Dissertatio gradualis de Wikia Ostro-gothica; quam ... sub præsidio ... Matthiæ Asp ... publico examini sistit Wilhelmus Andreas Wennerdahl, Ostro-gothus. In auditorio Gustaviano, ad diem Novemb. anni MDCCXXXIII.

s ~ ■

&

F. S.

DISSERTATIO GRADUALIS

DE

WIKIA

O S T R O

-GOTHICAs

Suffragante AmplifT. Senat. Philof in

illuftri Academia

s u b

PRÆSIDIO

VI RI

C E L E B E R

M

a g

. M A T T H I Æ S S ©

Eloqventiæ

Reg. & Ord.

Publico Examini fiftit

WiLHELMus A

W

,

O S T R O - G O T H U S .

In A ud itorio G uftaviano, ad diem 28 N o v em b .

jib JN l MDCC XXXIII.

1^1 vS* ^ Vö»

S:

æ

R :

æ

M :

t is

R E G I I

C O L L E G I I ,

Qyod

a C

n o m e n o b t in e t ,

PRÆSIDI,

Verïlluftri

Excell

BARONI & DOMINO,

D

no

O T T O N I

R E I N O L D O

STROMFELT,

Perilluftris atque Excellentisfime

D

BARO.

Q

Ui parva mun

Ma g n o r u m

aris tmponere au dent, •veniam temerita­ tis quarere f ile n t, •vel in ip forum clemen­ tia , _{quos fupplici •voce compellant 5 •vel m folida,}

qua Illi fapim em inent, _{artium ingenuarum cogni­}

tione , _{quas quo exa&im callent, eo majori ea}

-rum alumnos fovent gratia 5 v e l denique in fin- gulari lpforum clientela, in quam hi recepti,

confi-confidentius a d Ip for tim limina tendunt. Singula bac in T e , Perilluftris atque ExcelJentislim e

D :n e BA R O ,

r

quajo» bas paginas, fubmijjk pietatis te ß es, (plen- didisfimo T u o N o m in i con feer ari. Sufficimus

T e omnes , in illo faftigio , in quo pofitus e s ,

mire corufcantem : veneramur T e M æcenatem

nofirum, quotquot literis operam navamus. D e ­ nique ego , ex quo in aulam T uam benignisfi-

me fu i receptus , tot Tuis beneficiis quotidie cu­

mulor , ut iis pradicandis impar omnino fim. I/o to igitur fummam dicendorum comple&ar : Sit dies illa feris demum fofleris cognita , qua Patria tanto fu lc r o, Uluftrisfima Familia jola-

tio , G f Qientes tutela orbentur !

Perilluftris atque Excellentisftmi

N o m i n i s

TUI

Cultor devotisfimu« W I L H . AN D. W E N N E R D A H L .

B.

C.

§

.

i.

$ a tî$ / fluvium ex bello Poloni-

co fatis notum, in lacum SKOXCU/ pro­ pe Lincopiam* illabi, &Oftro*Go- thiam in binas dividere provincias, quarum altera 2Beftan*@tått(J occi­ d e n te m , altera 0 fttW*©tdD() orientem fpe&at, ne­ mo nefcit. Sed hæc , præter alias partes , etiam comple&itur territorium , in legibus olim pr ov in ­ cialibus di&um ©tDtntuna / nunc & Oirai;* fcbo / cum reliquo trans linum Brawikianum tra&u; W ikiam quoque fuo ambitu cingit , de qua nos in præfenti B, C. D. fumus a&uri : alias vero ejusdem nominis regiones, a Geographis commemoraras , non tangimus. Vocis originem peperit ipfe fitus: Wikia namque noftra lingua QDBtjfC^23o#foKCCt di­ citur, quod illa duobus maris Balthici finubus, Çfrt* ttUfCU & ©((itbafcn ad tria fere latera includatur.

H i n c tra&us hic, n u n c W i k i a , nunc Wikbolandiza, nunc Mellanwikia , & , ex ftilo Mo nachorum, I n t e i r - wikas dicitur : qui vero hunc incolit

ntnq i. e. Wikbolanclïœ incola audit. Quod verco diftri&ushic aliquando ©tegebotg&s Idbtt / leuPræfee- «ftura Sregeburgenfis appelletur , id pro Synonyrmo non eft habendum : latius enim hæc olim p a tu i t f, plures tra&us complexa.

Ç. II.

Amplitudinem W i k i æ optime metiri licet , Iii* ne am quali ducendo ab ultimo finus ©fdttbnfcn Tei- cefTu , prope ©Miti / equeftre illud prædium , p e r parœciæ T âbyenfis, perque ©orbi) & grfr* betQrt in paroecia ©tt)refta& / ad Johannis ’äSorg t arcem Norcopiæ vicinam , a duce quondam O f t r o - Gorhîæ ita di<ftam ; tum vero fpatium milliaris i? > additis 3000 ulnis, inde conficietur. Longitudo W i ­ kiæ ab arce Johannis , modo indicata, ad u l ti m u m

terræ continentis terminum inter praedium

ffUgCUl & in(ulas>@nttb&£ofm(U:nadi<ftas, parœciæ Jjpdrabefcamtttar/ per milliaria 4. exporrigitur. L a ­ titudo autem a prædio equeftri 0D1Ô111 ad arce m Schenenfem; per milliare fere i£. E x quibus conftat, regionem noftram feptentrionem verfus allui finu Brawikiano , oppofitamque libi habere partem Su- d e r m 3nn iæ, illumque Oftro-Gothiæ diftritftum, cui no m en ©IDUUlltta S$t)gDen fupra dedimus. Qva orientem, mari Balrhico, fed fcopulis parvisque in­ fulis , (Svethice Ôftgfôtljrt © f t d t e n ) fufflaminato, objicitur. Ad m e r i d i e m } finu ©Idttbflfftt

adlambi-O S T R adlambi-O * G adlambi-O T H IC A . _{_______ «C______ *}*

-‘1 — ■ ■ ■ - i —

i t u r , profpe&atque ab altero ejus latere 0 H n 6 d t g ( l / SHogata atque 0 fdUvif/ Hammarkindiani territo­ rii paroecias. Quod occidentem vergit l at u s, par­ t em Lœfingianæ nomarchiæ a t t i n g i t , & parœciæ 2 t li q |î a 0 conterminum eft.

§. III.

Qyi in aeris temperiem , foli fertilitatem 5c populi genium inqu iru nt , tefli credant domeftico , clima cœlî ibi effe bene temperatum, & foîum fe­ rax omnis frumenti g e n e r i s , adeo ut viliori, qvatri alibi, cundia veneant pretio; Accedit? qvod regi­ onis hujus h o r d e u m , utpote melioris frugis, folli- cite fibi acqvirant vicini; hinc incolæ rei agrariae alacrius ftudent. Haud parum vero fecunditatis ad­ dit fal terræ immixtum; qvod tanta in copia ibi cer­ n a s , ut, calore folis in gravelcente, manibus id col­ ligi porfit. Hortorum ea eft multitudo, ut illi qvi- busdam in locis nemorum præ fe ferant fpeciem. Litora maris heic pifcaturis a b u n d a n t , præcipue ad quosdam fcopulos infulasque , ut ad ßößfftdr / SMflCfci ubi non pifces folum, fed phocas avesqj marinas fingulari cum artificio & voluptate capere folenc incolæ. Negotiandi ftudium diligenter exercent , non modo alios regni tra&us petendo , fed & exteras invifendo gentes , liciti honeftique lucri caufa. Hinc etiam in confortio aliorum affa­ biles , in adeundis periculis in tr e p id i , in confiliis conftantes , inque aliis , ob quas populi c o m m e n ­ dantur , virtutibus exercitati redduntur.

$. IV.

Inter antiquitatis m o n um e nt a, quæ Wikiae n o - ftræ m ag n a m vetuftatis gloriam & nominis c e l e ­ britatem conciliant, pngnam reputo notam f i m u l - que cruentam inter S i g u r d u m , vel, ut alii volunr,, Ha q u in u m R i n g , Sveciæ Weftro-Gothiæque R e - , g e m , & Haraldum Hildetannum Daniæ O f t r o - G o - thiæque, feculo port natum Chriftum quarto h a ­

bitam: quæ vulgo pugna. Bravalhca, Svethice

tVrtffa dici folet. Hæc tanta fuit, ut veteris? au&or Chronici aflerere fuftirieat : er meflur hefur'

verid a Nordurlondum ; h. e. maximum fuit proeli­

um in feptentrione.Fuit hæc jamdiu aiiorfum t r a n s ­ lata; fed veritas noftri afTerti patet ex vetufto H e r - vorianæ hiftoriæ a u & o r e , qui dicit ipfam fuifle a

‘Bravalli i Eiftra Gaut/andiy h.e. in Bravallia Oflro-

Gothiæ. Definite vero & ex a£ e magis prœliumL* hoc defcribit au&or andquiflimus r £ ê a g u b r o t t his ’’circumflandis: Sigurdum Ring cum fuis trans- ” greflum ad filvam Kolmirker , veniile in locum , ” qui appellatur Bravik , & copias fuas , quas , na- ” vibuse Svionia tradu&as , in finu Bravikfibi obvi- ” as habuit, ita (ub di<fla filva,quac Sveciam& Oftro« ” Gothiam difterminat, explicuifTe, ut alterum aciei ” latus ad flumen W a r a , alterum juxta Brawikar ” extenderetur : Haraldum vero per leptem dies ” mari jaftatum , ut primum in Bravik venerit, ” aciem ad confligendum inftruxifle, N o r u n t qui ad W i k i æ fitum adtendunt , vel in minimis hæc cun&a convenire circumflandis , u t in ipfis quad

tene-tenebris veltigia quæri poflint. Svadet interim Saxonis & reliquorum a u f t o r i t a s , alia via ince­

denti um > ut aliquantifper in hoc negotio fudemus, §. V.

Res nota eft , Sudermanniam inter W ikiam cj n of tr am limites poni ad filvam Kolmirker , v e l , e x hodierna pronuntiatione , Âïïttîâtfcetl. Conftac qu o q u e , proximam filvam allui flu<ftibus Bravikia- nis. Sinum hunc transgreffos vafta planities reci­ p i t , tantis copiis explicandis certe opportunior ne- morofis Were ndiæ tesquis. Ab altero ejus latere eft fluvius W ara, qui ex lacu @àf|tôn parœciæ Jfpd* tabé&attltliar fcaturiens , aquas tandem fuas 2Utt* ttabt) inter & SKotcnbercj in Braviken exonerat. Mu­ tat ille quibusdam in locis nomen > varia m, ut fieri folet, denominationem ex prædiis vicinis fortitus: Sed huic adjacet prædium W arby, quod quando p r æ t e r f l u i t , antiqua ipfi rem anet appellatio. Utrin- que heic fpatiofi (e in longum extendunt campi, cir­ ca prædium Walla præcipue plani: unde fine dubio Brawalla nominis trahit o r i g in e m , &for(an ex Bra~

garswalla , per contra&ionem , quafi heroum ftra-

ges , vel c a m p u s , ubi ceciderunt heroes. Bragar enim in veteri lingua denotat heroas , & Wall ftra- gem , vel [anguinis effufionem. Waller dicuntur cæ- Ibrum cadavera a Verelio: unde walflacl adhuc no­ bis in ufu eft. Facile d i x e r i m , reliqua loca , Bra- borg a r c e m , Brawiken maris finum, & Brabo t e r ­ ritorium , quæ in Wikia noftra habentur , hinc fuiffie nuncupata. Sic fingula vidimus, TSra, WaUat

Wik , War a : quæ loca in hiftoriis utramcp fac iu nt

paginam , & neminem pari facilitate in W e r e n d i a h u c use# indagafle vidi. Præterea jure c r e d i t u r , Haraldum , qui tum Oftro Gothiam fub ditione fua tenebat, non ut otiofum h o f t i s , regiones fuas v a ­ llantis, fpedatorem , ipfum in Smolandia e x f p e d a s - fe, fed falubriori longe confilio in ipfo regni limine ei occurriiïe : praecipue , cum ille non inopinato in fines Gothicos irruperit , fed per legatum fuum Haraldo prius n u nt iav eri t: at ban jkyldi fa fn a h e r ,

um alit that r i k i , Jem ban vardveitti, oc beriaz v id hann: h. e. Se exercitum per totum , quod poflide-

r e t , regnum colledurum eiïe, ad dimicandum c u m ipfo. Ex did is igitur mecum fincerus veritatis cultor facile cognofcet, fil vas & flumina , cum reli­ quis circumftantiis , hiftoriae veritatem probanti­ bus , alio transferri non poffe ; praecipue, q v u m nulla oblivio nom inum ho ru m memo riam huc use# deleverit.

$. VL

Sed primus, quod fcio , Saxo fuit, qui pugna? hujus locum Smolandiam , ejusque territorium AI- boënfe in W er en d ia determinavit: quem praecipiti nimis credulitate plurimi noftrates fecuti funr.Hinc Johannes Ma gnusnec Saxonem rejiciens, necclas- fem ad portum appulifle W ikienfem negare [uftinens, aciem facis a ud ad e r per milliaria X L Italica exten­ dit. Nobiliffimus Peringskiöldius, j u n i o r , in prae­ fatione ad t o © a g ub r o tt/ quoniam Kolmirkr ad W e- rendiam transportare non p o t u i t , SBtyfflvftC?

r e t , filvis quibuscunque vaftis & umbrofis, nomi- natim _{illud nomen convenire afferens r} led lacunam bene implet d i à æ hiftoriæ au&or, dum p u g n æ locum adcuratius defignaturus, illam fe in- telligere filvam docec, quæ Sk'tlur Svithiod oc eyflrct

G autland, h. e. Svecram & OG:ro-Gochiam diftingvit«

Qui cura Celfifîimi Comitis Dahlbergii (criptam cam ­ pi Bravaîlini relationem, favore fpe&atifT. D:ni Se­ cretarii St ier nm an , mecum communicatam, ad A r ­ ch ivu m S. R. Majeftatis & Regni transmifit, is an­ tiqua ibi fepulcrorum monumenta potiffimum per- f c ru ta tu r: fed ex XIIIHaraldi Heroibus , quorum., ipfe inveftigat tumulos, huic pugnæ duos tan tu nu.

ejus nominis interfuiffe fatetur di&us Au<3 or é a g u b r e t t / de cun&is alioqui ex profefTo agens. Idem duorum folummodo meminit, qui a parte^ fteterunt Ringonis : hos & duos alros crtatæ relatio­ nis au&or producit; fed aliter ab illo fieri non potu­ it, qvum Saxoni ejusque Commentatori Stephano u* bique pollicem præbueric. Quid ? quod nihil me.» magis fugiat, quam ratio catalogi omnium, qui pu­ gnæ huic interfuere, heroum , ab ipfis diéfatoria_* quadam au&oritate confcripti. U t enim taceam, nul­ lis eum fulciri documentis; accedit & hoc, quod ille, cum tco ©agu&rott alrisque collatus, in minimis

vix libi conftet. Merito ergo concludimus, fufpe- ftum hac in re efleSaxonem, atque vel mala fide egifle, vel (altem alias cum Bravallica hacconfudiffe pugnas. _{Quin & fieri potuit , quendam animi} caufla nomina ducum, in pugna Bravallica caeforum,

ex Saxone mutuatum fuifie, & fingulis , qui h e i c confpiciuntur, tumulis impofuifïe: fie enim quivis., f uc um faciendo veritati, pugnam hanc, quo libet j, crinibus quafi trahere facile poterit. Præterea v e - tufto ævo in Smolandia omnes hodiernam i g n o r a ­ r u n t W er en d ia m , campumque illum Bravallinum., 2)una^eD tum appellatum , quod nec citati m a n u - feripti Audior abnuit. Deinde hæc adfertio, q u o d locum pugnæ a d t i n e t , nobis adverfa, nullis c o n f i r ­ m a t a efl runis , præter illas Rutheri, quem , fi en fö periit, alia in pugna cecidifte credimus. N e qu e e n i m diffitemur , multa hoc tradlu olim commifla fuifie prælia , Blendamque feminarum dudlricem m a x i ­ m is heic Danos , quosque illi in (ocietatem fibi a d- ic i v e ra n t , populos, affecifie cladibus, & H u n n o s contra Angantyrum pugnafTe : horum enim etia m- n u m plurima oftentari (olent veftigia.

§. VII.

U t faciliorem nobis viam ad fpecialiora jam.# pandam us , de (latu regiminis W ik i æ m em or atu d i g n u m elt, ipfum cum reliqua Gothia femper fu- îfle c o m m u n e m , nifi quod in negotiis fecularibus aliquamdiu paruerit Palatinis Ducibus, quibus arx Stegeburgenfis feudi nomine ceffit : nimirum R e ­ gis Caroli Guftavi Patri & Guftavi Adolphi Socero, Johanni Cafimiro ejusque filio Adolpho, idque per annos LXVIil prioris feculi , ab A. M D C X X I I ad A. M D C X C , quo hic diem obiit (upremum. T r e s v e ro continet W ik i a fere nomarchias feu territoria & dividi commode potefl in W i k i a n u

late ftrifteque fumtam. Ad illam, præter infra ad- numerandas,referimus tres Lœfingiani territorii e o de fias ; @tt)rc(îdD / ©agébet# & gurtngftab. Hæc figillatum diftriftus Wikienfis au d it, & Præpofitu- r a m Wikienfem ( SBijfebohmbé 93ïobftm'e ) con- f t i t u i t, duo comple&ens territoria, Bioerkindianum ac Oeftkindianum : illud quinq;o conftat ecclefiis , £dbt;> / Äonungélunb / iUibbç/ ä d & ùftxa 9ty cum annexa 9 \ 6n6 ; hoc tribus abfolvitur, ©tCtlbl)/ £>ftra*£u6bD & Jprtcabêbammat: cum annexa 3on& berg. _{Noft rum e f t , quæ in fmgulis o ccurrant, bre­} viter recenfere , idque ea m eth o d o , u t , quæ poli­ tica? funt confiderationis, prius perfequamur; eccle- fiaftica vero , & quæ circa templa Paftoresque ob^ feryari m e r e n tu r , poftea fimus indicaturi.

Sedio prior, Politica.

$. i.

T E R R I T O R I U M LOES1NGIANUM.

f å ^ f 0 W f l f ^ / c°ntra<fte c^ c*tur Pro @tt)ï^ttioné(îab: ï k S Â etenim antiquis temporibus finum Brawikia- nu m huc usq; fe infinuaffe,& tum illos,qui nautis iter m o n f t r a r e n t , heic habicaffe ferunt. In medio fitum eft territorio , prædiis conftans integris , (Svethice QNantal vel .fjdgärbébemman) 4o|. Quorum nul­ lum equef tre, nec alia ibi , quibus curiofi palcantur oculi, antiquitatis monumenta c o m p a re n t, præter

IO De W I K I A

— mmmmmmmm—mwmm— — ■ — — — — ■ ■ ■ — ■■■■■■ n ■■ — ■■■■ _

unicum ad meridionale cœmecerii latus (itum runii - cæ hujus infcriptionis :

i R l l r b l F A i ♦ R U P I ♦ b t f l i + f d l i f ♦ I F T I / h * F R h £ f + ï h V * l i B I R I + ï H i n ♦ i l H ♦

h. e*

H r uriger us lapidem erigebat hunc in memor ta m Trud<t &• Asbatmi filiorum Juorum.

E o d em q u e iterum lapide:

B H . XIX- F I I R I - Y h W m t b Ï F Î I ^ - Ï M R * IPPvR* i l i - Y h M l » F H K I I I B I - i i m * I M R i «

h. e*

Aofa tumulum fieri curavit hunc patri fno bono Avaro. DEUS opituletur animet A v a ri*

5* ir.

nomen debere creditur Dagoni cui­ dam , giganti vel m3gnæ ftaturæ v i r o , quem ex- ftruxiffe templum ferunt r & inde $)agébctcj dici, p r o 2 )aqonéberq. Praedia c o m p l e ä i t u r 58?» int e r qua? folum equeftre

2 3 t:åbOrfl / cujus lateritium palatium in opere Dahlbergiano eft delineatum. Antiqua fuit Jarlorum (edes per annos GCC & quod excurrit* Arcem ibi annos inter 1588 & i 59° e ^- flrui curavit conjux regis Johannis Hirtii Gunnila Bielke ; u b i , p o f t Regis obitum 1592 f

tibus filii , Dacis quondam Oftro-Gothiæ, Johan­ nis , in juvenili confuleret æ täte , federn fibi fixic perpetuam. S. R. M*ti & Coronæ Sv. prop rium nine fa&um iSrâborc) / Comiti Palatino Johanni Ca- f im ir o, die 51 Nov. Anno 1654 venditum fuit. Sed c u m Anno 1653 per hereditatem fraternam ceffitRe* gi gl. m. Carolo Guftavo , hic iterum anno fequen- ti,hujus abalienatione,Palatino Comiti Adolpho com- penfavit donationem fie di&am W ad ftenenfem, ipfi ademtam. S. R. M. & Coronæ, hujus poft mortem, rurfus vindicatum, a Mofcovitis A. 1719 igne inje&o funditus d e ft r u å u m eft, lateritio lapide nuper N o r- copenfibus ad publicarum ædium reftaurarionem clementer donato. Bona vero foli jure hypotheca­ rio hodie poflidet illuftrifTimus Baro & Generalis Gubernator, Jacobus Burenfchiöld.

$. IU.

$UVilîj)fïût) / ecclefia territorio Biörkindiano contermina , olim Fœmeftad Sc Forneßad difta effe invenitur , habetqj in ambitu fuo prædia 34! ; in­ ter quæ

ÂOfïab/equeftre, diu omnino in familiæ Ulfvia- næ pofteftîone fuit, donec nuper per emtionem Supr. Dicafterii Regii Confiliario, Generofo D:no Johan­ ni Stenholm proprium fa<ftum eft.

E x monumentis runicis duo fuperfunt, quorum

prius hæc fiftic verba:

I V iY . H T f R - I T I T . F I R M I * M fF -

F f A\ • I P Î b h . F H F r f • B R H P B R • S M • i l i *

h. e.

Svirto & S at anis , ipfi tumulum fecerunt lapideum tn memoriam Fugiam fra tris fui filii.

In ipfo limite , quo a fe invicem feparantur duas Nomarchiæ ÔftftnD & Söftltß/ ad prædium ®rèU* Çôg / hunc videre licet lapidem :

• i l F V n i : H t : R J t t î i * h l l l l : H H : I F Ï I / h : I F M R : h h l : i i t : i l l : hlKl> : t t i V l R : î i n p R :

h. e.

Sigffanus lapident hunc erigi fecit in memoriam Jgvari filii fu i. lpfe ad orientem mortuus eÜ.

§. IV.

T E R R I T O R I U M B IO E R K I N D I A N U M . ? å b t ) / urbi Sudercopiæ proxima eft. Tobi) ab incolis re&ius dici c r e d i t u r , a l i n o , noftris T ö dicfto, cujus hæc terra imprimis fecunda eft. Verofimilrus autem Tdbt) nuncupatam efte puto a digito pedis, noftris S à / cujus jafturam ille, qui templum exftru- x i t , tunc forte faciens , manu Iæfum hunc digitum in veteri p i å u r a > ad te&um chori expreffa, a p p re ­ hendit. Prædia includit Tdbfl 34y* In quibus emi­ net equeftre

t l l à m i forfanSDIofyem/ vel, ut in veteri qua­

dam membrana , Sftddttt / antiquitate & præftantia litus valde illuftre. P r i m u m , quod inveftigare po­ tui , hoc in perpetuam donatum fuit pollefllonem

Vir o cuidam nobili Esberno P e t r i , juxta literas A. 1568 die 29 Nov. Sed donatione tandem a Regia Redu&ionis Commiffkme refciiïa , S. R. M. & C. eft vindicatum. Propter magnas vero a poffeffore Nob. D: no Krico Bagge in hoc faftas impenfas paulo poft c u m aliis permutatum praediis , juxta immiffionem regiae Cameræ Collegii A. 1683 die *8 Dec. Eft* q u e cura heredum prædifti Baggii hæc alternatio confirmata , fubferiptione Regia , Benderæ die 14 Sept. A. 1712. N upe r ad familiam Sparrfchiöldia- n a m per emtionem devolutum eft §DWtU / & præter alia , etiam lateritium vetus palatium, cujus effi­ gies repræfentatur in opere Dahlbergiano , fplendi-

de renov atu m.

5. V.

3fUÎ1& / fie didla a fundatore Rege E ri- co J£)in Sdfpe / finui SSrätüifen adjacet & prædiis confiât 24I ; inter quas nu m eratu r

Ä ß f t t ß S / equeftre, olim Trollis & Rofenftra- liis addiftum. Hos inter Erici circa a nnu m

& in plurimis & magnis regni negotiis incla­ ruit. Hodie fua inter numerat vidua illuftr, Baro­ nis Caroli Ka ggii, Maria Körning.

@ w i n f î w b / in nomarchia Lœfingiana fitum » illuftr. Gubernatori Lib. Baroni W rangel pror prium eft.

Intra ambitum hujus ecclefiæ, marmorifodina non ita pridem inventa & exculta m arm o r optimi & generis & coloris Stockholmiam & aliorium di­ vendendum transmittit : quo de commercio plura

diceren-dicerentur , nifi fodina illa trans Brawikianum effet fita (inum , & fie Wik iæ non annumeranda.

E x monumentis runicis , duo aetatis fe f u b t r a - x e ru nt ruinis j un um in templi muro hujus inferi - ptionis :

ÜFSÎIÏ 4 RIVII 4 ÜÎIi + P lfiï 4 IPÎI/K 4

I - - n i ♦ FfPDR 4

m

+

h. e.

Sig&intts lapidem incidebat hunc in patris fui I - - vi memoriam.

Alter lapis in coemeterio has exhibet runas :

R M & 4 R i m 4

4 p n i 4

wn&

♦

HRH 4 i i u 4 i l i 4

h. e.

"Ruants lapidem incidebat hunc in memoriam ftarna filii fut,

J. VI.

5vUt>bt) meditullium efl & quafi umbilicus h u ­ jus t e r r i t o r i i , immo numerofa in eo ecclefia, quip­ pe 8 prædi is conflans. Etymon vocis vix c on ­ flat , nifi vellem (latuere, ÄUbbt) dici, pro (ÖUbbl)/ ab antiqua Deorum fede , quos paganifmus heic for- fan adoravit. Inveterata eft vulgi conjedlura, no­ mini occafionem dedifle p h o c a s , quas maritimi nuncupant 3\Ubbflt* / & in hujus loci collibus olim frequentiffime fuifTe apricatas (erunt : tu m enim

mare , per finus procurrens , huc uscp licora fua extendifle volunt; unde villa paftorisolim di&aerat SttTefrt) / & tota, quæ fe in longum extendi^plani- ties , fatis eft demifta , brumali <5c au&umnali t e m ­ pore aquis etiamnum fubmerfa. Quin & ancora quædam ponderis fatis magni nup er e terra , ubi pecora jam p a fc unt , eft effofTa. Verum ut ut fit* totum hunc tra&urn fub aquis , tempore fundati t e m p l i , diu fui fle, vix mihi perfvaderr patior, m o ­ numentis runicis in ipfis locis demifiioribus , vel omnino paludibus, adhuc confpicuis. Etdi&a a n­ cora, occafione facile ali a,huc transferri potuit , per quandam præcipue maris inundationem , proxima alluentis litora ; quaîem in Oftro- Gothia A. 1400. fuiffe Meffenius teftatur.

Runas exhibent tres lapides. In priori hæc legas 5

k u - - - - ii> nR : m ; h. e.

Su fturus incidebat - fratris fui*

AlterIapis,adpraedium@crtntm/hancfiftitie<ftionem; i n r w i / h r i n p : b m e m : i>ïi/h r r i i s p i î * î i i : m u : i F î i / h : f i m i f r f t p h r : m :

h. e.

Hulwgirus & Brantï lapident incidebant hunc in memoriam Giuligi patris fu i♦

In tertio lapide ad prædi um iDtnittflC ita legitur;

m r î i f a : l i t : k u u : ^ î h i : m u :

ï F i i / f c : R i n w :

: u i :

;

<

:

F M I :

h. c.

Jburlagerus lapidem erigi curavit hunc in merna- n a m Roeitda patris Jui & Jemine.

$. VII.

Slfl/ fie diflam credimus ab amne q u od a m * locata terrpli fundamenta irrigante« Sinum ©Idt* bflfctt attingit & prædia compleflitur 5 6J ; inter quse i m t b y / e q u e f t r e , quod familia diu Weftfeldia- na tenuit.

Lapides runici ætatem tulere duo. U n u s ad j a n u a m templi hujus leflionis;

F l i l ^ î l ï î RIVÎI : ^îli : M l î IFÎI/h:

WFTIiît nFHi, î/hl : ihi : BBRP :

lu e.

Ftfitflinus lapidem pofuit in memoriam Stgmuti - -

Alter in cœmeterio hæc ha bet:

« ï : nF : MRBnui : n v : u m : p a j

r u î n : u n : m i : i f î l k : m r f x : b r m -

h. e.

- - Thorbero & Satarut , ipfi lapidem erigebant hunc

in memoriam Durgl f lu fratris tui.

§. VIII.

■ Ô f î r a ^ o / fie forfan difta, quod recentiori aevo fuerit exftru<fta , & diftin&ionis caufa ab alia, ad acidulas Medevicenfes fita. Cum annexa SR6tt& conjun&a , ultra finum ©Idttbafct! atque crepidi­ n e m maris exte.nditur , & prædia numerat 72J. In­ te r celebriora hujus- di ftriå us loca eft

Stegeburgenfis arx , in infula maris pofita , olim

fplendida fortisque, hodie vero veteris non nifi m a ­ gnificentiae rudera oftentans. Primis temporibus magis ad meridiem in alto quodam colle, mari in- cu m be nte , eft fundata. Tegularium ibi poftea ex- ft ru xer unt foli poflfefTores , & plurima , quae fuper- funt , ru de ra , veteris ftru&uræ elegantiam fatis produnt. C u r vero & quando fitum permutaverit S t e geb urg um , eft quod temporum oblivioni tribui­ mus. Interim , quae hodierna eft arx , afylum fae- pe fuit R e g i b u s , & qui ipfos proxima attigerunt di­ gnitate , ab iniquis fortunae jadati procellis. Anno 1317. Magnus D u x , Regis Birgeri filius, refugium heic quaefivit, & tandem captus, Holmiae decollatus. Anno 1332. eodem illud jure obtinuit, indulgentia Regis Sveciæ & Norvegiae Magni ©ntef/ Epifcopus Lincopenfis , Nicolaus K en ici i, ju x ta literas, ex S. R. M, & S. R. A r c hivo, favore fpe&atiflimi D:ni Secretarii Stiernman, mecum communicatas. An­ no 1438. Re x Ericus Pomeranus , Stegeburgi com ­ moratus , literas accepit Senatorum regni Daniae, quibus fidem & fubje&ionem ipfi renuncianr. Anno 1503. reg ni Gubernator Sten Sture , bellum

tra R eg em Johannem gerens, Stegeburgum o b f e - dit. Poftea Stegeburgum jure feudi concellit D : n o v o n Melen Chriftiernus II;dus Re x Sveciæ. A n n o 1524. certis conditionibus illud pofiidebat, R e g i s Guftavi I:mi clementia, Socer ipfius, Comes von d e r Hoja, ob officia alias regno præftita,pariter ac ob p e r ­ fide initam cum Liibecenfibus focietatem , n o t u s . A n no 1568. in Julio, illud occuparunt duces, R e g i Erico XIV. infenfi. Anno 1622 die 6 Dec. hoc luis annumeravit Comes Palatinus Johannes. Sed A n ­ no 1690, filio ejus Adolpho e vivis decedente, S. R . M. & C. per redu&ionem vindicatum eft. Ho di e bona foli annuo incolit tributo Co m m e r ci o r u m C o n - filiarius Nob. Drnus Jacobus von Höckerftedc. Ipfurn vero palatium priftinum fplendorem fenfim deper­ d i d it , noftra donec ætate penitus dirueretur , ad domos N o r c o p e n f i u m , quas flamma confumfit h o - ftilis, reftaurandas, clementer donatum. Nec prae­ tereundum eft, fuos Stegeburgum ante hac habuiffe Vicarios, noftris ©tôtWüflïC. H o r u m tres tantum nobis reliquit præterita ætas : nimirum Johannem Francke , qui tempore Regis Erici Pomerani , vi- cariatum geflit Stegeburgi, Anno 1437. Johannem Axelfon, qui hoc officio perfunélus eft, circa annum 1487. denique Ericum Joranflon Ulffparre , Domi­ nu m de Næ s & Hærrefætter, Ducis Oftro-Gothias Confiliarium & Marefchallum , qui Stegeburgo pa­ riter præfuit Anno 1616. Palmam Stegeburgo du­ biam reddere videtur

hujus quoque ecclefiæ pervetuftaarx, feu munimentum mari imminens, in opere Dahl- bergiano delineatum. Antiquiflimus, quem inveni, poffefTor fuit vir Nob. Carolus de £cpfOUt * ab illo enim Reginam Svecia? Margaretam fKôtlÔemifTe, teftantur literæ quædam,datæ Calmarnis An. 1441. Sed quia inter prædia Reginæ dotalitia anno 1396 in colle&is Hardorphianis recenfitum legitur SKÔ11Ô/ credo Margaretam pecunias, ante coronam acce­ ptam , datas Reginam Sveciæjam fadam repetiiiïe, cum gratis alioquin ipfi offerri non potuerit. In pol- feflionem poftea Epifcopalem, nefcio quo modo, venit 9ÎÔU0/ manfitque in ea, donec regni tum ad- miniftrator Carolus C anuti,m aterna utpote linea a d i d o Carolo de 2 cpfom defcendens , ficque jus quoddam prætendens hereditarium a Nicolao Lin- copenfi Epifcopo illud fibi vindicaret, citatis anno 1441 fufFragantibus literis. Celebris anno 1421 heic fuit conventus, ubi, in Erici Pomerani Regis Proce- rumcp regni præfentiajoaîîesArchiepifcopusRigen- fis, jufTu Pontificis Romani Martini V:ti, Joannem Jerechini Archiepifcopum Upfalenferr, examinatum varia ob fcelera damnavit. Anno 1434 hanc arcem, æque ac ceteras Regni Svio-Gothici, Danis eripuit vindex libertatis patriæ Engelbertus. Anno 1464 fedi Epifcopali vindicatur totum territorium kindianum, Sîônô huc usque fubjedum. Seculo re­ formationis munimentum hoc in fplendidum con­ vertir palatium Johannes III. Rex Sveciæ, quod filius ejus Johannes Oftro-Gothiæ Dux magnificentius

didit. Anno i 6 ; o die 28 Maji fub perpetua poflfes- fione ( Allodial grdlfc) Comitibus Palatinis S t e g e b u r - gi feudatariis concefTum fuit 9îonô. Sed anno 168 * die 29 Nov. ut pura donatio S. R. M. 5c C. r e f t i t u t u m eft, fecundum literas Regiæ Re du d io n is C o m m if lio - nis , anno 1689 die 29 Nov. 5c annuo tributo G e ­ nerali Majori Illuftr. D:no Bleckert W a c h t m e i f t e r , conceflurn. Hodie autem eodem, quo Stegeburgurrn, p a d o deiolatur, 5c bona foli jure hypothecario r e t i ­ net llluftris Baro 5c Oftro- Gothici peditatus C h i l i ­ archa Dn. Carolus Johannes W ra n g el .

jR0rel?0lni/ baud procul hinc fitum , nobili fa- miliæ von Sacken a d di d um eft. Licet palatio n o n nifi ligneo g a u d e a t , ex (itu tamen ad mare p e r o p ­ por tuno , aliisque o r n a m e n t i s , inter quæ vi v ar iu m fatis a m p l u m , fed feris jam deftitutum, o m n i n o commendandum. Hujus intra fines fodinam q u a n - dam metallicam colere coeperunt majores, ob pe­ nuriam aquæ 5c ligni ab opere m o x defiftentes.

E x monumentis hujus ecclefiae Runicis q u a ­ t u o r ærugo temporis in tad a reliquit. Ad prædium

j u n d i m duo confpiciuntur; quæ, ut fæ- pius dtlineata, fie in præfatione ad veterem Iegem^ Gothlandicam typis imprefla comparent. N o t a tu d i­ g n u m , d i d æ præfationis a u d o r e m hisce ftabilire-» Chronici Gothlandici fidem, afferentis, virum quen- dam Gothum fïîelfvar cum filio Hafdi 5c uxore Hvi- ta Stierna Gothlandiam primum incoluiffe. Cui hi* ftoriæ fi fua non denegetur certitudo, patet Goth- iandiæ Statorem W ik iæ noftræ deberi. Nos lapides

c u m explicatione depiftos fiftimus, inque primo hæc accipe:

ï > n r u / R . m i • m u • ï î • t i h f ï r ,

F l P h K ■ i l i • Ihfc ‘ I Î & H 1 I • i • Y l h t l h l •

h. e.

Thurirtts lapidem pofuit patri fuo Ihialfaro : ipfe ad litor a Gothlandi& naufragium fecit•

Alter lapis hæc habet :

t f t f . I f A « B H F I • I » Y O M h l

-- -- -- -- -- -- ÎRniSîf . UH •

h. e.

- filius, ipfe incolebat Gothlandiam,

- - - fidelijfimœ fu<e%

Alius lapis ad prædium ©ftutl has fuppe« ditat r u n a s :

IÏÏMÎR + R ilttl ♦ m n + P ï

-- Fîi/R ♦ n m ♦ i n i * i i i ♦

h. e.

- - f f anunter us erigebat lapidem hunc in memo•

riam Uteri filii fu i.

Ultimus exftat lapis ad prædium ©J&M Sfflettt cum hac infcriptione :

iin w F A ♦ M i m ♦ m u ♦ » h i *

IFXLh ♦ liMI ♦ ßüRnPUR ♦ ill ♦

a i De W I K I A

- '■ ■ - 1 1 --- ■■■ ■■■■ i — — , — ■—

h, e.

Studigerus lapidem erigebat bime in memoriam J a rlà fratris fu i.

§. IX .

T E R R I T O R I U M £>STKINDIANUM.

fie d i c t a , quod fajebrofatii-* max im e W ik i æ partem complectatur : ôfftff v e r o n u n c u p a t u r , ut ab alia, prope Wadftenam fita, dif- cernatur : finui 93rdU)tjfcn a d j a c e t , interque fua_* 7 o | prædia,tria nu merat equeflria ; quorum p r i m u m

X Jà$ adtnodum vetuftum eft, dictum que ÔfttCI

9 l(W/ XßoröUtnDa/ & î fj o r é n d é . Vetus in m a n u s meas venit membrana, anni 1307, Duces afferens E r ic u m & W a l d e m a r u m illud certis pactis Dapifero fuo, Aberno ©frtettfon, vendidiffe , u t ilfi quodam-, modo gratificarentur , propter fuppetias caftris D u ­ cum ad Nyc opiam & Kongellam latas. Viros in - fuper Nobiles T h u r o n e m T h u r o n is & Ivarum G r e n fidem heic dediffe Chriftierno Regi ceftatur templi quædam in feriptio, incuria tem porum jam deleta. A n n o 1626. die 5 Octobr. venit ex conditione decreti Norcopenfis (Norki öpi ng s 55c(luté ItMffot) in poffeffionem Gubernatoris Nob. D:ni Hans Rot - kirck. Per reductionem poftea S. R. M. & C . v i n ­ dicatum , Nob. D:no Guftavo K u r c k conceffum«» fuit, ut cum aliis territorii Wadftenenfis prædiis pe r­

m uta retur,juxta immiffionem Regii CameræColIe- gii An. 1683. Hodie vero tenetur a Centurione ad legionem prætoriam , Nob, D;no Ottone Friderico vo n Schverin.

2\Oteitbe££5/ aliud equeftre, eidem eodemque c u m Çftdé pafto, die 19 Aprilis An. 1645, reli&um e f t . Per redu&ionem ultro amiiïum, a filiis An. a 685 die 5 Julii pro vitæ tempore recuperatum. Sed foil fertilitate a Generali Majore Nob. D:no Bleckert W a c h t m e i f t e r jufte æftimata, cum aliis in Halan- d i a prædiis, juxta immifiionem Regii Camera? Col­ leg ii An. 1689 die 5 Julii permutatum. In hac por­ r o familia ad hodiernum usque poffefforem Nob. D n . Axelium W achtmeifter defcendir.

0 I I t t $ tertium eft e q u eftre, cujus fplendidum e x lateribus confe&um palatium in opere Dahlber- giano delineatum. Nihil de hoc, quod dicam, habeo, nifi illud in pofteftione fuiffe Regni Senatoris Gu- ftavi K u r c k , hodieque a Mufcovitis deftru&um,te­ ne ri a ComitifTa Chriftina Kurck, vidua Oxenftiernii.

§. X .

0 | ï r a * # u s b i ) , / difta alias vel

bç inter W ikas & 0 _{) ut ab alia tribus} hinc milliaribus diftante ecclefia difcernatur, juxta finum ‘SSrdtVtjfcn per fertiliftima & amceniftima ag rorum camporumque fpatia fefe diffundit. Con­ flat ex 97/f prædiis , quorum plurima funt eque- ftria. Sed primum facile , fi vel antiquitatem vel priftinum refpicias fplendorem , fibi vindicat locum

Schenenfis a r x , cujus palatii ftru&uram b. Dahl­

berg in opere fuo adumbrat. Anno 1626 die 15 Ju­ nii, Cornui Palatino Johanni Cafimiro donata eft, atque

atque ab illo vendita Senatori regio Nob. D:no G u - flavo K u r c k , anno 1678 die 10 Jan, Sed p ri m a a r ­

cis a S. R. M. St C. abalienatio, puræ inftar d o n a ti o n i s , qua? pro arbitrio repeti p o i ïe c , confiderata , hi n c recuperata Gubernatori provinciali in quandam-* ftipendii partem anno 1682 die 28 Jan. ceflit. B o ­ na foli annuo poftea tributo pofiedit P r æ t o r terrii- torialis Scheibe , poftcß illum Göthe : hodie a u t e m tenetur a Majore Nob. D:no von Roland. C o n f i â t jplum , ut d i x i, palatium olim fuifle magni ficen- tifl im um , fed ætate collabafcens, & bellico in fu- per Mufcovitarum vulcano v a f i a t u m , jam e o d e m , ac cæteræ hujus diftri<ftus arces, modo dirui.

tH<WriJjbe£0/ aulas inter equeftres haud infi­ m u m obtinet locum, duobus ex p r æ d i i s ‘SoftOtp & jUemfdttCt compofita. Magnifico pridem ornata fuit palatio , in opere Dahlbergiano delineato: q u o d eodem , ac fæpius d ix im u s, igne anno 1 7 con * fumtum e cineribus refulcitavit illuftr. pofieflor, Re gn i Senator Celfifl. Comes D:nus Claudius E k e -

blad.

ZïïydfelfàttCV inter equeftria etiamnum fu-

pereft : fed de ipfo nihil m em or and um , nifi quod a familia Gyllenftierniana hodie teneatur.

@ t e t 18>230Fg munimentum fuit hujus ecclefiae in infula, non procul a Schenäs, © t e u é * 6 ô di<fia,fi- tura, Tranfitum hoc cuftodivifle maris , fama vulgi eft , ruderibus adhuc refiduis confirmata. N o n procul vero hinc aliud munimentum,incurfio« nibus hoftium m o r am politurum, pridem exftruere

conati ( u n t , led fpe , oh fundum terræ non fatis aptum , fucceffu fruftrata , ab opere de- ftiterunt.

alia hoc in tra&u fuit aula vel a r x , cujus, jam pridem ætate conlumtæ , nonnill n om en ad noltra tempora transmiflTum eft.

Duo tantum runis exarati lapides huc usqj funt confervati. Prior in prato quodam pofitus hæc ha-, bet verba :

i h h t i i i : i h v : n R D F i f : K m m :

F i w R T : f u i : n : m & i : f j p r : s i i : F r . P : i \ [ \ m : f ï î : i m :

h. e.

Auftainut & Urugia tumulum erigebant hunc Hair a patri fuo. DEus fuccurrat foiritui ejus,

Alter ad pontem Sèttô hunc fundit fenfum :

P i i K l : ï n F : FFUTFR : PI/K : F l t n : K i m : m b : p h i : i f î i , r : i i f t i r :

F T t n a : m :

h. e.

Boira &• Vflagerus lapidem hunc erigebant in me­ moriam Ingemar i patris Jui,

$. X L

-Ç >à ra bé ^J ^a m tti ar / veij pd tfeitte/faitum no- flris quendam f i g m f k a t, c o m m u n i vicinorum ufui

con-conceffum. Duæ ejusdem naturæ filvulæ, hue usqjjj refiduæ , etymon amplius probare videntur. S p a - tiofa eft hujus territorii ecclefia, quippe quæ a n n e ­ xam / magna cujus pars funt fcopuli p r o ­ cul in mari diflici, c o m p l e x a , integris conftat prae­ diis 113^, praeter pifcatores inlulares. Inter fedes equeftres admodum antiqua eft

3

Hans Ulffparre pofterisque mafculis ( Utlfccr

Idbné 9W t t ) donata ; fed ut quaedam arcis S c h e - nenfis appertinentia S. R. M. & Coronæ d ein cep s fafta. Poftea vero Centurio Nobil. D:nus 5lke Ulffparre , datis aliis prædiis , hanc fibi app ro pr ia - v i r , j u x t a literas r e g i a s , Anno 1684 die 10 Jan. H o ­ die vero per hereditates ad familiam R ud be cki ana m devoluta eft. Occurrit aliud , quod antea ru ft icu m, poftea equeftre , mutato Domino mutavit n o m e n priftinum 9Ubblngét0tp in

23r ô ô ï P i j ï / Anno 1597 die 15 Dec. Nob. D:no

H an s Ulffparre ju r e feudi conceiïüm eft : de A nn o 1609 , datis S. R. M. & C. aliis fibi donatis praediis, in plenam ejus venit poteftatem. Sed 33rd£tvtj£ pro pura reputatum donatione , S. R. M. & C. ite­ r u m eft vindicatum , atque Centurioni 5lke Ulf­ fparre pro vitæ tmpore reliftum , Anno 1688» Poft hujus mortem S. R. M. & C, quidem manfit p r o ­ prium , fed certis hodie paétis a familia von Block tenetur. Superfunt duæ adhuc

fySfQ tC tl & ( S o t t e m r i ï equeftres fedes, quæ

Illi in Nob. D:ni Svenonis Lilje venerunt, Anno 1589 die 50 Junii. Hodie feparatim tenentur ; illa ab heredibus Camerarii Curiæ regiæ Overling , hæc a Comitiflæ Chriftinæ Arvidi filiæ,

2ltfo/ infula, intra hujus ecclefiæ traftum , qui ad _{fpe<ftat, inter alias Brawikianas cele­} bris eft : ubi $(t£6fun&&©fan(} munimentum fuit; quod ante multa retro fecula traditur i n c e p tu m , vel faltem fub Erico X I V & Guftavo Adolpho Svio-Gothiae regibus, præfidio impofito , Danicæ obje&um fuiiïe c la lï i , ne in Oftro-Gothiae interio­ ra Norcopiam usque ipfa penetraret. Quin & a Ca- rolo X I Anno 1677 hoc eandem ob caulam fuifle r e p a r a tu m , & centuria militum cum Duce quodam Utt ero cuftoditum , accolae hodierni feniores me­ moria tene nt, grandioribus quibusdam baliftis ali« isque ruderibus rem adhuc confirmantibus.

in alia non procul hinc infula, cui rupes DUbocffl ? Jpoltticn objacet, munimentum fuit antiqvum, di<fto jam tempore,juffu ejusdem R e ­ gis per agricolas Wikbolandicos reparatum & Capi- taneo Nob. D:no Rothkirck traditum , qui in annum tenuit 1680; tum enim, fafta cum Danis pace,defer- tum eft evacuatumque , omnem materiam utilemL* alio auferente Gillio de Befche, qui, præter vaftam.* faxorum congeriem, X X V I ferreas grandiores bali- ftas in priftinæ documentum munitionis ibi reliquit. Hae v e r o , licet a quodam rei tormentariae perito an. 1717 efîoiïæ , & fub monte quodam collocatae e f l e n t , non tamen p o t u e r u n t , omni utpote

num ope deftitutæ, incendiarios Mufcovitas a. 1719* av ertere, ne dum t e r r e r e , quin iliac Norcopiam-#. paronibus feu navigiis piraticis ten de re nt , & fpoliis; onufti inde reverterentur.

* CftU / fie di&a quædam mirae a lti ­ tudinis abies, quæ in hacipfa infula procul n a v ig a n ­ tibus phari inftar infervire folet ; hinc ferro iplami lædere fevere prohibitum.

23 ctl6 / infignis quidam collis in annexa 30U$* (jCtg eundem præbet ufum.

(EwîttÇO^/ hujus parœciæ infula palatium-# qu o d d a m , injuria jam temporum mifere labefa&a- t u m , vifitantibus oftentat. Feminam quandam i n ­ fignis conditionis hoc incoluifle adifi ciu m, fama«* f e r t , quæ alibi domicilium quærens hoc vacuum-« reliquit. An fuerit hæc Regis Johannis v i d u a , quae Braborgi fedem figens, hoc in loco , ut prae reli­ quis amceno, certis temporum intervallis c o m m o ­ rata e f t 5 definire non audeo. Prius v e r o , q u a m ex hac infula pedem p r o m o v e o , m ir u m que n da m in montis cacumine luggeftum lapideum c o n t e m ­ plari par eft. Sunt in duorum virorum altitudinem

& X V I ulnarum diametrum plurima faxa in acer-, v u m cumulata: fuperficies plana eft, & ubique de­

clivis. Igitur haud fine magno labore & impends lapidibus huc transportatis, & nemine rationes in- veftigante , vulgo audit: quafi gigas quidam cum alio certaturus , tantum faxorum c u ­ mulum coacervaflet. Immo alium ejusdem formæ ad alterum finus Brawikiani litus inter lUtctttrijf

& Songe l)Mlin confpicuum effe, narrant incolæ. Si quid fulpicari liceat, vetuftam altaris formam hos repræfentare acervos dicerem , qui paganis pridem in ufu fuere.

H o r b a n f T o g / v e l ex hodierna pronunciations SRûttbo / rudera cujusdam palatii oftentat. Sed q vum a v i vetuitas omnem priftini ftatus memoriam abo- leat, vulgaris eft fama, hujus pofleflorem imperio ampliffimo præfuifle.

Ad Annexam hujus eccleiîæ ^Ottébttg / jar ru diu ftru<ftura quædam lignea c o m pa r et , noflris SBdr&faft appellata, quæ incurfiones hoftiles ineo- lis prædiftura , ab ejus cuftod ib us, in hunc even-, tum femper intentis, tunc conflagratur.

E x monumentis runicis unum eft ad prædiutn £ûébt) I quod mordax aetatis ærugo nondum con* fumfit, hacce ornatum inferiptione:

p n r p / E : l u m i : \ m : t m :

ï f î I / E :

vnn

: *ni :

m

•-h. e.

Thulferus lapidem erigebat hunc in memoriam Get* tili filii fu i.

Se&io pofterior, Ecclefiaftica.

S

§. i.

re lubet. Sed Majores noftros deteftandæ

lolatriæ, qua cota patria diu fatis involuta , fe m a n - cip a iïe h eu ! ftatim dicere cogor. I n t e r i m , ubi d e ­ lubrum , vel peculiarem religionis fedem h a b u e ­ ri nt , ne augurari quidem licet ; quovis idolorum cultu jam pridem per Dei gratiam abolito. In r e ­ cipiendis deinde Chriftianifmi Sacris eos vicinis non tardiores fuifle & ftru&ura & a ta s te m p l o ru m evincit : quæ omnia , fi Äonungfitnb & duas exce­ peris annexas , illam fibi vindicant antiquitatem , ut , fi non primordia Chriftianæ religionis in Sve- cia ætatem certe Regis Svercheri lenioris attin­ g a n t , qui ipfe Oftro-Gothus cum filio n e p o t e ^ in Oftro-Gothia fua ornanda multus fuit.

j. II.

W iki ani vero femel ad ve rum Dei cultum per- du&i , conftanter illi adhælerunt. Sub adcurata Præfulum Lincopenfium ephoria (emper fuere un­ decim illae Ecclefiæ , quas Wiki a comprehendit, quæque præpofituram Wikienfem & partem Norco- penfis co nf t i tu u n t , quas eodem , quo in fuperiori fe&ione , ordine percurrere animus eft ; addito Paftorum catalogo , qui fincero do&rinæ modera­ mine pietatisque zelo auditoribus ftudium nava­ r u n t , hodieque navant. Hoc enim operæ pretium efie putabunt illi, qui viris, de ecclella Chrifti bene meritis pieque defundis,fempiternam nominis me* moriam non invident.

$. III.

<

’Territorium Loßngianum.

Styriftadienfè t e m p l u m , ex rudibus faxiscon*

ftru&um & antiqua Anno 1430 ornatum pi&ura, Sito N i c o la o , ut patrono fuo, olim eft conlecratum. Altam quandam habuit turrim , ante feculum dela- pfam. Præpofitus Norcopenfis M, Arv id usRy delius literas quidem regias Anno 1679 die 2 3 Aug. impe­ travit , conftituentes hanc ecclefiam ei & fucces- (oribus ejus in praebendam : fed hoc inftitutum ad preces ecclefiæ , & remonftrationem m o x Confifto- rii Lincopenfis eft mutatum.

De pontificiis hujus ecclefiæ Curatis no nd um quid potuit inveftigari j ergo fequentes tantum da­ bimus Paftores :

Dn. Olavus Esberni fub ipfa vixit reformatione. N i ­

m ir um Curatus fa<ftus 151 2 , Præpof. 1520. Obiit 1532.

Dn, Ericiis Nicolai, Paftor 1560. Præ po f obiit 158*« Dn, Jonas Olavi Stig , Paftor 1582. Subfcripfit in

Concilio Upfalienfi 159:3. Præp. 1 609. 0b. 1616.

Dn. Joannes Jon<e Stig fucceftit Patri 1619. Vice-

Præp. 1637. Ob. d. 3. Nov. 1643.

Dn. Joannes Magni Rtwgius , antea Coll. Sch. N orc .

heic P. 1645. Ob.d. 14. Apr.1674.

Dn, Nicolaus Magni WeJJelius heic Sacell. 1661. fucces-

fit focero 1674. Öb. in Julio 1690.

M , Jonas Kernanàer, natus 1647. Re<ff. Sch. N o r c .

i68i> facrisinit,d. 21,Dec. 1687. heic Paft.1692. translatus ad Kettilftad 169 ç.Præp.i7i5.0b 1717.

M-De

W i m

1675 , heic Pad. 1695. O b . in Majo 1708.

Dn, Nicolaus Petri Corylander , Stud. Upf. 1693. Coll.

Sch.N0rc.1704.Sac.N0rc.1706. heic P a f t , i 7 i o . 5. IV.

D agsbergcnfe templum, in alto colle ex r u d i ­

bus faxis e x dru & u m , ut eminus confpici poflitr, j am pridem a feptentrionali latere auftum fuiiïe,e x ­

terna ejus forma evincit. Bispræcipue majora fum- fit incrementa : p od primam enim fundationem Dn. Ulfo Ambiörnfonius ex Familia Sparrorum bona foli an. 1330 ipfi dedit templo, hac cum c o n d it i o n e , ut Curatus annuas diceret miflas pro animabus ejus & dileflæ Conjugis Chridinæ, Porro ecclefia ft'rofCÉ in filva ÄcHtUÜVDen trans Bravikianum lita finum, & di&a olim , juxta prius annotata, © tv t tt t li n a / p e ­ culiaribus, inde a tempore Reginæ Gunnilæ Bielke, quæ templum condi an. 1594 curavit, gavifa eft Pa­ lloribus ; fed Dagsbergenfi huic an. 1693 vigore-* condicutionis Regiæ adnexa fuit.

Curatis fub Papifmo ignoratis plurimis,fequen* tes tantum fidere licet :

Dn. Bartholomaus obiit 148ii Dn. Petrus obiit 1499.

Dn. Thorßanus vixit 153 2.

Dn Nicolaus 15 80 P- fubfcripfit in Cone. Upf. 1593; D n. Jonas Petri P. 1609. obiit 1646.

Dn. Olavus Jouœ Alcidatus , difp. Upf. 1625. de^

naeteoris: heic Sacel. 1632* fucceflit patri

O ST R O - G O T H IC A . »

— - — w - r r r r r a m - n — — MMJ LM—

Dn. Zacharias Gunnari•

Z>/. Nicolaus Petri Kling facris in. 1652, hinc R e & o r Sch. Suderc. heic P, 1666. Obiit 1691.

Dn. Ericus Dahl Coli. Sch. Norc. Paftor 1693*

Ob. d. 13 Mart. 1694.

Dn. Petrus Plan<eus Cone. aul. in ©ftge&Otq.

Paftor heic 169Ç. Ob. die 30 Nov. 1712.

Dn. Emanuel IVibiörnfon Re&or Sch. Ekef. 1704.

f. in. die 4 Maji 1711, &defignatus Paftor in h u c transfertur 1715. Obiit in Majo 1716.

Dn. Andreas Hallenberg, Scan u s, Cone, caftro-

r u m , heic P. 1718. Ob, die 2 Maji 1732. $. V.

Furingftadienfè templum ex rudibus’ faxis

c o n f t r u ö u m Anno 1752. novum accepit augmen­ tu m . Inter ornamenta antiqvus confervatur calix, c u m patena, cui ftilus monachalis infculptus. T a ­ bula altaris fcuîpturæ admodum vetuftæ Chriftum cum matre Maria inter Apoftolos & choros angelo­ r u m repræfentat. Elegantiam infuper haud mini­ m a m templo conciliat monumentum fepulcrale ma­ gnificum , quod perantiqua Ulfvorum familia, quorum fedes , ut diximus , heic fuit in prædio equeftri SoffaD / fibi præparavit. Praeter aliorum, huc illata funt funera

D:ni Erici Erici Ulf de SoftaD & / qui diem obiit (upremum die 23 Dec. Anno 1657.

Mathiœ Erici Ulf de gofiaD & / qui fexagenarius mundo valedixit, die 26 Dec, Anno 1662 j & E Car oli

Caroli Guflavi Ulf.

Paftorum , villam Paftoritiam, antea

fîat> diftam , incolentium hæc tantum nomina i n - veftigari potuere :

D n. Brynolphus circa annum 1480. Dn. Olavus Esberni vixit 151 ç. Dn. ‘Joannes circa annum 1533.

D n. \Bononius feu Bonde Holflani P a d o r 1581. fub-

fcripfit in Conc. Upf. 159;. Ob. die 14. Martii 1605. P ro genitor fuit E hr en f t en i o r u m , & legi poteft e p i ­ taphium ejus in coemeterio, cippo fepuicrali Latino carmine infcriptum.

Dn. Joannes Laur. Banck , Sacell. in ŒftïfcëbCtj/

heic Paftor 1606. Decedit 1626 in choro fepultus , u t cippus docet fepulcralis , Latino item carmine ornatus.

M . Tetrus.

Dn. Sveno Jon<e Teslingius vixit heic 1632. Obiit

die 14 N o v . 1649.

M. Nicolaus Pet. Lundtus , prom. Upf. die 3. Febr,

1 642, L e f t o r Gymn.Linc. 1644* lucceflit focero 165 Ob. 1674.

Dn. Mathias Olavi Iccelius, natus 1636 d, 2. Jul.

fac. in. d. 25 Martii 1665 , domefticus Epifcopi, heic Adj. 1671, fuccedit in torum & ecclefiam 1675. Ob. 1695. curn duabus in choro fepultus uxoribus» ut cippus docet fepulcralis.

Dn. Georgius Emhring Re<ft. Sch. Sken. 1688- heic

Paftor conftitutus 1696. Obiit 1697.

Dn. Joannes Skoug Sacel* Norc. 1691, heic Paft.

Dn. Joannes Caflen[on Kropp f. in.d. 26 Sept. 1690.

Sacell. Norc. ad S. Joh, heic Paftor 1706. Ob. in Dec. 1724.

Dn. Olavtis And. A re n , Tin. d. 20 Dec. 1709,

Cone, caftr. redux e captivitate Danica Sac. Norc. 1714. ad S, Joh. 1721. heic Paftor 1726. nr.ox obiit die 2 Maji.

Dn. Zacharias Wmmermark natus 168 2, f. in. 170 g,

adj.in ^ otn /Sa c .in QBdrfcebeiy 1711.heic Paftor 1723.

5. VI.

Territorium Btörkjndiamm.

T â b y e n f e templum lapideum & excelfa turri infigmrum eft. Ecclefiæ ab Anno i ç 4 o a d 1572 præ- fuerunt R e d o r e s Schola Sudercopeniis, quibus P r a - bend a loco h a c fuir.

Aiioqui a remotiftîmis temporibus fuos habuit Paftores , feu , ut Monachi v o c a r u n t, Curatos t q u o r u m , q u a f u p erfu n t, nomina exhibentur:

D n. Joannes, Curatus Anno 1341. D n. h ik e in Thashy Anno 1427.

Dn. Olattf Barxholli Anno 1475. hinc ad ÄÖltUtKJ*

funl) 15*0 & ad J£>drrtt>é()amtnac 1525. Ob. 1540 fere Odogenarius.

Dn. Joannes Anno 1510,

Dn. Ragvaldus Petri Anno 1521. Ob. 1535. Dn. Thomas Caroli Anno 1536. Ob. 1540.

Dn. Andreas Magni Anno 1572. Ob. 158°*

Dn. Joannes Hemmingi Anno 158N translatus ad

©unD tn <p>re 1584. Ob. 163

Dn. Ericus Laurentii Anno 1584. fubfcripfit in

Cone. Upf. i Ç9?. Ob. 1627.

Dn. Joannes Olavi Anno 1629. Ob. 1641.

Dn. Ericus Nicolai Sacel. in S25Kt a / heic P. 1642.

Ob. 1644.

Dn. Marcus Er ici, conc. Comitis Palatini, heic

poft Socerum P a f t o r i6 4 5 . Ob. 1651*

Dn. Nicolaus Hew. Regner us Anno 1653. Ob. 1670, Dn. Canutus Jon& Orelius , Sacel!. in gflnbCCÇD

1 66]. heic Paftor 1672. Ob. die 29 Jan. 1710.

Dn. Zacharias Hanfonius, fucceffit Socero 1711;

Ob. 1715.

Dn. Joannes Collander, Sacel!. in SKojrlöfrt 1709. ia

£vÇ)Uébt) 1710. heic P. 1717. ad trans la­ tus 17; i.

Dn. Nicolaus Magni Sôderflen , antea Coll- Sch.

Suderc. heic Pallor 1731. 5. VII.

K onungfundianum dicitur templum , quit

Re x Svio - Gothiæ , Ericus J^in Sdfpt illud Anno 1228 ex lapidibus exftrui f eci t, & magnis pofTeflio* nibus ex prædiis vicinis ditavit. Hifce alias in ÄC* tumaöfttubbt) fitas Anno 1 280 addidit Rex Magnui g arn ld é / teile feriptura quadam membranacea dî Anno i s 56. Pi&ura templum fuiiïe ornatum Anno

i485,ceftantur verba quædam parieti inferipta. Ma­ gno

g n o præccrea ornamento eft m o nu m e n tu m fepul- crale , quod nobiles fedis equeftris poiïef-fores , Trollar , Rofenftrâlar & Kaggar erigi ac expoliri curarunt. Heic plurima quidem illorum co g n at o ru m q u e o(Ta condita efle , magna epita­ p h i o r u m , quæ parieti affixa pendent , copia probat. Sed h o ru m tantum nomina colligi potuere :

Dn. Truis Paluefin Rofenflrâle, nobilitatis infigne

habuit cornua duo c e r v i n a , & fub hisce rolam quandam tribus cum fagittis : quo anno m o rtu u s , ignoratur.

Du. Paine Friet occubuit an. 1596.

Du. Guß avus Otto von Schverm, in proelio ce­

cidit Lundenfi, tempore Caroli XI. Ejus ofla in cifta quiefeunt ænea.

Du. Carolus K agg, Centurio ad legionem eque-

ß r e m , obiit 1732.

Præter hæc f u n e r a , etiam plurima illuftrium Fe m in a ru m Kyhler , Pahler & Körningar illata funt.

No m in a P a f to r u m , incuria temporum , præter hæc pauca , periere :

Dn. Magnus Hsmmnigi, Calmar, an. *477. trans­

latus ad Q23drbebctq an. 1485.

Dn. Olatis Bartbolli, vide in Du. ‘Petrus Nicolai an. 1525. Du. Bothvidus obiit an. 1592.

Dn. Gregorius Laurentii an. 159;. obiit 1609 Dn. Olaus Gunnar i an. 1610. obiit 1648.

Dn. Cbriflopborus ‘Bottoms, Sacell. in üHôtlUUbfl /

ob enormem vitam munere privatus 1640. Sed heic E 3 Paftor

Paftor 1 6 4 9 : iterum an. 1653. in pe rp et u u m officio exutus.

D n. Ericus 'Bened. Urenius , Concionator Caftr,

1645. heic Paftor 1653. obiit in Febr. an. 1654,

D n. Olaus Thoreri Grotte , Sacell. in

heic Paftor 1655. obiit 1 ^

83-Dn. Jonas Nie. IVinnerfledt, Cone. Caftr. a. 1677

heic Paftor i <584 obiit 1700.

Du. Joannes Nie. Wr ei ancler, R e d . Sch. N o r c o p .

1697. heic fucceffit Socero 1702. ob iit in Of t. 1704.

Dn. Bothvidus Hammarwik, SacelJ. in iSfdllVlf

an. 1696. heic P. 1706. obiit 1718.

M . Joannes Ifopœdius JpdÇberfl / Roslagus, Cone.

Caftr. 1709. Paftor in 2 >rotl)Cm 1713. huc trans la­ tus 1720. Hujus tempore tota villa Paftoris violen­ to incendio in Martio 1732 noftu conflagravit;

5. VIII.

K u d d e b y e n f e templ um ex rudibus quidercu conftru&um eft faxis, fplendidum tamen & in colle pofitum. Ex ornamentis tab u la m , qua altare gaudet, p r i m u m nominare licet : eft enim ei non vulgaris pi&ura, licet vetufta. Præter maj us, minora duo funt altaria , qua? Papiftis quondam in ufu fuere : quorum feptentrionale hac gaudet monachali i n ­ fer i pti o n e : Hic jacet Thyrgillus de Svammaby , & filius

Johannes, quorum anima in Chrifto requiefiant. Qui

fuerint h i , nefeimus. T u r r i ornatum fuit antea«« t e m p l u m , fed hac vento deturbata, in lignea pen­ dent f t r u å u r a campanar,

Praeter alios, quorum nomina nondum potu­ e r u n t indagari, Pa ftores, qui villam Paftoritiam, gtfïebt) antea nom inata m, inhabitarunt, fuere fe- qu entes :

D n. Haquinus Laurentii an. 1427. D n. Vetrus Pauli an. 1521.

Dn. Thomas Henrici, nomen fuum infcripfit fellae

cuidam templi, ipfo vivente fabricatæ an. 1528.

Dn. Jonas A n d . t y o t l an. 1551.

Dn. Andreas Jonœ t y f å / fucceflit patri & fub-

fcripfit in Cone. Upf. 1593. Præpos. 1613. venefi­ cio obiit 1620.

M . Ericus Joan. P ry tz, P. & P. Suderc. i587.Reft.,

Sch, No rc . 1618. heic Paft. 1621. ob. die 16 Sept. 1637.

M . Joannes Pet. Lothigius, prom. Upf. d. 27 Oft.

1635. heic paft. 1639. Suderc. translatus 1652. & N o r c . 1660. Defignatus Superintend. Carolft.literis Regiis die 7 Nov. 1667, obiit Norc. die 7 Aug. 1668.

Dn. Laurentius Lypœus, P a f t . i n ô ' S t l ) 1630. huc

translatus 1652. Ob. 1664.

M. Magnus Nicolai Klingius, prom. Gryphis wal.

1649 & mox Left. Gym n. Line. Paft. in (SfdtfinD 1652. heic defignatus obiit die 11 Martii 1666.

M . Chriftiernus Chrtßophori, Ekef. Left. G y m n .

Line. 1657. heic P. 1666, translatus Suderc. 1674.0b. die 9 Jan. 1701.

M . Simon Nie. (ßtrnfleit / Left. G y m n . Line.

Anno 1659. fimul Paft. in gnnbcn)D 1673. heic 1674. Præp. 1685- Ob. 1690. in choro fepultus.

M . Ericus Sun. Duraus, Left. Gy mn. Line. 167

fîmul Paft. in Santwpfc 1686. heic Paftor 1692. & Præpof. obiit 1717.

D n. 'Nicolaus Mag. lEennerdahl, Gotheb. antea

Paft. Caftr. per XIV annos, heic Paft. 1718. obiit die 15 Ju n i i , Anno 1732.

§. IX.

3(cnfe templum, propter fundum terræ limo* fum , fæpius adhuc illi moleftum,pofteriori tempor re exftru<ftum fuifte opinor : interim lapideum eft, ac fatis amplum. Ex apparatibus , qui ad facerdo- tium pertinent , epomis quondam confpiciebatur facrificalis, nomine Stenonis Sture, regni olim G u ­ bernatoris, ejuscp conjugis, aureis literis infignita, jam ætate confumta.

Eccleftam vero a prima licet fundatione (uos habuifle Paftores nulli dubitemus , non pluriutiL* tamen huc usque reperta funt nomina , quam quo^ r u m heic fiftimus:

D n . Henricits P e tri, Pontificius* D u. Olaus Andrea Anno 1522. Dn. Conradus Anno 1526. Dn. Folko , Anno 1528.

Dn. Martinus Anno 1534.

Dn. Olaus 'Johannis , Paft. in ®U )t/ huc transla­

tus 1540* Ob. 1549.

Dn. Petrus Alagni, Paft. 1Ç50. Ob. 1563.

Dn. Haqu'tnus Er ic i, Paft. 1564. Prae p. 1587* tob*

fcripfit in Cone. Upf. 1593* Ob. die 30 Sept. 1612. Genitor fuit Länc korum,

Dn. Gudmundus M agni, Coll. Sch. Line, heic

Paft. 1614, obiit die 29 Aug. 1640.

M Carolus Stephani Sveirœus, P. 1642. obiit d. 16

Aug. 1666.

Dn. Laurentius Ifr. JVangelius, Apol.Linc.fucceflic

Socero 1668. translatus ad iDÎOgrtta i6go. Ob. 1692

Dn. Jacobus And. Ardeander, Sacell.in fKônô 1667

Paft. 1680. Ob. 1695

Dn.Olaus Nie. Rudehus, Sacell, in Kdtft(ftat) 1692

Paft. 1696. Ob. 1715

Dn. Ifrael Laur. Wangelius, Cone. Nofoc, Norc.

1707. heic Paftor 1717. §. X .

N y e n f e templum lapideum eft cu*m vetufta Tub tetfto pidura. Primo loco ex facris utenfilibus memorari debet calix q u i d a m , cum patena his v e r ­ bis ftili monachalis effigiata :

Hic editur JE fu s, remanet tamen integer efus, Qui male jumit eum , fe fciet ejfe reum.

t,Anno D:ni. MCCCXLl Andreas Prœsbyter

fecit calicem in Nii parari.

Duæquoqj fuperfunt campana?, quarum ætatem ha? probant inferipriones :

Anno D:ni 1S21 fub Reverendo Patre Johanne ‘B rask, Epifcopo Lincopenfium, Procurante Johanne tTïnttfOtt l Curatore

Ulf

Altera in campana minori: Siren efftet burD 1522

Jöns Ulf ©ennafon.

Symbolo, é v « c ç ,« A A à Àaôç , f u p ra occidenta­

lem templi januam pofito, a Paftore loci Nicolao Magni, talem dedit Paftor olim & Praepofitus in_-» Jftàratéfyamttiar/ Laur.L.Laurinus, periphrafin, h e ic non praetereundam:

Oïy.oç t 5 Çüvioç iwOtfivfa sçï GeoTo,

A uoï è voùqI fJLsyuXsiot Qsoto A»A S ai.

Ev K *ct$w [jlsv iïyj Cxpiçoç MpLauri vcciet,

t i l'çei, ctv.ë èpatéty iv Aêyu> epuiefoi cyjojv. Præterea 91 j) Annexam , vel, ut dici confvevit, Capellam habet SRôttô I ab arce ejusdem n om ini s appellatam, eaque jam magnit udine, iisque o r n a ­ ment is, ut templis poflit ordinariis æquiparari. E x - ftru&am primum eam fuifle in ufum litoralium procul habitantium probabile eft ; d i å a q u e ante r e f o r m a ­ tionem & fub Rege Guftavo I. fuit Capella Curiae Antonii, tum non nifi ex ligno fabricata. Poft v e ­ teris autem ftru&uræ ruinas, curis & impenfis P a ­ latini Comitis Johannis Cafimiri annis 1641 & fe- quentibus iterum ex lapidibus fuifTe ere&am, epi­ gram m a teftatur Præpofiti modo nominati Laurini, hac occafione inferendum :

Sando kvangelio vel vaRat Templa dicata Ritibus aut vanis Papa prophanat ea.

JA N U S CASI MI RUS Pr incepi celfifjtm honoris Ædificat Templum , confecrat idque DEO. Hoc authore domus fanda hœc fu r r e x it, in illa

Depofitum fandi dogmatis ut maneat.

Dat Templo nomen C A T H A R IN Æ , namque Ducißa

o Atque hujus conjors Principis illa fu it.