t o B . D .
HISTORIOLA CRITICA
L U C A N I ,
Qu a m,
CONSENS. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH
IN REG. ACADEM. UPS ALIENS!,
PRÆSIDE
M
ag
.
C A R O L O
AURIVILLIO,
P o e s . PROFESSORE R e g . e t O r d .S. R. S. M.
£N AUDIT. GUST A VIANO DIE XXV. JUNII
M DCCLXL H, A. M, S. P U SLÎC Æ D ISQ U ISITIO NI
S V E N O AN D. L I N D B E R G ,
U D D E V A LU A ■ GOTHOBVRGENSIS. U P S A U Æ ,PRÆSES
F 'I KåMNEES RaTTEÎ^
I S jö - och Stapelfiaden Uddevalla
?
Adel och Hôgagtade
Herr
C H R I S
M
S a m t Ädla FR UMA R G A R E T A
■jrt-r pFödd
B A G G E ,
'ägna tn ig a ß e tt lange efterläng tat tillfälle y , att offenitligen förklara Eder m in tillg ifv enhet och få r bin de Ife, nedfaller ja g i idel ero och villrådighet. Edra välgärningar år o J a f t ore, f å o- fö rtjä n te och ovanlige, a tt de borde pä ett mer ån allmänt f a t t om talas; och m in innerliga erkänfta kan ickef t a dna u t an vid e n fu llko m lig h et, [om dem liknade. Faen tid, dä.dygd ofta fà tte s fä i ord, a tt fö g a mer. k a n J ägas om v e rk e lig fdrtjanjb, ån bvadi fo m i
ß m f i h f t f på toma iô fu n och menigs löfa hbfligheterv vet ja g ej hvarmed ja g /kali uttrycka Eder godhet.. H uru m/kade ja g icke ttll Edert lo f en ßbrrc [kicke- lighet an m in nuvarande, och ett.vàrdigare äreminne' an detta. H u m önfkade ja g icke mina h’eftM ig a Jte* hbjdfer ett friare utrym m e , an deffa rader, Join tv in gas innom korthet och oförmögen h et. Men E dnt valgdrnrngar /kola nog rår a deras, /in n e n , foin år o lika adla med E d m , och de höra tala fje lfv e . H E R R K Â M N E R S E R Æ S E S och G Ü N S T IG A F R U N fö rb a n n a d efig ofber ett f j u års barn, fo tn ifö rfla å-
ret a f / in lefnadm iß fader och m oder, och ågde hvar- ken flu g t eUcr förm yndare. J någden Eder icke ?ned, a tt i detta elandet underflödja m ig m e d en gafva. f e r ier, hvad reda n vore ja U fy n t, at t genoni andra tilU [hynda mig en efventyrlig uppfoflran. J opnaden m ig Edert eget H us och lnne/ikten viig fåfam enda- fle b a r n j Ed ra egna armar. Jag ß r / t o d e j da att ur/kilja Edcr Ömhet och ofirtjänta omvårdnad ovi ett- ufelt l i f , fo m den HÖgfle likväl ainnat att a f Eder må; mi/ko • karlek omfamnas. M en ja g viinnes det f t r mycket båttre , fom . Eder godhet var färfta ämnet v da ja g begynté m in n a s, och har f e dan blifvet en ked j a a f ali t hvad ja g fa dt lära. Jag minnes allt i gem en.>
M e n , huru /kulle ja g t ai j a alla de om forger fde tröt ta f l eg, de dryga om kofliiingar, fo?n J använt på m ig intill denna ß u n d , då jagtiflhaka lagt flera år' a f m in lefnad. Och om ja g kunde t ålja dent, huru [kulle ja g dock kunna mäta dem efter hugden a f E
der valvilja. Det fordras färåldrars erfarenhet, att kn n n a \ uttala föräldrars karlek. H U L D A S T E F Ô R A LD RAR,(tillåten att f å kalla Eder, hvad J à* rent) 0 1 att ja g kunde vifa huru detta hjertat, f o m
J f a når a förbundet wed E d ra , klappar a f vårdnad och genkärlek. Jag f e r dageligen p r o f a f Eder buld- b et, och vid åfynen kunna m ina ögon icke annat ån fly ta y ja g vet icke antingen afglädje eller oro; det hnctr m ig, att fe m ig éfver hopad a f Eder godhet och på Eder o7Jikoflnad fa nytcja m in tid till eget gagn* utan att på rin g aftefått kunna gagna Eder ; ?nen det g låder m ig , att i Edert J d e hnod vörda en dygd, Jöm gôr go dt h t an affeende på förgänglig v in n in g . Jag uppoffrar i odmjukafle tilfkrifty detta Academ i* Jka arbete y icke till att vedergåila Eder med Eder egen välgärning, utan få fo m ett v itn e , att ja g eger intet att å te r g fv a , fo m icke år Edert eget.
"Vv; Det enda ja g kan och fo m ja g all dr ig {kall under- låta y år att till Högden uppfånda t rogna puckar fö r 2s* dert l i f och Eder fållhet. Der vid år ja g hjerteligen förnbgd. Den trofafle Guden har lofvat evig nådelön fö r långt mindre välgärning, ån Edra. Under den
na fårtrbflan fram härdar ja g med oaflåtelig barn- ß i g vördnad och undergif venhet
Ådcl och Högagtade Herr Kåmners * Fradidis
famt
Å dla Fruns
Odmjukaflt IjennŸi
£ x * m m m e . * x § £ f X X *** » * • X X d s X X X ’ » x x x *r* *-> K 34' * - « Ve v * * it «* * *** X X ^ » X X * « * » : * * * X 3* $. L
f^s r^S /-^
V A K K K m ', m \ g > ...i l v ? S ^ ar* ,n primis Poetarum feripta folent Pro Pera ea fiducia, quæ humanas men#
•t^ C i ^ V M r ces ^ll(^,t> ubi judicandum fuerit de rebus
a(î tendendi magis facultatem pertinen- tib u s, quam e tribunali citandis neceffa-
riæ fimplicisque veritatis. N on quod
certi omnino nihil exputari iftiusmodi pofiit quæftio- nibus, fed quod rot momenta verfitnda ante fint fre quentibus experimentis & familiaria reddenda illi, qui refte judicabit, tot occurrant invicem & conflictentur conatus animi, (ibi haud raro ipfi difllmiJis, tamque difirahat infinita prope, indiverfis hominibus, natura* lium propenfiouum indufterumque confvecudinum diferepantia, ut non nifi rarifTima felicitate temperari
illa cun&a & fpeciem aliquam concordias fefc pa
riantur redigi. De Poeta certe idoneam, ab omni qui dem parte, fententiam nemo unus pronunciabit, nifi lingvam probe calluerit, qua ufus fit ille in feriben- do; nifi temporum & hominum,quibus Poëtaferipferit, vividam fibi & ubique præfencem imaginem
» J * ( »
verit; nifi humani animi vires, illecebras, errores, turbas, infimosque recefius metiri & æftimarc, nonna- turæ modo indole, led & præfcripto potiHimnm natu ralis honeftatis, quæque ab hac nusquam fejunfra < ft, veræ pulcritudinis didicerit ; nifi denique aut Pcëta Jpfe fit, aut pcëticæ artis præfidia atque decora ita pervideat, ut quo ingenio, qua menfura, qua cautio ne, propriis quæque locis applicanda, fingulis in carmi nibus, atque injungenda fint,fuo ipfius haud fallaci fen- fu definiverit. Verum ea ftud;a, quam funt pauci, qui referre magnopere fua exiftiment, aut qui poflint at tingere, diftrafti negotiis, communem vitam urgen tibus & difficulter evitandis. Hinc inconftantia Criti corum , hinc diflènfio. qua fieri etjam noftroævo cer nitur, ut quæ laudent plurimi, vix ullo habenda loco faftidiant alii. Locuplctiffimus teftis varietatis vel u- nus Lucanus prodeat, in veteribus Latinorum Poetis haud incelebris,* quippe oppofitis a partibus & olim & hodie jaöatus ita, ut quum multi ne Poetam quidem cen endum voluerint, principatum illi, etjam Hom e ro & Virgilio praeferentes, alii decreverint vindi candum. Dabunt integros utriusque agminis manipu los Hankius a), Bailletus b)y Fabricius cj> & edi tores ipfius Poëtæ, quibus majori quidem copia & dili gentia uti licuit. N o b is, etfi minime fumferimus no- ftro exigendam controverfiam arbitrio, haud inutile erit tamen, nec tem erarium , propius ut
cognofea-mus
à) D e rer. Rom. Script. Lib. I. p. 78. Lib II. p. «45. b) Jug. des lavans Tom . III. part. 2. w $9. c) .
mus cupere, nohiîemque fcriptorem usque eo falccm curare, ut evolvere potius ipfi velimus, quam aliorum unicc judiciis intempertiva obfervantia confidere.
§. IL
Nacus Cordubæ H ifpanorum , M . A n n a u s L u
canus, C. Cæfare Augufto Germanico IL & L. Cæ*
fiano Cofi. anno R. O, XXXVIII. parrem habuit An- næum Melam» equitem Romanum, multis illuftrem nominibus; matrem Aciliam, filiam Rhetoris Acilii Lucani. 0 £to natus menfes Romam ducitur cum pa
terna domo. Fa&us ibi adultior prseceptore in primis ufus eff Rhemnio Palæmone, florente tum orarore& Grammatico, condifcipulo Aulo Perfio.&ipfo Poëta. Vix ephebus Græce & Latine declamafle fertur non fine admiratione audientium. Ac Neronis pueritiae quia praeerat patruus, fubnata occalio familiaritatis, quae N eroni ju n x it, cuique non minus, quam fui dotibus ingenii, quaerturam, etjam nondum juftaaetate,&fa- cerdotium auguratus debuit, debiturus quoque, fi coepta fors indulfiffet, confulare fartigium. Edito N e ronis in laudem carmine primum inclaruit, tum con» tefto Pharfaliæ opere. Sed & clarum perdidit mox inde exardefcens arrogantia. H om ero jam non infe rior aut Virgilio vifus fibi, graviffime accepit, quod publice recitantem egrefius forte Cæfar deferuerat. Quin & Poëticæ pariter laudis cupidum eumdem ho* ftem fibi inepto fartu concitavit. Tragoediam au&or N e r o quum (peftandam d aret, aliam protinus praele git populo Lucanus, tantumque valuit, ut laurum Csefari decernentium au&oritate judicum præriperet.
Te-Temeritatis vindex Princeps & foro & theatris & car mine fcribendaPoëræ interdixit. Hic contra indignari, fpargcre didteria, a Nerone animos quam piurium di* v ertere, initaque erjam cum Pifone & ceteris con-
fpiratione, iliius in caput extrema machinari« Pate«
fafta re, tim îtk^m ollis, abje&us innoxiam etjam ma trem nominavit inter focios fee Ieris, fpe obtinendas
veniae. Damnato tamen Nero d e d it, ut mortis ipfe
genus deligerer. Itaque fveto tum m ore, epulatus
largiter, venas (ibi calido in balneo incidi juffit, te- öisejue , olim a fe feriptis, verfibus, quibus ejusmo di mortis fpeciem pinxerat, exfpiravit, anno ætatis XXVIf, R. O. LXV. Attico Veftino & N erva Syl- lano Cofl. V ir,u t ex bis apparet, cenlente vere& fa-
pienter Camerario d) ingenio c'f natura a c ri, im
potenti animo Z f levi. Q u i ne que, antequam incho- aret, periculum Zjf, difficultates pr o f picer e, ne que pofl- ea, conflantium Z f firm ita tem confilii precjtare pos- Jet. Impatiens ir a fe d Z f adverfatienum, cupidus lau- dis, fed Z f vita. Temerarius fe d Z f effeminatus. Qua • tes fere f u n t in ju vetiili atate i i , qui litteris operam d a n t, Z f ad Philofopbtam quidem tendunt, fed n o n • dum pervenerunt, p ro fert im dw^cjrolvrci, u t vocant Grœci, id efl difciplina m orum Z f vitat non fa tis ex culti vel indulgentius etjam educati. Carmina compo-
fuifie plura narratur, e quibus folius fuperfunt decem
libri Pharfaliac. Nam qui Panegyricum quoque in
Pifonem illi tribuunt, non fine veri multa fimilitudine, rationibus tamen haud nituntur onini dubitatione va
cuis.
» ) 5 ( »
cois. Pharfaliæ tres primos libros correxit fuperffes cpnjux, Polla Argentaria, Poetria erudicifiima, quan doquidem auftorîs ipfîns;ultimam limam necifli li bri nec ceteri potuerant fubire. Medfo,quod dicitur,ævo leftitatum crebro carmen fuifie fuinrr.cque pretio habitum, copiofior refhtur multitudo tranfcriptorum codicum quam quæ aiii Poëtæ ulli, in veteribus Græ- cis & Latinis, eo quidem tem pore, deprehenditur contigiffe. T y p is primi vulgarunt Romæ 1469. in fol. C. Sweynheim & A. Pannarts, recenfente Iohan- ne A ndrea, Antîftite Aleriénfî. Port plurium dein Poëtæ impenfas operas accurate emendatum H. G r a tius edidit 1614 in Oft. Antverpiæ. Noftro fæculo fnfhurarunt M. Maittaire Londini 1719. in oft. G . Cortius Lipfïæ 1726. in oft. F. OudendorprusLugd. Bar. 1728* in quart & P. Burmannus Lcydæ 1740. in quart, linguli toc ufi codicibus vetufbs, quot conferre cuique licuerat. NicidifîîmeLondini prodiit 1751.in
duod. eo tantum comitanto apparatu , qtiijunftis præ- ftantÜTîmorum Criticorum cenfuris continetur & (up- plemento, VII. libris confefto a T h o m a Ma io A n glo, annoque dudum 1630, in oft. edico. Interpre tu m , qui varias in lingvas recentiores verterunt, ce leberrimus fere exfticit Galltis BrebeuBus, quippe L u cano ipfo, ut facete Vignolius Marvillius e) Luca- uior, non nunquam licet vix par, quin & longe inferior.
§. III.
Efl autem Phnrfalise, fi rerum fpeftetur feries & j u n f t u r a , qualem Poëta dedit, haeefumma.
De-' . ' *e t0 T. I. Mifc. Hift, Litter, p. 25.
leto a Parthis Crafîb, Pompejam & Cæfarem, gene- rum & focerum, aemula virtus Romanæque moles rei committit. Caefar e Gallia Romam properat cum ex ercitu, nequidquam d eterren te, quam no£lu videt, patriæ imagine. Rubiconem trajicit, Ariminum ex, p u g n a t, flimùlantem ad majora Curionem reperit, tentatosque fuorum anim os, ad jufla paratifllmos, fpondente Laelio, intelligit. Ergo colle£lis undique copiis .per omnem fpargicur Italiam. Prægreditur late terror, non vulgus modo fed & Patres," Concil ies, Pompejum Roma ejiciens. N ec defunt mifTa cœlo prodigia, quae procuraturus,nova videt Arruns, quibusque diriflima omnia portendi afTeverat & au» g u r Figulus & immani rapta furore per urbem ma trona. Queflibus confternata urbs perfonat fexus o- mnis, aetatis omnis. Soli, Brutus a tq u e C a to , tri
fles licet, a pavore tamen immunes, confilium ca piunt publicae defendendae libertatis. Supervenit Marcia, Catoni iterum jungenda u x o r, inflantes li cet turbae fveta nuptiarum follemnianon paterentur. In Campaniam moverat interea Pompejus, muniturus fe irruentem contra focerum. Hic urbium capit u- nam pofl alteram, fugientibus ubique Pompejanis, praeter Domitium, a militibus licet defcrtum , ante quam ducere in auxilium Pompejus poterat. N em pe renuente fequi exercitu, Brundufiife intra mcenia re condere extrema Italia cogebatur, & filium inde mit tere ad concitandos Graeciæ finitimosque popu los. Sed inhaeret Cadar, portum claudit; Gener ta cita claffe per tenebras vix evadit, fub itinere, in fo-mnio
» ) ? ( $
mnio auditurus condonantem Iuliam. Fugientem
mox infcqui defticutus clafTe Cæfar quia non poceraf, miffis in Siciliam & Sardiniam, qui annonam levarent, Romam adit, vi nusquam illata ulli, nifî quod dimo- to Metello , publicum ærarium fuos in ufus conver* teret. Hinc fuperatis Alpibus, Mafliliam, dum Porm pe jo totus paratur Oriens, oppugnat, iacrum lucum exfcindit, aggeres & turres exftruit inani opera, for
tite r fc tuentibus oppidanis. Itaque in Hifpaniam
avolat, relido Bruto, qui mari fortunam tentât coe- ve itu, ut gravi pugna Maffilienfes funderet. Cæfar, ad Ilerdam Hifpaniæ, Afranium & Petrejum includit, ipfe prope obrutus exundantibus aquis; fubfidentibus v e rö iterum , ar&at usque e o , ut fame fitique fere e n e tti pacem peterent. Alia in parte a Pompejanis oblidetur A ntonius, cujus milites ubi ratibus partem Illyrici maris conarentur trajicere, Vultejus cum ra te , qua ferebatur, eas incidit in anguflias, ut mutuis fe enfibus & ipfè &, qui una erant, omnes perfode rent. T u m e Sicilia in Africam latus Curio fua cir cumvenitur audacia & hoflium multitudine, donec trucidaretur cum manu univerfa. In Epiro Confu- les & Senanis Pompejum ducem creant, quotque li cebat gentes fuis adjungunt partibus. Appius Delphos
p etit, ut eventus rerum ante cognofceret Caefaf
exercitum, compoftta (editione, mittit Brundufiuro, dum profe&us ipfe Romam Conful defignatur; red ditus exercitui, folvit Brundufio claffem & trajicit in Græciam. Quum autem cefîàret aliquantum Antoni
us reliquam
advehere
aciem 5Brundufium
rurfus,exi-exigua navi, folus cum n au ra, ignaris ceteris, redit, non fine ingenti vicæ periculo. Pompejus ubi cre- feere Cæfarea robora & propinqua diferimina contue t u r , , i n Leibum Corneliam conjugem dimittit. Dyr rachium dein occupat, mox claudentis Cæfaris ope ribus fameque ac pede coaftas inde cadra educere. Superandum ance Cæfaris vallum pugnam aperit. Obdat immani vi unus prope Scæva; irruit Cælar quoque, fed tanta clade repellitur, ut liberum trans
itum Pompejo relinqueret. U terque ducit in T h es-
faliain, cujus ufus occafione regionis Sextus, Pom peji filius, ThcfTalam magam aggreditur, ut fata ex
ploraret. Pater inani elufus fomnio, poflulantibus fo-
ciis & fvadentis etjam facundia Ciceronis cQgitur in
vitus ad conferenda arma. Multis licet confpe&is
prodigiis explicatur acies. N e c fegniter in occurfum
fu-os agit Cæfar* Utrimque gravibus hortamentis
infligantur pugnaturi. Confligitur acerrime. Vin
cit Cæfar. Fuga fe Pompejus, ne fuorum multipli caret flragem, fubducit in proximam Laridam. Ca ptis in caflris viftares noctam ducunt, fed turbatam triflibus infomniis. Inhumata cadavera relinquuntur. Pompeius continuis raptus timoribus in Lesbum ve hitur ; conjugem fortuna obrutam mariti & lamen tantem folatur, tum fecum, Mitylenseorum laudata fide, abducit in Ciiiciam. Fugientem cum fociis aliis regem Dejotarum obvium in mari reperit & ad con-
citandos porro Parthos ablegat. Sed colleclo e refi-
.duis P a t r i b u s q u i in Ciliciam quoque convenerant, (en atu , ubi confilium illud profert in medium , da mnat
& J 9 ( &
rnnat L entulus, Æ gyptum ratus'petendam, Pratet* C yprum ergo in Pelufia vada pergunt omnes. Al
lato nuntio Ptolemæum hortatur Pothinus» ut vi- ftum exfulemque protinus interimendum curaret.
Quin
& miffus parva cum navi Achillas traditum fi- bi hofpitem perfodit, fpecfante Sexto & Cornelia; caput amputat Septimius; truncus in undas projici tu r ; Cordus repertum extrahit & cre m at, fub faxoclaufis cineribus. A t Æ g y p t o non hæfere manes;
Bruti & Catonis pe&ora ingreditur grandis anima. Cato Corcyra clafîèra ducit* clafle fervatas Reipubli- cæ reliquias defert in Africam. Eodem accedit cum rncediffima Cornelia Sextus, & M agno, fratri, amisr- fum patrem nuntiat» Hic praceps in Æ g y p tu m iffer, vindicatum Patris cadaver, nifi compefcuifTet Cato. Honores m ortuo, quos poflunt, perfolvunt coniux,
filii, C a to , multitudo univerfa. Pertæfas belli men
tes plurimorum Sz rebelles coercet Cato atque robo
rat. In continentem educit per Syrtes ; difficillimo
itinere ad templum venit Jovis Ammonis; oraculum, fvadente licct L ab ien o , nonconfulit; per arenas fic- ciffimas, per ferpentum letales i&us ad Pfyllos, tum ad Leptim denique penetrat. Cæfar Pompejum quæ-
fituros pergit in Ægyptum. Obvius eft Regis fatel-
h s cum Pompeji capite, quod fimolatis lacrimis Cæ- i, r perfundit, jubetque buffo condi una cum colle-
i\is cineribus, lngrefius Alexandriam Cleopatrae ir
retitur luxu Ôc amoribus ; fed & ab Achoreo rogat & edifeit Ægypti,acNi!i inprimis,naturalem habitum. Infcio hofpiti diferimen vitae machinatur Pothinus. Vix elapfus ubi ad naves venerat, in urbem redic iterum cum auxiliis, & Pothinum enecat, dum
chii-æ > «o ( chii-æ
ehillea pariter ferro tollit Arfïnoë. Scd ne fie quidem fedato tumultu, adeo cingitur Cæfar, ut falutis fpes nulla fupereffet amplius.
§. IV.
Medio in confligii rerum fubfiftentem Poëtam iecuti fumus, ad umbilicum haud addu&o carmine. Nam ultra Pharfalicæ pugnae proxima pofitos ordientis mente terminos, ea docent,quae libro IX .& X. infe- r u ir , & e quibus fupplementorum a u ö o r, ad necem usque Caefaris voluiffe eum poëma continuare, haud
male intulit. T u m hiftoricam rerum compagem ita
cernitur reveritus, ur in hujus præcipuis quidem par tibus Poetica nihil libertate finxerit. Novum ,ajunt, genus poematis induxit regulisque adeo non obtem perare potuit, quas Homeri & Virgilii exempla no bilitaverant. Kette; nifi effeciflec, dum novus vellet confpici, & infveta arti frena imponere, ut quantus
confpici Poeta potuifler, tantus ipfo opere non appa-
parear. Ex Hidoria mutuari rerum argumenta Epi-
cis potiffimum Poëtis non nocet, quin & Hiftoriae
interdum non confondre in dedecus defineret. At
vicinis nimium temporibus inhaerere, idem ei! ac fin gendi follcrtiae nuntium remittere, carminique invi
dere virtutem , qua maxime oble£hverit. Fingit
multa Lucanus in rebus minoris ordinis; varios cu mulat colores, ubi terras gentesque deferibet; ora cula confulit ; magas inftruit; fermones non habitos tamquam habitos-pcrcenfet; vifa fuis heroibus cre bro narrat, q u æ numquam viderunt; im m o& Cicero nem campis in Pharfalicis ad arma temere concitan» t e n m inior a t , quamquam ah armis abhorruiffe te- i h t j r Hi tor ia- Senfic ipfe vim artis fuse. Sed
me-» > ! « ( me-»
moratis in'rebus (i Poetam fe fore defperabat, nilt fingeret, cur in ceteris futurum fefe credidit hirto* ricæ fidus interpres veritatis ? N em p e in his fi fida adornafict, Romanorum omnium, quibus ad æ res erant cognitiflimæ, faftidientes in ferifus commovis- fef. Infelix igitur Lucanus deledo argum ento, in quod jus eile Poëcico fpiricui nullum, aut certe mi nutum nimis, poterat. Hinc fabula in eo nulla, hoc cft difpofitio & ordinatio cafuum eventorumque, feriptoris conftiruta ingenio, quam fabulae nomine magirtri artis appellant. Quod enim Homericos 8c Virgilianos Jo v e s, Martes, Ju n o n es, Irides exclu- fit, cujusmodi fimuhera vocari fa b u la ru m quoque titulo folene, non magnopere obfuiflet, fi corpus ipfurn univeifum Poematis fidrix informaflet ven«• fias; quamquam & illud imaginum creandarum arti ficium tum novificeum , tum adhibere potuiflè faepi- u s , nifi obftitifiec argumenti indoles, Pompeji evincit anima , quæ in ccelum non modo afcendir,fed & Ca tonis atque Bruti in pedoribus fefepofuit, Eadem ar gumenti fecit ratio, ut aStionis, quam vocant, &
He-rois unitatem tenere non potuerit. Quid ? quod
difficulter nunc rtatuatur, quam potiflimumadionem & cuius Herois celebrandam fumferit. Si Pompe ium voluit, erat hujus morte finiendumP oëm a; fin Cæfarem, tot erunt adiones, quot in gentibus belli gefiif. Denique Hiftoriae illa follicitius verendas r c-
cefiitas, quæ impedivit, ne in rebus proxime ad ci vile bellum pertinentibus Po&aquidpiam immutaret, eo redegit, u t , ne aridum tamen ficcumque carmen cenferetur, multa interfereret partim aliena, partim male cohaerentia cum ceteris. T e r t i a plus p a rte ,au t
Geq-Geographica offert, aut perfonas intrudit cafusque nihil ponderis adjungentes primario arg u m e n to , aut declamando dirtrahit, ne agentes loquentesque He
roes ip î audiantur. L. i. 396 4 7 y. ubi con-
filia pervidere ducis optaffet leftor , per populos cir
cumfertur, quos in exercitum omnes evocaffe
Romam iturus Cæfar vix credi poterit. L. II. 396 439. Apenninus mons fcandendus, quamvis longe ab eo cafira pofuiffet Pompejus. Lib.IIl. 170-298. Pom pejo quæ gentes venerant in fubfidium tam longo tenduntur agmine, ut & una eant, quibus erat igno ta Roma. L. V I.333-412. univerlaperagranda Thes*
falia, quia hoc denique paftpPharfalici fe adiri campi patiebantur. L. IX. 300*950. in Catonis itinere, dirae deferiptio regionis euntem itaoccu!tat,utnon nifiper
longiora intervalla aliquantum intermicer. L. X. 175-
331. colloquium de Nilo & ceteris cum A choreo Cæ- faris commune nihil habet cum civilis belli tumul tibus. L. V. 70 • 237. Appius privato confilio Del phicum confulens oraculum, nec tamen quidpiam e- liciens quod publicam in rem vertat, inanis Poëtælu- fns eil i alio vinculo nullo inne&endus civili bello, quam quod in vicinia Epiri, qua jam renebatur Pom
peius, erant Delphi. L - VI.
420
ad finem usque libri , per quadringentos verfus tetra intanit venefica, jmmani licet furore ne minimum quidpiam momenti ad bellum adferar.Libro VII.ut unum m odohunc in dicemus, poftquam v. 28-44 cœperatPoëca fuos ge mitus rerum eventis immilcere, tot vibrat dein « W
ççoÇcce, & minas, & omina, & planëhis,ut his tantum
non ubique avocetur leftor a fpe&ando, & interpella torem quovis fere greflu metuat; conf. v. 168. 205/
& ) 13 ( »
g$6. 470. 535. &c. Omittamus huc referenda rfiult» alia, fomnia præfertim, quibus nulla fere caret nox in poemate, & portenta, ultra omnem modum fre quentia, etjam fupcrftitiofa in gente, quam P o ë ta for te videri fibi potuiffet illo app3ratu haud mediocri
ter commoturus. 1
* V *
Mulco autem efldefideraoda magis diligentia Sc accuratio, quæ perfbnarum in Poemate agentium a* ptis & idoneis chara&eribus blandiatur. In his & H i- ftoria non penitus erit deferenda, & verifimilitudo; fervanda, & ea danda fpecies, quæ Poëtæ conliiio &
propohto quam efficacifiime inferviat. Pluribus im
morari quia nobis jam non licet, Cæfarem modo & Pom pejum , praecipuas certe in Pharfalia perfonas,
contueamur. Libertatis publicae adertoretri Pompe-,
jum Poëta facit, iniquum hohem Car far em; Pompejus defendendo agit, Casfar vim infert;armis ille vindica-: re jura cogitur, hic ultro temerat & conterit; mode ratus ille & fangyinis non p r o d i u s , ferox h i c , acer, nulla non inflat violentia. Dabimus,' congruere hæc forte Hifloricæ veritati, faltem ita præ le ferebant, quorum in partibus erat Poëta. Nec urgebimus,multo utrumque characterem inflrui efhngjque potniffe forti us & accommodati us,fi vivax adhuc geflarum rerum in Romano populo memoria Poëtæ non obflitiflet. H o c ' videamus, Prêta fibi an confliterit. Quidquid par tiri impietatis non numquam æque velit Pompeji inter arnia & Cæfaris,fui in ceteris immemor probam caus- fam iili tribuit aperta fententia, huic pefïïmam. A tta men toto in bello, quoad Poeta quidem inflruit, ni
hil agit Cæfar,
quod
non magnum fpiret animum*quod prudentiam, aequitatem, clementiam & lenitu dinem in morigeros & tranquillos cives non teflifice- tu r, quod non iniquis potius aufis oppofitum adverfa- riorum quam reipublicae evertendae libidini abeo d a tum judicetur; nifi quempiam offenderint illa, quae in corporibus non humatis poft Pharfalicam vifcto- ria m , & in firaulatis lacrimis ad confpe&um Pompe jani capitis, ita referuntur, ut in reliquam rerum fe- riem vix fàtis convenire mox deprehendantur* Pun gentibus quidem verbis & fere conviciis lacerat Po e ta bellantem, nulla vel leviffima dimiffa occafione ; fed ta&is meruifle, nusquam fidem facit. Contra Pom pejus nihil grande aut imperatorium offendit, timet ipfe, timent qui fequuntur, non langvet modo fed & nullo prope ruit confilio. Cun&atur » fugit ex urbe c apace hum ani generis f i turba coeat. In Cam pania nihil invenit, meliorum licet gloriatus fignorum fiduciam, quo militum abje&as fpes erigeret. Sui ipfe
exercitus efl impotens in Pharfalia. Ubi prodeunt
in aciem hoites, fia t corde gelato attonitus. Viflus
incerta fu g te vefiigia turbat
Im plicit as que errore vias. Pavet ille fragorem M otorum ventis nem orum, com itum quefuorum Q ui poft terga venit, trepidum l at er iqne tim entem Exanim at.
Ubi capiet confilium, ad Parthos m ovendos, Roma ni nominis longe, quam fieri umquara Csefar p o tu it fet, diriores & metuendos magis hoftes dilabitur. Pro
C *faris avulfa cervice ipfe dedijfet ta n tu m , q u a n t* mercedis i f fu u m habere ju g u lu m credebat. N ec ju
vabit monere, fieri poffe & fafhim forte efleillo in ter Cæfàrem & Pompejum bello, ut bona caufTa
de-fendatur fegniter & male, dam iniquam ftrenui, ala* eres, ncc tuis virtutibus dcftitud, pugnatores tueantur & vi&ricem reddant. Cur enim diffiteri Poëta ftudet, cur folutiffimam levitatem Pompeji ubique obducit velo præftandæ,quam e caufiac bonitate cupit allinere? Fortunæ & fceleri Cadaris cur imputatur culpa o» mnis? Graviffimifne oneranda accufationibus in Cæ* fare erant eadem, quæ in Pompejo aut vidifie Poëta diffimulat, aut Romano digna nomine contendit. Æ* que luos in cives ferrum ftringit Pompeius, atque Car« far; eadem obtinere pugnando uterque ardet. Furen-
tes fi tenuit gladios Patriae amore Pompejus, fugato
Caelare juxta D yrrachium , f i ta n ti f i negat, inclinata fua acie Pharfaliæ, ut in fa ta ruentes m ilites non f u *
gerent ; erjam Caeiar captivo & vel minitanti parcit
Domitio; Afranio & Petrejo, fumma licet egiffentper fidia, petentibus tamen pacem non denegat; quin & ante Pharialicam pugnam luos ipfe ferio prohibet, ne
terga boftis quis qu a m caderet, civis, jubet, qui fu g e r it, efto. Icaque ex hac parte, quantum quidem ju
dicare finit Poëta, aut laudandus uterque, aut damnan dus. Sin ducis & bellatoris confiderenmr munia, adeo fupra Pompejum Cæfar eft tota in Pharfalia, ut vel in vito P o e a , leflor quilibt t intelligar. Nimirum in ter illud, quod fentiunt lecforcs in primariis perfo- nis agentibus, St quod judicans ipfe Poeta inlpergit ac vûlt, ut fendant, perpetua alitur repugnantia, fi* erique proinde clarum eft, ut chara&eresperfonarum a Poeta exhibitarum contrarii & inimici re ipfa illius propofito, peccent vitio haudquaquam excolando.
$. VI.
Sed quom odo videre illud vitium non potuit
æ ) ■ ! * ( æ
& ab eo c a v e re , qui ex c im o ru m Poetarum
re d io ra exempla probe noverat? Vidit omnino, li cet partium actus ftudio lùccubùerit. Poema effin xit, non tam h o n o rem , quem praetexit, libertatis ut allereret, quam u t privato ardens odio, N e ro n e m u re re t, fuccefforem Çxfaris, in im p e rio , cui pri- ftina reipublicæ Romanae conftitutio ceiTerat. T u m illuc duxit juvenilis 8c immoderati fervor animi, qui ad extrema 8c naturam rerum velut oppugnan-
tia plerum que rapuit, H inc f a d u m , ut eos fe r i
fcnuis le d o r u m animis inCHllec Pharfalia, qui Stoi- cifmum f a p i a n t / h o c eft, fuperbam pervicaciam , ultra rerum ipfarum naturales vires evehentem fefe usque e o , ut d um fatali denique neceffitate c o g atu r ppprim i, ne fic q u id e m ,n ih invida, pereat. Qeca* eft neceffitas, quam F ortuna nom ine, tam quam tu- prem am eventuum dominam toties Poëta inducit.Ce- dendum Pom pejo, quia exfequias jam paraverat fo r
tu n a , erantque illius m enti fa ta contraria. Vicit
Cæfar, quia necejfe. Quidquid /cire lic e t, nafcenti Catoni femel dixerat Ju p p iter, quippe
efl hic quodeumque vides, quocumque vioveris. Deos quidem appellat interdum , eisque trib u itn o n - nulla, quæ religionis qualis demum cum que vide antur veftigia relinquere. At re ipfa impietate cene
t u r , quæ Romam eo tem pore inundaverat. Inane
illi Deorum nom en, vulgi modo timore dignum.
Victricem caujfarn, quam Diis placuijfe ait, confert
ita cum v itta , meliore habita Catoni, ut non nifi Fa talem vim fefc nomineD<?m47/nnfelligere patefaciat, fruftra explicance Van Effenio x ) , ac ii hoc unice
volu is
voluiffet: Divinum N nm en fx p e perm ittere, ut im probis bene fie, & feliciore proinde exitu nullius a f limandam cauffir indolem. N am hoc in fieriem o- rationis & propotkum hàud fane convenit, nec in loca a lia , in quibus de Diis ita loquitur, ut agno- tdflc neminem, præ ter m u n d u m univerfum, innu at. D o m itiu s, cui ne captivo quidem vitæ m unus
a Cacfare datum acceptum fu it, quam eft efferus, q u a m expers humanitatis, a Lucano licct fmnmis pofitus in H eroibus?
Im piger ad letum z f fo rtis virtute coacta N o n tu lit affiittis animam producere rebus Curio, quia iflarn duritatem præcipi in Stoa Poëta au-
-d i verat. N e c alia ratio Vulteji, cui dum
Vifcera non unus ja m dudum tranfigit en/is, Collaudat e u n d o s, Jcd eum cui vulnera prim a
Debebat, grato moriens interficit ittu .
Q uale m o n flru m , quam dirum ro b u r Scavæ ^ q u i q u u m oculum jperfofiiim telo fenfit,
- moras fierri, nervorum vincula ru m p it
A ffix a m Viellens oculo pendente fagittam
Intrepidus, telumque fu o cum lumine calcat.
In hoc mors non ingeftis egebat, fe d vulfis pettore
teils, ta m ferebat ille denfamin pettorefilvam . N e m
pe fui intemperiem animi Poëta, nimium que illum
<k au d acem , quo ru e b a t, im p etu m , narrandarum
re ru m cafibus tantum non ubique immifcuit.Quum- q u e ftbi tamen conflare Temper intenta jaflacione non p o tu it, eo turpius fervilcm nonnum quam p r o didit imbecillitatem. H u c referatur adulatio, ne Virgilii quidem tuenda exem plo, qua Neroni facra facit flatim ab initio carminis, quum tamen & in fi«
& ) i« ( æ
ne îibrilV. Cœfareœ domus feriern memorans, & p e r tocum poëm a, tyrannidem illius data opera a g g re diatur» N eque dicatur fcripfiffc, q u u m adhuc mi tis & aequus effet N e ro poffetque adeo non medio cres laudes m ereri. N a m fi evaluit fævitia Impera toris, ante d ed u & u m Poëma ad illum terminum, quo» nos jam legim us, fuiffet tum ftatim d d e n d iim p rx - m aturum illud dc apotheofi vaticinium. Offendit eadem incogitantia, ubi,in Vultejo, Curione, D o mitio , B ru to , Catone & ceteris laudata non obfcil- re perfeverantia,nullis quae frangaturusquam o b fta- culis, non modo ægre fert Poëta, ficubi appareat q u a q u e in Caefare,fcd& quod abfit a Pompejo, ulti mo tantum excepto vitæ articulo, indicium inter pretatur & haberi vult juftioris cauffir. At in g e nuum tamen & vere Rom anum cenfendum , q uo d libertatis adeo im perterritum ac perpetuum patro num agat. Cenferemus equidem . nifi nomen unice creparer, rei ipfius dimiffa veritate. Hiftoriæ & civili difciplinæ quoad ffeterit auQoritas, immo Lucanus i p f e a f e n i f i diffenterit, Pom pejum aeque prem et amiffæ patriæ libertatis culpa atque Cæfarem..
§. VII.
r a c e ffrt qux irr Geograph icis, Affronomicis', Phyficis argui (olent hnudretffe pofita, quatque diluere, ad- verfus Scaliserum potiflimum, enixe ftuduit Palmerius j )- N.jni in Poeta, vetuffiore prxfertiin , ferre levius ejusmo di nxvos haud imquum fuerit Stilum potius doleamus dicen dique genus infeffum turgida affectatione onerolx granditates, in fenfus non numquam (ubfidentis valde im plicitor Homerici Virgiliani numeri» fono ipfo flexu- quef)dlabarum æmuVmtes rerum, varietatem , in Lucano- frufira quxruntwr. Decurrunt verfus facili , comta, gravi elegantia, fèd & xquali usqye eo,, ut diverfis licet in
æ ) »? ( »
bus & affedhbus nihil tamen diverfitatis mefro advehatur. Rerum autem ideas & locutiones, quibus illae exprimam tu r, tumida tam fgepe, inanis, fucata obruit copia, ut faffidium comprimere vel patientiflimo iedlorivix de
tur Ludunt haud raro verba,ubi vana m odoiubeftfpc-
cies efficacioris fenfus. Continua in acumina, etjam quum ferum pericula locum non dederint, Poéta enititur, tum luo concitus ingenio, tum labe ta&us, qua illius maxime in familia, laborare coeperat Romana eloquentia Æque ro
tunde, »cfvole, hberaliter pauperrefpondet Amyclas, ac
rogaverat indocilis privata loqui Cafar, Sive Pompejus au
diatur five Cornelia, parum interefl; utrobique Lucanum fènticnt auditores* Bella plus quam civilia, jus datum (celeri, potens popuhs vitfrici dextra in fua converfus vifcerat cognataeacies, ruptum ftedus regni, tot ce vires comujß or-s bis, commune nefas, figna obvia ittfeftis fignts, pares aqui lae & vila minantia pilis ubi flatim ab initio coacervantur, difficile eft non memini fle il ius Horatiani;
QuiJ dignum tanto feret bic promijfor hiatu ? g)
C ur Cidari, c Gracia redituro Brundufium, adeo rabida ex
citai.da tcm pelbs, ut fuverum convexa t r e m e r e n tmota, poli compage laber arent,u t arduus infonaret axis, ut exti- mefceret natura cbaos, ut concordes moras rupijfe elementa viderentur, ut nox manes mifinra Deis rurfus'rediret, &c? Suffeciflet multo minor violentia ad mergendum hominem.
P t quum L lv u s / nullo intcrveniente m iracula, evalit,
quorliim pertinuit tantus ftrepitns tam inutilis nafuræ o- mnis contentio ? i: idem cxfuperat Metellus. dum fingitur fo- lus fe objicere Saturniis fetcplis, p oil quam effringi ( cciar juf&rat. Stulta hac vis luiflet, non gravis viri magnanimi tas Verum ubi objurgatur porro, ac ii auri unius amore in furorem incidifler, ferit aera Lucanus, ut Stoicam fci- licet gloriaretur opum contemtienem Nihil eo in cardi ne rerum p !us trahere momenti ad fervandam Rempubli- eam potuifïet, quam fi inracffum manfifTetpublicum aerarium aCœîàre, cui alia jam nulla fupercrat pecunia, ad dipendi» folv endanr.rhtibusj itaque & hoc unice fpectatuin a Metel.
® ) 20 ( $
lo, erit verifimile. Poft Phar&lieam vi&oriam inhumata reliquiffe cadavera Cadar culpatur. Sedmox lubjicitur;
Nil agis bac ira; tabejne cadavera J'olvat An roguf, baud refert,
6c paullo infra :
Libera fortunet mors eßt capit omnia tellus Quee genuit\ calo tegitur, qui non habet urnam.
Collegerint inde b g e n te s, aut referre parum m ortuorum corporum, utrum lepcliantur an non, aut etjam multo fore dignius & magnificentius univerfie capi tellurit finu, & coelo teifi, quam ar&a includi urna. Tum vero crimen Cxfaris erit nullum. Sin viventibus deberi ofiiciura Poeta voluerit, ut tumulis inferantur cadavera,planeabfonumiolatinm con tra vim Ci&ris hoc loco dabit faffofa totius univerfi co m memoratio. Corufca fatdlnur, & multisfiipata nervis h iecc:
quod villus furti, ama ; uUima debet e(fe fides, lucere virum; quod defles, illud & cetera,qu?bus folari atque erigere tnxftiffimam conjugem Pompejus fugiens conatur\ verum artificiofa funul usque eo fcintillant, ut dici tanto in diferimine potuerint a nemine, nifi cui fuura o s, uatursc oblitus, Poeta commodet*
§. VIII
Sunt in promtu plura hujusmodi fpecimina non latis fèrvatx tem perandi, etjam p riter ea, qvibus longo ordine, per fmgulos eundo libros Pharia lix, triumphantis pompam
tfrqitii amplificavit Rofixus b). Noftrum vero quia jam non
cft rem totam exhaurire, Barthio denique locum demus
fatisfe fcire affirmanti, quam fint pauci, qui Lucani etjam vitia fuis virtutibus queant ajjequi i). Longe licet diffet eo a fafiigio v e ri artis & pulcritudmis, quod abfoluturn omni* bus numeris Poetam monftret, ingenio potentior, quam judicio j dives tamen eminet imaginum, denius fenfibus, fecundus verborum & feliciter nonnumquam novus. Per
augufiam ingentemqueportamqxppo[\X.t judicanteVoltairio k), ad ruinas licet ducat, in his tamen non modo q u i caveant
firmiora Ingenia diftingvent, fed &aula mirabuntur, qvibus vel excidific, laude non carucrit.
k j iau i ) A öf cr ( . Lib, L ilL C$ 6 . I ) fçfcÇj S p Ç, 4« »h
