• No results found

Disputatio philologica in versum XXXI. psalmi LXVIII, quam, cons. ampl. fac. philos. Upsal. sub præsidio ... Caroli Aurivillii ... publico examini modeste submittit Petrus Arosenius, Vestmannus. In auditorio Gustav. major. d. XXI Martii MDCCLXXXI. h. a. m

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Disputatio philologica in versum XXXI. psalmi LXVIII, quam, cons. ampl. fac. philos. Upsal. sub præsidio ... Caroli Aurivillii ... publico examini modeste submittit Petrus Arosenius, Vestmannus. In auditorio Gustav. major. d. XXI Martii MDCCLXXXI. h. a. m"

Copied!
18
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

*7

D I S P U T A T I O P H I L O L O G I C A

I N V E R S U M XXXI.

P S A L M I L X V I I I ,

Q u a m , C O N S . A M P L . F AC. P HI MOS . U P S A L .

.

SUB PRÆSIDIO

tua.

CAROLIAUR1VILLII

Li nguar. O r . Pr o f. Reg. & O r d . S. R. S. M.

Publico examini modefte fubmittit

v P etru s Arofenius,

V e f t m a n n u s .

In Au d c t o r i o Gu s t a v. Ma j o r. D . x x i Ma r t i i m d c c l x x x i.

H . A . M . S.

U P S A L I Æ ,

(2)

uAo. PETRO- AROSENIO,

EgC L E S I Æ SööERBARKENSIS P A S T O R I Ad j a c e n t i s q u e Te r r i t o r i i P R Æ PO S1T O V IG IL A N T ISS IM O , P A T R I 1NDULGENTISSIM0. A D M O D U M R E V E R E N D O e t PR Æ C L A RISSIM O DOM. m a o .

LAURENT. KRAFT,

Ec c l e s i æ i n S i c i nsk a tt e u e rg* P A S T O R I e t PR Æ PO SIT O DIGNISSIM O „ PA T R U I MOMINE COLENDO.

Ç

uam animo perpetuo* infixam* h arere• fen tioi V eßrorum in me beneficiorum eo fiam & magnitudinem , tanta- e f l, u t vix quidquam fio melius - filentio elicere uiihi p ojfevidear. Vint ere eadem, P aterni etiam in liberos af. fe c i us , quct unquam exiß ere /o lea n t, pignora , lubens profiteor (itnulque no

firce non ejfc opis, debita gratiarum actione vel exiguam eorum partetn con­ celebrare. In t effer am tamen mentis g r n tiß m a & pietatis f. q u a /a lte m m ibi ipfe nunquam fa tis fa c io , Vobis ha fee ß udiorum meorum p A m itiÊ dedicari ,.

velim patiam ini, fitnulque habeatis perfvnfißitnum, m ibi nihil p riu s, nihil antiquius fu tu r u m , quam ne fpes illa, quam de me concepiflis, Vos unquam d tß itu a t ac f r u ß r e tu r . D e cetero , inter ardent ißitna pro Veßra, incolumitate.- ju jp ir ia , ad urnam ju m permanfurus

INDULGENT1SSIM1 PARENTISi

Ï A T R U 1Q U E

) *

filius & cultor devotiffinmst

(3)

2~S

§. i.

I

n Davidicis Pfalmis , fexagefimum o c t a v u m , diffici­lem p ræ ceteris, f acrarumque nunc iitterarum iiu- diofis, quantum c u p e r e n t , vix ubique intelligendum fe p r æ b c r e , jam diu q ue r u n t u r plurimi, l n ca-ufia funt, no n voces folum haud p a u c æ , ifto unice in Pfalmo ob- viæ, q uar umque adeo cer t ior em definire porefiatem n o n ­ d u m l i c u i t , fed vel ma xi me varietas fumma & amplit u­ d o , quae n ar r an t u r , r e r u m ; ex quo fieri necefie e f t , ut nec p r o x i m a occafio, qua motus ad f cr ibendum Au£ tor , nec quodnam fcriprione ea rra£tandum fibi a r g u m e n t u m potillimum propoliierit , nec Pfialmi p r o i n d e univerfa compages ita queat lucide e x p l i c a r i , ut nihil usquam fen» tiatur dubitationis r ema ner e. N e q u e m i ru m hoc alicui o b v e n i a t , qui temporis cogi taver it v et u l t a r e m , quo edi­ tus P fa lm us , & l i ngvæ, qua confcriptus , h a b i t u m , n on nifi Biblico in codice, l on g o intercedente faeculorum tra- £lu , fiîperftitèffl. Ftiifie g e n t i , in qua fcripfit Rex idem ac Di vi nus Vates, plafla omni a ac p e r f p i c u a , cerriffimum tenemus. Obfcuritas e r g o , quæ nunc p r e m i t , noftræ t a n t u m m o d o ignorationi t ri buatur , déficiente hiftoriä *- f t a r u m , fejun&iffimo, ab ætate noftra , æ v o , r er um ejus­ modi, quæ attingi tamen, multis in partibus fublimis h y ­ mn i , jure merito creda nt ur . Habit um quibusdam n o n i m p r o b a b i l e , fuifle a &an£to Spiritu di&atum e u m

(4)

v i d i , ubi t rans ferr i in Sionem curarer A r ca m Dei, exi . mi o paratu e o , qui m e mo r at u r 2 Sam. VI. quandoqui - d em initium h y m n i iisdem c on ce pt um v er b i s ed , q u i ­ bus ufus jam olim Mofes legitur N u m . X : 3*. qu ot i es , fub itinere Ifraelitarum p e r deficrtum , ab u na dati on e in alteram edet Arca t rans portanda , & de cantoribus cete- raque p o m p a quæ dicuntur v. 2 6 , 2 7 , 28. in publica e- jusmodi follemnia a pp r im e quadr ant . Q u u m q u e A r c a multo cert idimum erat D iv in æ præfientiæ apud Ifraelitas p i g n u s , & typus dmu l ver æ patentidîmæque pe r M e d i ­ am abfiolvendæ expi ationi s, valde cenferi p r o n u m p o t e ­ r it , ut Divinitus edocto S c r i p t o r i , d u m illatam Sioni A r c a m canebat, in me nt em p ar it e r v e n i r e n t , quæ l u ­ c em ambitumque Spiritualis (ub n o v o F o e d e r e regn i o- d e n d e r e n t , At fi. f ateremur e t i a m , defiderari adhuc r a ­ tiones evi denter fidas , quibus dedi de d at uer et ur Arcae tr and at io occafionem fcribcndi P falmi, in his t a m e n , quæ liquida idem & per fie clara offert, mi ni me ed d u ­ b i u m , Supremi N u m i n i s celebrari po renti dimam tum ju- ditiam , in difipellendis fiui imperii ofioribus, tum b en i­ g n i t a t e m , in juvandis tuendisque lingulis, qui Illius fre­ ti ope fiummum Eum D o m i n u m v indi cemque r e f te agno- ficunt, v. 2 - - 7. Q u o d ut r e d r i n g a t u r ad fiolo§ ffraeli- tas, nihil fiubede caudæ v i d e t u r , tametli p et u nt ur utrius- que illius Divini operis d ocu ment a 'e p e c u l i a r i , quo I- firaeliticus populus cumulatus f uer at , favore & prafidio. D u x e r a t eurn Deus per defierrum, ma nif eda indulgentia, & perpet ua inter fpe&acula immenfiæ aii£foriratis, cui natura re ru m f u b c d , v. p. L e g e m illi p ro mu lga ve ra t in m o nt e Sinai, tedificatione o mni potent is Maiedaris effica- c idima, v. 9 , 1 0 , 1 i r Promilfiam ingrelfiuris quietem quidquid fie o ppo nebat h o d i u m , continuis vicfioriis dele­ v e r a t , v. 1 2 , 13, 14, 15. T u m p ræ di c it ur , fore ut in Sione & Hierofiolyma fixam veluti fiedeni fiui No mi ni s

&

(5)

«5!

) y (

& regimini s confti tuer et, v. 16, 17. ita tarnen , ut coele- fti infiniraque virtute , totius fimul orbis curam g e r e r e r ,

V . 1 8 . H æ c ipfa attento Te lectori haud c u n b a n t e r fen-

r ienda obtulerint. In ceteris qu id em non æque per via fingula repererir. E n i m v e r o , quum Sionis & Hi er of o- l y m æ appellatione, expl oratum e i l , Propheticis in libris, haud r ar o figniiicari novi Foederis eccleliam, a nt eceden ­ tibus p r o b e c ongr uet quod v. 19. f equit ur , quodque de adfcenfu in coeleflem gloriam Sc completa per Chrift um r e de mt io n e humani generis i n t e r pr e t a tu r Apof tolus, Epii. I V : 8 1 9 , 10. Nul lum certe cogitabitur ma jus Sc illii- flrius Divini i m p e r i i , hoc efl in miferos præfenriifimæ clemenriæ, in rebelles debitæ feveritatis, i n d i c i u m , quam q uod m i i f o , ad er ipi endum ærer na e pernicie genus no* f t i u m , F ili o, p e r a g i Coc'eftis Pater ab Eo voluerit o.* m n i a , quibus f e r e t , ut e r i p e r e m u r , fuiffeque peia&a Sc confiimmara o m n i a , demonft raverir rnagnificentillimo Il­ lius in coelum reditu. Quin Sc fatis conflat, edita*. in. Ifraelitico populo tot m i r a c u l a , Divi næqu e poreftatis; re- f t i m o n i a , in id denique confpirafle, ut praenuntiaretur Sc p a r a r e t u r omn iu m illud longe m a x i m u m , quod inflaura- ta p e r Chr if t um falute noflra continetur. Accedit d eni­ que , q u o d , in par tem quam d e m u m cumque nos ver ta­ m u s , ut citatis a Paulo verb-s fua fervetur veritas, l a r gi ­ e n d u m t amen fuer it , fignificati l ) e u m , qui non coelum m o d o habi tat, fed terras eriam ingenti benevolentia c o m ­ p l e b i t u r ; E u m d e m , qui d e f c e n d e r a t , adfcendilfe il luc, u n d e v e n e r a t , ut omni a r e p l e r e t , É mulque diftribuifte d o n a , varietate e a , ut quo sdam conftiruerit A p o f t o l o s , alios P r op h e t a s Scc. quæ ipfa non elfe nifl iïooçeccv Xç*- sS quis i g n o r e t , nedum dilfimulare velit. Quocir ca v a U de etiam illuc p r o p e n d e o , u t , ad finem usque Pfalmi,. quæ dein leguntur, de tutiftimo a u xi l io , & e mor te i- pf a e x i t u , non niü p e r D i v i n a m o p e m i n v e n i e n d o ; d g

(6)

conculcandis Sc p ro t e r e n d i s h oft i bus ; de fefta publica- que laetitia3 d e t e m p l i , quod dicarum D e o , 8c H i e r o f o - l y m æ gloria ; de c o l l i g e n d i s , quæ D eu m c ol er en t g e n t i ­ bus p l ur i b u s; de laudibus ejus, a p an moSoa r egnis totius o r b i s , p e r a g e n d i s ; de Sip I mp er a nt is efficaci vo ce il­ l i u s, qui oip 'dv »»ara aai coeleftia, qua p a t e n t , fpatia g u ­ b e r n a t , illorumque utitur mi ni ft eri o; de vp-tpo lan&uariis illius , nulli amplius ftngulari loco affixis ; ad Chrift iana praèfertim t e m p o r a referantur. N e q u e adeo nuda , aut praejudicata, m o d o duci opini one p u t e m , ft qui in Pfal- m o univerfo cont uer i videantur fibi imaginem a d m i r a b i ­ lis p rov id en t ia e, qua h uma num genus beare placuit aeter­ no M o d e r a t o r i , q uamqu e fub oeconomi-a veteris F o e d e ­ r i s , in Ifraele p o t i f f i m u m , patefecerat ; poft r e d e m t u m o r b e m , co g no f ce n da m ubique & cel e br and am g e nt i b u s, fine difcrimine, omni bus exhibuit.

§. i i.

N o n n e g e m , o ccur r er e p e r m u l t a , e x a m in a nd a ante ac dijudicanda, quam expofitum tali m o d o a r g u m e n t u m Pfalmi vindicari fefe , quant um fat i s, pariatur. Q ui n p o ­ tius a r bi t r e r, f o r e , ut re&ius clariusque illuftraturi lint P h i l o l o g o r u m illi, q u o r u m er uditioni 8c perf pic aciæ li­ ben ter aflurgo, M i h i v e ro breviffimis n u nc i ndi canda m o d o erat l e n t en ti a , non d i c a m , m e a , led quæ vifa h u c ­ usque mihi verifimillima. N e q u e enim ultra t e n d e r e p e r m i t t u n t limites renuis opel læ, cujus tulit r a t i o , ut n o n nili unicum c o m m a , videlicet trigefimum p r i m u m com- p le £ te re r, ob vi um in ea p a rt e Pf almi, quam æta ti, o p i ­ n o r , dicavit P r o p h e t i c o aftus Spiritu David , v e n ­ turae d e m u m , ubi afforet ståfyoopcc. tmv kkiçôov , d i & u m P aul o, Eph. I : 10. 'Eft hic verfus quoque unus ex i m ­ plicatioribus, quales Pfalmus plures h a b e t , coque r o g a n ­ dus Benevolus L e & o r follicitiori r e v e r e n t i a , ut juvenili

(7)

co-# ) 7 C ®

conatui veniam i n d u l g e a t, fi nec novi quidpiam, uec obftantes tenebras quo d m a gn ope re abegerit, deprehen­ d a r attuliüe..

§. HI.

Infunr autem verfui illi haec verba : my mp rvrr'ijtt îwsn* ru3*>p o'.oy ira ' r o oavro K o r ’Sjja d'T3n, quorum fin- , gula ut eo po nd er en tu r diiiintf i u s , in minutiora* veluti m e m b r a quatuor liceat dividere; Efto p rim um , mprvn "lyr

increpa fera?n a r u n d i n i s N e m p e w in Hebraeo codice

n o n i nfrequens Ve rb um denotat increpare arguere, cohi­ b e nd o arcendoque ; quo fenfu , etiam hoc loco, antiquo­ r u m interpretum omnes fumferunt.. Neque alienum,, quia punientis he ic elt N u m in is, increpationem^ intelli- g er e adeo efficacem, ut fubitum mox inlequatur exitium. P e r rnnwv igitur difperdere, non male explicant JudaM, al­ legantes una Pfi I X : 6. ubi t&T *tyjr proxime na« jungitur,, quod idem fir. fimiliter Pf. L X X X : 17». Conftruirur im locis plerisque aliis intercedenre 3; at nudus accufativus », ut in praefenti, fic etiam P f IX: 6. & GXIX: 211 appo­ nitur. D e forma Gra mm at ica noftri 'uo, imperativine fit an i nf i nitivi, ad mo d um r t 3 w 2 Reg. X IV f.221 2 Chron.. X X V I : 2 ambigit Dav. Kimchius, in Commentario, ar-- bitratus fupplendum efle 3 ante vocem illam, ita ut ne­ b a t u r cum praecedenti iVar, foretque : offerent tibi dona'

R eges, ubi dijperfens &c. led repugnantibus antiquis ver-

f i o n i l u s , nec favente fenfu. I m m o & mo x largitur,, polle i mp erativ um admitti, rm tum vitam fignificare tu m vivens- quodlibeti animal'r ferum in primis & immire,. ex em pl a Biblica permulta reflantur.. Fiufira igitur Rab* b i n i , & hos* fecuti. a l i i turbam y congregationem* interpre— r antur ejusdemque. putant' effe-‘ poteftatis ac protinus fub- fequens my,- P r æ f è t f e ï u n r id , quod legitur 2- Sam. XXIII::

Job, X X XVIIL; 351, Pfi L X X I V ; : 19.

(8)

ipfius Pfalmi noftri. Atqui in h o r u m u t r o q u e p of tr em o nihil u r g e t , ut vu lg a ri s , p a rt i m v i t a , par ti m anim alis, r ep ud ie tur notio ; apud Jobiim eft v i t a , appetitus anim a­

l i s , ad f ed an d am f a m e m ; in libro S a m u e l i s , ft vel c o n ­

cede retur ver ti poffe catervam , caftra , aut quidpi am his ftmile-, haud ta men m o x fequetur i n d e , ut in loco etiam nof tr o t o rrn n o n furnendum effet aliter. Syrus c e r t e

,

A l e xa nd r i n us , Vulgatus Latinus & Ar abs in Polyglot ti s,

feram , aut in plural i, feras offerunt. Uti aut em v oci rrn

firpe addi folet r r n cam pus, locus n on habitatus, ad di- f t i n gv en da , a manfveris & domefticis, effera a ni mal i a, ftc nap calamus, arundo, haud dubie ad certam aliquam h o r u m i n di can dam fpeciem, nunc adjicitur. Etfi e ni m ex a r und in e l ongi ori d u r io r i qu e, qual em calidiores r egiones n u t r i u n t , confici etiam haftæ p ot u e r i n t , nec infolitum fit Arabi bu s, haftam eodem n o mi ne mp a p p e l l a r e , t a m e n huc non p e rt i ne re catervam hominum armatam & pugnan­

tem b a ß ts, uti Ar abicæ etiam Diale&i au&oritatem prae­

texens Aben E s r a , & poft e u m Dav. K i mc h i , Ben Me- l e c h , eque Chriftianis au&oribus haud p a u c i , volue ru nt , Colligatur tum ex e o , q u od m ox f equant ur tauri v itu li-

q u e , haud ob f cu r o i n d i c i o , anteceftiffe pariter animalis

cujusdam i m a g i n e m , tum quod confent iant veteres i n t e r ­ p r e t e s , in v e r re nd o rwp, p e r calam um , arundinem, e x c e ­ p t o Ar ab u m u t r o q u e , q u o r u m alter filv a m , locum

abditum h a b e t , neque illud tamen ab denfo a r und in et o

valde a l i e n u m , a l t e r , verbali fenfu fumt o rZ rup d ed i t

quam poffides, Chal dæ i aup yn pnn' jnn d if­

fr in g e eos inflar arundinis, occafionem præbuit nonnullis,

ut indicari in f e r a , aut hoftili t u r b a , imbecillitatem v i ­ r i um p u t a r e n t , p r æf er ti m c o m pa r a t a m , cum deftruentis p ote ntia N u m i n i s , q u od t a me n h au d magis ad r e m fe­ c e r i t , quam fi, cum aliis, tr ans fer remus copiam & g e r ­ mi nat i on em arundinis, o b v ia m Ef, X X X V : 7. ad c ogi ­ta

(9)

n-t a n d a m g e n n-t e m , rerum omnium affluenn-tia prsefigwem hincque ja&abundam & ferocem. Delitefcere aurem , quia obf ervat um e f t , f o l e r e , in denfioribus arundinetis, plura ferarum g en er a , A p r u m , videlicet, H i p p o p o t a ­ m u m , Cr ocod ilum & Leonem quoque, unde hujus lu- fir um *♦&-) arundinetum vocitant Arabes, fieri vix poterit, ut vagus ille character fufflciat hodie ad definiendum fe­ rae genus iftud, e quo metaphoram mutuatus faccr Scri­ ptor. A p r u m cogitabat Rafchius, conferens cum *wn Pf. L X X X : 14. Hip p op ot a mu m opinabatur Bocbartus in H i e r oz oi c o ; Crocodilum maluit, cum recentiorum a- liis , 111. Michaelis in verfione Germanica. q uo d feras quide m quaslibet comp leb it ur , at de Leonino g e ­ n e r e potiflimum ufurpatur, habet verfio Arabica M a ro - n i t a r u m , poffetque adeo locum conjeburæ d a r e , qua in mp rrn L e o n e m in primis fpebaremus, præfertim quum nec Poetis A r ab um , nec Biblicis Scriptorfbus fit info- lens , iftius feræ fimilitudine atrociorem hoftem expinge­ re. Conf . ReverendifT. Lowth. de S. Poëfi Hebr. p. 108. ed. G o tt i n g , A t quae demum cumque ponatur f e r a , du­ bio fairem c a r e t , metaphorica locutione fignificari h o ­ ftem D i v i n i , p e r naturam gratiamque, regiminis. Si qui p o r r o , qualem fpeciarim David refpexerit, inveftigare l a b o r e n t , v ix quidpiam ultra flubuantis conatum opini­ onis p r o m o v e r i nt. Chaldæus p ' n i w o exercitum , caftra.

impiorum fimplieirer & generatim explicuit. O b v i u m fe

quibus tulit five Hippopotamus , five Croco di lus , his fi- rnul Æ g y p t i truculentior aliquis dominator in me ntem v e n i t , h a u d quidem penitus improbabili fente nti a, quum emblemate C r o codili, non modo in Roma norum n u m ­ m i s , fed in H ebræo etiam codice , Ef. XXVII: 1. Ezech. X X I X : 3. X X X I I : 2 &c. Ægyprus defignetur, at jux­ t a tamen t a l i , quæ ambigendi curam omnem non ex- cluferit. N a m & mox infequenti v. 32, tamquam

(10)

E L ­

I I ) i o ( «

te fe N u m i n i fubmi ttens Ægyptws- m e mo r at ur . I n a- p r o , Efavum five E d o m æ o s , hoc eft R o m a n o s Chriftia- nos que, vidit Ra fc hi u s, fuo.in hos. a£lus odio., N e c fcio an valida, fatis r ati one cenf neri nt n o n n u l l i , fera*, de qua a g i t u r , notari ftngiilatim , & p r æ ceteris Chriftianæ Ec- ciefiæ t u r b a t o r i b u s , Pontificiae, fuperftitionis ryrann id em, .

§. IV.

P r o x i m u m eft :: D'oy. Ajw ecvjjk my- coetum, m ultituâi-

nem colleSlam taurorum inter vitulos p o p u l o r u m H e i c v o ­

cum ftngulae, in Hebraeo codice faepius r e c u r r e n t e s , fo* line fi f p e c f e n t u r , qua- fignificandi p r o p r i e t a t e m , dubiae; vi de bun tu r nemini. De. unica, o' tsk, qua tum viros fo r-

titudine praepollentes, t um tauros, appellant. H e b r a e i ,.

quaereretur, u tr o nun c figniftcatu. deber et f u mi , nili fe­ ries ipfa continuatae p hr af eos me t a p h o r ic æ juberer- tau­ ros intelligere. N e q u e ineptum, f ueri t , e praecedenti m e m b r o repet er e i m p e r a t i v u m i j u ante accufativum nfinc al ter um m y , aut m e m b r u m hoc poftewus, vel ut decl ara­ ti onem q uamd am prioris-capere.- I nt ege r autem juncta­ r u m fenlus v o c u m , quemque, p r o xi m e voluit facer ipfe S c r i p t o r , ubi e r u e t u r , , ne. vereribus quidem, in p r o m t u fuifte cernimus , ut pl anu m aliquem ftbique c on lf ant em re per irent.. Litteralem exprel fere A l e xa nd r i n us , S y r u s , Latinus 3 nec difcedir Ar ab u m, a l t e r u t e r , nifi q uod is quem habent P olyglot ra 3 inrerpoftto ç j ô f t quam» videlicet cAàft filvani peßime- habiter urit tauri dec. voces «rva« & yL>iÿ inftar n o m i n at i v o r um verterit. A. m e t a p h o ­ ra tecelfit S y m m a c h u s , cujus eft ovvofy 7rct(jifxey&%v p erd cvççç<piuv Xocm, conventui, n em p e p oe na m immitte, m a x i­

m orum , cum coetibus populorum. Chaldaeus, pofuit:

K'oy niya «’Sjya pvmnsi p s j congregationem fortium y <]ui con­

fidunt vitu lis, idolis gen tiu m 3 ac per tr ax it forte e o r u m ,

qui Æ g y p t u m in praegreffis verbis v i d e r u n t , n on null os, ut.

(11)

ut cultum refpici v i t u l o r u m , in ea r egione f r eq u e n t e m , a u t u m a r e n t , obfervantes limul Jer. X L V I : 20. imagine n W vitulas, Æ g y p t u m exhiberi. At eadem induirur gens E p hr ai m it i ca Hof. X: 11. Moabitarum EC X V : 5. Ba­ b y l o n i o r u m Jer. L : 11. O p ta t 111. Michaelis in no:is ad Lowth. 1. c. ut vulgari congruent ior aliqua -explica­ tio vocis 'my indagari poffet, aut hujus loco ver b um ali­ q u o d n o n abfimile rS> *>yj fubftituendum fe offerret. O* r i r et u r inde liquidior forte periodi conftiuftio. Ac m i­ hi q u i d e m , -quod -ad prius a t t i n e t, Arabum fuccurrit lo.c my hoflili impetu aggredi, "unde jo-c hoftis, & e quo f o r­ m a nominalis my -vis haß ilis , violenta turba , haud invita H e b r æ æ L i n g v æ analogia fe pr æber et derivandam. Sed obftare v id e n t u r antiquitatis, quoad huc usque c o g n i t a , teft imonia , ' e r u n t q u e e t i a m , qui my coetum, junSlam mul­

titudinem taurorum æque dici commo de p uta ver int, ac my apum Jud. X I V : 8. & maleficorum hominum Pf. X X I I : 17.

L X X X V I : 14. Scilicet ultra conjiciendi dnduftriam vix dab it ur p r o v e h i , ubi ftatucndum , qua potiftimum fingu- lari cauffa tauros vitulosque Vates p i nx e ri t , a u t ’ quos in pr imi s iftorum ap pel lat ione, hoftes Numini s i nc ufa ver it , juxta licet ‘manitefto el uceat , ‘Illius praedicari, in hoftes fuos q u o s l i b e t , e tiam f erocillimos, viffricem Majeftatem.

%

V.

T e r t h i m : '*joo ’sm osva, quia breve par it er atque a b ­ r u p t u m , ho ftemque aliquem a nuper diffis di ft ingven- d u m v i d e t u r o f fe nd er e, adeo obfcuram veluti nubent p r a ef er t, ut p e r eam ad fenfum litteralem , g enu inu m q u i d e m & admitti d i gn um , ego certe non .penetravero. A u d i am u s p r i m u m veteres. Varia fe pertentaffe p r o ­ d u n t , ut quidpi am elicerent non penitus a b f o n u m , c e r ­ ti autem f ere nihil vidiffe. In Alexandrino legi tu r: r S (in quibusdam codicibus interponitur /u*j) wnw.Äeid)rjvcti (in

(12)

allis imÄaStivcct ÔC èyn\ei$tjvoci) rès SeuCKifucctr/uèrss roo ccçyu-

çlcc , ut excludantur, qui probati fu n t argento, nec H e b r æ i s

vôcibus co ng r ue ns nec reliquæ periodo. Pro *ru le£tum forte ’3 1 ^ Symmachus d e d i t : reis <W«XT/<fa<N réras du­

rée tvUoKYime ovt ces oos cfcy.ifuyjv ccayvçly, calcantibus bos, qui

accepti fu n t tamquam probatione argenti i in uno oavra fejun-

£lus ab A l e x a n d r i n o , quod ad cetera , parum difeordat. Syrus retulit ad vitulos populosve vertirque:

to Ds^no in plurali. A l ex a n d r i n o confentit Vulgatus L a ­ tinus : ut excludant eos, qui probati funt argento, in C o m - plutenfi tamen editione polita cerni tur verlio Hieron ymi :

calcitrantium contra rotas argenteas *). Arabs uterque, m i ­

nutula differentia, Al exandr i ni etiam haeret veftigiis. Al- legorice mor e fuo cepit Ghal deus : pjjopno ndj’t rr/vi’ï »o'd jo Kp*pn «imita wvjna, benevolentia ejus ed in populum

qui ftudiofa mente profequitur legem puriorem argento, quod

Hebraea ab origine longius r ece der e, eft in propatulo. Kimchius in C o m m e n t a r i o explicuit ngrwo fe expandens, vifus quippe fibi eamdem vim reperifle in oa*wi Prov. VI: 3. fenfumque pofuit : dijperdet Deus hofles , donec qui fu*

perfucrint fe expandant coram illo jubmittantque cum f r u f u ­

lis h. e. donis argenteis. Praeiverat ea md em in m e n t e m

Ab e n E s r a , ducente licet aliorfum Rafchio, cujus eff :

qui adeo benevolentia in homines nulla m oventur, ut pecu­

nias , opes , unice anhelent. H o r u m finguli diverlitate ipfa

i nt er pr et and i patefaciunt, no n r e p e r r am , quam quaere* b a n t , lucem. Neq ue igitur m i r e m u r , vix obvenille

a-*) Obiter n otem , editionibus Bafil. Operum Hieronym . an. 1518- &: 1531. infertum Pftflterium tr ig lo tto n , tertiæ etiam an. 1553. a me nunc evoiutæ, T om . VITI, titu'o appendicis, clTe additum, quod fe fa­ tetur non relatum invenifie S. Reverend. A . G. Mafeh. pag. 402. Biblioth. Sacrse.

P£>?.QQ£> obduSlos, veßitos argento » exprimensque ade©

(13)

liud plerisque r e c ë n t i o r u m , quam u t a r r e p t a m , nutic h a n e , nunc :11am 5 inter v et e re s , f e n t e n t i a m , p r o fuo quisque ingenio f led er et in f p e c i e m , quee vel tantillo fe colore tueretur. Lut her us c e rt e , ne me m or em fingulos, q u od fuue veriioni inf er ui t : die da lufl zu gelde haben , aut die da zutreten um gelde* villen , e Rafchiano fonte haud dubie derivatum. Etenim' neutra v ocem canno & e locis Biblicis aliis, aut Dial c&or um o p e , fe pr æbet faris illuftrandam. m tertia radicali 0, & in Conj. H i t h p a e l , n o n o ccu rri t nifi Pr ov. V Î : 3. qui locus haud m i n u s , quam n o t t e r , .dubius & obf cur us, ipfo farente Schulten* lio, C o m m e n t a r i o in Proverbia. Ultima iff l e n i, & in kal, r ep er i tu r Efech. X X X I I : 2 & X X X I V : 18. lignifi- caiu quidem conculcandi pedibus & turbandi, quem & p r o ­ bat A r a b u m Chald. esn, ac derivatum v. 19, ejusdem capitis X XX fV . quin & fons »tru conculcatus Prov. X XV .*26. Sed qui iignifreatus in noftro textu p a ­ r u m juverit. Q u i d enim d en o ta bi t: c o n c u l c a r e , t ur bar e fe in ar gent i l a mi n i s , aut p r o p t e r eas? Coccejo adfum- t u m : infler nens /ibi laminas argenti, iis quali incrufluns feje, r e f e r e n d u m live ad C r o c o d i l u m , live ad faltofam l uxu­ riem t y r a n n i alicujus, hujusve avaritiam & in expilandis aliis r i g o r e m . Rejiciendum quidem penitus non f u er i t , p r o expl orar o h a b e r i , totum quippe c o nj e & a nc u m , n o n poteft. Multo blanditur magis , quod in notis ad cita­ t um L o w t h i a n u m librum exhibuit 111. Michaelis, c o nf e­ r e n d o cum Arab. , obundare bonis, lu xu ria ri, verten* d o q u e : luxuriantem in laminis argenteis gentem , tametli h a n c dein explicationem , uti mo x vi de bimus , ult ro de- feruit. Al te ru m p u n i t a fi r en ea nt ur , quae vulgatis i nf u n t codicibus, erit e pr» qua (fla re , confringere, dabit- que fr u fla , lam inas, no nn dixit Kimchius , aut gla rea m ,

lapillos, Arab. Cj3 i*®./*, quibus n it or Iit argenteus, cenfen-

te S ch r oe de ro 111 Schulziatio L e xi c o, q u o r u m p o f l r e m o

(14)

â dm i flo, effet it erum cogitandus Crocodilus. Sin punfta i n j u n ga nt u r alia, poteri t aut ' n , t Kametzato & x no n da- geftato, ver ti p e r currentes n e mp e flu v io s, unde o r ire tu r:

turbans argenteos, limpidos, rivos , h . e: hoftis perd ens ac

devaftans vicinorum J u d æ or u m bo n a, uti fufpicatus Re- verendiflT. Lo w t h u s 1. c. nullum quamvis exemplum iftius me rha pho ri ci ufus in tyr» Hebraea Poëfis huc usque fub- mi nif tr aver it p a u t , habito 3 p r o radicali, legi »na barze, r ef er r iqu e ad Arab. maculofus f u i t , ita ut *p3 fo­ r e n t : maculofa argento, h. c. in te x ti argento tapetes, fub- l l e r n e n d i cubanti fedentive. Maluit iftud d eni que m verflone P f al mor um G e r m a n ic a, & Biblioth. O r. part. XII. pag. 173. dlluftris M i c h a e l i s , juxta a utumans, p r o D-nno fcrjpt um in origi ne oiano, fumendum lignifica- tu e o , q u e m e xhi bet frequens Arabibus o v * inflernere,

fubßernere-, d er iva tumque inde quod corpori

fubßer-n itu r , le Ei u s , pavimefubßer-ntum. Sic videri taftus deberet I m ­

p e r a n s , qui folium ar gent eo pa v i m en to , <aut fubje£tis f t r a g u l i s , a rg e n t o divitibus, -habuerit im po lit u m , alius ha ud dubie ab Æ g y p t i o , fi quidem in mp /rn fpe&atus h i c i de m erat dudum. dEquidem v e r e o r , ne lenis n im i­ u m & p r o p e innoxius p ut e tu r character efle hoftis adeo f o e d i , ut m o x me re at ur disjici, neque tamen im p ro b em o m n i n o , firmari m o d o polfit le<ftio 'oiam idonei alicujus fide cod ici s, & oftendi t m- q u o d in lepra potifli- m u m huicque fimilibus maculis ufurpant Arabes, locum ab illis datum p a r i t e r , ubi argenti fplendorem fignifica- r e nt . I m m o -vero , libertate iftiusmodi fi concederetur litteras t r a n s p o n e r e , ‘vocalesque fubftituere, poflet etiam p r o oomo legi o'snno f o r m a -part. pi. Piel, a *pn undeo'aïn

flm u la cra , im a g in e s.quodq ue Verbum Syris eft percontari, inquirere, Arabibus in Conj. II & IV. pellicere ad dißolutam m ollitiem , in X arrogant er, inique feje gerere, e quibus ex-

fculperetur, aut idololatricæ fcelus fuperftitionis, aut dif-flu.

(15)

fluens «pibus luxuria, aut fui i mpo ten s Tyr anni s. . D i ­ c e r e t u r , potuifle fcribis o b r e p e r e d p r o d, quin & fum- tam in plurali v ocem S y r o , S y m m a c h o , H i e r o n y m o , r ed d i t u m q u e iri hoc pa£to con ftr u&ion em p la n i o r e m , fu­ t ur um quippe , ut rite fe. neCiendum daret live v o ­ ci proximae d’dp, live &, d"ijk , & evi tar et ur anomala fyn- taxis, o r i u n d a , fi f or ma ling. mafc. oamo, quod tenrarunt n o n n u l l i , r efer ret ur ad n-»jr femin. aut diftributive ad eo­ r um fingul os, qui memo rat i ante in ver fu leguntur. Sed vero, meras cumulare conjecturas, nihil attinet..

i V L.

Op po r tu n e- igitur- fuccedat m e m b r u m q uar tum: îxarv nmp O’or àifpcrgc, aut difptrftt-, gentes, qujtt belLire cu­

p iu n t, ita facilis & manifefli fenfus, ut o p pi d o pa teat,

voluifle S c r ip t or em dicere : ; pr of tr ar ur um eos N u m e n , ,

q u i b u sh u m a n a m turbare conjunCtionem,. hoflilibus m o ­ tis ar mi s, ludus elf.. Sola v ox ua., no n r eper iunda ex* tr a hunc l o c u m, nili Dan. X I : - 34.. at cui fignifiçatum ta me n fuu.m v in d ic an t tum a m b o hæc lo c a: Hebrari co­ dic is , t um anriquæ utriusque verliones & affines.; Diale- leCti , dubium r e l i q u e r i t , lirne inflar praeteriti an i m pe­ rativi. fumenda.. Potuit i mper ati vum A l e xa nd r in us , & u- terq*ie A r a b s , 11 m o d o originaria fuerit punCVatio, qu am imprelfi e xh iben t codices, tum &. vulgatus Latinus. S y­ rus C h a k b r u s f or ma m vocis hab ent , , quae eft penitus eadem in prtereriro & imperat i vo C onj , P ael , nihilque adeo, definiunt. Si pundba ( e q u a m u r ,. quæ jam adfunt in Hebrîris, exemplar ibus ,. eiit praeteritum, tamerfi judice Schultenfio im Inflitut p. 282. Ch ir e k q u o q u e , fub p r i ­ ma radicali, locum in imperativo* Piel tueri re£le poffit. A c irr-initio verfus quoniam I m p e r a t i v i ' f o r m a m o f f ert, haud inc onci nn e tm ira eadem vis t r i b u a t u r , , quo et iam confilio , p r i m a m a vocali Patach l e g e n da m voluit Illufl..

(16)

0

)

i6 (

Mi ch ae li s Bibi. O r . 1. c. N i m i r u m cont inuatur v o t u m aut vat icini um, a quo verfus i n c i p i t , ita ut generali d e ­ nique chara&ere & fupplicio e nu mer at i ante hortes cun­ cti c om pr e h e n d a n tu r . Sed nec t amen de fenfu q ui dpi am deceflerit , fi teneatur P ræt er i tu m & explicetur: increpa

feram arundinis, coetum taurorum &c. - - i m m o v e ro r a ­

t u m eft, ja m nunc di [perfit Deus populos bellandi cupidos. F u g i t enim n e m i n e m , folere in P ropheti cis conci onibus, n o n n umq ua m velut præfens five & p r æ t e r i t u m , dari conf piciendum , quod ta me n exftiturum denique prae­ dicitur.

§;

v i l

S u p e r e r t , ut p e r i n t e g r u m c o m m a , quæ mens fue­ r i t Divini A u & o r i s , quoad fieri portit, adfequamur. Fa­ teri fane o p o r t e t , port: luftrata tot divergia celebrium i n­ t e r p r e t u m , nimium reftare m u l t a , q uo r um veros colores & fpecialem vim adhuc ignoramus. C o m m u n i s haec fors m o n i m e n t o r u m , ad nortra usque t e mp o ra f e r v a t o r u m , ut poli l on gu m decur fum faeculorum, quo int er cept a n o ­ bis antiquimmi ævi pl eni or cog ni t io , intelligi partibus in fingulis haud æqua poffint evidentia & vi rt u te , atque h is d a ba t u r , quibus p r o x i m e fuerant concredita. N e q u e t a m e n fequetur i n d e , ut in ver fu n o f t r o , q u o d ultimo fpe- ö a v e r i t facer S c r i p t o r , penitus obfcur um f i t , aut agno- fci o m n i n o nequeat. Praedicitur p r o x i m e antécedenti 30, f o r e , ut allatis H i e r o f o l y m a m mu ne ri bus , fidem & ob- fequ ium teftificarenrur v e r o N u m i n i multarum Reges gen ti um. At fi qui co n tr a rebelles debitam Illi r e v e r e n ­ tiam n e g a r e n t , violenta o bver f a p e r t m a c i a , quales p u ­ t e m u s , qui dicuntur fera ar un d in i s, tauri &c. in hos d i ­ r i g u n t u r m i n æ , quas in verfu noftro aperte legimus fi- rnul & intelligimus. Clavis inftar adplicemus' m e m b r u m u l t i m u m , quo fimplici planaque di&ione i n di c a tu r ,

(17)

qua-les fuerint in u n i v e r f u m , qui m e m o r a t i a n t e , Tua cuique f uperindu&a peculiari imagine. Sin quaeratur p o r r o , h o - jftesne hi cenfendi fint unhis Judaici p o p u l i , an latiori ambitu voluerit D av id fingulos a r g u e r e , qui te mpor e & loco quo d emu m cumque Divinis fe inftitutis oppofuerinr, & fan&iftimi Imperantis jufla, noftro generi unice falu- taria, a fpe rne nt ur , nihil i m p ed it , quin parili increpatione arque clade profligandum eor um u n u m q u e m q u e , cogiter m u s , effeque hoc ipfum , quod in ver fu n of tr o affevera- tur. E a d e m r a t i o , quæ juftiftimum fui Vindicem n o ­ minis p e r m o v i t , ut live iniquos hoftes dele&æ a fe g e n ­ tis, five i m p e r i i , quo o r be m un iv er fu m mo d e ra t u r , con- r emt ores jam olim coerceret ac d i f p e r g e r e t , per o mn e etiam, m ov ebi t aevum, ut fimillima exempla flatuantur. Qi iumque indicia Pfalmus ipfe multa f u g g e r i t r quibus n u n t i a t a , a D i v i n o V a r e , novi F oeder is ampliftima g l o ­ ria & felicitas c r e d a t u r , haud ab re e r i t , hoftium q u o ­ que genus iftud, q uo Chriftianam turbatum iri Eccleliam is praevidebar, a fupremo D o m i n o , fuorum ducenre con- filiorum o r d i n e , disji ci end um, verfu noftro c o m p r e h e n ­ dere. Q u o d fr t e n u e r i m u s , hujus intelligentia & fru£hi veritatis f o l e m u r ignorationem, i m a g i n u m , e quibus tra- du£læ allegoricæ l oc utiones , q u ar um qu e p ro p i o r c ogni­ tio ad ftilum magis Hebr æi f e r m o n i s , quam ad propofi- tæ ipfius rei per ci pi end am f umm am referatur. H a u d ceftemus, fas ef t, anquirere ftudiofe pariter ac mo de - fte, ut hac etiam ex p ar t e , Biblici eloquii velut r e ­ f er ent ur a d y t a ; circumfpiciamus lubentes, fi qua f o r ­ t e , in pofterum efHcaciora fe obtulerint fubfidia, & ne conje£luras quidem ind i gn emu r e a s , quas Criticæ accuratio difciplinæ fiibminiftraverit, quibusque acui fai­ rem in exami nan do judicandoque poflit induftria. Cer e­ rum contentione licet o mn i ad inveftigandum a d h i b i t a , 11 nihilominus f u p e r f u e r i n r , hoc in g e n e r e , p l u r i m a ,

(18)

qua-q uor um retegi p r o p r i a & nativa facies plene certoqua-que nequeat, adeo tamen obfcura nusquam d e p r e h e n d e n t u r , ^ u i n , uti in loce n o f tr o , fic etiam in c e t er is , traluceat

quidquid ad coeleftis Sapientiae c om pl ex u m o- m n e m , rite certiflimeque fenfibus infi­

References

Related documents

coranm dtcit, illud eft verum, At r~Turcicam eccleftam ej]c ver am, Alcoranm dtcit \ Ergo lurcica ecclefia efi vera. Major in hoc exemplo utique probatione c- * &gt;. get; quae li

ca nihil aliud, quam impotentia quaedam naturx ratio-. nalisad cligendum honeftum&amp;

eo quod partes aeeipiant nomen totius, facLquod in partes fpecie differentes dividi nequeant&gt;funt enim corpora fini- plicia, &amp; partibus diverfae efientiae non compofita

(quem apud Horn, in areivNoxp.. 9Q.yElianus XII Hift. aniinal; T.hfk gamum, Caftor Rhodius

lare, vel Nebuchodonolore inditum fuifTe huic idolo nomen, quod Afly-. riis fortaflis ac aliis

(s) Varia etiam falubria, va- ria noxia hasc terra producit, qvod Home¬. rt# (t) his

eft , regnum in Media fuifie poft AiTarhaddonem , quod re, gnum oportet aliquo dnce.

Ideo- que monemur, curam habere no- minis boni, quod magis nobis ^fti- mandum, quam mille thefauri au- ri; bonum enim nomen manebit in asternum» (m) Negligere quid. de fe