1.de partibus animal}

_{c* 5*}

init. Nullus

_{dubitans, hanc}

difle-rendi_{materiam, cum}

_lua

amplitu-dine, tum

praftantiå

_ac

dignitate

meam infirmitatem latiflime

fupe-rare* Si _namque

_eminentiam

re-fpicis,

alias

quascunque

vinccre

&

palmam

prseripere videtur,quod

in

fummi Entis naturam

inquirat,xt-jusq;

fingalari

notitiå

intelleéfcum

imbuat. Si utilitatem ac

fru&um,

tan tusis

exiftimatur,

_ut

vcl

ignavis-fimum in fui defiderium trahat*

Summa tarnen animi fiduciå

_(pero

hifcemeisconatibus veniamdatum

iri, &

_{quicquid abs meå}

_tenuitate

fucrit

_profe&um,

_quorumvis

_<P'Ao<

tyow

candidam

_atquc

_xquam

§. «•

;Ollfequidfemdefiint,qui

eö vel

in-*

fciti®velaudaci® funt_progrefli,ut

:

planeomnemnobisluminenatur®

*du&is_{cognitionemde Deo}

teme-redenégarenon vereantnr. Inter

alia

haud

dubiéhinc_{potiflimummoti,quod}

videantho-ininem,licet ratio nis fimpliciter capacem,ita

tarnen_b^etisingenij, _{ut res} facilioreshaud

rarönoncapiat, vel apprime

difficulter:

mul-tominus inDei notitiamexfeipfoperveniat>

cumfit Ens_{longeerninentiirimum^infinitis}

captumhumanunimodis

tranfcendat.

Quibus

equidemfacilis largior, Deum

fimpliciter

lo-quendo, non poile apriori

demonftrari,cum

caulämnon habeat, _perquamdemonftretur:

Nec deeofalutaremexfontibushuman®na¬

tur®_{cognitionem ,} quitad®_tern®falutis

con-feqvutionemfufficiat,poflehanriri.

Exinde

veroomnem a_poßcriori demonftrationem

pos-fibilem,qu®prorenataqualemcunque

morta-liumanimis_{ingeneratnotitiam} , utut

obfcu-ram acdebilem, partim_propteripfiusobje&i lublimitate,partimintelleftus noftti c®citatem

tarditatemque, penitusinficiari,

infignem

ju-dicoerrorem,

/ac^IZK^f&i

fiy

»« ' ' ^ In. t~-"tn i Z-c* >-£fr.

r~

$.t'. Attol.leociilos inccelum,folem

ad-fpicies,

ejusquecum

mirificam

pulcritudinem

h, tum _fingularemefficaciam>

quod inter

äliax,di-em efficiat, _{per totura}

ccelum

luce

diffuså;

^

Cumautemprofundior _{nox appetat,}

ccelum

apparebitaftrisdiftin&um

&

exornatumjqu»

curfum fuumabfolvunt, & _{perpetuum motus}

tenorem_léqvuntur. Demitte

demum,

_{mare »'}

videbisimmenfam, _quodlicet

_{reclprocis ple»}

M

rumque miniteturaeftibus, nontamen

effiuit,

fed inträfuos termirios coercetur. Occurrit (

tellusherbis, ftripibus, frugibus

vefHta, Obre#

f>ent

ia5ferae,

terra

_pilces,

marique

_volucres3

varia

innumeraqué

_reptilia,

_{fingula ufui}

anima-hominisinferviunt, infuogenereita

confum-mata,utnihiladdi demivé

queat.^de

quo

vi-, , deaturScalig: Exerc: 249.f.3. Quae

fane

uiar-verfa conditorem _{infintU fafienti/e ac}

_mnchaufta^ui

ptentiaarguuntluculenter.

Quibus

indu&ujs^^

Ariftot: ait: a. FIcc<™ JvyJvi (pvcii

v@*kjtfyyfee,

kw

kvjavlav

epyw.

Tel _{yz% -uraPfy]}

_{tdI 5i}

_ktgoS

_kztauflgt,,

_xj iw yQrity\syifc, _{X) ine c4>} vStiJk,

9eä

\eyif kv

ovlco? _{tpyoc. civeej tv tov xoafxov}

_{esrg%ot^£. ^urn}

quibus quod ad Rom. /3. loquitur Apoftolus examuffim concordat,

5. 3. In hoc denique creaturarum

fpe-ciilo_{deprehendimus ordinemcaufarum,quod}

qj* * 'v fffr ^ fr A"J\ ₄ HÖH (h b*,I. >0' < ä. IJemundo_{c%6.Qonf,l,iJe$art,MmaLc.?,} <■- _{ß. c,i,v.20» !} 1 l*u*A»Lt 4ff>x _{<f/v/ </ /}

X

tu _-tj *l} *•JJ, sk*'. Åll e -t, jrv-rff

nonfit_{poflibile, iliquid effecaufa ful ipfius,}

y.qaiaficexifteret prius fe ipfo. Nec fieri1

poteft> quödin caufis progrediamur ininfini¬

tem 9 cum in _{ijs omnibus primum eft caufa}

medij, &medium ultimi, five media fint plu-rajfivetantum_{ununn.pofitacausa ponitur ejfeftus.}

Siautem nonföret_{primumin iis cattfis,nec}

ef-feteffe&us ultimus, neccaufaemedise , quod

grandem progignit abfurditatem.

J.

Relin-quiturergo catifamprimam dari, quamomnes

nominamusDeum.

$. 4. Nec in caufis hifce eflentialiter fubordinatis,fecundamovet fine virtute

prio-ris, Nam_{quicquid mavetur,ab alio}

move-tur. e. _{IdqueeXperientia & fenfuevidetis,}

vei åmotore immobili, vel_abeoquodmove¬

tur. Cum vero å _{feipfo moveri non poffit,}

ruriusab aliomovebitur, _{adeoque dabituraut}

circularis _{dependentia,aut in infinitum}

pro-greflus.. Atquinonillud,cum ita maneret

i-dem caufafin_{ipfius; Nec hoc, liquideminfi¬}

nitum_{nequeatänatura pertranfiri.}

Neces-fumitaqueeft , utomnis motusreferatur ad

immobile _{mofionisprimptum£7primum, quod}

D<?-um vocamus.

S. 5". Quem _infupernecvulgi,nec

Phi-lofophicae movent rationes, ipfe confcientiae

ftimulus convincer. Nam mensyautbonita- h

CoHfl,8.Phyfic.4.5.6.t.i.Mctic,5.

*Z4,1,

ti?,_{re&itudmisque laudegloriatur}

3(pemque alicujus boni, å _{luperiore quodara Numittd}

^

exfpe&andifovet : aut _{pravitatis alicujus fibt}

confciaraetum mali_{concipit ab}

eodemNumi-ne_{impiittendi. Hinc}

Philofophus iudicare

compulfus,omniuma&ionum noftrarumter«*

minum ad Dei _{confiderationem}eflereferen¬

dum , quod ex verbisipfius videre licet₅

'äy _{ctlgeoiS 5[cfl}

_x%ai$

_{TOv <J>ucTEi kyacjm}

nroiyim T& OeiT _{vi atöfjtct"}

T©*SYl

sfäyifMlIcüV,

vi _{(plACOV, Y\} TOV 4M® dL*

yoijoöv cLv% i) ooqos ^a^Ä.15©«. Ei

hi <T y\ 'evStiour, _tt

V-Gri$ßo\YlV XC0Å.UZITüy

Qtoy _{JegfLireunv Jeaföv,}

_a,u])j

_{<^e cJ)ctuA>j.}

'E^i cTfev

rSfeltj

4°%?) $ *T©* T?? * "

0

Ögo? CL£IS@*+

§. 6. Proroborandahacfententia5 non

parum facitGentium_{confenius,quiperomni*}

in hancfecula_{confpiravit,hodiequeconfpirat.}

cui nec _{ipfe refragatur}

Philofophus. Nulla

enim gensadeoextra_{legcs moresqueproje&a}

eft, ut non _{aliquot Deos credat. Quin imo}

Cic, exiftimateumfanae mentis non _{eile, qui}

Deumnegat. v\. Ipfe_{etiam Ariffot. allerit, %}

Tlw&S _{cvpj-^asrtxs >z$ßi ögoiy}

_r\jnfüA»^"

/ Opinio fane_{Oivinitatis, adeo}mentes

Genti-o***^/Lj+ks_Jiunj

C-_o l'7.End.c.litt.

A

y\'Cic.ltz.deNatura_{Dcorum, num.\b,}

* i.'c,frtkCoefo, *

ii,

r.tCi )

cd/-liiwnimbuit,ut_quidvis

potius>etiam

infra hu«

nfcanamfortempofitum,Deum

efle,

_quam

nul¬

luni voluerint. Tan tum,de exiftentiå Dei,

nuncad_Etymon.

C-hlUm

_f

7.

Vocisderivationémquodtbrtcer-, nit, varia deeaferuntjudiciaPhilologi,quoru

aliisarridctDeum diéhimå Graeco-iV

9

iu D._{permutato. Qua?}

literarum,

licetmultis_{difpliceat, haudtarnen in Etymo«.}

logiis,praefertim in11nius

organi literas

eft in«

frequens. Alii

^brc

tvAé&£,id eft, timore,

de-ducunt, _{quali fin aliquid, cui}

timorcumpri-mis debetur. Familiare eft Graecis nomen

tv A»os, _{quod rectum}agnofcit cafum

^9 quod ipli v*ta con~

veniat, exquoDei, linonvera

Etymologia,

haudtarnenobfeura allufio. QiiöetiamPhi

-lolophushifcerefpexit: t.

xaXSoi

Pi

iufev

19 £y\vct. ycjj) Aict,

toTs

OVOfjLCLCnv 5 Gö$ XOLV fHÅzyoifJLiVj OV

£to[JLiV.

§. 8. Juvatetiam Homonomiam , &

quid per vocabulum Dei acceptum voluerit

Philofophus,paucisattingere. Sumitur

nam-qupvelabhfive, proDeofi&itio, juxtamorem

loquendi hominum., qui Tdola gentium Peps

^/.appellant^quodnecip(iPhilofophoinfvetum.

Ve!_{Metafborice pro eo, qui in magiftrntu eft}

pofitus, feudivinofungiturofficio, <k quall

Dei vicarium_{agit3ut apud Homerumfepiu«,}

Jtos

Uht-fyjud._ciyi.

_^,

Jio$ £ aS 1å^9

$yifjLU.

Quo etiam

Philofo-phus videturalludere x. Quae in facris Uteri«

fignificatio paflim obvia, veluti fuperior3ab

hocTnftituto eftalisna. Vel tandem _pruprtfi

ad _{fignificandum illud eminentiffimum Ens,}

qUodab omni alioeftindependens,abeoverA

reliqua dependent omnia. Quod Arift.

ap-pellafieDeum, å variis,quibuscitato loco,

in-fignitur nominibus,facilepoteft colligi. Inter

quaehaec infigniora funt, quod ab effetftibus

Tocetur _ycy ßgov&toZ. _% cLiJefpofy

ttegfluyiosre >9 uer10$.

tLv

yct^arSv, aiorrp >9 etevJ-£&io$. y&vi0$ re XP

X^ovioS. Quae_poftremayerba,noftris, (altera

^ikvoicLV _{refpondcnt,cum Creatoremcceli}

&,terraeconfitemur.

§. 9. Progrediornunca confideratione

Nominis, adilla,quaein ipfiuseflentiaenoti^

tiam _{qualitercunque deducunt. Siquidem} veroomnisrealis& _{perfeéla cognitio}

exde-finitione_{potiftimumproficifcitur,primummi¬}

hi_{inquirere incumbit,num Deusaccuratå} Lo-gicesdefinitione , ex genere& differentiå compofita, A. pofiitdcfiniri. Quainretutior

mihi videtur_{negativa fententia. Ridet}

nam-^jueeosfanaratio,qui in perfecta ipfius defi¬

nitione elaborandadefudant, cum longiflimé

abfitjöeummentis noftrae_{caligine definitive}

comprehendipofle. Cumetiam in

nullo

es-fen7

1

fentialiter_{acasqualiterconveniant Creator}

_&

Creatura,led infinitoquafiinter fediftent

in-ter_{vallo,nequit genus} univocum &

proprie

di<ftum inDeum_{quadrare. NecdifFerentia»}

quålaxior generis natura,adcertam

reftringa-tur_{fpeciem,cum&;}

compolitionem

involvatj

&omnium rerum perfeétionem, eminenter

Deo_{competentemdeneget. Quod}

_etiam

in-tendit _{Philofophus,cumde Deo infinitatem»} fummam _{flmplicitatem ac}

_perfe&ionem

de-monftrat.

.(T. ia Nontamen inficiaturDeum

ut-cnnq,-ä luminenaturaliintelledtus, hac in vi- •

ta _{poftecognofci}

, fed vix

perfe&iori modo,

quam perattributa, exiisque fluentes

opera-tiones_{inquibus magisfeprodit. Triplex} ve-Toeft via_Philofophisfolemnis, _qua

eflentiam

_'

inattributisapprehenderevalemus; Negatio-fik,_{emmemU,caufalitatis. Illa, quando}quaeim

-perfetfta in rebuscreatisdeprehenditratio

hu-Äiana,å Deo _{prsefcindit: Htenim de eo}

nihil

concipiendumeft, quodullomodo

imperfe-«ftionem_{fapit. E.g.PerfecBus eft cun<5ta}

im-plerc,quamcertocomenfurari

fpatio,certis^j

fimitibusincludi. _{Hancitaq; ä Deo}

remo-vemusimperfeddonem, negando _eum certis

menfiirari_{terminis, conceptumquehunc} vo-cabulo_{negative,Ted politiveaeeipiendo, ex- ;}

primimus,Deuminfinitum 8c immenftim

ad-iirmantes. Pariter fefe res habet cum aliis.

Ißa, qua perfediones innobis,

feu

verfo,modofimtoacjiiXta gfadus

deprehen-fas, inDeo yj.7 jyu

v-nrz&^v

_efie

col-} ligimus _{: Itafapientiaeximiaminnobis}

re-fert_{perfe&ionem> tarnenfinita eft, faepeque}

nos_fallit,

quare haneDeoafterimiis, fédut

omnia fibi habeat_{perfpeéta infallibiliter. H»fc>} qua ex _{cognitis effe&is} adfcendimusad

co-gnofcendaracaufamj eftque eadem, quaDe~

um omnium _efTc Creatorem ac

confervato-rem_{intelligimus. Qiiibusnon}

nemoexeru-ditis noftri _{feculi addit Nomwativam, dequa}

Philofophus,variis Dei nominibus,longaferie

ft.recenfitis,quorummentionempofit.8 pau«-cis

_{injeci^tandem}

_concludit:

_Si

_-navfe,

'fåiij QOt cl^KqU wÅijv _oÖeoS, x* <?

yivvcuos TrhcLim CJtycw. Etiam Arift. ina<ftu>

quod ajunr,exercito,has in_{cognofcendoDeo}

tenuifle certumeft.

5. ii. Ad modumhunc _praefioitum,

Dei _{qualemcun^ue defcriptionem ita exhi*}

beo: Deus_{eßJpmtustimis,fmpleximmutabihs,}

im-menfus,aternus,omnifcius,

omnipotensJiberrimmCon-ditor&_{confervatoromnium.}

§,ii. _{Omniumprimö fefeattributum}

Spirituale de Deo probandum offert, quod

huncin modum _{praeftarc conabor. Qpantitas} itacum_{corporeeft conjuncta,utquodnoneft}

; quantum,necdici _{meretur cörporeum. Illa}

fcilicetexhocimmediaté _{profiuit. Qui ergo}

DEumj

DEum , quem utiqué

immenfum

paulö

poft

probabo, volueritcotpoxeum,

immenfamfta-tueretquantitatem,adeoqueomnem

in

mun¬

do_{motum.omnequetolleret corpus.}

Pene-tratio enim dimenlionum eft impofllbilis.

Porro,omne corpus ex materia &

forma

de-pendet,fequé prius

aliud, quod

in

unionem

u-rramque redigeret,

agnofcit.

Nullam

enim

vim _{agendifortitur materia,}

_quamvis

forma

iit_{prior. Et}

_{DEum,alio quid}

efle polterius

ac dependens, contradidtionem

infert. Ex

quibusfirmitercolligo , Deüm

omninoefle

jpiritum. Cum

hifce

Philofophus

v.

ad mi¬

nimum yjjtfgc congruit :

oh

'fåiv &cna. h$ aülios, awvffes ycfi

OfJLi1V\ TW

oüeö"n1w>

<pclyt£ßv Oi; TW

& i Quamquam apud

Bthnicos

ex

exerrorefuit ttoåvJzqIyiSinvedta, negari ta*

mennonpoteft , Deum in

libro

naturae tam

•t.

claréfepatefecifle,ut omnibus,

qui

redtxra-c

T'^onis dibarnen fequuntur ,

probe

conftare

poffit,Deosnon

elfe

mukös,

fed

numero

dun-taxat unum. Quod alii variis contendunt

tnodis, fed mihiin prajfens hocuno

probaflTe

fiifficiat. Si_{pluresdarentur numero}

_dii,

vel

zffcntcoorditiAti,vclfnbordtnati : fed neutrum

valet. Hoc_{namqué padto,} unus altero

foret

inferior,quod natursedivinas

repugnatJllo,

aut

fufficerétfinguliperfeadhujus

nniverii

fufté-/ / „ J "v

[~J

t- V

tatio-/.d* c*tl0i Q. 1*»» <*■, L_fil*/?* .

X»"t***i>vn»(?.

<> * p%>rt "

C*. othSVL f

^yldu

■O)Tri/i-vlAv^i't/hi P*?'t<r

tätionem^iitdeficerer_{ipfisfingulatim}

_fumptis

visfuftentandi. Prior ratio toliit _{nroA\fyiicur>}

cum unus fufficiat Deus. Pofterior reddit

eos _{imperfe&os,mutuaequeindigos opis,quod}

viciflimnaturam divinam evcrtit. _Hifceita

adftipulatur Philofophus acö"' ey <xy gnf

få ftOMtf cU&OV TS éw$. 0. % ffyt

<Lg$t.

59 Åoyw Xj cfå _{•srgwfåv xiySif}

cuuyvjfåyoy. Quo etiam facit

_{-zzroAu^MJtfå/}

iiludHomeri, _{quod didlum claudit librum?}

CT*_{dyottgV -sroAuxöJ^yoj|?S ytoltyty((jK} 5. 14» Abunde equidem illa, _quibus

iDeumeffe_{fpirituiti&unumdemönftravflipfr}

us etiam _{fimplicitatem evincunt. Eft enim} Ipiritus fimplex & omnis materia expers.

Quin id,_quodabfoluté eftunum & maxime in divifum,omnem_{compöfitionemexcludit.Ni«}

hil_{namquealiud eftcompofitio ,quam}

multa-rumrerum_{conjundtio, qu» antequä} conjun-gerentura&u, potentia conjumftas efle opor-tuit & _{conjumftioniscapaces.}

Quandoqui-demDEUsfummumöc_{perfeétiflimum Ens fic}

totusaftus , cui efle illudpotentionaie

&

paflivum, quiaimperfe&um, nullo applicari

poflitmodo, infequitur illum efle_fimplicem.

Qyibusidem_{Philofophusaccedit:} -tt. ctte) gi

V _{ij QvoiSaLTTXfy,eutl >f ctuTy}

^.lg,Metapb.c,

1.

o. 1,11,Met,c, 8, drc._fin,

A»o o GeoSkiupLidut _vö cLTfhvfl ycLi^.1

»fJW

w?V, §.

VOJJ&V ^

>f «rg^ <Ti»?oJ^4ot

gctuT>|y»

$ ivcvryzvi

xoicL

397auryj$ q cLTzrÅtå,

%xclt' éi/sgyuclv.

§. 1?. Perfequor nunc DEum

mutabi-lemhonelfe,_quia£tuseft purifiimus,

nihil

Ha¬

bens_potentiae

_{paflivseadmixtum.}

_Ex

_nulla

enimrecompofituseft_, (ed fumme

fimplex.

Mutatiovero

potentia?paftivae

femper

eftob-noxia. Qua?vel inmelius,

vel

deterius

ver-git. Priusnon

poteft afleri

de

DEo,qui

fum-mumbonum eft. Nccpofterius, cum ea

ra-tioneexueret divinam naturam. Quin imo

dependetåfortiori,ut

ab igne immutatur

li-gnum. Omniaautemmotum

habent

a

Df.

o.

Exindemutatio eftmotus_fpeciesextra

fe

ten¬

dens,

cutn,quiappetit,quod

deiideratur,

ap-^

pe^åt.

Sed Deus

unus

eft

omnia,

nulliiis

riul-lo modorei _indigens. Sed quid

Philofophus

t

a.<5>jÅ0y

0I4

Tg fclOTtZTDy _fy nUWKLTOV XQ&,

^

X

fXi&ßoT.

_Xj

dvo^olcrron

V.ToJåw

oL,ag^i/SA>)TDV cty^yK^ioy

iiyoq

71av tzj

^

fJyJ'

ié. DEiimmiitabilitatem excipit

immenfitas,qu&exilla

commode

ptobari

pot¬

eft. Cum enimmutationemnon patiatur,de locoin locumferrinequit,fed fua

prxfentia in

" rj-Kbn* +>,/,'**'{+4*.

f.l. ii.Met*c.7. ej. 11.Met.c.9.

iTT)

L~*A~

(. «/Cv. 1 w. 7-'

Ay^fM

*>7^x</;,

^iUr*+~<iri-H+fc. tlfCrwl /£i»K*£++ /i■<£ t.

Dtttnibusexiftit, nullibi inclufus, ntillibi ex*

cluiü$,utloquiamant. Deum etiam

opera-tiöneslqasubiqueexerere, exipfa experien- |

tiadoceritfaniores Ethnici, 8c cumprimis

A-tfft <£/Hinc nihil_{itioveriabsqiie}

concur-hlcaufae_{primae,fuperius iviprobätuhi.}

Quo-'^

_'?/* circafuaé eilenti» _{praelentiartl quaecum}

_ejusfc.J*^J

Virtuteeft eadetti, ubiquertecefläriödiffundit.v

Nam_{interagens 8c éffedurri debet eflTe}

pro-pinquitas. %. füffragatur

hjfce Philofophus:

cL(jLt%Y[$ yyj)

'^T> Xiy£t

&V

CLtfiigJt ^öVOV»

ifeT^y ^

JuvctyLCty

TriTTi^Cff^-gVOy»

4. 17. Quemadmodum niillis

eflentias

definitur_terminis,autloci finibus circumfcri-bitur, itanecaddurationis per partes fucces-flonem eft_{alligatusi Sequiturnamquedura¬}

tio modum in eiiéndo. Porro, principium

& finis omnium rerum å motu8c mutatione

proiicifcuntur , iis proinde careat oportet,

quöd motum8cmutationemnonadmittit. Si

v*Deus»ternus noneflet,fed vel ånoneile ad

eile,autcontra, traniiret, divinam abdicailet natüram. Lucem hifte addit

_Philofophus:

6>.

_(fcLfjih

_{Si fgt}

_öeoy

_eivoy

i^aov kiStoy.

Söte ^ kiav

cnjvzyk

₅₉

kiSioS

uWpp^et

_ra

a. o <hl

öeof.ctQw

1«

xj

TEXeojjjV

^ gieret

iWf oden km.vlw 'g%ar. (it+X.. _^

GtLwt.

" _B

jr/18,

/. Mundo,c. 6. X•^7*Pbyfic.2» 4+ 7,0.leih Mw{'° f^

II,

ofc«

4-j

*2.

C/hd.Cé-^%

f--9 < IL ' Bil \.<i s* T tu, sr

g. 18, Nec Deo injuriå vindicamuso*

mfiimodam fcientiam,_{quåfeipfum Sc reliqua}

omnia_{cognofcit. Nam,quoniam quamlibet} includir_{perfeétionem, fe ipfumignorarenon}

poteft, fed präster

fe, alia

cunda, viejusdem

perfe&ionishabetnotiflima. Secus non efiet

omniicius > verum

multiplicilaboraretigno-rantiå,_{quoddeDeoimpium eft afhrmare. A~} nimadVertirnus _{ihftlperinfingulis ejus}

operi-bus,aliamtelligeré , alia intelle&ucarere,

o-mniatamenadcertum_{deftinataicopum : Sol}

ut_luceat,föveatqué,iuna_{Ut in tenebris}

fulge-at,aftradeniqiie omnia anni defignent _vices,

&_{quasfunt alia» Nihilå tramite declinat fuo,}

it-quanivis finem fibi iplis non praefcribant,

' '

^praefcriptum

tamen folicite conantur afiequi.

In _{Deoitaque, å quohasc omniatam eximio}

ordineacfingulati_arte prodierunt, hodieque

reguntur, fummumefle

intelledum,

ac

perfe-<5tiflimam_{liquet fcientiam. Quo enim illud}

tenderet,DEumrtéfcire, quod ipfemet

opera-tuseft. AudiamusPhiloföphum _, qui£>Eum

u,f

^vocat _'ffo$y\iAYp

_y-m7&Jy,p

x,

ootclIyiv.

\ / 0 / ' " fS. ■>> » *

tvv _{TOiotvlrjii y\ fJiov[<2* > * jttoAiS ctv o} Ms. _ß.

g. _{19. Veluti aliudexalioattributo}

ap-pofité föletdeduci, ita dum immenfus feu

infi-nituscontenditurDEus,facili_negotio

demon-ftratur _{ejuspotentia,qua omniaea, quas}

£a<5li- quun-& l.i.Met.c. 1♦ ¥ y h cl le P P P1 n n C

1

T

ui, _{cc*p. /Z-,}

jÄ feHitatis rationé habét/eu

contradi&ionéex-ua cludut,utloquiamantPhilolophi, efficere

va-,ec let.Quippe, infinitueflentia,eftquoq,-infinitu

ors potentia,quae infinitapotentiaeft ipfa

omni-em Potent^a» Potentia infinita feelfe inftru&um

pet probavit Deus praecipue cum omnes res ex

nihilo_{produxerit, Nam terminufaquo,quide}

nihilo,ininfinitumdiftabat a temino ad _quem.

Colluftrat hoc _{Philofophus : y.}

♦argi 0eä? Sbv&fiu f$p

ovltä

$\ 10.Deumliberrime condidifle

mun-dumhinc licet_{colligere.Quia neminemnovit}

fuperiorem,itaabs nulloduci, autadid

expe-diendum _{potuit trahi,verumliberaacpropria}

non aliena permotus _{voluntate, hoc}

univer-fumcreavit.Sicvalet haec omniadeftruere,vel

profuo beneplacito amplius integra

conferva-re. Non abhorret ab hifce _{Philofophus :}

C^CkxAvyflo)_{lefyu/zzv®"1 TlWifo}tU.m 5C,

onrx _{>9 otTÖÖ?,}

§. 2i.QuödautemMundus_percreatio*

nemå Deo_{ceperit initium, docent fanas}

Phi-lofophias addi&i, immotisque evincunt

ratio-nibus. Unumfcil. dari_{improdu£fcum} ex}

hu-jusuniverfi ordine conftat, quifemper ad

ali-B 2 _quid io-A~ ri- o-iol ;c-es, w>» .ii. io Lie e-jd a-m & y. 1.deMundoe.6, ibid♦

xSij^UUH

cj+lL*.

Ityy

ti-mJjm

lU-.

f.v*

^

tji*?fiuyu4.

!t/.

%

r<Ui

quid prlmum tendit. Ex quo eliciunt reli-r

quaomnia ab eodemimprodu&o, quod

De-um_{Ioquuntur ,} cflfe produfta. _Nam,11 quid

feipfum inefle poflet conftituere,antefui

pro-du&ionemexilieret, quod ilbi _ipfi

contradi-cit. _{Quinirao Ens Infinitum elTentia,infinit}

tamin_{operandoexercetvirtutem. Aecerlam}

Philofophum, quilicetacomplurimis

calligei-tur, mihitarnen nondicam fcrihiconfido, Ii

jpfumoriginismundi nonprorfus fuilTe

igna-rum oftendero. Ita autem mentem ftiam

clare latis _{explicat : e. yyv tz -mavlv 3(301}

jct^olo-tclv) (tffzßc/l tz )(3^ n\w x<p)<rzamv 1 oAov _{xtyw slzkoj/jlvick fjblcl}

_hl

_tzrouiTw

hwxvvc_hjvolfjlls. cvj öéitTOO &oufigl,yjjhl

ßeä_{y\fJAV owéfyzev. Quaehaudprocul abludunt}

abillis_{Apoftoli adColoffenfes *1.}

22. _Coqfummato

opereCreationis,fe

inotiumnonabdidit _{D^us,Tedpro.admiranda}

I

fuaJaöflkäte

, &. immenfa potentia, resäfe

yc

%1conditas

fovet

ac

confcrvat.

Qui €

uno

dun-cfU*.

tax at momento fuum influxum _fufpenderet, totuminterire_{opus neceffe eilet. Nam ejus}

eft,_quiexnihilohaec cundaproduxit, eadem

rurfusvelinnihilum _{redigete, velproRia}

di-vina

I.de Mundoc,

wl-

_(.

_{c. 6.}

fß.r.

fulj.tfm.

vinagratia > vires

exiftendi integras

amplius

indulgere. Stuporem

nobis

ineutit itellarum motus,&quod in alto nubes perpetuö

hajre-ant,latisquemgentemaquarumvim

continc-anr. _Stupenduseft

globus

_terrenus, in

me-dio univerfi_{fufpenfus, quilicet}

nullis

_nitatur

fulcris,manettamen inconcuflus. Etmulta funt_{alia,quas DeI}

_{confervationem}

_manifefte

atteftantur. A _{quibus Philofophus non eft} diverlus : _J. vfo/w & 4>*W wY

gctuthv « e%y\/u.coJeicvc tyiS Öl tvtV

wmejcce, l. 7ttf\W7to{JLWW 7£QWCi)

OVVtfrÅ?!-qaxrz $ gAoi» o

GjqS

IvtzAe^t

Ztroiycu,? tm yt?

ncnv, Quibus Ariftotelis verbis haec

fübjun-git Scaliger,

Nonne eHhic9

inquit,

veAvqarnz , 7toi>Mis i

Quem locum

fimulcumaliis evocavimus in dcnnu*

fupra adeos expugnandos , q ut nega*

bant 3 in tUtrn

cPhilofopbi

Scho*

la , T)eum

ejje

mundi

cffeötorerrLj,

H*€

rpui

) 5*,L deCMundoc*6*

i. Lz.deQrtu&mteritc*ipt

Mamille _{Philofophus plurium confenfu} aciK

I!

'tfffimus,inpatrocinium Prasceptoris fui Ari^

i.j

*flotelis. Multö _{quidem uberiorarequireret}

hsec materia, prorationetarnen temporis &

inftiftutifiifficianthasccc.

SIT

SUMMO ET

lNFlNlTQ