Disputatio metaphysica, de affectionibus entis in genere & unitis in specie. Qvam ... praeside M. Petro Aurivillio ... publicae disquisitioni exponit Henricus I. Tornström W-Bothn. Ad diem 3 [?] Anni M.DCC.LXX. In auditorio veteri majori.

Q ^ F . F . Q / V . D . O . M

DISPUTATIO

M E T A P H Y S IC A

D o

AFFECTIONI-BUS E N TIS in Genere

& Unitis in Specie.

QvatrL»

permiflii ampliffimæ FacultatisPhilofophicæ

in Regia & percelebri ad Salam Univerfitate^

M. P E T R o i u J R I V I L L I O

Log. & Metaph. Prof. Ord.

Tublicæ duquifitioni exponit

H E N R IC Ü S I. îornflrôm W-Bothn. M d diem n Junij A m i M> ©C L X X .

In Auditorio Veteri Majori.

H O L M 1 Æ,

Reverend'ffimo Vito ac‘Domino

D

n

. M .

p e t r o s t e u c h i o

Sacrorum inclytae Diœce feos Hernofandenfis Super­

intendenti longé digniflimo,graviflimQq} , Patrono & M œ ce- nati fuo ut M agno,fic lubmiflo reverentiae cultu aeter­

num profeqvendo. Ut E t

Reverendis, Clarifftm s at % ‘Do&ffimis

D.M.JOHANNI TORNÆO

Prxpofito & Paftori Tornenfium,Vigilantiffimo,

Pro-motori luo ut propenio $ fie pia obfervantia perpetim (ùfpiciendo*

d n . m . o l a o @ 35»

«

/

Præpofito & Paftori in fideliffimo,

Fautori, & Evergetæ luo iugiter colendo.

D.LAURENTIO CALICIO

Paftori in Kalis pervigili, Fautori fuo itidem-*

certo , plurimumqi honorando.. N ec non

V 1 R O

Spfftata dignationis, ujtufe rerum & dexteritate conticuo

JOHANNI MICHAELIS

Incolr Civitatis T ornix & mercaturx ibidem cultorii

primario, Parenti fuo chariflimo om niqj pietatis & obfeqvij affedu fumme devenerando

t/tcademicam hanc qvalemcunfy difertationem> humiliter ,rever enter à 1 perqjficiofè

D . D. O.

PR O L O G U S.

I oportet fapere,

fatur RomanæF lo-

qventiæPrincepsCicerolib. R het.

I.

operam

P

£ujus hypothetica; propofitioms

jvàm fit m aprico & extra omne

difcrimen dubitandi collocata, vel me tacen-

te, candida illorum volo relidam aftimatio-

n i,q vi egregiae indolis felicitate inftrudhire-

rumq., hauriendarum moti peritia, primis

falte m labris Philofophiam deguftaverintr',

eamq; in limine fibi reddiderint mediocriter

familiarem-.. Nam illorum hic meminifle

fupervacaneum prorfus videtur, qvos in_,

h o c ftudii genere îpfe ufus & maturior ex­

perientia firmarunt, cum non in ambiguo fit

illos îpfos ultro easdem cum modo laudato

Cicerone inflare tibias, qui celebritatem de­

cantans Philofophia in hac erumpit verba,

dum

Z\t,illam fe adverfus omnes v e l temporum, v e l

fortuna,vel.

natura

infidias

effe,

ut

nullius

injuria impetum :

le­

nem

nem

0

*

jucundam, ut omnes

get ac molliat : ita demùm u &

tota f i ad humanas utilitates liberalijjimi porrigat

atcp diffundat.

Ut Elogii hujus eximii veri­

tas infuper à falfo vindicari poterit, 11 natura

cujusq;dilciplinæ proprialublimiori mentis

indagine fpeciatim eilet pervelliganda ; led

vires tan to negotio fubfternendi, licut non

ex iguasqvidèm, nedum lufficientes vel au­

deam vel poffim à mea tenuitate polliceri : ita

nec pro potid Ivadet ratio, ut tàm ardui ope­

ris evolutionem lultineamin me derivatum

iri. Qyippe quum difficilem alias & intrica­

tam latis diiqvirendi materiem ex campo

Philolophico,qvamvispoft multam mihiq.

hælitationem probè conlciam, decerpere ag-

greAus lim,animatus,non turgidâ certè vel

1 uperciliosâ aliqvâ eruditionis præfidentiâ,vi­

rium namq; mearum Iubens agnolco infir­

mitatem -, led potitis rei iplius alledtus par­

tim pulchritudine, propter dignitatem non_j

minîisqvàm ulum & utilitatem longé am­

plam, maxime deprædicandâ : partim qvoq5

captus amore ftudii Theoretici, in qvo ut-1

qvalescunq; ingenii experirer nervos, non­

nulla ipfum Ens rranlcendentale à pofteriori

proximè concernentia publici fpeciminis

nec non liberalis exercitii caufâ differentium

humaniori cenfune modeftè exponere con-

ftitui. Qvae tametli pariim accuratè fint à me

ob argumenti lubtilitatem delineata, eaq

propter non fim infcius apud perplures pagi­

nas hafce cenfentium me ambitiofaeperlva-

fîonis notam incurfurum.

_{Coeteriim fciat}

velim ifenivolus L edor mihi neq; propofi-

tumfuifle, inter elaborandum omnes laby-

rinthos rimari, calamoq; illos, uti par effetr',

in controverfiam vocare, nam obicem inje­

cerunt, præter materiæ prolixitatem, cum in-

primis tenuiorrudiorq; Minerva, tum tem­

poris ratio nimis coardata. Proindè L .O .

conatibus meis faveto, & qvod induftriæ

meae plurimùmpraepeditae deefl, id humani­

tate ac candido judicio fuppleto, V a lo !

-T

h e o r e m a

P

r i m u m

.

Dantur

omnino

Affec

dentales ex ipfa natura Entispromanantes.

U

T evidentia theorematis eo clarius difpalefcat praemittenda paucis iu anteceffum videtur ratio

exiftentiae ipfius lubje&i, quod an detur peculia­ re & ab aliarum difciplinarum obie&is diftinéhim, d e j quo affe&iones generaliter deinceps porerint probari, difpiciendum erat : in eo quamvis non usq, adeo hxren- dum putemus,cum res ipfa latis fuperq; loquatur,& con- fenfum pro affirmitivâ ultro praebeant illi, quibus Difci- plinæ hujus Univerfalisprxftantia in deliciis habita, ÔC expergentia ipfa qualitercunq; fuit comprobata % nihilo­ minus tamen vel unicum faltèm ftabiliendi momentum, ut ccetera filentio nunc lubens tranfeam,hîc in fubfidium caufæ obitèr attingere placet , cujus vis potillimum for-

malem arguit Entisr a tm e m ^ v a prxeipue obje<5ta difcipli­

narum fveverunt a fe invicem diferiminari, etiamfi iplum

materiale quoq; tanquam bafis neceflfario praefuppona-

tur,quod fub notione indeterminata omnibus fcien tiis & difcipliniscft commune* Cceterum formali inprimis o- pusefTe,quo fubjc&um ad certam fcientiam, quam adae­ quate conftituit, reftringitur, indoles cuiqj difeiplinæ propria extra controverfiam fiftit. Verum Enti tale quid in abftra&iffim/ifua natura competere, eft quod hac

cafîonein qvæftionem venit. Ubi attendendum Primo Ens hic non confiderari in squiVoca& gener ahjfima fna ac­ ceptione pro e o , de quo aliquid affirmative enuntia­ ri poteft; nam fic etiam privationes,negationes,adeoq; Entia rabonis» nomine Entis venirentj k d p r o m Veram realem atq,- po(itiy>am habet effentiam ,cuius natura in in­ dividuis & fingularibus quafi radicata, per præcifionem mentis abftrahitur, & in fla tu m Idealem ObjeEftvum tranffer- tur, qui etiam Enti» qua eft obiedum primæPhilofophias, re<5fce adfignatur, ubiMetaphyficus illud contemplandü fibi proponit in tali conceptu, qui in format fiia ratione materiam nullam involvit, fed indifferenti participatio­ ne communis eft rcbnstam materiatis, quam immateria- tis, idqj; ex rigore abftraltioni $ fecundum indifferentiam, quas

alias abflraSlio Metapbyflca nuncupatur. Unde liquet, qua> ta latitudine diffufa fit Entis confideratio in Catholic* h d c c c Difcipliod, ufqjadeo nempe, ut omne quicquid eft, five materiale fit, five immateriale, amplitudine fu a exhauriat comprchendatcj;. Qu5 format ratione particula­ res fcientias omnes tranfcendit & fuperat. Quibus ipfis fi- cut certa quoqj principia fiibminiftrat/ffiietiaq,- 6c limi­ tes, neconfufioiuboriatur, fingulis determinatae prae« fcribit;it<* propria & ab aliis difciplinisdiftintia fedesin Philofophia ipfi mmimè deneganda erit. Quod praeter ea quas didta funt, fubfequentia fufins demonftrabunt Præ- fuppofito iam certo aliquo & legitimo fubie<5to,non p o t

fimt non affectiones genuinum ineo receptaculum fibi agnofcere, quae illud neceflario denominent afficiantvc ; quod& de Ente quatenus tali hac vice adfercndum iu- cumbit, idquefiet fequenti argumentatione: Ubicunque præteripfum Enstranfcendentale dantur alii conceptus generalisfimi,qui i. per fe ex natura Entis fluunt,& â Po- fteriori eidem competunt 2. ab En te ( laltèm ) formaliter diftingvuntur 3. Paronymicè Ens denominent 4. Cum Ente reciprocatur; illi funtafle&iones omnino Entis: A t praeter Ens tales conceptus generalifiimi dantur. E* Pro- pofitionem Maiorem affe&ionumrequifita reddunt in­ dubiam. Minor ex dicendis patebit,& quidem quoad membrum primum innuiflfe faterit, affectionestanquàm ejjentialia confecutiva ex Entis natura promanare, iilakj; pofteriores enfeipüefTentüjUon qua rem, fed quà conce­ ptum &c in ordine cognoftendi,in quantum una eadem res in alio at % alio natur œ momento confideratur. v. g prius cognofcimns Ens, quàm unitatem ejus. Nàm antequam de aliquo a - liquid dicimus,illud quodammodo (cimus Tgnotum non movet intelleétum. 2* A ffc& xo n cs realiter ( voce in ftri- ftiori fignificatu fumpt<*)non funt abEnte diftindhecum fjuMsnydidS five a parte rei ipfâm eftentiam implicent 8c involvant : yo^uamxMS autem (îve à parte conceptus non ità. quo rcfpe&u etiam inter illas 8c Subjc&nm ipfum for­

male quod quoeji rationis e ft, diferimen merito conceditur Sic e* c. per feritatem non denotatur alia eflentia, quæ di'

ftinéfca fît ab eo, quod verum denominaturi Sed ea­ dem illa eflfentia fiib certo ftatu efle indigitatur, qua fci licet eft conformis intetteSiuL Formale itidem unius non tribuitur Enti effenuah quadam participatme, fed fo-| lum denominativèy quatenus Ens dicitur in indivifeone con-i fticutum ede, &c. Confiderationem affe<Stionum in rigore fcientifico mifTam facimus, fiquidem illarum di- verfa longe eft ratio, 8c proptercà a ptarfenci noftro inftituto alien a» Dicimus paronymiea etiam opus ede denominatione, ut excludatur praedicatio ßnonymica, quae Ente cflentialitèr inferioribus, Subßantta puta de Succidenti eft: proprie.competens^ Sed analogice. Ana­ logia vero, quod occafione termini hîc loci haud in­ commode notetur, non proportionis etrinftcœ, fed attribuA tionis intrmficœ hîc eft iotelligenda, juxtà qnam denomi­ nans reperitur quidem in« omnibus analogatis, & ana- logata nabent unum conceptum,itatamèn, ut eum in-ï aequaliter & dependentèr ab invieem participent. ln<z* qualitas quoque hîc non requiritur tàm dignitatis, quàm ordinis 7 ut unum nimirum participet ex inferioribus conceptum iftum primo 8c abfolutè, aliud vero fecun- dario 8c per dependentiam, Attributionem, habitudi­ nem & ordinem ad ptius. 4. Tandem affe&ionum cum Ente convertibilitatem evincunt tranfeendenta- les illae denominationes, quæ fient communitate fua o^ mnes transvolant categorias • Ita Entis ipfius (realis

& po(îtivi) latitudini exadtè refpondent ( uuitae af' feCtiones folitariè & fimplicitèr,dijunCfcje vero cum dis­ junctione & in (enfu diljjunCto ) non quidem concepti-

biliter & in abßraSlo ( quod eïl cum nibil rei aut rationis claudi­ tur in uno conceptu, quod non claudatur in altero, quomodo Sy~ nonyma, definitum & definitio convertuntur, ut enfis eïl gladius, gladius eïl enfis : Homo eïl animal rationale, animal rationale eïl homo : ) attamen denominative & in concreto. Qvicquid

revera Ens eft, illud admittit affeCtionum denomina­ tionem, & quicquid iftis denominatur revera Ens eft.

T

h e o r e m a

S

e c u n d u m

.

Numerus

afeBionum

minat tu eft, Çtf haud facile quaternario

Vel major Vel minor;

P

Er affeSliones unitas nos non aliud fignificatumu* volumus, quàm ejufmodi denominationes, quæ Ens modificent reciproce acfolum citra illationem oppofi-

iu Qualis modificatio diftingvit illas ab aliis praedicatis, fcilicet Synonymicts. Illa namq* aliam ab Ente formalita*

tem obtinent, ut unum, verum, bonum, &c. H a c fim-

plicitèridem fapiunt cum Ente, ut Res, Exiftentia, ali­ quid, <5cc, lfiic denominatur Ens in alio acq,- alio con-

cipien-cipiendi modo. W ie cnunciatur ens aliis faltem no­

minibus. Reciprocatio deinde Entis affcCtiones difcri-i minat ab aliis modis, qui ens denominare poffunt, ita tamen, ut non retrocurrant cum illo. Non enim o- mnis modus cft affeCtio E ntis, licet omnis affeCtio fit modus quidam Entis. Simplex demùm modificatio fine refpeCtu oppofitionis formaliterconftituit affeCtiones u- nitas, eafq; diftinCtas facit ab affectionibus disjunCtis«, Numerum

a

affeCtionum unitarum determinatum ut ha beamus, in hunc modum argumentari lubet î Quçt dantur praedicata ab Ente pofitivo & re ali, non nijiformalitèr di

-Ver/a, idem adequate & reciproce denominantia, Vel/olum modi' ficantta ; T o t concedenda funt ajfeftiones Entis umtoe: At praeter Curationem & Ubietatemquatuor dantur ejusmo­ di praedicata. E. tot etiàm erunt affeCtiones Entis uni­ tae* Major propofitio in confeffo

cft.

Minor jàmjàm plana ex fequentibus fiet. Primum hîc obferv^ffe pro­ derit, non omnetranfeendens, quod amplitudine lua praedicamenta fupergreditur, ftacim affeCtionis nomi­ ne venire, cum infuper neceffum fit, ut aliquid rationis

E nti ejus affeCtiones fuperaddant,aliamq; conceptibi- litatem ab illo diftinCtam gignant pariantve. Igitùr affeCtiones tranfeendentes cum tranfeendentibus ne­ quaquam furit commifcendæ, quod perperam praefu- m unt fibi omnes illi, qui prsedicata Synonymica efufi dem cum paronymicis faciunt confiderationis, five,

quod idem eft, Entis fynonyma in clafïêm pertrahe­ re affe<ftiomim unitarum fruftrà conantur* Hæc ex incidenti. Nunc ad ipfa attributa properandum«,, quorum inter unita duo reperiuntur,quæ duplicem in Ente negationem nobis repræfentant, negationem ut- potè defeEius E n tita tm & dftifionis♦ Prior TerfeElio, po- fterior un'tttu Metaphyficis audit. Qgæ etiamfi formali­

ter dicant negationem, materialiter tamèn effentiam i-

pfam verè pofitivam & realem connotant. Cumq; duæ hæ affetftiones fimplici negatione abfolvantur,& citra ullum refpe<5him kithus effentiam denominent, adaequata reciprocatione incrinfecè cum Ente recur­ rentes ; reétè affeébiones abfolute primarU falutari me­ rentur. Licet ergo pronunciare î Omne unum, & o- mne perfeétum eft Ens. Contra: OmneEns eft& unum Esc perfeétum. Nàm cui nihil deeft ad fuam, qu* ei debetur, effentiam, id procul dubio perfe<ftum I eft, perfe&ionc quidèm non abfoluta, Sed tranfcendenti,

effentiali & in /uo genere nece f f aria. Porrô, omne quod eft,

ea habet, quæ ad cfle requiruntur. Iimpoffibile enim eft idem fimul effe, & non effe. Quœcun% perfeElionem febi debitam non habent, ea neq, funt♦ Cum negato attributo infeparabili, ipfum quoq fibjeEtum negetur. Praeterea nul­

lum dari potcft Ens fub obje&o Metaphyfico, quod non (it unum : Si non effet unum, eflet multiplex 8c entitativè divifum. Ubi autem diverfaeEntitatcs, ibi

non eil E n s, fed Entia* E. quod non cft unum , fed

m u l t a , non eft Ens ; contradictionem enimmanife- ftè implicat. Nota. JndiVifu & ferfctfio non fluunt ab efl Jentia ut effiBus a cau/a ; Sed ut ratio quadam conctptibilis, En* ti Vere competens, qua mtr a ejm complexumfmplicijflme claudi* tu r.

Manu nunc quafi ducimur ad bina pofteriora En­ tis attributaßm plkia, non quidëm abjolute, fed cum refle- EIh primaria, V m tatem videlicet & Bonitatem, relationem ad intelleïïum& Voluntatemin fua conceptibilitate fubin- feren tia, eamque Enti ante omnem mentis operatio­ n e m -eflentialem â pofteriori* gelatiofive habitudo Ve* ritatisyut docent Metaphyfic^eft duplex: Una eflentia*

Us & intrinfeca, qua resdefefc refertur ad intelleCtum divinum, cui congruit* Alter a accidentals & extrinfe- c a , qua res cft cognofcibilis & movere poteft inteile- Chum noftrum, ut cognofcatur, quo & ipfe fiet rei con­ formis* Intellectus divinus terminat rerum veritatem tim ratione cognitionis,quod tales fint res ipfæ, qualis eft cognitio Dei $ Quam menfurationtsquod menfura veri­ tatis, non fimpliciter omnis, fed participatae fit intelle­ ctus Divinus. Adaequata eft veritas ipfi Enti* O- m ne etenim quod eft, in effentia fua verum eft, & res i- deo vera dicitur,quia conformis eft cum inrellcChi di­ vino, & vere habet, quæ ad efTentiam fpeCtant* e. c. verus ccnfetur homo , qui ejufmodi conflat

prin-mu*

cipiis eflentialibus hominis, See. N on ergo id qnod extra eflentiam eft, five adfit, confert rei veritatem, fi- ve abfit, adimit eandem. Sic e. g. veros ignis erat in fornace Babylonica, quamvis non ureret. Corpus Chrifti eft verum corpus,licet non videatur Sc palpe­ tur j Quia haec mera extrinfcca tantum eft denomina-

H \n c ßmplici quoque modificatione verum recurrit

tio.

cum E n te, quoniam veritas implicat eflfentiam. Ac quicquid iftâ gaudet, illud utique Ens eft. Igitur omne verum eft E n s , Sc reciproce, omne E n s eft verùm, plu­ ra infra. Ha&enus de prima affe&ione refpeftiva, nunc devolvimur ad fecundam,'Bonitatem nempe. Quae etfi magnam cum perfeftione alat cognationem, eaque propter nonnulli iftam cum haccc confundant; Sed minus apte i Inter has tamen evidens fatis deprehen­ ditur diftin<ftio,ut fupraid ipfum in primo probationis membro paucis de perfectione monftratum atq; often* fum reliquimus, quod haec nimirum fit afFcCtio abfolu-

ta meramque in £ntc negationem arguat ; Quare ad Bonitatem referri & cum illa conjungi nequit, quippe

quae reß>e£liva eft , Sc conformitatem dicit ad volunta­ tem. Fundamentum autem adverfae partis defumptum eft a diftinCtionc boni, qu<* illud dividitur in abfolute Sc

refreSiiVe tale, Bonum abfolute fic didtum eft ipfum per­

fe ru m formaliter,præcifâ omni conformitate Sc refpe- Ctu ad aliud* Bonum vero refi>e£live eft illud quod com-

muni-muniter hoC nomine venit dicitq; convenientiam & re- lationem ad aliud, Verùm huic obftaculo fatisfacit Scheiblerusi i.M etaph.C ap, ii, n. 41, & 42 ,dum ait,

bonum infe & quod idem eîl ac perfeElum, non eße ejutdemgene* ri* cum to , quod eîl bonum tranfcenåensfed efje alterius ordinis. U n d eß a t im[equitur, inquit yperfe£liunem non poße comprehend di Jub bonitate tranfcendentali, quid inter fe Jolum m nomine boni conveniunt, in re a. nihil. Sicut & totum quod parti opponi­ tu r,fo lu m m nomine convenit cum perfeclo, & in re nihiL h x c

ille, Defcribitur infuper bonitas in genere per conveni­ entiam, ut di&um eft, & infrà porrô dicetur, ad volun­ tatem, Qiiæ tamen relatio perfectioni, qua fpccies vo­ catur bonitatis, in totum derogatur. £ x quo liqui­ d o colligitur hæc non ejufdem efle rationis5 iccirco in­ te r fe neque veniunt mifcenda. Formaits ratio bonita­

tis in thefi ultimi latius perfequetur, Reciprocationem nobis/o/i^rwwfubminiftratadaquata bonitatis de £ n - te pradicatio •> ad quam duo requiruntur obfervanda: Prim o , ut iubjeCtum non fit generalius vel ftriCtius prædicato; deinde, ut praedicatum non fit laxius vel anguftius fubjeCto. Prius quod concernit, verum eft, omne E n s eflfebonum $ Quod ftatuminatur exinde, quia unum tam late patet, quàm alterum. Nulla da­ tu r efïèntia,quæ non bona fit. Nam dfumme bono non

potefl aliquid non bonum Vel fieri Vel conferVari, adferenre fca-

ljg- £xerc, 24p. ft ft. 3. Quod non eîl bonum, non eîl qui­ dem

dem}bnnitate fcias tranfcendentali, quam Deus habet per e f /enttarn : Et om ni a, qit.e a D^o funt, per communications [ gratiam Diabolus quoque,quod mireris, bonitatem

obtinet effentialem, etiamfi moralem non item. Pofterius vice verfô, quod omne bonum fit Ens, eâdem facilita* te q u i prius adfertionis noftræ requifitum, inde ad* ftruitur,- Qgia Entitatcm ipfam involvit, ut cæteræ affectiones tranfcendentes, quæ non poceft non bona cflfe, propter rcfpcctum & amicam, quam fortita eft ad voluntatem Dei, congruentiam. Atque fic aflfum- ptionem Syllogifmi breviter probatum ire conati fia* mus, quoad attributa Entis unita prim am , quae nexu ar* ctiore effentiae cohaerent, & intrinfecnm ejus ftatunu* prcflfiùs exprimunt. Qiaamvls affectiones unita (ecun* ^r/^abfolute& in fe confideratae vere quoque intrin* fece competant ipfi Enti,fintquc ei efïèntiales â pofte* riori, quemadmodum attributa alia : Nihilo tamen fe* cius in e[]e manere 3c alicubi e/Ji videtur in comparatione cum affectionibus units primariis quafi extraneum quen- dam refpectum indigitare ad tempus & locum vel ad nunc Schîc. Numerus, ordo & pulchritudo huc non qua­

drant. Duo enim praecedentes pluralitatem inducant, unitatem collunt. Pulchritudo proprie qualicas eft corporis, fi tamen de Etite affirmari mertatur, ad bo* nitatem referenda, confer Scalig. cxerc. *o7 . fect. 27« circa finem. Hæc de affectionibus in genere. Excipit

jàm nos ordo inftitutiy ut fpecialior illarum evolutio, quoad r a tr n m formaient diligenciùs inveftigandam, quibuflam politionibus breviter comprehenfa hibii- c ia tun

T

h e o r e m a

T

e r t i u m

.

Formalis

ratioPerfe Bionis

fiYio in E fftntia> ß v e negatio defcRus E/Jentialis

D

Efe&us autem quoad ftatum & conditionem rei cxtraeflèntialem* non detrahit quicquam conceptui perfedfcionis tranfcendentalis Sc

Mctaphyficæ,quæminimè citra apertam contradictio- nis implicationem in rebus negari poteft* lmpojfibik

em m eîiy idem fimul.cfje, & non efle♦ E. impoffibile quoq* cenfetur aliquid quod eft, non habere ea, quæ ad ta? le effe neceffario requiruntur. Effet namq,- res illa fimul, & non effet. Effet, quia Ens vocatur verum & reale ; N on eflèt, quia expers eft illorum, quæ ad ta« lern effentiam ab intrinfeco conftituendam pertinent. Vox indefeSiibilitatis cum nonnullorum adplaufu tan- quam genuina recepta, hic minus circumfpe&e adhi­ beri confvevit. Negat etenim per modum afttcs Enti n on tàm aliquid deeflè, quim per modum potentise aliV quid deeffe polTe. Verum mens noßra nonfollicita e ft, cum rem perfoftam eße. cogit at 9 an deficere aliquando poffit ;

Sed hoc intensity rem ipfi aSlu nullum in effentia pati defeSlum. Repugnat etiam hac fententia ufitatæ & præ cœteris aJprobandÆ perfections defcriptioni, qu<* res denomi­ natur expers omnis defeÜws. Indefe&ibilitas proinde fi acceptanda effet pro vera fo rm a i cjufdem ratione, tum inferret omnino negationem, non defeSluSyki de- fethbilitatis. Aft haec corruptibilibus Entibus, quæefi fentiam penitùs amittere poffunt,ad(cribi nequit. Lu­ culenter igitur jam confiât, iftam quoque opinionem merito hinc profcribendam effe,qua contenditur per­ fe ru m tranfcendentaliter acceptum nullo plane mo­ do, nifi ratione tantum Etymologias ab Ente dficre- pare ,• Sed coincidere cum illo, & idem

efle

cum

ef­

fentia ideoque ad Synonyma Entis potius & commo­ dius reducendam , arbitrantur. Ratio illorum, qu<* ducuntur hujus fententire fautores,haec eft imprimis: quôd perfedioEnti nihil fuperaddat. Sed facile cor­ ruit. Non enim aliquid pofitivi,quod neque poftu- latur, h.vc affeélio magis,quàmreliquat omnes, Enti accumulat: Sed fufficit propria conceptibilitai ab Entis formali ratione di ft in r a. i.e. Negatio defeïïuseffentials,fi­

ve in effe* Materialiter quidem, ut anteà indicatum,& pnecifê cum concipimusipfum E ns, rem perferam etiam apprehendimus ,• ita tarnen, ut inteHerus no- fter nonfimul diftinro& cxpreflo conceptu penetret vel introfpiciat ipfàm indefeSlionem, quæ formale eft per- ft rionis, cum materiali ej us neutiquàm confundendum»

£0-T

h e o r e m a

Q

u a r t u m

.

Formalis

ratio

JJnitatis

m dm fione, qua Ens in fe eïl indiVfum. tX.Jt(TLÇ,

D

lfcrepantes fimilitèr hic Metaphy ficorum in­veniuntur opiniones, in quarum dedu&ionem latè excurrere, noftri non eft conatus ; levi­

ter tamen illas 6c fuccindè delibare majoris eluci- dationis ergo, haud yidetur ab inftituti ratione ufquc

adeo devium* Sed ipfa thefis prout â nobis eft ad- d u d a , in frontifpicio primum occurrit brevibus ex­ ponenda, quam, ut ad paret, negationem dicimus im­ portare di vi fio n is in edentia, qua E nti fcilicèt denegatur diVfio in plures numero effentias tales, qualis eïl ipfa♦ Sicut enim mens noftra concipit multa, ut a fe invicem di- ftin d a & feparata: ità unum, non ut a feipfum di- ftin&um &feparatum, apprehendit. Terminum i»- àïrnfibilitatis unitati in conceptu abftradiflimo tanquam minus apte convenientem hinc exfpirare facimus, quia naturam unitatis tantum indivifibilis nobis ante oculos ponit, quæ fpecies folummodo eft unitatis abßraSle & form aliter fumptæ: novimus quippe unitatem quoque dari divifiom obnoxiam ,ut v. g hominem,equum, a- finum, &c* ex anima & corpore organico conflan­ tes, item materia & forma, quæ realitèr à fe invicem

diftingvun-Vino. Licet refpcCtus etiam aliquis haberi poterit ad in-

telleCtum humanum ; Fic tamen id /'ecunlario ÔC acciden*

taliter ,n o n qua res eft de fe vera, fed quà ut vera cogno-

feitur; Undè non refultat veritas in efjendo, tranfien-

dentalts & Metapbyftca. Nam intelleCtas finitus, cum fit

fallibilis, non terminat res, fed termin atur ipfe a rebus : non enim ideô ignis e. c. calidus eft, quod homo qui­ dam hoc dicat,fed ideo,qui hoc dicit, verum dicit,quo­ niam ignis in fe revera ell calidus. Ergo oritur tantùm ex relatione ad talem iutelleCtum veritas in cognofcendo♦ Nec obftant opera artificum, quæ ad normam intelle­ ctus humani fabricantur,quumEntia fint per accidens, & duo Temper implicent,opus natura & opus artis.Qua­ re tâm à participatione objeCti, quàm aflfeCtionumPri- mæ Philofophiæ removentur* Et fi in fua fimplicia refolvantur, quamvis immediate dicant rcfpeCtum ad intelleCtum artificis ; Mediate tamen Sc ultimo, quan­ do veritas effentialis c ( iindaganda , ad intelleCtum divi­ num referuntur, partim , quia omnis ars eft donum â Patre luminis defcendens : Partim, qui*' artifex fua effi­ cit opera ad imitationem rerum â Deo produCtarum*

Aftiones quoq; morales veritatis fiunt participes, quando

non aberrant vel deviant â prxfcripto legis naturæ & re&æ rationis : Verum mediate tamen devolvuntur ad intelleCtum divinum,cum quo amice confcntiunt,cui­ que reCta ratio cum lege naturæ origine Tuam debent ac ortumM o n jlra verô, quæ * norm* in prim* creatio­

ne fpeciebus conceflß procul abeunt, falfiratcmin rc* bus quam arguere videntur $ Item errata artificum,

8c peccata, refpedu aberrationis non funt ipfum Ens;

Sed abfentia potiùs 8cdefedus Entitatis dcbitæ, qui

improprie falfitas appellatur, & quoad denominatio­ nem plane extrinfecam. Proprie n. didam falfitatem in rebus dari, manifefte impingit in principium illud aeternat veritatis î Impojfibile eft idem jimul efje & non e/Je. N o ta . Intellegas divinus quatenus ad illum conformatur Veri> tas fic in uaiVerfeh, non determinate accipi debet, u t (It Vel cogno- fcens Vel menjurans ; Sed indifferenter, prout prœfcmdit ab ißis modis determinatioribus, cegnojcendi & normandi♦ Vide fupà

Theorem* 1W

M v . ' ' Y J ' '

T

h e o r e m a

S

e x t u m

.

Formalis

ratio

Bonitatis

feu conformités rei cum voluntate divina.

S

icut Theorema proxime praecedens agnofeit pro formali ratione veritatis $ Ita convenientiam 8c hoc

ipfum. Cceterum conformitatem hîc non defide- ramus, ut fuprà, ad intelledum referendam ; Sed ta­ lem, quaerefpedum infert ad Voluntatemeamque præci-

pne divinam, terminum illum ultimum,fecundum quam normam quafi exadiflim^m omnis bonitas

dentata examinanda ac dijudicanda eft ; cum qua res quaedam fi confpirat, vere edam &infallibiliter tali bonitate gloriatur î Ens autem infinitebonum no » poteft fuae voluntari quicquam difplicens producere aut creare ; Sed'omnia quaecunqut ftmt, necefle eft, concordent cum ilU* Unde ratio facile dbpromi po­ teft, cur bonum femper appetatur/ Nempe propter congruentiam, quam habet ad voluntatem divinam , quae datur in hoc genere prima, Sc eftmenfura reliquo­ rum. E. quicquid cum ifta confonat, illud tanqtiam primae menfurae conforme dfcmùm erit appetibile ; Sc per confequens convenientia cum voluntate divina,

Sc fie rado formalis bonitatis. Relegantur igitur hine

(ecus ftatuentium opiniones, qui formalem rationem_. Bonitatis vel in qualitate : Vel in negatione defeSlus: Vel in confirmitate rei cum felpß : Vel deniqj in denominatione txr

trinfeca? quaerunt fundatum ire. In quibus examinan­ dis prolixiorem eflfe, illisq; diutiùsimmorari v e ta t, Sc

forma propofiti, Sc feftinatio à nimia temporis bre­ vitate injun&a* E. illas faltena nominal*

fc in praefens fufficiat*

T r a ß a n t i ß m at& YdoBißmo

Du. H E N R I GO £omffci>m/

Diffutationem banc Mctapby/icam, eam^foli- dam erudite adornanti*

fiV ß £ ' T T n ^ ß o f t o t t xAe©* lofrXov oL X .ücvL jdk> c u t i ,

S(po4>Ä yày) AttoMojv Ids <pl\u,

f l ' $ JV ^ " E f p M o y c i ß e p < p i \ x m [x a , A ” A e v U i M i ” A y f y a .

Mwai l’oftÇctyot, cy J-t&lmyfe, QiÅor.

L* M ♦ jgJt

appofuit gratulabundus.

P e t r u s ^ u r

i v i

l l i us

Log. Prof.

Eximie atque Prœfiantijime Dne.

R efl)ondens,

popularis

Uamprimum ad aureis pervenit meas, in animo te ha­ bere fyecimen ingemi prcfeEhuçJui documentum publi­ ca differtatione dare, non mediocriter equidem Utahar, j d ^ non immerito, quod duplici, fcilicet amicitia natiom% Vmculo fim us conjunüi. Sic enimJemper exißimdVi

manitati & familiaritati adprimi conjonm effe, honeßos cona* tus & fuccejfics in bonis cum primis literis amicis & popularibus gratulari, nec ceu nimis nunc obtingity aliorum labores caco inter- dumaffeSlu obterere & plufquam Theonino dente arrodere, quod tamen eorum fe r t efl proprium qui quod putant fe inteüigere ßepe non intelligunh Quapropter quam pojfum maxime T ib i mi (Doftifftme l 3umanijjtme<z ÎOWfïrÔttl ingenii praelavam in> dolem dexteritatem^gratulor, quam in M ateria meo judicio ar- dua & difficili, haud dubiè te proditum ire [pero. 'fieSïè \

Difficilia quæ pulchra* Sicut enim M argarita dia% pretio-

fxjjima metallorum ex yijceribus terra non finefudore eruuntur, ad eundem quo% modum pulcherrima difciplinarum nie abf<j con­ tentione & lufta capiuntur♦ Quanto igitur laudabilius eft tuum inßitutum & gravius argumentum, tanto majorem demum bonis ay ibus redux parentum benevolentiam, affinium amicorumque a- morem [je quam de te conceperunt fe non excidere am entium

te inventurum certo feio. Quid ergo obfecro re ß a t, quam ut in ßadio, quo currere capißi, porro pergas, opinioni de te excitata fatisfacias, & brabeum ultimo expeSles, <ùr non exptFles folum ,

fe d & confequi annitaris*

Ita T * P ra fl.iafingulares animi dotes ca t er a % fludiorumfu bficia ea ani­ mo gratular i volui CXkfofy,

Martin. Porzelius W-both,