D. D.
D ISSER TA TIO GRADUALIS
D E
P R IM IT IV IS
LINGVÆ HEBRÆÆ,
Qu a m, C O N S E N T AMPLIS5 . F A C U L T PHILOSOPH. I N R E G . A C A D . U P S A L. P R Æ S I D EM a g
C A R O L O
A U R I V I L L I O ,
L i n g u a r . . O r i e n t . PROF. R e g . e t O r d , S, R . S. M.IN A U D IT * G U S T . M AJ. D . XXI M A J I MDCCLXXIX r
Ho r i s a n t e M E R I D I E M SOI I T I S ) P U B L I C Æ CE'NSLJRÆ S U B J I C I T S A M U E L E K E R O T H , O S T R O G O T H U S, U P S A L I Æ , Apud Jo h. Ed m a n, D i r e c t, e t Re g. Ac a d. Ty p o g r.
_____ A . A . . . - ... , 0 .. . , . - • ‘ ' ‘ . ■ . " . s *'■ \ -. : . I ; t*i in-’
o
$. I.
P r im itiv e s in Lingvis jam diu nuncupari voces folent, qua? ex alia aliqua ejusdem Lingva? derivari neque unt. Quot ergo & quales, in hac vel illa Lingva, haben da? fint , certo quidem definiri fe vix patietur , nifi co gnita? juxta fuerint voces lingula?, quas per Lingva? to tius a mb itu m, ultima usque ab origine, ufus frequenta vit. Pone enimj, plures paucioresve non amplius luper- ellè, qua tum fide ftatuetur , aut folas, qua? perierint, e numero fuifle derivatarum, aut fi primitivas quoque clades affecit, pofie nihilominus fieri, ut definitius ea r u m cunela: reflituantur ? Blandientis periculum creduli tatis mox imminebit, nifi conferre detur vocum , quae c en le b u n tu r, integras familias. Atqui hoc fibi, in lin gvis pra?cipue v e t u l i o r ib u s , an polliceri quisquam au- iit, valde dubitaverim. Sero nimium, remotioribus ae tate gentibus, feribendi ars videtur invaluifiè, qua una t amen figi potifiimum , fervari , cognofcendaque polle- ritati tradi queat Lingva? cujuslibet indoles atque am plitudo. Enimvero jam ante inventas litteras, quot per i re, temporis longinquitate, voces, quam diverfam a p rimo habitu & novellam inferri multis potuifie formam, haud immerito lulpicemur , in populis praefertim, quo rum e vicinis lingvas five augmenti plurimum five & ja<5lura? traxille ,< non fuerit improbabile? Accedit, quod neque" litterarum tabulis arvum pepercerit, doleantque p olleri, evanuille (cripta haud pauca, di&iones comple xa &: loquendi modos ejus forte generis, ut in ceteris, quse remanlere, locum non invenerint. Erit igitur durae
ubi-6
)
* (
I I
ubique & ambigua? ope ræ , primigenia’ Lingva? alicujus veluti fbmina velle retexendo explicare.. In Hebraea au tem fi quis idem aggrediatur, ea inluper difficultate la borabit , qua premi haud s q u e Græcæ aut Latinæ re liquias ,. manifeftum eff. Exftant, in utraque h a r u m , fcriptores magno n u m e r o , tamque varii argumenti , ue nullam non partem communis vitæ putentur attigiffe, poflitque adeo ex illis plenior alterutrius Lingvæ facies haud dubie reprasfentari. Superlunt Critici , Grammati ci, ScholiafLr, eo iplo ex ævo , q u o, v i v o adhuc ufu, florebat fuæ quarque genti vernacula. Quin & magno in utraque efl prselidio Hiftoria amplior atque fpecialior m o ru m in publica re pariter ac privata, rit u u m, fludio- rum , artium , quorum omnium , in Lingvam cujusli- bet p o p u l i , quantam effe vim debere nem o ig n o ra t Hebrææ contra nil remanfit idoneorum mon imentorum præter pauca illa, cum Græcis quidem Latinisque fi co m paraveris, quæ unico,' eoque modici voluminis, Bibli- co codice continentur. Una defunt igitur Critici, fi qui olim fuerint patriae lingva? ftudiofi, quique genuina il* lius primordia curiofius indaganda fibi fumfifTent. Nam qui Nlaforethæ dicuntur vulgo , utilioris meniuram Cri- leos haud fane aflecuti funt, magnam etiam partem, in- valelcente Talroude juniores. Grammatici autem & Le- xic og ra phi , quibus nunc utimur, tametfi numero va* leant & conjedandi copia , fitque eorum alter alteri prae* ferendus y au&oritatis tamen vel propterea fupremæ non erun t, quod fæculo demum no no R» O. hoc eft, plus quam mille exaffis annis, po d emortuam lingvam, i- pfoque in populo , qui olim illa ufus fu e ra t, oblivione multiplici affli&am, prodire occeperint. Denique He- brca? gentis, qua propior e d origini, illrque tum aliquo nexu j u n ä a r u m , hidorica cognitio, fida quidem & d u biis in rebus rite confulenda,, præter ea m , quae Bibi ico
ex-f t ) 3 (
exhibetur codice, parciffima fuppetit; tanturrf abeft, ut hæc e ad e m , domefticis e feriptoribus alsis, vetulli æ v i , q uique Hebrææ utebantur lingvæ idiomate, illuftrandam lele aut lupplendam præbeat.
. §• i r*
Abjiciendane cura igitur, qua nativas ftirpes Lingvæ noftree cupiamus dignolcere? N on putarim. Quod fi e undas prehendere non detur ita, ut nihil fuperfit du bii, eo tamen conniti juverit, quo fe pandat aditus. Qui fupcreft, Hebræum perlcrutemur codicem. Studioleob- fervetur analogia v o c u m , quas ede derivatas certo no vimus. Rogentur opem lororiæ Dialedi, quamque aut tulerunt d u d u m , aut fpes e f t, laturas pariter in pofte- r u m , ficubi excudæ fuerint diligentius , non dedignemuf. Conjecturis nec indulgeamus n im iu m , nec diffidamu» his t a m e n , quæ fe obtulerint adeo probabili fpecie, ut ad veritatis arcem judicentur quam proxime perducere. Quo circa Biblicus quidem fi teneatur Hebraismus, voces lon go fe fiftent ordine bilitteræ, finoplicesque adeo, ut in his unice repertum iri primitivas ultimas, Jemina dixere, vilum quibusdam fuerit. Nec difficulter d e m us , fuiffe forte He- bræis primitiva nonnulla, quæ duas modo conlonas ha buerint. Quum enim varios o m n in o cogitare calus li ceat & rationes undecumque petitas, quibus moti primi L ingvæ audores in voces nunc brevioris nunc amplio ris formæ ducerentur, haud fane incumbere potuit ftri- d e adeo fervandaregula, ut in numero etiam confonan- tium non valeret liberius arbitrium. P ronomina certe
n o , 'D> p * HT, ïï & particulæ IN nut, tantummodo,
DN fi-i »3 quia, non, V? 0 ! f i , M quajo, n ö beic, J£> ne forte y lique reperiantur qua alia, his fimilia, multo erit congruentius, faltim facilius, in primitivis habere, q u a m , cum magni licet nominis Philologis, deducere velle e trilitteris, conjectura aflumtis, ea unice de
fa, quod rigidius poluerant, abfolute effe necefTarium, ut Primitiva Hebræa in univerfum omnia tres illico con- io n »s oftenderint. Sed tamen in bi litteris aliis, quæ ex promit Biblicus c o d ex , oppido pa tet , orra illa e trilit- teris. Huc primo pertinent, quæ polt addita incremen ta finalia, Dagcsch forti notantur in fecunda littera, hancque adeo ubi g e mi na n t, juxta pro dunt, in origine tertiam (ecundæ adfuille. Copiofum talium agmen : &
ccr ex 3dS, jj hortus ex |3J, umbra ex f)3 vola
viamis ex qö3, ?y robufius ex Try, 3D circumdedit ex 33D &c. quibus jungantur, tum quæ accedente i n c re m en t o, in lecunda gutturali aut 1 Dagefch refpuunt, qualia funt: HÜ laqueus ex n n ö , JH malus ex y y i , i n mons ex l i n &c. tum quæ in primitivm trilittero 2 habuere medium, uti q « nafus ex *)3«, q n palatum ex qjn, En unde D'EH Gen. X X a : 14, triticum ex EOJn, toV e quo 0'EW arbores Aca-
cice ex EJW. Secundo bilitcera, q u o ru m in ori gi ne, five
media five tertia 1 aut *» fuerit, cujusmodi exflant: ny teßis ex u y , DI litis Ex. XXIII : 2. ex 3’1 , (3 filius ex \33> 3« pater, ex 13« , ad ex ' W &c. T e r t i o , q u o r u m primitiva a 1 aut 2 incipiunt, uti ■f? Imperat, ex genuit, CÜ Imp. ex WJ: accefflt, & utrique analogum n p ex np'? accepit. Illorum igitur, quot qu ot Hebræus habet codex, fingula q u um e triiitteris prognata partim Biblici monfixat ratio Hebraismi, partim confentiens Dia* l e å o u m habitus, funtque præterea magno nume ro v o ces aliæ , quæ derivari ex bilitiera aliqua, nulla proba bili etymologia p o t e r u n t , colligatur m d e , Hebrææ con- fvetudmem Lingvæ lecum tulifle , ut in primitivis tres afforent confonæ, D101W radices, poft Rabbinos vocare nunc lolemne e f t , uti & e tribus quamlibet c onfonam, fVZnttf radicalem. Ac fi in fummam referantur voces o- m n e s , quas, politis duabus m o d o confonis, Hebræa Li ngv a capiat, ultra quingentas nullæ erunt, pauciores.
que adeo videri oportebit , quam quæ fufFeciflent ad di* ftingvendas rerum ideas , vei externis ipfis fenfibus ob vias; contra fi tres ponantur, ultra decem aderunt mil lia , orieturque copia , par haud dubie tot figendis pri mitivis, quot originariæ & , pro rerum diveditate, va riae, in mente noltra , imaginum formae poftulaverint.
§. III.
His primitivis non nifi Verba, quae dicunt Gram matici , comprehendi, e quibus porro derivata fo ren t, q uotquot exltant, N o mi na , plerique eorum arbitrantur; nec aliter judicafle videtur, quem unum adduxifle latis fit, Orientalis Lirteraturæ vindex fcientiffimus, Alb. Schul ten fius, lnftitution. ad fund. Linguœ Hebr. pag. 158, (à. 1756. At fuerint nihilominus, quibus mirum obveniat, l ub primitivis reperire notiones, longiori demum expe rientia enatas, quales lunt earum multae, quae verbis fb- lent exprimi, contra in de; i vatis poni, quæ res ubique obvias ac vulgatilTimas exhibeant, id eft Subftantivorum N o m in u m plurima. Quod ubi levi opella mihi furofi a nquirendum , Benevoli Lectoris humanifiimo examini, quæcunque adferre potuerim, modefte & perlibenter fubjicio. Atque primum quidem , ut Subftantiva N omi na haud pauca exiftimentur primitiva, explorata jam diu poftulabit idæarum in hümana mente genefis. O b jecta rerum fmgufarium, quoad patent fenfibus, prima fere folent advertenti animo infinuari , itaque & fuifle inter prima, quæ loquentis in ore hominis, diferetis in dicarentur n o m in ib u s , vero habeatur fimillimum. Illa autem ipla t am et fi , obfèivata dein individuorum fpecie- r umque fimilitudioe, generaliori fumi fenlu oportebat, neque fic tamen nifi rem certam nc feorlum exiflentem intelligendam prtrbebant, donec adjungerentur porro no tiones advenfitiæ, quæ rerum infer fe mutuas relationes complectebantur. Enimvero voces, quse rem quamli^
bet, per fe fpeftatam, & ab aliis fejun^am denotant, Subflantiva Nomina appellamus; eruntque adeo eadem ilia, quæ præ ceteris judicentur mereri, ut ex orbe pri mitivorum Hebrææ Lingvæ non excludantur. Quibjs autem vocalibus animata initio fuerint , & easdemne, quibus in Biblico fignantur Covlice, habuerint, an aliis, tot obflante fæculorum intercapedine, vix def ini etur . Quandoquidem in Diale&o Arabica , nunnario, q-.iæ di citur, finalis, haud fane antiqua e d , iliaque demta , uni ca perfæpe vocalis in trilitteris remanet; non întempe- flivum foret conjicere, apud Hebraeos pariter, nafctn- te lingva & paulatim fuccrefcente, potuifle fieri, ut vo calis unica tan tum mod o admitteretur, ita q u id e m , ut trilitteræ licet voces, fuerint tamen roonolyliabæ. F.lTe eum in m o d u m comparata etiam, primitiva in lingvis antiquis pluribus fatis conflat, ncc a genio Hebrææ Lin gvæ abhorruiflè teflantur, quæ adhuc fuperfunt, KCfl
peccatum, T O nardus, veritas, & permulta, quorum
media radicalis 1 aut ' , tum Biblico Hebraismo & Ara- mæis potiflimum familiaris cohors trilitterorum, in qui bus prima radicalis vocali caret, vel, ut vulgo expli c a n t , Schevate notatur.,
§. IV.
Sed eamdem in partem exempla’ quoque ducunt primitivarum, quas putare tantisper liceat, v o c u m , in Hebræo æque codice fervatarum atque in affinibus Dia- leclis, quibusque Nominis Subflantivi notio ita fubefl, ut aliunde repetere nec necefle videatur, nec fignificatæ rei fatis congruens. Sit prima cladis ear um , quæ m e m bra humani corporis, quæque huic funt propria, defi- gnant. Q uu m hæc hominem proxime attingunt, haud mi ru m q u o q u e , ante voces alias plurimas, illorum ex-, ftitifle n o m i n a , deriyativisproinde no n adnumeranda.
«¥fc > \ r> 7 V. ( êfeC6&
CW) caput iisdem fcriptum confonis Diale£li habene omnes. Arabes Verbali infüper forma ufurpant, fed fi- gnificationibus, quas ortas e notione capitis non minus clarum eft, quam fuifle hanc eamdem antiquiflimam.
py oculus, fimiliter commu ne Diale&orum fingulis. Si quis ex Arabismo, aut Diale&o quadam alia, vellet radicem Verbalem elicere, naturam m od o rerum con- fulat, & continuo perfentiet, quidquid copiæ Verbales formæ ad vehunt, ne concipi quidem polle, nifi pofita ante exfiftentia & ufu oculi.
a uris originem dedit formis in Pihel & Hiphil, quas Biblicus offert Hebraismus, denotantibus quippe talia, quæ locum non habuiftent, nifi quid fit auris, cuique ufu inferviat , cognitum ftatuatur antea. Arabes, tametfi ad normam Dialeffi füæ mediam radicalem pro- nunciatione inflexerunt, quod & faffum Aramæis, e o d em tamen e fonte deduxiile Verbales, quas h a b e n t , n otiones, efl in propatulo.
lingva. In hac forma ï non efte radicale d o cent Aiabes, quibus non m o d o , fed & pÿb idem denotat. Unde & verifimile, originariam Hebraeis fim- plicius forte pronunciatam. Qualis autem demum cum que pronunciatio fuerit , Nominis fubftantivi notionem primitus fub ea viguifte, vel ex eo elucet, quod nec in Pohel & Hiphil Hebræis, nec apud Aramæos & Arabes c,uæ obortæ funt verborum fignificationes potuiftent ex- fiftere , nifi, ori hominis quæ eft, lingva fuum ante fibi t ributum nomen tuliflet.
bJH pes anfàm p r æ b u it , qua ia Kal aftumta fignifi- catio obtreSlandi , in Pihcl, explorandi, videlicet ab ufu p edum in obambulando. T u m apud Aramæos & Ara bes quæcunque Verbo figniflcanrnr, e notione pedis- pullularunt, contra ex illis erv/xov idoneum n u l l u m capta b itur, ex quo intelhgatur, cur pedem Hebræi dixe re’.
re. C üm his par ratio rôSv p 3 pollex, p a venter, T u
genu, 11273 , TJJ nervus, “p j f «fr.r, jp; mentum, bar t a ,
y-ij brachium. r»lî fpithama, p ’n finus, p i quantumj cupi
utraque manu pote f i , *p» femur, Jcapula, TlS maxilla,
|HD unde D'JHD lumbi, DVy o*> s p y calcaneus *py cervix, y^y t e / j 1, ^Op pugnus, c m utérus, pW f r w , 0 3 tf/ £w>w- r/'j-, iyiy capillus. Nam Verba licet i i s d e m , quibus nonnulla ex enumeratis Subflantivis conflant, exprella radicalibus inveniantur pariter, five in H e b r æo codice , five in D i al eS i s , Verbis tamen illis fignificationes lub- funt ejusmodi, quæ vel poteflati Nominis Subflantivi or t u m debent, vel, eam certe quod pepererit, nihil exhibent.
§. V.
Secunda claffis voces habeat, quibus r e s , per natu rae o r b e m , vulgari obviæ experientiae n ot ab an tu r, hoc e fl, quæ videntur in primis debuiffe 'certis ac veluti p r o priis nominibus diftingvi, quorf um refero: p « terra , SSy vejpera, war, DP dies, WüV fol, ITV luna, 333 flella , 11« lux f D^y utnbra, "j^n tenebrœ, n n ventus IW
nubes, 1C0O pluvia, p i s fulgur, 113 grando, n ix ,
y^D petra, p « //?/>/>, 1JJ' filva, ^rU vallis, IflJ fiuvius, n*?D Jul, p p æfias, 1 rul biems, l ö y pulvis, SH1? flamma , D^n fulcus terra, &c. Quin & addidero i:mo nomina a- nimalium rerumque ad illa pertinentium: *1« leo, did ^ K W j f i n « afimis, I W taurus, p p cornu, 3 KÎ /h/wj, 3b3
canis, 3JÎ cauda, Yin porcus, hircus, }«y pecus minu
tius , P r n femina, '14 hoedus, 3*?n /^c, 1DV *]iÿ
«uw, »p3 /?/</, &c. II:o nomina vegetabilium ac rerum, q u « ex illis p ro ve n i u n t , aut in illis confpiciuntur: n «
pinus, rhamnus, ^ya cepa, I2M13 abies, W l herba
tenerior, 312/y herba adultior, '10 fruElus, fJH frumentum, p j
v itis , Ifa^y uva, vinum, Dlil myrtus, n»l olea, p t V oleum,
?IW fpina, CHy lens, DW alium, f « n , unde D’JN'H ficus, IQH palma , ttpY Juccus da&y lorum, y - w \radix , pY in
o-r igine, p^l vio-roo-r &c. W :o nomina metallorum & la p idum pretioförum : 3Hî nurum , 'iOD argentum, plum bum , DW1?, n ö j , Dnr. Qui vulgaria Lexica ev o lv erit, m o x animadvertet, haud paucis harum vocum praefigi radicem verbalem, adjefto fignificatu, e quo fcilicet il lis , tamquam derivatis, fua notandi vis accreverit. At fi fuerit ifte non alius, quam qui naturali ordine, ex notione ipfius r e i , per Subrtantivum denotatae, oriatur, falfo praetexi radicem, mihi quidem non eft dubium. Sin c o m m u n e cum voce, quae derivata ponitur, nihil habe a t , aut fit nimium generalis, aeque dubitem, an com m o d e fàtis derivatio queat inftitui. Sumamus plum
via. Derivatur vulgo e Verbo, quod in Niphal m odo & Hiphil habet Hebraeus codex, Arabes autem in pri m a etiam conjugatione ufurpant. Atqui reine ipfius no t io primitiva potius habenda eft, quam actionis, quæ V erbo fimul adhæret? Quis recte cogitabit terram pro ducentem g r a m e n , antequam hoc ipfum oculis ac men t e ceperit. Et tamen in Lexicographis NISH N o m e n , quafi derivatum , e Verbo NtfH jam diu locatum cerni tur. Verbo lubjungi folet tamquam inde ortum Sub- ftantivum vefpera. Vis rationem fcire? EfTe verbo dicunt mijcendi n o t i o n e m , quum haec ipfa tamen nata fit haud dubie ex permifta rerum veluti congerie, quam intuentibus condit» objicit, fub vefpera, lucis abfentia. Sed & verbo eidem tribuuntur: [pondere, fidejubere, dulce grntum effe, quæ nihil offerunt, e quo vulgaris adeo rei, atque eft vefpera, denominatio eliciatur. Immo tum de m u m Verbo injuncta ifta & plura forte, poftquam a l ongo inde tempore fenferanq mortales, quid eflet ve fpera fuoque illam nomine appellaverant.
}. VI.
Tertiam claftem conftituant; numeraliaj cardinalia ,
quo-quor um pleraque ede Subdantiva, fine o m n i controver- fia ex eo p a t e t , quod apud Aramæos n o n m o d o æ q a e Arabes, fed & Hebræos, a numero tertio ad de cinxi m, jungantur mafculinis, lub forma f e m i n i n a , & contra femininis (ub forma mafculina, quin & fæpe fint in d a - tu c o n d r i x d o , quod & accidit rEis D'JW & C'HW duo, Pute, PtfD centum & *js N mille- E Verbis haec deducere, mihi q u i dem, ob rationes in praecedentibus femt l i terumque taftas, videtur praepoderum. Nec moveat, quod in V3"W quatuor, & flJDW otio, forma fit derivativa; nam exftaot etiam tri- littera J?3*» & ptEf unde plurale O’. W . A t q u e a d W fex , qu od attinet , cujus in primitivo quas fuerit five nreclia radiealis five tertia, exclufam arguit confpicuum port i n crementa finalia Dagelch forte, haud fequetur inde t a men , ut primitivum illud in Subdantivis haberi nequeat. P o d r e m o adjiciantur: bpK tentorium, ptf n tbil, ttf’X v i r ,
rota, tiefe Eius, fVD domus, / p l maritus, " p j fepes,
'IJ gens, “VJ 07/jr, n v i jan u a, p£)t P 13 robur, . f i ) / r e num , p"> habena, Gtfn gemellus y p n n /on/d in fetior & c quæ ii primitiva non fuerint, nondum certe, quod fct- a m , planiori aliqua via potuere e Verbis d educi, a u t efficacioris inde virtute Hgnificationis augeri.
§. v i r .
N o n me fugit , qui Verba unice primitiva d u c un t, hoc fumfide, ut in oromt u foret ra ti o, cur Subdanti- vis , quæ putabant derivativa, fua & non alia fignifica- tio obtigerat. Urgent, primo 1 o m i n i , ubi recens creata animalia percenferet, Gen. If. 19,20, fuide necelTe, ut non temere, fed congruenter indoli fingulorum a n i m a l i u m , imponerentur nomina , utque harc pariter ac re rum ce t e r a r u m , mox tale qu idr i am denotarent , q u o d fub co gnito dudum verbo intelligebarur- At v e r o tametfi, Mulla omni no aliqua adfuerit, oportet, cur u n u m
ani-mal hocce nomine, aliud appellaretur alio, resque cefe- ræ haud confundendis vocibus difeernerentur , adeo ta m e n elle ea potuit multiplex & fortuita, ut a nemine nunc indaganda amplius videatur, aut certo definienda. Iftud minime efl dubium, ut primum vox aliqua p o nitur primitiva, ulteriori inquifitioni etymologicae locum praecludi. Nam fi daretur, cellaret protinus eadem il ia primitiv« titulum mereri. Audes verbum jbV nin gere primitivum arbitrari, tametfi nulla ratio fuppetit, cur iftis litteris, non aliis, id quod denotat, exprefferint Hebrafi, quidni idem liceat in Nomine jVttf, rem iplam per fe fpeclaram oftercnte, quamvis & tum pariter ex promi nihil pofïit, e quo fciatur, cur ifta potius voce, qu a m alia nix appellaretur. Laboras, ut eruatur Ver b u m , e quo tulifle fignificationem Nomen fV3 intelliga- mus. Ponis fuifle n n aut JV3 , in quo fubfiftas. Sed multo foret opportunum m agis, ultra N o m e n , per fe fatis clarum atque fimplex, inquirendi curam etymi non extendere. Fas quidem haud credatur, abfolute negare, quin & Verba non minori forte numero primitiva ha buerint Hebraei, quam Nomina. Neque enim patiuntur L in g v ar u m origines, ut generalis aliqua figatur metho d u s , cui, fine exceptione ulla, fe alligasfenc, qui primi occeperant Lingva qua demum cumque uti. At nec propterea tamen rejiciendi penitus Grammatici, quibus v i f u r n , n o n tam in terr. perf. rrafe. fing. præt. Kal radi cem quærere , quam Infinitivum potius adoptare, in q u o fimiliter ultra tres radicales alia littera non occur rit. Rabbin i hunc eo confilio HpD fontem vocitarunt. F.t certe in Verbis mediæ quiefeentis 1 aut i, forma 3 p. fing. præt. in Kal defeäiva efi:, contra integra plerum q u e , atque adeo primitiva, quam tenet Infinitivus. In verbis autem ultimæ quiefeentis n? quia haec littera baud- quaquam eft originaria, primitivum mulco, quam cerf.
) I* c «
perf. praet. Kal, certius dabit forma Infinitivi aut nominalis, cui, ultimo loco, vera adeft radicalis \ aut ». Prae ceteris, recentiores inter, hanc fententiam fecutus eft de Spinola , Comp. Gramm. Ling. Hebr. pag. 17 /7. & inclinare illuc etiam videtur Schulcenfius n o n uno loco
Inflitutionum. T u m haud fcio an earodem ob caudam
Auctor Lexici Arabici Mfc. cui Camufi titulus, plurimus in familiis v o c u m , primo loco Nomen feu Infinitivum po nendum duxerit. Enimvero Hebræorum Infinitivi lunt
reapfe Nomina, inftar Nominum c o n ft ru u n tu r, a&iones, partiones, attributa, relationes, quae Verbalibus formis fignificantur, denotant fimplicius, quam fieri fub illis poftit, poftquam notationes infuper temporis, perfonæ , generis , numeri & modi accederunt. Ex Infinitivis er go radices, feu primitiva, fi licuerit repetere, multo et iam latius Subftantivorum jura in propofita quæftione
patebunt.
§. VIII.
Sed minutulus forte videatur & in tenui labor, velle preflius invefligare, utrum Nomina regiu s, an Verba, & quaenam demum ex utrisque, habenda primi tiva f i n t , præfertim cura in hunc cenlum quæ venire ex utrbque debeant, non nifi tribus & iiîdem ubique confient radicalibus. C re d an tu r, dixeris, qui jun&is tri bus litteris, qua demum cumque moti oc ca fo n e , conce ptam mente ideam primi lociabant, nunc Nominis in ftar nunc Verbi adhibuifle, prout feries ac ftruefura o - rationis poftulabat, fuifieque e diverfa per vocales pro- nunciatione intelligendum , v im n e Subftantifi Nominis, an Verbi fecum terret. Equidem haud re rag are r m a g n o p e r e , nifi intercederent tamen aliqua, Orientali lit teraturae fperanda , c om m od a , e concéda Subftantivis
quoque non paucis fuprema ftatione. Pr imun erit: futu- Eum dignum Pmlologo, in Etymologico e t h m cam po,
na-naturam fequi rerum citius, quam hypothefin ab his ftriz- £taro, qui nil nifi p r i v u m , & a communi Lingvarum genio recedens, Hebrææ Lingvæ tribuunt follicitius. Quis f erret, ut hoc exemplo utar, in patria lingva noftra, fi juberemur Nomen jord acceptum ferre Verbo jorda^ aut blod e bloda deducere. Atqui hoc agunt, qui ortum n o i haßa fcilcunt e Verbo nD*V bafla perfodit, DV dies e Verbo DI' dies fuit, per diem egit, pes e Verbo SjH ufus fuit pedi• bus. Plurimumne lucrati fu i flem us boni ordinis & in judi cando liberalioris asfvetudinis,fiiftiusmodi conatus vulgares libros non occupafient ? Alterum: fore, ut circumfcriba- batur durior querela de perditis Hebrææ Lingvæ radici bus , & inanis haud raro multorum in reftituendis dili gentia. Per fe fatis fuperque intelligitur, partem modo aliquam fuperefie nobis Lingvæ, qualis quidem florente vigebat ufu gentis, cui vernacula, neque exiguam pro inde vocum primitivarum æque ac derivatarum turbam periifle. Largiar q u o q u e , adhuc reftare in Biblico codi ce vocum formas, quarum ut veræ eruantur radices, foret optabile. Sed in eodem, quæ recurrunt fæpiftlme, q uarum fignificatio ubique manifefta, quæ tribui unice confpicuar radicalibus minime dubiam præ fe ferunt fpe- ciem primitivarum, movere querelam non debuiflenr. Habeatur Subftantivum terra pro primitivo , mox* q ue erit inutile ultra quærere. Nam & fignificatio illius tot firmatur Biblicis locis, tantaque Dialedorum conve nientia, ut nulla poffit originatione fieri certior, clari- orve. tP'tf v ir } quid opus exquirere, unde provenerit? Adfunt o n n f i a , quæ perfvadeant, ut putetur primitivum. S? HW ßgnuTTH conje&ura referatur ad radicem, five nifetfctor- d i t , f i v e O ^ confenfit, five rPK venit, efficaciusne inde pate- fcet, quid oiim valuerit ? Cur, primitivum an cenfèri queat, a mbigendum? In confefio eft, nimium renia opinione, de verbis pctiftimum habendis pro primitivis, abreptos
0
) H (
«S
duftrios cetera Viros in tentamenta fupervacanea & in c e r t a , quibus prudenter exclufis, n on un a Hebraizantes ambage exlolventur. Terti um: in clafTe vocum ex uno e od emque primitivo ortarum , ubi plures & interdum contrariae, quas videntur, fignificationes f uc crev eru nt , tum memoriae levamentum ad tenendas fingulas, tum praefidium adverfus hos, qui Orientis Li ngvas , Hebræ- am præcipue, multimodae accufant inconftantiae, haud fpernendum exfiitururo, fimulac primo l o c o , fcaturigi- nis i nf t a r , e cjkia fluxere cetera, conflderari fe patiatur N o m e n Subftantivum, quippe cujus (implex & fixa no t i o, quum Verbo contra plures idemtidem variosque fi- gnificatus latior ufus fubdiderit, quoad ve rb um eft, vertitur flillare, frangere cervicem , jugulare, definiere, & Arabibus frequentifiime denotat Jcire, notum babcre. In derivatis poni folet *py cervix, jugulum , & Y ^ y , n on d u m fatis definitum. Hæc fingula per fe diflona redigentur ad concentum, ut primum fubftantivo *py cervix jugulum, tamquam primitivo fubjunguntur. E Nomine orta n o tio frangendi, amputandi ju gu li, hinc fti liandi, quum a mpu tato jugulo, fangvis majori copia exftillet, dein difper- dendi, defruendi, unde D’Ö’i y FT. V : 30. forte loca defini-
Sla, ruinœ. Arabibus eodem ex nomine natum to [cire,
tnanifefiam rem cognofcere, haud aliter ac Graecis fiuum rçecxijhi&v patefacere e Tçcc%ri\oç collum, Ebr. IV: 13. Ver* b u m * P 3 , quod primitivum habent plerique, explicant per genua flexit, falu tavit, benedixit, valedixit ; in deriva tis locant: " p 3 genu, nD"D donum, benedifdio, & cum T z e r e fub •) pijcina. Invertamus iftam leriem & occipiamus a fubftantivo “p 3 ; patebit m o x , cur Verbum d e n o t et : flexit genu, tn genua procubuit, flexis genibus fa lu ta v it, do
num obtulit, precatus f u i t , unde oMtf/ muneris notio
& felicitatis fub HDID, alteraque fub f o r ma , //jmr, pijci• e qua bibere antequam pofifint Cameli prælèrtiro,
) iy C ®
in genua oporteat procumbere. Neque aliunde ro vale dicere repetendum, quam e flex is genibus, in his, qui fè abeuntes commendabant aliis, e quo porro, miffum face r e , derelinquere. Cur Verbum CHW in'Pyhal, vel rectius Pohel, conjugatione refpondente Arabum tertiæ, & Hi- phil, fignificet radices' agere, in Pihel contra eradicare, erit lucidum, fimulàc primitivum ftatuatur Nomen ÇHCT radix y neque dein plus Inherit inconftantis figmficatus, quam præbeant Latinorum advertere & avertere, con traria, fi fpeffentur ut derivata, ardle confpirantia, fi ad unum idemque referantur vertere. Quocirca appofite o- mnino in recenti editione Coccejani Lexici , quam cu ravit Cei. Schulzius , tum Subflantivum "pD præmiflum verbalibus for mi s, tum alteri cncr poflpofitæ derivati vae notiones, quæ fub Verbo exltitere.. Nam ut natu ralem fervand3m idearum confequentiam non ingeram iterum, rremoriæ certe juvandæ longe erit accommo- dat'us, ope definitæ & facile retinendæ fignificationis, quæ eft Subftannvo, derivatas inde fenfim pofie colli gere, quam difcrepantibus, quæ Verbo hærent, pluscu lis mox initio circumagi. Arque fentietur hoc idem inulto etiam fæpius & felicius in Arabica Dialedo, quæ prægrandem folet in Lexicis farraginem pugnantium, quod ad fpeciem, fignificationum fub Verbis offerre, in ordinem tamen haud difficulter cogendarum, quoties licuerit Subftantivum attingere, e quo dimanafie pleras« que earum, faltim ufitatiores, appareat. Fiat periculum, & fuccedet opera, in u***1 leo, venter y <_)-*-> herba,
florta, latus y dor [um y brachium, b«=c /*»
ghum y ne plura cumulem, dudum, fatis Icio,, anircadverfa ab his, qui Arabicis
Litteris navant operam. - « S u e *
CLARISSIMO AUCTORI.
J ruà'aam cupiunt pauci pernnjcere iingvam ; Judaum quarunt plurima turba lucrum Divin £ fed, Amice, eloces ita puntta loquela,
Ut quoque doElorum fingula puntta feras : Cumque novem Te fic juvenem finxere Sorores ,
Qualem fperabit Patria cara virum ! Ingenium natura d ed it, labor improbus artes,
Cor que Tuum fitta non pietate calet A t canerem raros in cafto pettore mores,
Si mea dotta foret, ficcaque Mufa minus. E n! Tuus in vita candor> non carmine fu lg e t,
Si fingentis erunt carmina mentis opus. M attel novis igitur, qua donat A pollo, brabeis j
Cetera qua dederit pram ia, Cypris erit. Nec lentis fortuna procul Te p a (fibus erret;
Sed cui virtus efi , hac fit ante diem.
Sic folito totum te trade tenore Camenis, Qui nobis toto corde receptus eris.
