/ ' V
D ER O S I S S V E C A N I S
T E N T A M E N O C T A V U M ,Q U O D
CONS. E X P
.FAC. M ED . UPS.
P R O P O N U N T
A D A M U S A F ZELIUS,
P H I L . E T M E D . D O C T . , B O T A N . D E M O N S T R A T O R , REG. ACAD. S C I E N T . S T O C K H . , R E G . SOC, S C I E N T . U P S . , C Æ S A R , ACA D . N A T . C U R I O S . E R L A N G . , R E G . SOC LOND., E T R E G . S O C . L I N N . L O N D , M E M B R U M , E TA N D R E A S THOMAS H E D L U N D
V E S T R O G O T H U S .I N A UD. GUST . D I E X X V I I MAJI MDCCCIX.
U P S A L I Æ , T Y P I S EDM ANNIANIS«.
I N
S A C R A M R E G I A M M A J E S T A T E M
S P E C T A T Æ F I D E I V I R O
C E L E B E R R I M O A T Q U E P R Æ C L A R I S S I M O D O M I N O M A G I S T R O
JOH. MELCH. SCHÖNSTEDT
E L O Q U E N T I A A C P O e S E O S A D G Y M N , G K V A L . L E C T O R I
P A T R O N O O P T I M O !
O b inn um era m a x im a q u e in m e T u a b e n e ficia , a n im i, te fio r , us- q u e g r a t is fimi le v e h o c c e pietatis p ig n u s ne de d ig n eris, p recor, fe-
rena a d fp ic e re fro nte !
N O M I N I S T U I
Cukor ObffquenMsfimus A N D . T H , H E D L U N D *
INGESORG RED L UND
f ô d d m A C W L M l A NM I N H U L D A S T E M O D E R !
Mä de sfa b l a d , f ä l o m t a c k f a m h e t e n s o c h v ö r d n a d en s, eh u r u rin g a , d o c k välm en ta ofTer, o f l e n t e l i g e n vittna pä hvad fått j a g 3r E d<r e v ig t fô r b u n d e p . S k u l l e d e t i en framtid blifva min fålla l o t t , att lindra Li k a r s qual o c h fm å r to r , f k o la d e räddade ha fv a E d e r enfam att tacka fö r gläd jens o c h hälfans Sttrfiållande i fina boningar.
A t t friden o c h l u g n e t m åtte hvila ö fv e r Edra g a m la d a g a r , o n - flcar, under t y fia vålfignelfer
M I N H U L D A S T E MODERS
Lydigafte Son
R o s i a m pro vere canina a nobis hactenus hab itam , eam
-nempe foliis utrimque glabiis, fpecies continere certe d u a s, poftquam deteximus, & aliam infuper ab harum u traque, ut videtur, differentem, apud nos animadvertimus fponta- n e a m , quas foliis fimiliter glabris praedita, flores, quoad ejus hucusque invefligare potuim us, fert femper cymofos & ferine alb o s, — ea quas in hujus paginas lin. 16 — 22. de J o h . B a u h i n o leguntur, ad Rofain potius hanc, quam
ullam ex illis accommodanda efse renvur.
P ag. 24. E x e o , quod petiolos Rofas caninas nunc inermes nunc aculeatos defcribit b:us v o n LiNNe', ortam c o n tr a d id io n e m , quantum penes nos, discusfuri, explicationem in hac pagina o b tu lim u s , quas tametfi non omnem tollebat dubitationem, optim a tamen erat, quam iflo tempore excogitare potera m us. Nunc autem inulto melior prasflo nobis efl,poftquam exploratum habem us, crefcere apud nos Rolam caninam , aliam petiolis fere femper inermibus, & aculeatis aliam J quarum fi illa noflro v o \ T LiN.se' cogitetur primum fuisfe cognita , & hœ c, cujus in Flora Svecica fecunda defcriptio- n em d e d it, ei deinde innotuisfe, priore oblivioni tradita, to ta hujus loci contradidio facile deflruitur. Atque hanc interpretandi ra tio n e m , u'pote veritati fine dubio maxime c o n fen tan eam , ideo cuivis le probaturam efse, fperamus. Q uoniam vero non duas vel tres fed plures e tribu canina R o fa ru m fpecies apud nos nafci fpontaneas, fenfim didici m u s , has om nes, quo melius intelligantur & quas fupra ili h o c opufculo diximus, & quae poflhac d iduri fimus, ut heie cum quibusdam notationibus una firtantur, non a b r e
esfe ducimus. Hae Rofas aculeis recurvis, foliolis inodoris & fru ffiib u s carne dura eduli generatim a reliquis Svecanis
facile dignofcuntur, <3c funt ftquentes;
i . R ofa foliolis fubtus fericeis, fru d ib u s o b l o n g o
-fphaeroid eis.
H j e c , cujus in antecedentibus mentionem fape fecimus» prasdita efi foliolis bafi anguflata ovatis vel oblongis acutis» petiolis to m entofis. ram ulorum florefcentium vix nifi iner
m ibus, fed furculorum fruclutjue maturo plus minusve acu leatis; pedunculis glabris plerumque folicariis, interdum bi n is, rarius ternis ; fruffiibus demum itidem glabris, in lon g um extends, generaliter vere fphæroideîs : m e d io , fi duo vel tres adlunt, ut plurimum fubpyriform i. — Per totam Sveciam progigni vid etu r; faltim in agris noflris Upfalienfi« bus & in provinciis hinc meridionalibus efi vulgaris, flori bus ornata dilute rofeis, quos incarnatos vocant, atque in terdum omnino niveis. Ex Nylandia eam communicavit nobilisfiinus J a c . H e n r . a f F o r s e l l e s . Sed utrum in N o r r - landia etiam o cc u rra t, nobis nondum conflat. — Pro R ofa arvenfi, L i n n . a noflratibus habetur non nullis, & pro colli n a , J a c q u . ab aliis. Sed fl hos au&ores recle intelligim us, neutra else posfit. Etenim arvenßs flores cymofos germina- que globofa habebit. E t ad collinam quod attinet, e defcrip- tio n e , figura atque ex e m p lo , quod ab ipfo J a c q u i n . datum ex Herbario Bcrgiano benevole nobis commodavit Prof. & Eques D:r O l . S w a r t z , colligim us, eam ra m u lis: aculeis numerofis majoribus minoribusque intermixtis redliusculis fo lio lis rudioribus fubrotundis obtufis fimpliciter crenato - fer
ratis: ferraturis / brevioribus eretfli«, fuper rugofis faturate populeis vel fere atrovirentibus, omnibus prorfus glabris, fubtus virefeente • canis non nifi quod ad nervos venas mar- ginesque fericeo- hirtis ; petiolis, aculeatis & fimul flipitato- glandulolis ; fiip u lis brevioribus obtufioribus ; pedunculis his pido- glandulofis conftanter folitariis ; calycibus dorfo
l i feris; petalis rotundato-cuneatis; fru Siibus deniq-ue minoribus obovatis five p y rifo rm ib u s , fatis differre a n ollra, quam præterea ante aliquot annos Londinum misfani » deinde pet iitterajs non esfe Rof. m collinam , fed fpeciein certe n o v am , declaravit fautor nofler & amicus D:r J a c , E d v . S m i t h .
2. Rofa foliolis fubtus fericeis, frudibus globofis.
E s t praecedenti fiindlima , fed quantum judicare vale
m u s , tamen differens, quippe cujus foliola generatim funt m ajora latiora & faepe etiam obtuflora, fubtus pilis breviori bus paucioribus minusque appresfis ; petioli femper aculeati; pedunculi crasfiores terni & quaterni, interdum bini, rarisfi- m e folitarii, fr u d i feri laterales ; frudius numquam non fphæ- r i c i , iæ p e magnitudine Prunorum, ideoque omnium, quos fe runt Rofæ noflræ agrefles, maximi. Antecedente quoque rarior e f l, & frutex, ni fallimur, hum ilior, adfpedu verfus autum num ideo peculiaris, quia, florendi tempore p e r a d o , ramuli terminales in altum tx crefcun t, & frudus fsepisfime longe infra remanent laterales. *— Ha:c Rofa videtur efse arvenßs, R o t h . , & multo propius quam praecedens ad col l i n a m , J a c q u . accedere, a qua tamen frudibus aliisque n o tis, ut ex m odo didis facile intelligatur, multum discrepat. 3. R ofa foliolis utrimque glabris obfcurisque, pe
talis obeordatis.
P e r totam Sveciam, excepta Lapponia & fortasfls N o rr- landia boreali, ubique crefcir, praefertim in aprici» locisque ventofis, & line dubio tfl e a , cujus deferiptianem reliquit noflras v o n L i n n
6
. Eam quoque nosmet ipfi fupra p . 4 9 ,leviter tetigimus, fed n u n c , quibus a reliquis diflingvitur, fufius dicemus, quaeque funt: Foliola tantum non emnia
-a p proxim -ate anguflato * ovata vel o v a lia , longitudinaliter concava , a c u ta , fubtus glaucefcentia, venofa : venis p r o m i nentibus ; petioli fubtus glabri aculeati : aculeis m a g n is, q u o ru m rudim enta etiam in geminis confpiciuntur, fuper in canaliculo pubefcentes; pediinculi ut plurim um fo litarii, in terdum bini, rarius tern i, conflanter glabri; lacinice calycis extra glabræ obfcurx rubedine tincîæ* petala latiora quam l o n g a , b i l o b a : lobis integerrimis, margine im bricata, fatu- ratisfim e rofea , atque ut accepimus, præterea & incarnata & nivea ; fr u S lu s exa&e ovati. — Hæc Rofa efi frutex alti tudinis circiter hum anæ , dum floret, tempore pracfertim m a tutino diei fereni calidique omnium pulcherrim us, floribus jfoli expanfis numerofis. & lætisfiine rubentibus..
4,. R o fa foliolis utrimque glabris, obfcurisque, p e talis cuneatis..
P r o x i m e praecedentem adeo r e f e r t , ut fi habitus fölus re fpiciatur, non nifi ejus varietas esfe queat. D ig - nofeitur tamen fo liolis longioribus^ anguflioribus remotis lanceolato* oblongis acum inatis, fubtus venis m inoribus; p e - tiolis inirio folum glandulofis, fed deinde fimul aculeatis; pectunculis folitariis, rarisfime binis: glandulis plerumque nonnullis, fttpitatis,. quales etiam in germinibus frutflibus- que interdum , adfiint^ laciniis calycis extra denfe glandulofis ; petalis longioiibus quam latis emarginatis: dente interdum m e d io , verfus apicein utrimque crenulafis, rem otis, dilute r o f e is,. five, ut ajunt,, incarnatis; frtiffiibus quidem ovatis,, fed minoribus & proportione longioribus.
5. R o fa ' foliolis utrimque glabris, nitidis.
H a n c fupra p. 40. indicatam, esfe e a m , quam in F lor.. U S p p i,, hior. Svec. /. & fi differentiam Ipecificam» folam
refpe«-refpexeris, ctiam ed. 2 , atque in Spec. Plant, ed. 1. intellexit B:us v o n LiNNe', & ab utraque antecedentium vere diver-
f a m , sationes nobis f u n t, ut credamus. Etenim his multo in- frequentior o c c u rrit, in boreali tamen Svecia fortasfe magis coplofa efl, quam in meridionali. Frutex rarus & flexus: caulibus ramisque paucis elongatis virgatis, in nemoribus & umbrofis potius quam in campeflribus atque apricis nafeitur. Ejus foliola 'funt in. j o r a , fubrotunda margine fuperiore api- ceque omnino ro tu n d ata, vel ovalia obtufa fine & cum par vo acu m ine, planiufcula, fuptr inprimis nitida & auiumno
quafi polita , fubtus venis tantum noa omnibus parvis; petioli in erm es, in foliolis turculoium frudtuque maturo aliquando parum aculeati; peditnculi glabri plerumque foiitarii, rarisfime bini; laciniœ calycis extra glabiæ nitidulac; petala latiora quam longa obeordato - biloba dilute rofea <5c interdum alba; /fM- filus om nium trium m ax im a, vere oblongi, i. e. bafi apiGe- que anguflati.
Qu a s n u n c r e c e n f u i m u s , q u in q u e h as R o fa s tu m in h o r tis cu ltas t u m in agris fpontaneas fa:pe ex a m in a v im u s,, & u b i q u e co n fla n tes in v e n im u s atque h a b i t u , fi forrasfis a te r t ia & q u a r ta d iscesferis, in ter fe fe m p e r differentes. Sed h ic h a b i t u s , q u e m p lu ris f a c im u s , in to to v id e n d u s, in p a r tib u s e v a n e f e i t; j d t o q u e de eo in exem plis ficcatis judicari n e q u i t , faltim ad R o f a s n o ftras q u o d a t t i n e t , res ita fe h a bet. I i n m o , c h a rad feres in vivis v e r i, v g r. figura petalo-- r u m f ru tf lu u m q u e & n i t o r f o lio r u m Rofae q u i u t » , ficcatione; i n c e r ti fiunt.
6. R o fa foliolis utrimque.* glabris, obfcurisque,. flori-* bus corymbofls.
in variis Regni provinciis R ofam obfervavimus, cui flores, q u o a d ejus nunc recordari posfumus, erant femper cymofl & vel toti albi vel interdum rubedine paullum tintfli. Et bate efl , quam fupraju. 45. intelletflam volumus. Sed amisfis deinde , quae iflo tempore collegim us, & notatis Si exemplis, p lu r a in prscfenti non habem us, quae de ea dicamus. Enimverto eadem videtur, quam praeterito anno flores ferentem iniflit P rof. & Eques S v t a r t z , <5t frutflifcram dedit Phil. Candidi.
A r v . A u g . A f z s l i u s . Unde illa efl, nobis non conflat ,
fed hanc in fcopulo non pro c u l ab infula ôddô Bahufien;fi carptam accepimus. Ei caules funt aculeatisfiini : acule:is magnis comp res fis limis ifabellinis , furculorum numerofiis re d iu sc u iis, ra m ulorum fru d u s ferentium multis declinatas, floriferorum paucioribus itidem curvatis; foliola maxinna petiolata remota inaequaliter ferrata ovata acuta ; petioli actu» leatisfimi <5c fimul flipifato-glandulofi glabri; pedunculi iin
c o r y m b u m c o l l e d i , 6 — 1 0 , fed in quibusdam exempllis
a b Equite S w a r t z communicatis fparfl funt fetis glandiu-
l i f e r i s , quse vero ex alia, nili fa llim u r, fpecie fumta Imuc n o n pertin e n t; laciniae calycis extra totæ glab tæ ; petcala
q u a l ia & quo colore , detegere nequimus ; / 'rufius maggn^
p y r i f o r m e s , n o n d u m m a t u r i .
7. R ofa r u b r i f o l i a , V i l l a r s .
S u n t , q u i h a n c q u o q u e S v e c a n a m efse v o l u n t , ci ii n - t e r eos n o s i p l i f u i m u s , q u a t e n u s R o f a a p u d n o s n o n r r a r a o f l , o m n i b u s , fl f o r t e c o l o r e m g l a u c u m e x c e p e r i s , n e n t is p r a e d ita , q u a s rubrifolice a d f lg n a v i t & i n v e n t o r V i l l a r s & p o f l e r i o r d e f e r i p t o r W i l l d e n o w . V e r u m h u ju s e x e m p l o » ex H e l v e t i a n u p e r i n f p e d o , n o n in p a r ti b u s m o d o f i n g u l l i s , q u æ r u b e n t , u t r a m u l i s p e t io lis p e d u n c u l i s g e r m i n i b u s , jfed q u a d a m t e n u s q u o q u e in ipfis f o l i o l i s , q u æ c e t e r u m p e r q u u a m
p a l lid a m a g n is in flru u n tu r ferraturis <5c aqu alibus, colorem i f i u m g l a u c u m a n i m a d v e rtim u s , unde huic Rofae habitus efl v a ld e d iv e rfu s. V e m o a u te m f o l i o r u m fubtus ferm e m inus r u b e n t , q u a m in n o f tra , q u * vel p ro varietate fupra defcrip-
tx tertiae vel p r o aliqua ei p ro x im a haberi debet.
P r æ t e r R o fa s n u n c d efinitas, multae aliae e tribu ca n in a , quae p lu s m inusve v id entur diverfae, in C o lledione no- flra a d l u n t , p a r tim ab amicis & fautoribus undique transmis s e , p a r t i m a nobis in patria ipfis olim leda». Sed usque d u m eas r e c o g n o lc e re liceat v ivas, unde qualis earum iit h a b i t u s , <5c an notae, quibus a ceteris rite d ifcernantur, ali quae d e n t u r A abiles, lc ia tu r, nih il o m n ino certi de eisdem p r o n u n t i a r e a u d e m u s .
A n i m a d v e r t i quoque in hac p . 24. oportuerat repug
nantia veiborum fpeciofa, quibus Rofae fuae caninae gemma rum fquamas defcribit b;us v o n LiNNe', vid. fupra p . 16. Sed harum figura iflo tempore nobismct ipfis nondum benf cognita, de ea rc tum filere confultius exiflimavimus. Nunc vero plures Rofarum gemmas disfecaado, earum fquamas attente infpiciendi pofiquam occafionem habuimus, in verbis hic Linnaeanis nu llam , licet ita videatur, fubcsfe contradidio- n e m , pro certo fcimus. Etenim e tribus quafi ordinibus imbricatas confiderari posfunt hæ fquamae, quarum exteriores & fimul inferiores a Praeceptore noflro appellantur brtvisfi- mœ j fubovatee, acuminatœ , mediae fubrotunice, erasfce, ob- t u f ce, & interiores fimulque fuperiores obtongœ, tenuiores, ferrulatæ . T ales etiam nos eas invenimus, fed non in una
folum fpecie, verum in Rofis omnibus, quas hadenus exa mini fubjecimus. Ad naturam appofite vocantur praeterea ftipulaceo - petiolares, utpotc qu* rudimenta & fiipularum & petiolorum continent.
'5 2
P a g . 25. lin. I . fq. QOæ heic d ic u n tu r, non generaliter, u t de eis judicari audivimus, fed refpecdu ad no d ru m v . LiNNe h ab ito , intelligenda funt. Varius enim u f u s , quein Rofse canine in fuis (criptis fpardm a d d g u a t, huic ab aliis digno- fcendaî nulla ex parte conducit. Attamen non ideo n eg a
m u s , ufiim tum medicum tum oeconomicum ad d irp iu m fpecies determinandas m ultum interdum adjuvare. — Lin. 14. p o d verbum: a rd e n t, in fe r e : unicam e caninic fi exce p e r it, cujut flo re t rubore ceque faturati fu n t. — Lin. 2 1 .
l o c o : Öel. , Gohtlandia p o n e : Oelandia , Gathlandia.
A n t e a n n u m & q u o d e x c u r r i t , n o n n u l l a s R o f a s e v i c i n i t a t e u rb is W itb y & lin u s B u rtv ik e n in G o t h l a n d i a n o -
b i s c u m b e n e v o l e c o m m u n i c a v i t f u p r e m u s C o m m i s f a r i u s G u s t . J o h . B i l l b e r g . Sed i n t e r eas f o l a m t e rt i a m e fu- p r a d e f c r i p t i s , u t r o b i q u e l e d h m , c a r t o r e c o g n o f c i m u s . D e r e l i q u i s , q uæ praeter u n a m ex v i l l o d s , lingulae fu n t c a n i n a e, n o b i s a d h u c e d d u b i u m — I n a g r is U p fa lie n fi b u s e d e finitis n a f c u n t u r o m n e s q u i n q u e primae î fed in l u c o N o r r - b y c n d n o n n i d p r i m a m & q u i n t a m h a d c n u s v id im u s. P a g . 2 6. I n t e r q u i n q u e illas R o f a r u i n f p e c i e s , quae n o b is c m o n t e Kinnekulle a b a m i c o n o d o J a c . H e n r . a p F o r s e l - l e s apportatae h e i c d i c u n t u r , ex f u p r a r e c e n d t i s p r i m a m , t e r t i a m & q u a r t a m i n v e n i m u s , q u a r u m hæc , cujus ta m e n p e t a l a , q u alia d u t , d ic e r e n e q u i m u s , in p r a t o Stordngen d i c d o , ifla a d c a t a r a d b n L ilia B r a tte fo r s , & illa u t r o b i -
