Dissertatio de templo Visingiano, quam ... publ[i]co examini modeste offerunt Sven Johan Almquist ... et Harald Almquist, Visingiani. In audit. Gust. maj. d. III. Dec. MDCCXCI. H. A. M. S.

1 4

D.

D.

D I S S E R T A T I O

TEMPLO

V I S I N G

CONS. A M P L. FAC. PH I L. UPS. PTBL CO EXAMINI MODESTE O FFE R U N T

S V E N J O H A N A L M Q U I S T

,

H A R A L D A L M Q U I S T ,

IN A U D IT . GUST. MAJ. D. III DEC. MDCCXCI. *

N \ H . A . M. S.

"""" "" " 1 ' .wra.

U P S A L I Æ ,

IN'

S A C R A M R E G I A M

M A G N JE

F I D E

D I O E C E S E O S V E X I O N E N S I S

a j R H å G O J P Ö ,

S:Æ R:Æ M:TIS

SACRIS SUPREM O,

REGI I O R D I N I S D E S T E L L A P O L A R I

M E M B R O , ,

r e v e r e n d i s s i m o

MÆCENATI SUMMO,

DE

T E M P L O V I S I N G I A N O .

• ^ a a m B B a B B M î a B w y

§

i-O

ter ac totius umverfi A u &o r . m & Moderatorem ag no -

fcunt ; ita quoque ad ipfum pie colendum fe obftrictos

esfe fentiunt. In folitudine v e r o , etii cultus hic Divinus haud fine fru&u inliituitur, tamen, ubi plurdfc ad De um celebrandum c o n v e n i u n t , attentionem e xcit ari , venera­ tionem a u g e r i , d e v o t io ne m multiplicari, dornelfica cujus-

vis docet experientia. Cultus igitur publicus, tantum

abeft, ut fupervacaneus fit c e n f e nd u s , ut magnam fane

ad ferat utilitatem. Sacris vero publicis peragendis certa

loca deligere ac dedicare fas elh Qua de re o m n e s ,

quibus De us Ejusque cultus curæ fuit cordique, folliciros

f uisf e, pasfim relatum legimus. P n f c i s Patriarcharum

temporibus nullas quidem ædes peculiares, cultui D ei

publico feorfum confecratas deprehendi mus: in Celfis v e ­

r o , montibus et collibus, in lucis et nemori bus, fub ar' boribus patulis ac frondofis et ad altaria, hinc illinc ex- ftru&a, cum familiis fuis ac tribubus ad Sacra facienda convenerunt a). D e i n d e confuetudo invaluit templa e x

-A 2

ftruendi; eaque non folum apud populum vero Dei cul­ tui addi£tum, fed eriam apud gentes profanas. His tem­ pla maxime fuerunt ufttata er pervulgata, ita ut Piu- tarchus teftetur : Si terras obeas, invenire pos/is urbes, mu-

r i s , litte r is , regibus, domibus, opibus , numismate carentes, gymnafiorum et theatrorum nefcias ; urbem templis D iis que carentem — nemo umquam vidit b'). Apud Ifraëlitas vero

Tabernaculum Mofaicum pariter ac templa Hierofolymi- tana jusfu et auctoritate Summi Numinis exftrudta arque v ero D e o dicata et confecrata fuisfe, facris litteris edo- £ i novimus.

Poft adventum Salvatoris nullas quidem magnas Ba- filicas aut fplendida delubra primis Chriftianis, quibus cum paupertate et calamitate, holt ibus et Tyrannis va­ ferrimi s, atrocisfimis confii£tandum erat, tribuere aude­ mus. Si _{v e ro per templa inrelligimus ?rçcasv%oiç feu} qualescunque cedes, cultui l ) e i , p r e c i b u s , h y m n i s et _{facramentorum diftr ibutioni confecratas, humiles} quamvis et exil es , in quibus, quantum et quamdiu per furorem gentilium licerer, convenerint, tantum abeft, ut easdem etiam primis poft Chriftum natum feculis exfti- tisfe d u b i t e mus, ut potius pro iisdem varia nobis fuppe- tant tam ex Sacra Scriptura, quam ex primorum fæculo- rum feriptoribus , documenta certe non contemnenda. T a n d em v ero ufus aedium facrarum liberior invaluit fub Imperatore Romano Conftantino Magno , cujus erga Chriftianos benevolentia eo major fuit, quo certius eft , quod ipfe primus Imperator Chiiftianus merito falute- tur et multa magnaque templa et cedincia, eaque pulcher­ rima exftruenda curaverit.

§. i i .

§. i i.

Intra limites vero patriæ carisfimæ fi manemus, lo­ ca ‘facra ab anriquisfimis inde temporibus dele£ta, fre­ quentata et celebrata esfe dubitare nos non finunt ve- tufta Hiftoriarum monumenta c). Sed qualia facra, talia fiacella, nempe fiuperftitiofo i dolorum cultu profanata ct contaminata. Quantum n o v i m u s , talia O d in o o ri gi­ n em de b en t , qui prifcum Sigtunæ fanum ædificasfie per­ hibetur. Sed inter hujusmodi fana tantum e m i ne t,

quantum lenta folent inter viburna cupresfi,

delubrum illud celebratisfimum, quod ab Y n go n e Freyer Upfal iæ aedificatum per plura fæcuîa floruit, donec, luce Reli­ gi onis Chriftianæ terras boreales feculo IX:no et X:o fenfim ma gi s magisque illuflrante, feculo Xl:o ab alio Ingone Stenchilli i ncenium ad cineres redigeretur d ). Prima v e ­ ro cedes Chrifto dicata et confecrata, fumtibus Confiliarii et Satrapis Regi i Herigarii exftru&a fertur anno circiter 831 in urbe (vel, ut alii p u t a nt , fuburbio Sigtunæ) quondam per­ celebri Birca (Björkö). De i nd e Epifcopus Gautbertus anno circiter 836 huc appulfus veniam Re gi s impetravit, ædem fia- cris Chrifto faciendis accommodaram exftruendi e). Et quamvis Religio Chriftiana adhuc multis vicisfitudinibus o b ­ noxia fueri t, omnibus tamen Sveciæ incolis ufus T e m p l o ­ rum permittebatur A:o 862 / ) . Seculis, fubfequentibus X I , XII et XIII pl ur ima, quæ in Svecia inveniuntur, T e m p l a lapidea fundata fiunt atque c o n f é r a . Sic e. g.

A 3 o m ni um

c) C f r . L a g erb rin g H ift. Svec. T . 1. C a p . 1 5 . §. I I .

d ) S c b tjftr i Upfalia »ntiqua c. IV . L a g e r b rin g L. C , & T o m . IT.

c. I . §. 17.

e) B a lte rs K y rk o -C e rem o n 'ier c. V I I I , §. I , cfr. auflores ibi cita­

to». L a g erb rin g T . I. c. 16 . §. 8.

o m n i u m , ni fallor, in patria vaftisfima et fpatiofisfima fl* mulque memoratu dignisfima T e m p l a Cathedralia , Lun- denl'e circiter anno 1012 g ) j Upfalienfe medio fere fæ- culo X l l l . o «6), alia ut t aceam, fundata et conftru&a re- perimus. Nu me rus T e m p l o r u m dei nde magis magisque augebatur, done c régnante Religionis Ev angel ico - Lurhe- ranae pariter ac libertatis rei li tui ore , vindice et asferto- re p i i s l i m o , fan£tis(imo G U S T A V O f , fupervacaneis fa­ nis dirutis vel profcriptis, reliqua a fuperltinonibus Pa* piftarum repurgat* ufui ecclefiæ noftræ E v a n g e l i c # c on- fecrarentur i ) .

§. III.

Sed ad propofitnm noftrum ut propius accedamus, de T e m p l i s Vifingianis aliquid disferendum. Ut e x tu­ mulis illis, quorum magna mulnrudo in hac Infula c e r­ ni tu r, et in quibus tantum non omnibus urnæ cineris plenæ asfervantur, cerro colligi poteft , Vifingiam noliram diu et ab antiquisfimis inde temporibus habitatam fuisfe; ita quoque vix dubitandum , quin a pri(cis patribus Ia­ era et fana fuerint frequenrara. Saltem veltigia adhuc fuperfunt duorum aedificiorum facrorum vetuilate con* f umt or um , quorum alterum in feptentrion ili infulae par­ te prope v i ll am, quae hodieque retinet nomen H ospitalen, fitum , n of oc omi o cuidam vicinum aut c on t ig uu m, et i n ­ d e appellatum Spetalsk y rk a n , alterum facellum quoddam fuisfe videtur, ibi pofitum, ubi hortulus, ad praedium Re ­ gale Vi fingsborg pe rt ine ns , Capel/s ■ Trägården di &us,

etiamnum exflat. Utriusque memoria confervata eft ab

lllu-g ) T u n e ld G e o lllu-g ro p . Svec. £ 1. V I . T o m . I I . P a is. V I . p. 3 3«

b ) T u n e ld I. c. T. I. Pa is. I. p. I O ? . i ) B a lte r foc» citato .

llluflrisfimo Comi te P E T R O DR A H E juniore, Re gni S ve c iæ Senatore arque D r o t z e t o , qui di£tis locis duos la­ pi de s e re xi t, quorum in uno haud iine difficultate hæc leguntur verba: Hår bar f lå tt Spetalskyrkan. P E T R U S

B R A H E , C. i. IV. anno M D C L X X X . Alter hanc præ fe fert i nfcriptionem : P E I R U S B R A H E , Comes in H'i-

J m g sb o rg , L. ß in Cajana, er e x it hunc lapidem 1 6 7 9 , in memoriam Cap, 11$ antiquisjimœ. Q uo vero t empore hcec

ædificia exftru£la fint et deflructa, deficientibus m o n u ­ menti s plane ignoramus. N e e nobis confiat, quando aut a quo exftrudlum fit priftinum t e m p l u m , Kumla Kyrka di£tum, in quo facra initio fuperioris fæculi peracta esfe n o v i m u s , quodque in Scholam A:o 1636 mutatum ac M u d s confecratum adhuc florer k). Ex ltru£tura tamen facile perfpicitur, hoc antiquis temporibus o r igi ne m d e ­ bere. Un de conjici forte po t eft , aedificatum esfe hoc T e m p l u m fecuîo XII vel X I I I , quando plures Sveciæ R e g e s in hac infula fedem luam habuere.

§. I V ;

T e m p l u m aurem, quod hodie floret, ab Illuftrisfimo D o ­ m i no M A G N O B R A H E , Re g n i Sveciæ Drotzeto, fundatum eft et aCelfisfimo Comi te P E T R O B R A H E juniori c o nf e ­ ctum A n n o 1636. Qua de re in lacunari hæc leguntur verba:

Den Hôgborne Grefve M A G N U S B R A H E , Sueriges Hikes D r o tz e t, bafver a f et gudeligt upfåt denna K yrka funder atocb be­ g yn t : men den Hôgborne Grefve P E D E R B R A H E Sueriges R i­ kes R å d , bafver benne fu llb y g g ja och förfärdiga l å t i t , p a det å r e t, forn Scbolan bår p å O en med Hans Grefliga Nåides^ om- koflnad, anrättad ocb i verket ft åld är , bvilket fkedde å r ef­

ter

k ) I)e in flitu tio n e h u jtis Sc holæ D i s f e r t a t io G r a d u a l i s m o d éra n te -

Prof. A . P . Stobao a me edira eft L u n d x a n n o 1 7 8 9 , f u b t i t u l o : V

ter Cbrifti lo rd 1636. Forma ejus externa ralem fpe&a- roribus fe offert. _{Longit udo e(i ulnarum 57 , latitudo 30.}

Ædilicium cælis conitar lapidibus. Muri funt dealbati.

Supra oitium inlignia Familiae B R A H E Æ pariter ac

S T E N B O C K I A N Æ faxo inlcuipra confpiciuntur. ' Ab utraque januae parte magna qutedam columna marmorea

m ur o e(l inferta. Turri s hor ol ogi o ornata et una cuin

i n te g ro T e m p l i et Sacrarii re£to a C H R I S T I N A B R A ­ H E , Conforte tori D o m ini A C H A T l I

1 0 1 7

Fru F. C H R I S T I N A B K A H E , (jr>fvwna till Fifings* borg och Cur le borg, tn. m. !dt tàck a tbenna Ky> ka med Kop­ p a r 1680. _{Quamvi s igitur nulla vefligia fuperfmr, quae}

aliud quoddam ante hoc teflum, ligneum vel plumbeum, exftitisfe (ignificent; tamen, cum cx allatis conflet, quod aedificium c onf ef t um fit anno 1636, templum per 40 et quod e x c u r r i t , annos tedlo deflitutum fuisfc, cum libe-

ralitate audtoris conciliari non porefl. Globus inauratus

ingentis magnitudinis apici turris efl impolitus. A quat­ tuor turris lateribus quattuor Angelorum fimulacra cer­ n untur, fub quibus fmgulis hæc exilant verba, litteris

aureis exarata: _{Ab Oriente nimirum: J E H O V A .} Ab

O c c i d e n t e : J. H. S. A Sepremrrionibus: T E M P L U M

DEI. _{Ad meridiem verfus : C H R I S T I N A B R A H E ,}

C O M I T I S S A , B E N E F - A C T R I X H U JU S TE M P L I. §- V.

Internam hujus ædis faciem li infpexeris, hæe ad­ modum venufla efl et variis monumentis exornata. Ad anteriorem feu interiorem delubri partem (chorum vul­ g o v oc ant ) valvis etiam ab ipfa cavea diflin&am fi illi­ co

e o p r o c es fe r is , ecce tibi rabulam altaris, in cujus verrice

inferiprum vi des: Gloria in Cadlis Deo. Arque hæc tabu­

la rantum abeft , ur inregra (it ex marmore confér a , quem­ a dmodum in deferiptione Smolandiæ /) perperam indica­ ri v i de tu r , ut a bracteis inclufis, jam memorandis, (i di- f cesferis, tora (it l ig n e a , perita (taruarii manu variis fi-

mulacris efficta. Conti net autem ni a diftin£ta tabulata,

quorum unumquodque tribus angelis fculptis ornatum di- verfas imagines et figuras piftas pariter atque cælatas ex­

hibet. Praecipue vero memoratu di gnum eft infimum et

m ax imum tabularum, co'umni s utrinque auratis infigne. T ri a enim proponi t contemplanda: 1:0 Refurre£tionem Chrifti in marmore Dædali arte affabre et ingeniofe in- fculptam ; 2:0 Braffeam quandam auratam, quæ Chriftum cum difcipulis luis comantem opere caelato ante oculos p o n i t ; 5:0 tabellam, eandem S. Ccenam , prout a Chrifto inllituta et Apoftolis miniftrata fuit, depingentem. Utrim­ que praeter angelos aureos atque tabulas, encarpis feu florum frondiumque implexibus ornatas, fculpras et in­ auratas, duæ pendent rabellæ minusculae ex lapide alaba- ftrire fabrefaftæ, quarum uni infculptum eft limulacrum nuptiarum Can anæar um, altera Chriftum pedes difeipu- l orum lavantem repræfenrar. Subter his ab una parte ef ­ figies Comi ti s P E T R I B R A H E junioris, ab altera Ejus

inli gne in duabus tabellis adumbratur. In ara, quæ lapis

eft ingentis m o l i s , mappa et pulvino opertus, cernitur i m a go quædam eburnea, Chriftum in crucem fublarum oftentans. A dextra altaris ftatua lignea Chrifto Salvato­ ri pofita hanc habet i nferiptionem : Dominus IV. Jcfus

C i r i (lu s, y erus Deus et P erfetlu s, Juftus homo, Q. Natus in Bethlehem et crucifixus Hierofolymis in falutem totius ge­ neris humani. Juxta ftatuam tabula pi&a effigiem

ris p e c o r e tenus adumbrat, cujus ab una parte hrec v e r ­ ba leguntur Germani ca: 2llö ipa|?t ich le b e , fplddpt (Bott

ber w ill icj); -nic^t bec (lo b bc» S ü n b e r ö : Ab

altera parte hoc e pi phone ma lingua Latina exaratum:

Sic Deus benevolam Jtiam (Je tioftra ja lute voluntatem confir­ m at. Ezech. 33. A finiftra parte Altaris Pauli , quemad­ m odum inter feneflras ab utrisque ternpii lateribus, non autem a boreali tantum , ut delcriptio Smolandiae hallu- cinatur m )) reliquorum Apoftolorum Üatuæ ligneae con- fpiciuntur»

5. v r .

Aleari figura confueta utrinque fubftru&æ fiint fellee

Fafloris et Lectorum. Extra abacum v ero feu men-

f a m , ad quam Sacra Cccna diftribuirur', occurrunt

ab utraque parte fedilia quaedam, lingulari Itatuarii

opera et artificio elaborata , (ed antiquae hodieque inufita- tæ archite£luræ , quæ Familiæ B R A H L Æ olim referva- ra fui s Ce v ul g o perhibentur. H o d i e non oc cupant ur , nili aliquando a Diaconis et Ludimagiftris-, vel aliis ærate p r o ­ vecti s, peccata confitentibus atque ad Cœ na m Do mi ni fe

accingentibus. Juxta hæc in quattuor profeenii angulis

pofitae funt ftatuæ ligneae quattuor Evangeliftarum , quæ unicæ fere funt ex vetudo fano Kumla reliquiae, in n o ­ v um h oc t empl um translatae, crasfiori Minerva infabre

fabricata:. Sed eximi um et preriofum de lacunari te£li

demisfum elf m o n u me n t u m , utpote l y c h n uc h us , conflans e x quattuor laminis (£juupldtai) 7 2 , toti demque candela­ bris (Sjuöptpor ) 4^ fernunciarum ( £ob), atque infuper co* rona argentea inaurata 62 fernunciarum circumdatus, an^ nexum atque fulHxum habens globum argenteum f e m u m

d a r u m 2SS- Summa argenti efficit p o nd o 468 fenuincia- rum. H i c l ychnuc hus , quantus quantus, cum ornamentis o m ni bu s ac lingulis munificentiae Illuftr. Senatoris et C o ­ mitis P E T R I B R A H E junioris acceptus referendus. Ac» cedit rarisfimum et notatu dignislimutn c o r n u , ut fertur, m o n o c e r o t i s , g l obo argenteo infixum , atque inde in trium cubitorum cum dimidio longitudinem fe exporrigens. D e quo c o r n u , quod 6oo thaleris argenteis conllitisfe accepi­ m u s , hae ipfius largitoris littera' in tabulario templi as- fervantur :

SDIjcn fjerMj« Februarij A n n o 1669 gaff iag fcet Jatig«

0

if)ornet till

0

lotj ^ ’iàrfian på W if in g s b o r g h odj £)ô at

rcava © uî)6 $ u u $ ^cpbninci od) at infattad meM) anfeenlig

todvef til cn Siufe St’ona i C h o r e n .

£ h bet ta få fant å r , b etp gar tticM) Qücjcn &anö

£

3

vaf)*.

Inter quadruped-ia v er o quum Hiflorici naturales n o ­ litis temporibus nullum cognofcant animal , unico cornu in media fronte inftruûum et nomine Mo no c ero t is inli- g n i t u m , ad fidem propius accedere v i de tu r , quod fit dens pifeis cujusdam ex ordine c e t a c e o , cui nomen M o­

noceros Monoäon, Germanice JSEmJ?Otn n) quae in pifcatti

juxta littora Gj onl andi æ capitur, et cujus dens tres vel quat tuor , et quod excurri t, ulnas conftituere narratur. Quidquid f i t , haud disfimulandum v i d e t u r , aliquam hujus vel cornu vel dentis partem ferro depexam cerni; qui p­ pe cujus ramenta, pro vana vulgi f uperfiitione, morbis curandis atque inprimis parturientibus juvandis Junonis Lucinae infiar infervire cenfentur. Quod , ne amplius fiat, a Patre meo ( h, t. praepofifo ecclefiæ) cautum eft et p r o ­ hibitum.

B 2

§. VII.

§. VII.

Chorus vel adytum cancellis ligneis artificiofe cæla- tis circumfcribirur, intra quos a parte (eptemtrionali, una cum Genealogia B R A H Æ A in pariere confpicua, fiibfel- lia inveniuntur ftudiofæ juventuti accommodata , et a m e ­ ridiali, præter ge nealogiam S T E N B O C K I A N A M arque cellam vinariam, fepulcrum B R A H Æ U M eft exfhudhim. Quo in conditorio quinque deprehenduntur loculi , ex

1

confervanrur. _{In pr imo nimirum loculo hæc verba e x ­}

ilant: C H R I S T I N A C A T H A R I N A S T E N B O C K , Co­

m it is fa in IViflngsborg, Comitis PE TRI [ B R A H E , Reg ni Sveci£ D r o tz e ti, Conjux DileSlisflma , vat a Dvottningebohn Anno 1603. _{Secundus et maximus hanc in fronte habet}

inferiptionem : Celflsflma Princeps ac Domina D:n ELSA B E A T A , Comitisfa Palatina ad Rhenum in B avaria, Julies,

Clivi £ ac montium Ducisfa , Comitisfa in Veldenz , Span beim, March et R avensburg, D:na in Ravenflein, nata B RAH E, Comitisfa in IV ifingsborg, virtutum omnium, quas capere mortalis conditio p o tefl, perfeSlisflmum E x em plar, ultimo vien(is Augußi die nata Anno a recuperata filu te M D C X X lX . Tenerioribus inter P atrios lares pera&is annis, adultiorcs po« tentisfimx Reginus Svecoram C H R I S T

1

usque dum M D C X L I X anno Celfisfimo Principi ac Domino D:no A D O L P H O J O H A N N I , Dei gratia comiti P a la ti­ no ad Rhenum in B avaria , Ju liet, ( livi ce ac montium Duci, Comiti in V eldenz, Spanheim, Match et Ravensburg, D\no in Ravenflein, Sacres Regies Majeflatis Sveciœ fut» mo Au!es prcsfe&o Regnique Marefchallo et Generali Gubernatori IVe- ftrogotbiœ , D alies, V'crmclaudice et blallandiœ conjugalis tha­ lami daretur Jocia; aliquot deinde interiapfis annis haud abs­

que ft i ni mo omnium gaudio filiolum edidit unicum , quem prœ m atura mors eodem rapuit anno. Quartus ja m erat tan­ t i Conjugii annus , cum , j u b i t o adverja valetudine p re sfa , bea ta memori te Celfisfimn Princeps , ultimum natura folvere conila Tributum j a t i s concesfit IVadRems F:o A p r i l i s dte , ibique X X P J / B o Aug. Jepu/ta X1D C .L U 1 Anni. In o p é r a i - lo loculi ah urraque parre Gen ea l og ia Ejus Parerna pari­ ter ac Materna deprehenditur. Legi tur nimirum a dextra :

P ater.

Dominus P E T R U S B R A H E , Comes in Wifingsbor g , L. Baro in C ajana, Dominus in Rydbobolm, Lindholmen, Brabelinna et B o g tju n d , Regni Svecice Senator. Av cbidapifcr et magni Ducatus P inland i £ Gubernator Generalis,

A vu s Paternus.

Danis A B R A H A M U S B R A H E , Comes in IP'ifings- borg y L. B. in Rydbobolm et Lindholm , Regni Svecice Senator.

L}roavus Paternus ex Avo Paterno.

Dentis P E T R U S B R A H E Senior y Comes in IP'ifïngs - borg y Regni Svecice Senator et A t cbidapifer.

A bavus Paternus ex A v o Paterno.

D:nus J O A C H I M U S B R A H E de Rydbobolm, Regni Svecia Senator.

Abavus Maternus ex Avo Paterno.

Demis G U S T A V U S O L A I S T E N B O C K , L. B. in Cronobàck et Ore f i e n , Regni Svecice Marfcbus.

Proavus Paternus ex A v ia Paterna.

Denus N I C O L A U S G Y L D E N S T J E R N A , L. B. in Lundbolmen, Dominus in P o g e lv ik } Regni Svecice Senator y A r cbidapif er et Cancellarius.

Abct-Abavus Paternus ex A v ia Paterna,

fla m s G E O R G I U S G Y L D E N S T J E R N A in

Fogel-v i l i, Ream _{' &} Svecice Senator.

A bavus Maternus cx A via Paterna.

D:nus A X E L

1

3

cice Senator.

A finiftra operculi parte hacc exflant verba:

M t t e r .

D:na C H R I S T I N A C A T H A R I N A S T E N B O C K , Comitis fa in '.W tfingsborg, B arnmsfa in C ajana, ZG/tf /V/ Rydboholm, Lindholmen , Brabeltnna et B oge fund.

A vus Maternus.

Demis G U S T A V U S S T E N B O C K , L. B. in Crono-

iwVÆ Üieften, Regni Svecice Senator.

Proavus Paternus ex A v ia M aterna.

Denus E R I C U S S T E N B O C K , L. B . in Cronobdck et ü re ß e n , Regni Svecice Senator et Militiae Prafe&us Generalis..

Abavus Paternus ex A vo Materno.

Denus G U S T A V U S O L A l S T E N B O C K , L. B. in Cronobdck et Ureflen, Regni Svecice Marfcbus.

Abavus M aternus ex A vo Materno.

D:nus S V A N T O S T U U R E Senior, Comes in JVefler• vili et Stekeholm.

Proavus Paternus ex A v ia M aterna.

D n u s E R I C U S B R A H E , Comes in W ifingsborg, Re- pni Svecice Senator.

L)

A bavus Paternus ex A v ia M aterna. _

D:nus P E T R U S B R A H E , Copies in JP ifm gsborg, Re*

a-Abo v us M aternus e x Avin Materna.

Ce/fi sfim us Princeps ac Domitius 'D\n O T T O , D ux Brunsvicenfis ct Lunc burgen fis,

Juxra hunc rres loculi minor es deprehenduntur, quo­

rum in prima l egitur: M A G D A L E N A H E D D E V

1

b o r o t g i o f c n X.i /Vifingsborg OV. fôbb pd Lindbolm b. 6

M a ji at' 1 6 3 t , af fomnabe pd Myrô b. 16 J u lii dr 1634.

In i h d a : pett' A B R A H A M J O A C H I M B R A H E , (Bref* WC t i l ■ V ifingsborg c7c. fobb b. 19 J u lii pd fVifinçsborg 1634, af fomnabc ben 213 Decembris pd Dim bo f a m w a dr. l n i 1

1

1

bl eft rcn bob uppd Dimbo ben 14 J u lii A:o 1637. Pari

m o d o cernitur ab uno fepulcri latere loculus l igne us , in quo jacet funus generolislimæ Do mi næ M A R G A R E T Æ B R A H E , quae conjugem habuit D om i n um J O H A N N E M S P A R R E , Præfe&um Caftelli Calmarienfis, cujus capuc jusfu Ducis Regni que adminiftratoris, deinde vero Regis C A R O L I IX Calmariæ detruncatum A:o 1599 0), in ar­ cula quadam lignea confervatur.

Supra hoc fepulcrum e folido marmore pofitæ funt ftatucc liluftrisfimi Comitis P E T R I B R A H E lorica induti

et gladio armati pariter atque Conjugi s et Comitisfæ

C H R

1

1

bus lingulis hæc exilant verba e faxo fculpta. Sub illa

nimirum :

V i v it poß funera V irtus.

lllußrisfimus Dominus D:nus P E T R U S B R A H E , Co­ mes in IVifingsborg, L. B . in C n jan a, D.nus in Rydboboim, L

Lindholm , Brahelinna et Bogefund, Regni Sveeix D ro tzctu s, Supremi J u d ic ii Rdgü Stockbolmice D r a f ts , Legifcr M'eft- manmæ, Montanorum et Dableknrliae, /;<?r magni Duca­ tus t in Iiindi ce , A o lan dice et Bothnia Orientalis Generalis Gubernatur. Natus Rydboholm A:o 1602 die 18 Febr.

Sub hac :

V irtu s ut palma florebit.

lllußrisßm a Domina D\na C H R I S T I N A C A T I I ARI*

N A S T E N B O C K , Comitisja BGflngburgen fis et pia M a­

ter , Bavonisfa in Cajana , Domina in Rydboholm, Lindholm, B ra b elm n a , Bo^ejund et S to rg a rd , N ata L. B. de Qrcflen et Cronoback, Domina de Torpa et L ena, genita D ro ttm n g - bolmia /l;o 1608) in Coftro Aboenß mortua A:o i 6 $ o d. 14 J u n ii. Pone ftatuam Coinitisfue parieri affixa eft i ma go quædam l i g n e a , juxta quam haec leguntur verba: Jllu-

flr is et Gtneroßsftma Domina D.na M A R G A R E T A B R A ­

H E , nata Comitis fa in W ißn psborg, Conjunx Domini JO­ H A N N I S S P A R R E in B ergquara, hic fepulta /In. Doni. 1638- Pari m o d o hic deprehenduntur quinque i ma gi­ nes e g y p f o confe£læ et inauratae, quinque illos C o m i ­ t e s , qui Tub nomine B R A H E Comitatui W if mgburgenli praefuere, pe&ore tenus adumbrantesj id quod teftantur inferiptiones, quas ftngulæ prae fe ferunt. Legitur fcili- cet in prima eifigie: P E T R U S B R A H E Senior, Com in

PVtfingsb. R. S. D r o t z , natus 1 5 2 0 , ob. 1591. In IEda: ER I C US B R A H E , Com. in PVißngsb. R. S Sen. natus 1 5 5 2 , mort. 1614. In IITtia: M A G N U S B R A H E , Coni,

in JVifingsb. R. S. D r o tz e tu s , natus 1564, mortuus 1633.

In IV:ta: A B R A H A M U S B R A H E , Com. in fVifingsb.

R: S. Sen. natus 1 5 7 0 , mortuus 1630. In V:ta: P E T R U S

B R A H E J u n io r , Com. in fViftngsb. L, B , in C ajana, R. S.

§. V III.

Extra adytum a dextra parte cernitur fuggeftum m i­ ra artificum cælatuta ex diverfis arboris fpeciebus elabo­

ratum. _{Ly chn uc hus quidam penfilis ex orichalco confe­}

ctus et 18 candelabris inftrudlus pariter ac duo angelo­ rum fimulacra pulcherrima de medio tedti extenfis alis

aureis pendentia et candelabra manibus pedibusque

t en en ti a haud _{parum ornamenti ac decoris huic t em ­}

p l o conciliant. _{In lacunari, præter multa S:æ S:ae di-}

Cta, quæ ubique occurrunt, cernitur infigne B R A H Æ U M , una cum infcriprione, quæ de inftitutione hujus ædis al­ lata eft §. I V ; et e regione hujus confpicitur infigne

S T E N B O C K I A N U M cum his verbis: C H R I S T I N A

C A T H A R I N A S T E N B O C K , Grefvinna t i l m jin g sb o rg .

Friherrinna t i l Lindholm , Bogejund och Brabelinna ; boren F riberredotter a f Cronobåck och Öred en , /Irj-F ru t il Torpa. och Lena föddes på Drottningholm å r 1608 ocb gudeligen affomnade i Abo d. 14 J u n ii 1650.

Fctnina prceluftris, m itis , p i a , c aft a, venufta, Fennis c b ar a et V i fin g i s , c la ra , optima , jufta.

In parietibus ab utraque templi parte variæ pendent t a b u l æ , cum natalitia Chrifli, tum cruciatus et afflidliones Ejus adumbrantes.

C e t e r u m , præter organa Mufica, qu æ , etfi vetufta- te jamjam ira deperdita fint, ut haud fine difficultate adhiberi qu e an t , in foris (Srtcftare) eleganter pidtis con- fervant ur, o t i o in hac ædc reperiunrur columnæ lapi­ deae, quarum fingulæ pluribus ornatae funt tabulis, figuris ac pidturis. Sic fimulacrum ut fertur, Sandtæ Catharinæ in una columna fculptum occurrit, juxta aliam cernitur in tabula quadam illius effigies, pedtore tenus de pi & a, ubi repræfentatur ab uno latere ut viva, manu tenens turi­ b u l u m , ab alrero ut mo rtua, pugione vel telo transfixa,

In-Inprîmis ve ro noraru dignisfimæ funr 34 ubu læ ar ge nto obdu£tæ et varia figurarum impresfione fpe£tabiles, i a quibus M o f i s , A r o n i s , Eliæ et Elifæ, pariter atque o m n i u m , fi ab H a g g æ o et Malachia difcesferis, P r c p h e - rarum, Evan gel i ll ai um et Apofi olorum expresfæ func imagines inauratæ.

§. IX.

In facrario primum fe confpiciendam prœbet San£ta Brigitta, cujus i mago e l igno fculpra in fella quadam fe- dens repraefenratur cura hac inferiptione: S. B R I G I T T A ,

Filia Dom ini B I R G E R I P E T R I , Legiferi Uplandiœ et Fa- m ilia Comitum B R A H E . Juxta hanc feliam tabula quae­ dam d e p re h en di tu r, in qua S. B R I G I T T A depicta f e d e t , a dextra feptem Monachis et a finiftra f e x Monachabus circumdata , quibus urrisque manibus diverlis diverfum porrigit l i bi u m, his verbis infra exaratis: Ordo Beatis fim a M atris B R

1

1

Svecia. Pari m o d o in pariete alio alia pendet tabula in- fignis magni tudi ni s, in qua picta eft imago N I C O L A I M A G N U S S O N de T e r n a , cujus frater natu major P E ­ D E R M A G N U S S O N , nomine materno r e c e p t o , primus B R A H E appellabatur; id quod ex notula qua da m, in hac Tabula . confpicua, pater, dum legitur: Denne vnr Garnie Herr P E D E R B R A H E S Broder p a T ern a, a t t e Smedby och Finneftad. Sådan år likftenen på Hans G ra f i Ackers Kyrka oeb Ackers Skepslag. Adumbratur v er o hic N I C O L A U S g a l ea , plumis ornata, indutus er gladio ci»n* dtus. Infigne ejus fub pedibus d e pi £ t u m , duas alas aqui­ linas perverfas proponit. In circuitu tabulae haec leguntur verba, litteris veruftis exarata: Anm Domini M D L X X F III

d. F i l l Novembris fepultus eft hic Nobilis F ir N I C O L A U S

M A G N U S S O N , cujus anima requiefeit in pace. MiJerere mei Dominus. Pari pa£to in tabula minori depi&um cer­ nitur

nitur infigne B R A H Æ U M cum infcriptione vetufta fiilo forte monachorum confignata et inrelle&u difficillima :

Sub bac petra conditur corpus Nobilis f ö r i JOHi IS p ) qui obiit Anno D:ni c i o c c o o x : cujus anima requiefcat in pace.

Ar ge nt um aedis, qua maximam partem a fæpe n o m i ­ nato Generofisfimo Co mi te P E T R O B R A H E juniori d o ­ n at um, praeter p o c u l u m , c a nt ha r um, thecas et patellas corfiuetas duobus confiat magnis candelabris femunciarum 3 5 2 , pariter ac duabus coronis auratis g emmi sque ful­ gentibus illuftratis, una cum magna multitudine m o n i l i u m , catenarum et balteorum, quæ ad duas fponfas mirifice

ornandas fat er abunde fufficiunt. Poculum quoddam e x

arbore, quæ vocatur cocos nuciferay c o nf ei l um pufilla

quadam campanula defuper ornatum æque ac turibulum æneum inde a temporibus Catholicis confervara heic i n ­

veniuntur. Stabulum Bethlehemiticum^ ubi Chriftus na­

tus, pariter ac f epulcrum, ubi denatus ponebatur, in li­

g n o fculpta confpiciuntur. Simulacrum ædis, quæ n o m i ­

ne S:ti P E T R I infignirur, et R o m æ deprehendi tur, in

sere incifum oftenditur. Ur na quædam ærea in tu­

mulo inventa una cum g l o b u l o , qui in vacca de pr e he n- lus fertur et pilis confiat , heic asfervatur.

D e ce te ro , veftitum et ornatum facerdotalem ut fi- lentio praetermittam, ab uno facrarii latere cippus proav» mei erettus cernitur, cui hæc verba funt infculpta:

Jehova :

H erren dr m itt lju s , J (kolen lefva \

H a r under àro gdngne t i l hvilo fordom Kyrkoherden p â Vijingso S. S. TbeoL Hebr. et Grac, Ling, in Gymnaf,

Cara-C 2 lino

p) Hat l i t t e r « , q u a i p f u m n o m e n in d ic a re v i d e n t u r , n o b i s f u e r u n t i n ex tricab iles.

Uno JVifiiigb, then fö rß e Lector Mng. H A R A L D A L M -

Q U I S T , fôâd 1657, dôd A.o 1711 d. 1 Mnji. Ocb hans

huflro A N N A A N D E R S D O T T E R K Y L A N D R A , fom va r Kyrkoherdens H err A N D . K Y L A N D R l D otter i Lorn-mar y , fodd 1 6 6 3 , dbd A:o 1 Sam t Prnßinnan på IVi-fin g sö , Huß. C A T H A R I N A C A N U T i D O T T E R , fom til

å gta haft t. Kyrkoherden i Lommar y Herr A N D . K Y ­

L A N D R U M , 2. Kyrkoherden och Proßen på IVißngsb

M ag. PEL. W I R K N Æ U M , fö d d 1 6 2 9 , dåd A : o ---Och Kyrkoherden harßades, H err S V E N O X E L G R E N , född 1648 , dåd 16 9 1 d. 3 Aug. H vars fed a are Huflrti var — q) och begge der as D otter C H R I S T I N A OXEL«

G R E N , fö d d 1 6 8 4 , àhd 1687. Infra carmina quædam funebria fvericc funt confcripra.

Praeter hoc alia quoque monumenta fepulcralia in hac æde occurrunt. _{Sic e regione fuggefti parieti affixa} eft tabula, ubi legitur:

J a g lef v e r , J fkolcn ock lefva. y oh. 14: 19.

/ det (a Herrans Hus àro t il bvilo 1 grafven gångne och

F r ål Jar ens j e Ja Cbmßi uppenbarelfe förvånta Slottsfogden och Infpeclore* v id IVitingsborgs S lo tt, H E R M A N M O L L E -

R U S fö d d d. 6 Jan . 1 672, dod d. 8 Jun. 17 28 , ocb Hans

kåra Maka G U N N I L KJE L L E B Â C K , fö d d d. 25 Jan.

1 6 7 7 , dbd d. 17 Novcmb. 1741 , fam t B arnen, fom Gud dem

g if v it h a /v er, tilfammans 11, quorum nomina recenfentur.

Pari m o d o , plura minoris momenti epitaphia ficco pede ut praeteream, haud procul a magno offio duo la­ pides muro funt inferti, quorum uni haec infcriptio incifa:

Epitaphium in memor tam olim Praetoris A rcis Wifingburgen- ß s , Spectabilis V iri ER ICI S V E N O N f S , qui placide ob­ d orm ivit A io Chrifii 1662, f :to A prilis d ie , at que uxoris ejus boncßae M atron ce C H R I S T

1

in

t q ) Heic fignuin q u o d d a m !oco nom inis in cippo d e p reh e nditur.

in Domino obiit ,4 :o Cbrifli 16R7 d. 24 Aprilis. Nec non defunBæ fil i o it M A R Ï N Æ ER I CI , quorum exanimata cor­ p o ra in templo hoc IVifin^burgenfi veqniefcunî, ultimum Sal­ vatoris noßri adventum exfpeBantia. In altero verba e x ­

ilant fequenria: Har under hvilas i HERratiom Slottsfogden

p a IVifingsborg , Arebor ne ac b H à lagt a de J Ô N S S V E N S ­

S O N K j E L L E B À C K , jom roligen affomnade d . 18 Oclobr.

A\o 16 9 3 , tå ban hade i 7 ; d r le f v a t, til/ik a med fin k. Hnf t r u, Areborna och D ygderika M atrona C H R I S T I N A

E R I C S D O T T E R E H M A N , [om i Herranom affomnade d. o M aji /i\o 1729, då bon bade lefvat uti 76 dr. s4fiade

tilfam mans 6 Ba r n, en Son och % D h ttrar. Paulo inferius: Sdfan ock B rodren L A R S S V F N S S O N , fordom T rågårds- tnåflare i Lunden, bvilken afled på f itt 4 6 ålderdoms d r d .

14 y un 1668- Gud fo r lane ofs alla med bonom en frSgde. f u ll upßandelfe. Circa lapidem legitur di£tum Job. X I X : 25.

§. X.

Extra sedem deprehenditur area, fæpto portisque li­ gneis circumfcripta, ubi funera Vi fingianorum humari folenr. Juxta Scholam aut em, quæ o hm Kumla K yrka dicebatur, quum alius fit locus muro lapideo undique c in­ ctus, in quo majorum osla olim fepulra conduntur; haud raro e v e n i t , ut hac in area plura adhuc funera ad humum deducantur.

Praeterea in a g r o , qui ad vicum quendam hujus I n ­ fulae nomine Rô k in ge pertinet, cernitur planities , nullo aratro perftritta, in qua Mufcovitas quondam fepultos fuisfe narratur, unde haec planities a v u l go appellatur

Rysfa Kyrkogård. Quo in l oco cum ligna fepulcrorum profe£to reperiantur, a v ero haud aberrare videtur, quod funera Mufcovitarum , qui captivi olim in Vifingia no - lira cuftodi ebantur, hic fepulta jaceant.

In turri feorfum ædificata (Svet. ^låcfjlcipcl), quæ haud procul a T e m p l o d i d a t , tres inveniuntur campanae, quarum in majori ita fe habet inlcriptio; Cuds tiampn t i l

ara b a fv e r den H ögborne G r e fv e ocl H t r r e , H err PER B R A H E , G refve till JVißngsborg , F riherre t il Cnjana , H tr r e til R ydhoholm , B rnkelinnn acb B e g e fu n d , & R . R a d ocb D r o t z e t , fa tn t Logm an ö fte r V efltnnnlnnd, B ergs­ lagen och D a la rn a lå tit denna K'âcka g ju ta p å P /ifin g sla rg h d. 5 J u h i Åra

1 6 7 2 . I n exrre m n o r a Cnmpanar l e g i t u r : Pf. 115. I fr å n Solents upgång

alt v it i l nedergångeti vare H erra n s namn lo fva t. N å r ja g ropar ö f te r b erg,

v a tn och j o r d ; kom m er til K y rk a n ocb borer G uds ord. In m in o r i hrrc

verba e x a r a ta f u n t : P E T R U S B R a H E , Comes in LViJingsborg, R , S. D r o t-

ze tu s 1 6 Ç 9 . I ' 1 m i n i m a vero litteræ a d eo contrita: f u n t et o b fc u ra tac , ut

a n o b is inte lii gi nequeant.

§. XI.

N e q u i d omifisfe v i d e a m u r , a re b a u d erit alienum verbo dixisfe, j o ta m i n f u la m n o ftrn m u n a e u m prasdio Regali V ifin g sb o rg villas comple* Öi 73-ÿ , q u a r u m $ 8 ^ i*11 ut praedia c o r o n a , reliqua* vero 1 4 3 tu m Regi t u i n posfesfori t r i b u t u m p e n d u n t ( S v e r. @ f a t t c « ^ r o n o ). H ir villae u n i ­ cam c o n r t i t u u n t Paroeciam , c u ju s incolae circiter 7 5 0 vel 8 0 0 in * d e jam- j am q u a li t e r c u n q u e deferiptn facra fua p e r a g u n t r ) . Poftores porifer af-que C o m m i n i f tr i , qui h n j u s ecclefiae s prim is inde t e m p o r i b u s c u r a m ege­ r u n t , in d e ferip tio n e S m o la n d iæ R o g b e rg ia n a r) enumerari d e p re h e n d u n tu r. Ha*c f u n t , quae de T e m p l o n o f l r o V ifingia no colligendi et in lucem edendi n o bis fuit tem p u s et occafio. M u l t a q u id em in h a c infula reperi- u n t u r m e m o r a t u d i g n a ; q u u m a u te m limites h u j u s opellae t r an s o red e ren -n a r , et a d T e m p l u m le -n o -n r e f e r a -n t, his fubfiftere c o g i m u r , felices nos h a b e n t e s , fi qu id ufu s vel o b l e f t a m e n ti ex allatis capi queat.

r ) H a l l u c m a t n r itaque recentisfim a F ditio Geographiae lu n e ld ia n a Svee.

d u m d icitu r T o m . 1 1. Part. I V . p. 1 4 1 , V i f i n g ia m , excepto præ dio Vi- fin g b u r g e n f i , villas complecfli 7 3 , d u o h a b e te tem p la dunsque puiœcias

c o n ftitu ere .