A f / - ? t
Q .
D
B. jr.
D IS S E R T A T I O PH IL O SO PH IC A
,
P R IO R ,
2 ) M V
ajjeritur
V O L U N T A S ,
L IB E R A A C T I O N U M H U M A N A R U M
R E G I N A
Annuente Ampliflîmâ Facultate Philofophica
in R eg ia A cadem ia U pfalienfi
< Ï % Æ S I D E
M.
T H O M A BAHR Stralfund.
R E S P O N D E N T E
J O H A N :
p O S S I E T H Pvofl,
Publico Eruditorum Examini
Subm ittenda,
1)1 Auditorio Gufl. M a i. ad d.
i i .ISloVemb
»A .
0.%
M D C X C F L
U P S A L I Æ , e s »
L H . J.
Um quæ in Pradica
Phi-lofophia traduntur præcepta, quæ
deciduntur controverfiæ , quæ fuppeditan- tu r confilia, voluntatis præfupponant li bertatem ; Operæ fane erit pretium illi ra tionibus firmis ftabiliendæ ôeab exceptio* ni bus adverfariornm vindicandæ aliquam navare operam . N o n eqvidem ignoro m ultos ante m e ingenium pariter ac ftylum fuum in hac nobili fatis m ateria , etiam nonnun- qvam haud infelici cum fu c c e fiu , exercuiffe : A t fim ul m e non l a te t , m ultas adhuc & fané haud leves remanfifle difficultates, qvibus extricare f e , m ateriæ v el fu b lim ita s, ingenii vel in firm itas, aut q v o d de nonnullis ingenio pari ter ac d o d rin â m axim e confpicuis viris re&ius fufpicem ur, tem p oris, q v o d huic negotio im penderunt, b re v ita s,n o n perm ifit : M u lti cnin aliis dem andatæ ipforum provinciæ magis annexis negotiis, d iftra d i, nec fuiipfius com potes,ar duum hoc negotium funt aggrefii, & qvidem libando fal- tem : alii famæ & utilitati duntaxat velificantes, verifim i- litudinem , qvam in p ro c in d u h a b u eru n t, veritati antepofu- •erunt : alii vero definitionibus & nonnullis frivolis
i-x*x
dHonibus rem gravem facili negotio expediri poffe, ineptè au tu m aru n t: A liid en iq ; polleris & fuccefïbribus fuis viam, q v â ad fcopum praefixum feliciter aliqvando,pervenire pof- fent, indefeflo qvodam & incom parabili ftudio fternere nun q uam n o n laborarunt, & hos m erito tanquam duces & prae ceptores noftros veneram ur 5 horum confiliis & praeceptis in f tr u d i, periculum fumus fad tu ri, quantum nobis in re tan ti m o m e n ti, proficere liceat: E t quanquam infirmitatis noftræ non fimus im m em o res, qvam vis ingenii non fit tan ta felicitas, ut, quae alios prefiit difficultas, â nobis pror- fus fublatam efle, gloriari aliquando pollem us, vitio tam en n em o nobis v e r te t, fi hac in aetate alijs magis excitatis vi ris, quique coepto huic finem aliquando feliciter fint im- pofitu ri, focias, aut potius ad miniftrandum prom ptas con
feram us manus,. In terim Lcdtor benevolus ingentem au
di orum uudiquaque ex aliorum nonnunquam feriptis cofra- forum farraginem â nobis 11011 expediet: nam ab h oc alijs licet laude digno c o n a tu , quàm plurimae nec fané leves nos abflerrent rationes; Ejusmodi cn im p leriqu e funt indo lis, ut fi audlori alicu i, in cujus verba vel ex cæco am o ris im p e tu , vel pravo praeceptorum d u d lu , ferviliter jura- rin t, contradicatur, rationibus aut parum , aut nihil perpeu- fis, cundta finiftré in terp reten tu r, quibus tam en absque du b io calculum fuum adjeciflent, fi nom en audtoris, cujus fententia fuit im pugnata, ipfis non innotuiffet ; nec paucos perverfa haec habet o p in io , quod illum , cui unum vel al terum feriptum fam am quandam in O rbe E rudito co n cili a v e rit, infallibilem prorfus & ab om ni errandi periculo plané exem tum judicent. Elis & fim ilibus non nihil in d u l gentes, fohdis & evidentibus potius rationibus, quam ci tandis A udtorum nom inibus incum bem us: A ccedit & ho c n o n leviter â vulgari confvetudine nos abducens, qu o d
ejus-ejusm odi ferip ta, quae ubique aliorum a u d o rita te pugnant, propriis vero rationibus d e ftitu u n tu r, L e d o ri 11011 tan tu m faftidium c r e e n t, fed praeterea infignem quandam elati a- n im i fuperbiam & fub hac laten tem m aximè dolendam i-
gnorantiam haud obfcurè prodant. C eterum cum haec i-
pfa res ex earum videatur n u m e ro , quæ doceri contentae o rn a ri n e g an t, & praeterea id m eum fit ingenium, u t u tili ta ti rerum potius, quam v erbo ru m elegantiae ftu d e a m , fti- lu m vulgarem u t in te llc d u faciliorem m erito praefero, haud im m em o r ipfius T u llii; O m ne, qvo d de re bo n a dilucide d ic itu r, praeclare m ihi dici videtur ; iftiusmodi autem re s v elle ornatè diccre, puerile cd ; plané autem &: perfpicuè expedire pofte, d o d i & intelligcntis viri,
§. I, R u b rica cum plenum & p e rfe d u m dom inium in a d io n e s humanas voluntati adfignet, L ib ertatem ipfius q u à m m axim è hoc ipfo adftrui nem o non vid et, vel ut cum v u lg o io q v am u r, L iberum a rb itriu m , cujus fignificatio quam vis forenfis fit, proprie que denotet a d u m judicis â par tibus litigantibus cum plena poteftate libéré co n ftitu ti.q v o p ro liberrim a fua v o lu n ta te ,& aequiflima fententia partibus, litig a n tib u s, jus & exercitium d ic it, ex fo ro tam en civili; p ro p ter fuam gcneralitatem dc ufum , ad forum Ecclcfiafti- cu m & m orale translatum e f t, & dicit vel facultatem ap# petitus rationalis, feu v o lu n ta tis, qua ipfa propofitis ante- cedentcr om nibus ad agendum re q u ifitis, indifferens eft ad o p p o fita, vel hujus facultatis a d u n i, qv o ipfa ad alteru tru m oppofttorum libéré fe determ inat ; quanquam adhuc ace trim é inter viros eruditos difceptctur, in te llc d u i m agis, an v o lu n tati potius illud com petat ? N o s ne m ultis citra neceffitatcm involvam ur controverfiis, circa hanc diferepan- tiam breviter notam us; term inum arbitrii in univerfum tri bus m odis accipi polfe. (1 ) Pro a d u ia te lle d u s , n a m arb
trari nihil aliud eft quam alicui rei ob probabiles rationes confenfum praebere, & hoc m odo ad intelle&um pertinet, idem que eft q u o d judicium ejus, (2 ) Pro ipfa voluntate, idque per quandam Catachrefin, quatenus velut audito con- filio intelleftus, n o n eft ipfi prorfus m ancipata, fed poteft adhuc decernere quicquid v elit, (3) P ro actu voluntatis, nempe pro ipfa e lc ftio n e , quæ cum fit aCtus liber« volun tatis , dici poteft arbitrium quoddam , quo voluntas unam rem alteri libéré praefert , &, illa reli&a, hanc ample&itur. H oc autem hic m inim è praetereundum, arbitrium qvate- n u s a d intclle&um re fe rtu r, nunquam liberum effc ad mi nim um a ncceftitate. Q vanquam 11011 inficias eamus, in* telle& um , licet intrinfice & form aliter liber 11011 fit; tam e quatenus in ipfo libertatis fundam entum , nullaque libera rei poteft contingere c le & io , fine praevia rerum appetendarum cognitione & collatione inter f e , eatenus aliqvom odo di ci poffe liberum $ fcilicet pæfuppofitivè originative & fun d am entaliter, vide Svarcf Lib. IX* M ethaph C. 2p, 6*
$, 2. C lariiis dum intellcftus in o b je d o oftendit v o lu n ta ti varias rationes convenientiae & difeonvenientiæ & p ro p o n it m edium 11011 femper ut necceffarium ,. vel ut in differens, confiderat m u lta , & ea inter fe confert, unum al teri ex hac parte praeponit , ex altera p o ftp o n it, voluntas nancifcitur occafionem , libertatem exercendi ; & hoc fen- fu aliquo m odo eam in tclleftu i d e b et, quem ob lias ratio nes, nonnulli libertatis radicem appellarunt. Paucis, q u o niam intelleftus varia v oluntati obje&a m o n ftra t, ideo v o luntas, quae intellectum fequitur, libere poteft ex varijs illis unum eligere,
§. 3. C eterum qui intelleCtui form aliter liberum arbi trium ineile autum ant, illu d abfurdum haud evitare poffuntj fcilicet quamvis objeCti cognitionem ,, faltem perfeCtam, effe
-k
f x
form aliter liberam , ctiam fl voluntatis non accedat confen- fus ôc confcqventer ante eandem efle vel bonam vel malam. Q ui autem cum Stoicis om nem libertatem è m undo to lle re la b o ra n t, eas & confultationes omnes efle fruftraneas, pœnas injuftas* peccata nulla, laudes indignas, leges ini quas & tyrannicas judicare o p o rtet,
§. 4. Q uo ipfo tam en non iis m ovebim us lite m , qui arbitrium hom inis poft lapfum non amplius liberum efle in o - perationibus fpiritualibus,fed potius fervum ad a&ioncs m a las confirm ant, de quo conferatur Auguft; Confeflio, arti culo 1 8. L u th éru s T o m , 3. lat.. Jenen fi de fervo arbitrio;
C hcm nitius Exam ine C oncil; T rid e n t;part* i. Sef, v i,c a p ,
I V , p. 2 1 0 .2 2 5 , M entzer Exegef: A uguft: confef: a r t:i8 ,
n. 3. p. 446. Sed lubentiflim e cum B. M eisnero Anthro» polog: D ifp; 21. Qvæft, 2, §. 16. largim ur, arbitrium , licet tum ratio n e va-lug tum ratione ençyétac* fui virium incivili bus fit lib e ru m , fervum tam en efle refpedu converfionis, quippe ad quam h om o fuis viribus fe neque praeparare, ncc efficienter concurrere p o te ft, vel uti Gerhard: Confeflf: C a- th o l, L . 2. p, 3. art: 22, p. 5*36. difierit. H om o poft la pfum in fpriritualibus non habet liberum arb itriu m , habet quidem lib erum feu potentiam naturalem liberam & ele- d iv a m ad bonum naturale, civile & ex parte m orale, non autem ad fupernaturale & falutare, hoc enim non poteft in- telligerc a u t percipere, ideoque ncc v e lle , quia eled io â cognitione dependet. Interim cum non in fe ro Theologi* co, fed tan tu m Philofophico,, D ifputatione noftra verfem ur, Spiritualibus exceptis, re d è in ceteris V oluntati Liberum vindicam us a rb itriu m ,lic et in m u ltis,p ro h d o lo r ! m ancum , m utilum & valdè corruptum , partim ob rationis cœ cita- te m ,partim o b appetitus m alig n itatem , <5e perpetuam vi tio ru m adm ixtionem*
$. f* N o n
tamen
illud om nibus æquè trib u end u m , fi enim a d um & exercitium re fp ic ia s, quatenus ipfo ad u aliq u id eligitur aut repudiatur, r e d è pueris dormientibus im o & m ente corruptis ho c d en eg atu r; nam quem adm odum illis rationis deeft u fu s , ita nec rem cognofcerc, m ulto mi nus cognitam v o lu n tati proponere poliunt ; fi autem hoc defidercm r, ncc lib eru m arbitrium ratione a d u s & exer citii locum in v e n it; aliter autem fe res h a b e t,fi eflentiam ipfius attendas & quatenus libere agendi potentiam deno te t, quia ficuti om nes, five lint infantes,five adulti hom ines ratio n em habent, etiam fi non a d u ratiocincntur ; ita etiam lib e rta te m , licet, eam ob im pedim enta recenfita no n exer ceant. Q yibus autem jufta ætas & re d a organorum in ce re b ro d ifp o h tio exercitium c o n c e d it, occupantur vel in na turalibus , qualia fu n t edere, bibere, dorm ire &c* vel in ci vilibus, qv o fp e d a t obedire m ag iftratu i, emere vendere vel in m o ra lib u s , Ethnici enim naturae d u d u virtutum e x co lu ere ftu d iu m , vel denique in artificalibus, u t ftudere, m e d itari, m anuaria exercere opera, im o nonnunquam in fpiri- tualibus externis, q u o pertinet tem plum ingredi, verbum D e i audire, legere & c,$. 6. N e autem noftra de lib ertate fententia nudis tan tu m verbis, led rationibus potius firmilfimis nitatur; addu cam us id, ex q v o L e d o r fententi* noftræ ro b u r haud d if ficili percipiet negotio: Q yid enim anim i deberatio $ qu id in rebus e le d io : Q u id denique e le d o ru m execution N o n ne extenlis quafi digitis ad voluntatis Liberum arb itriu m m entis noftræ deftcd u n t oculos: Si enim Deus T e r O p
tim us T erq u e M axim us in primaeva creatione m enti facul ta te m deliberandi in d id e rit, nec v oluntatem fané absque L ib ertate creare potuit: Q vo enim deliberatio: li v o lu n ta ti n o n eflet integrum , deliberata vel appetere vel rejicere ; &
quæfo! q u o m o d o , teflc qvotidiana tamen ex p erien tia, hom o unum præ altero poflet eligere & facultati locom otivæ p ro a rb itrio im perare u t c lc d u m exequatur? (1 L ib ertate p ro r- fus deftituatur: m u lto minus de juftiflimo & fapientiffimo fu« fpicanduN um ine,quod h om ini fibi non re lid o ,ta n ta feverita- t c , tanta pom pa legem præfcribcre, eum que to t promifiis ad ejus obfervationem in c ita re , to tq u e graviflimis c o m m i nationibus ab ejus violatione avocare v o lu erit: E t qvodnam denique a d io n u m invenies principium? non Deus; id enim a d io n u m nonullarum prava haud adm ittit conditio ; non D ia b o lu s , quia ille ad io n u m bonarum a u d o r effc n eq u itj nec u te rq u e fim u l, ita u t D eus bonas, & D iabolus malas eliceret a d io n es, quid enim luci com m ercii cfl cum tene bris : quid C h rifto cum Bclial ? accedit, q u o d nobiliflim a D ei C reatura tunc non m elioris fo ret conditionis, quam truncus au t nudum inftrum entum , quod citra propriam a- gendi v irtu tem â Caufa principali huic vel illi effedui ap p licetu r & ad illum producendum â Caufa fuperiori ele v atum ,co n cu rrat.
§y 7. Exiilentiam jufto ordine excipit effentia,quæ de-
fiiiitione convenienti exprim i fo let; antequam autem illa a n o b is exhibeatur, in form alem liberi A rb itrii rationem n o n n ih il accuratius inquirere noftrum intererit«. Jefuitæ ferè om nes in indifferentia æquali ad u trü q v c oppofitorum eam r e d e invenifle fibi perfvadentj alii vero u tp o te janfe- niani eam collocant in fpontaneitate feu v o litio n e fvavi confidente cum neceflitate & præcifè exem ptionem â coa- d io n e involvente. V erum quod prim am attinet fententiam , e v ertitu r illa partim Scriptura, partim experientia: ^Scri
ptura exprefle nobis confirm at hom inem ante laplutn
â D E o in fanditate & juftitia fuiffe creatum ; qv o m o d o jigitur aequaliter indifferens fuit ad bonum & ad malurn ? ncc
nee poft läpfum hanc indifferentiam invenire locum, quotidie in nobis ipfis experim ur, cum Temper w<gUad m alum , quam ad bonum propendeam us. Ex quibis fatis clarè patet, indifferentiam aqualem Jefu itaru m , Lbettatis form alem rationem non exhaurire. E t idem de a tera af firm andum ex illim o fententia, nam fi ejusmodi fpor.taaei- tas quæ neceffitatem agendi intrinfccam annexam lab et,& â coactione tantum exem pta e ft, L iberi A rbitrii p’opriam & pcrfe& am exhibeat form am , non tantum hom e, fed & b ru tu m libero gaudet a rb itrio , fruftraquc in e o haie fen- tentiæ q u x ritu r prxfidium , quod h o m o cum ration?, bruta vero fine ratione agant, nam id lib e r ta ti, quæ juxta eorum hypothefin form aliter in fpotaneitate confiflit per iccidens tan tu m contingit, ncc ejus effentiam m utare, m ulto minus ab aliis fpecificè diftingvere potefl, fed om ne illud proprie dicitur liberum , cui form alis ratio L ib ertatis competit,five agat deinceps cum , five fine ratione.
§. 8, N o flro igitur Judicio, L iberi A rbitrii ii genere
fpa&ati Ideam & form alem rationem pcrfe&è delineare pe- riculofum , difficile; im o ferè impoffibile: quam ob rem fi hac in parte de L ib ero A rbitrio citra errandi pericilam ali q u id pronuntiare velis ; flatuum vel integritatis, vel corru ptionis diverfitatem accurate attendas;& fatis dextre in h oc nobis præ ivit, viam que feqvcntibus fideliter mwiftravit B. Strauchius in D iffcrtatione inferipta jus tertii O rthodoxi M eth o d o x i. circa caufam Jefuitico Janfcnianam, cujus ver b a, cum ubique de incom parabili hujus viri ingenio teflen- tu r, ncc minus rem obfcuram ipfo fole clariorem propo n a n t, fi hic tranfportem us, nem ini ingratum fere, co n fidim us: Q vem ad m o d u m , inquit, Idealis L ib eri A rbitrii
Defcri-X
9
X
D efcriptio 3 t
qur
om ni ftatui generis humani congruat perl-culofa & difficilis, fi non om nino impoffibilis ; ira pro di- vcrfitatc conditionis noftræ A rbitrii vires ïcftimabimusj Q yod fi igitur.hom inis integri rim em ur A rbitrium Liberum, id fuifle dubium non cft, cum vel triftis eventus id docue rit fatis. A ttam en non in .sequalitate non inclinationis L i bertas ifta confiftebat, ciim hom o juftus & fandus â D eo c re atu s, atque originalis ille juftitUe ornatus primo hom i ni naturalis fuerit* -Confillebat igitur lib e rta s illa in ra. tionali prom ptitudine bene agendi & perfiftendi in concrea ta in te g ritate, quse nonnili acccdente Liberi A rbitriiabu- fu evertenda erat. Poft lapfum in ordinè ad Objc&a natu ralia , feii qnæ ad naturae fuftentationcm pertinent, in fe fp e d a ta, neceflarium agens h om o e f t , quoad modificatio nem vero & circuraftantiarum apparatum pro fuo difpo- nit arbitrio; Q uem adm odum & civilium adionum fuarum quadantenus dominus cft h o m o , ut m atrimonium inire ÔC q u æ alia fu n t, om nino poffit, ita etiam ut cupiditatibus â qvibiis in transverfum rapitur, fuccumbatlaepe,nec de ullius operis, etiam moralis perfc&ione gloriari poffit*
$. 9. O ptim um igitur hujus viri etianrpoft fata in or
be erudito m aximè celebris, confilium fecuturi, Liberum A rb itriu m poft lapfum in ordine ad naturalia, Civilia & ex parte m oralia breviter delineamus* Q yod fit facultas qua politis om nibus adagendürequifitis,hom o poffit agere & no agare,agere hoc velillucUnadæquate aliàs Ariftot : L ib.i.M e- taphy f: illu d deferibit, quod fit facultas fui juris, cum quo ferm é coincidit illud Auguftini Lib. i.d o de Gen. Contra M anichæos Cap. 17* Libertas cft facultas , quae .cft domina lui aftusmec ab hoc m ultum abit S. Profper. cum in libro con tra C ollatorem ita difierit, Libertas cft facultas fe moven di duce ratione.
X «o )(
§4 io . Scd ut noftram D efinitionem paulo accuratius
examinemus & ab o b je d io n ib u s contradicentium juftè vin dicem us , notanter L ib eru m A rb itriu m diximus efle facul ta te m , u t eo ipfo diftingvatur partim ab habitu, qui amplius n o n cft indifferens, fed in certo o b je d o fixus, verbi gratia, habitus v irtu tis, V i t i i , habitus a rtis, habitus fcientiarum Scc. partim ab a d u , nam & hic ad utrum que O ppofitorum indeterm inatus cfle n e q u it, fed certum aliquod O b je d u m rcfpicit, circa q u o d occupatur. A n vero hæc facultas co ïncidât cum v o lu n tate, an voluntati aliquid fit fuperadditum , q u x rit Slcvoigt in Difp: A cadcm . pag, 571. ita tam en, ut p rio ri quxlfioni affirmativam rcfponfionem annedere no n d u b itet ; A rgum entum in contrarium allatum : quae poflunt â fe invicem feparari, ea funt d iftin d a realiter j V oluntas & illius Libertas poflunt a fe invicem feparari, quià v o lu n tas libera faepius m u ta tu r in ncceflfariam. Ergo L ibertas â v o lu n tate diftingvitur realiter,- ita folvit: Etfi enim v o lu n tas qvandoque ex libera m u tatu r in neceflariam , n o n ta m en hoc fit per intrinfecam ejus m u ta tio n e m , fed per m u tatio n em extrinfccè req u ifiti, â qu o voluntas dependet. V e ru m in qvantum h x c fententia O rth o d o x x fidei refponde- a t , quae libertatem in fpiritualibus per lapfum plane am if- fa m , co n firm at, T heologis inquirendum relinquim us: ac cedit & h o c ,q u o d voluntas latiiis p a te t, quoad o b je d a d e a d io n e s quam Liberum A rbitrium : V oluntas enim extendi
tu r ad o m n ia , quae velimus), velle beatum efifc,
n o lle m iferum eflfe, funt ad io n es voluntatis ; fed no n item L ib eri A rb itriij quam vis hsec ra tio , u ti nonnulli obferva- r u n t , non Temper realem , fed nonnunquam tan tu m fo rm a lem diftindionem inferat.
§. i i . Sequitur in D efinitione u lte riu s :q u a * pofitis om nibus ad agendum req u ifitis, fubintellige concurfum
di
vinum , debitam potentice dilpofitionem
5
c fufficientem o b -je d i repræ fentationem : h o m o p o te ft agetc & non agere, aut agere hoc vel illud, non quidem in fenfu com pofito, ut fi- m ultas fupra a d u m , fed in fenfu divifo ut fimultas fupra potentiam cadat. N ec Jefuitarum O pinioni hoc ipfo nos afïim ilam us, qui L iberi A rb itrii iorm am ut fupra annota vim us in indifferentia aequali c o llo can t, nam licet L ibertati V o lu n tatis in D efinitione noftrâ indifferentia ad utrum q; O p- p o fito rü affignemus, non tam en illa ad quaevis O bjeda eequa- litcr fe h a b e t, cum voluntas fæpius in unum extrem orum per hab itu m vel ipfi adnatum , vel crebris adionibus ac- q u ifitu m m agis, quàm in a lte ru m , attamen citra om nem c o a d io n e m , neceflitatcm & determ inationem irrefiftibilem
inclinet.
§. 12. Quam vis autem haec e u n d a re d è fefehabeant, haud lev iter tam en â R efo rm ato quodam Philofopho no- ftra perftringitur D e fin itio , & prim o qvidem eam non fatis dextrè in terp retatu r, fecundo varia pcriculofa, & erronea
exinde deducere laborat. Interpretationem quod a tti
net, v erba haec; politis om nibus ad agendum requifitis po- teft agere & non agere, agere hoc vel illu d , in tali accipit fenfu : Q uando D e u s , cujus m otio , etiam inter prsersquifi- tas conditiones locum h a b e t, m ovet arbitrium ad confen- fum ,poteft nihilom inus diffentire, ac de fa d o faepius diffen- t i t , & quando Deus illud m ovet ad agendum,poteft nihilo m inus non agere, ac de fa d o faepè non agit. A u t loqui tu r adverlarius de pracmotione Dei irrefiftibili antequa v o luntas noftra femet ipfam d eterm in et, aut de concurfu di vino fniiultaneoj fi illam verbis addudis intendat, falfafanè hypothefi fuâ falfa nobis affingit, praefupponit enim concur* fum D ei antequa voluntas fem et ipfam ad hoc vel illud,ad agere & n o n agere determ inet, qui concurfus alias dicitur
præ-praevius quonia Voluntate ita p rx d e tc rm in a t, u t non am plius in r Z> agere & non agere fui juris m an eat, id quod C a lv i- nismü fapit, & adhuc fentcntiae hujus patronis,firm ioribus* -qua hadenus fa d u m e f t, rationibus probare incumbit. Si aute verba fua de concuifu fim ultaneo intelligi v elit, abs que fundam ento nobis im p o n it, q u o d ho m o polito concurfu
divino in a d u , juxta noftra fententiam , poflit diffentire & nö agere, nam id nulli noftratium u n q u â venerit in m en tem , axiomatis illius Metaphyfici* q u o d infallibilis veritatis, h au d ignari, O m nè quo d fit, eo du fit, neceffe eft fieri.
§. i? . T ria enim m om enta b e n e in hac m ateria fu n t diflingvendaj in prim o p u n d o D eus decernit concurfu g e nerale voluntati noftrae p rx b erc, nondum tam en d e f in it, qualis aut cujusm odi fpccificae autnnm ericae differentiæ fu turus fit concurfus nobis exhibendus, fed e x p ed a t, u t cu m Svarezio loqvam ur, liberum ufum voluntatis humanae, in fecundo Deus praevidet , in quam partem voluntas noftra fit inclinatura, fi in tali vel tali conditione p o n eretu rp n ter tio Deus decernit efficaciter e u m creatura concurrere, p ro u t in fecundo p u n d o vel m o m e n to creaturae in clin atio nem praeviderit* Ex his igitur p atet, nullum dari concurfum D ei, antequam voluntas, fcm ctipfam per vires in creatione ac* ceptas determ inaverit, & confequenter v erba haec: pofitis ad agendum om nibus re q u ifitis, concurfum D c i,n o n q u ifin a d u , fed qui in prom ptu eft, includere* C larius 5 dupliciter poteft d iti aliquid ad agendum requiri, vel tanquam praere- quifitum ad a d io n e , u ti fe te n et ex parte potentiae, velut ad u s prim i, five fit a d io n is principium , five con d itio faltem ad ad io n em neceftaria, & h o c poteft dici praerequilitum an- tecedenter: vel tanquam requilitum cx parte ipfius ad io n is velut ad u s fecundi, quo d , quia in a d io n e intrinfecè inclu d itu r, poteft dici requifttum concom itantcr* C u m igitur L
iber-L ibertas a n ecceflitate ca effe afleritur, qua quid pofitis o - m nibus ad agendum requiifitis poffit agcre & nonagcre, in- telligcndum iftud eft, de præreqifitis anteccdenter, quæ fe te nent ex parte potentiæ: & fenfiis eft, quod potentia libera fie difpollta effe debeat, u t in illa difpofitione contineantur om nia ad agendum in ad u prim o prærcqvifita, & ideo cum iis poflit agere & non agere. Q yod attinet requifita conco- m itanter, eorum hic non habetur ratio, cum iis enim poten tia non amplius eft indifferens ad agendum & non agendum, id quod inde patet, quia includuntur in ipfaadione, qvâ p o tentia detem inatur, & in a d u fecundo conftituitur.
$. 14. Dubia quæ adhuc refidua & ab A ntagonifta ob jiciuntur, non tanti funt m om enti quin prim o intuitu difpa« lefcant: N am prim o objicit, quod voluntas pofito fine ul tim o & cognito non lit amplius indifferens ad non appeten dum. R f. Finem ultim um dupliciter confidcrari polfe, vel fiib univerfali ratione boni ac beatitudinis in com m uni, vel p routi conftituitur in aliqua re determinata nempe effentia divina, refp edu hujus, voluntas libertatem retinet, tum quoad exercitium a d u s, quia dum adhuc in via fumns, & D eum no dum clarè videm us, voluntas noftraâ cogitatione cujuscun- que O o je d i, etiam ipfiusmet beatitudinis fe poteft avertere; tum quoad fpcciem adus, quia homines Deum fibi imaginan tu r fub ratione m ali, verbi gratia,impii quando illum utjuftfi
fcelerum vindicem tim ent, hinc nonnudi rejedo ftp iu sD co , cum D iabolo foedus inire non verentur, quid autem hoc a- liud eft? quam D eum , quem amare debeant, odio prolequi : R cfpcdu illius concedimus voluntaaem neceffatio in finem u ltim um & univerfalem ferri; Sed probe hic attendendum voluntatem duplicem adm ittere confiderationem , uno m o do, ut eft agens liberum , quatenus eft principium eledionis,
& ficeft libera a neccflitate, & quum agit, non folum fpontè
agit, fed etiam libéré; A ltero , ut eft agens naturale, quatenus eft principium fimplicis eled io n is, fic libera eft a coadione, cum què agit,fpontè quidem a g it, fed tam em neceffariö, ôc h o c fenfu pro objecto habet appetibile feu bonum in com m uni, quo fit, ut non libéré, fed n eccftarib , in illud feratur, falva tam en m anente ipfius lib ertate, quæ non bonum in co* m uni fed particulare pro O b je d o habet.
§. 15*. N e autem L c d o ri novum ex d id is fuboriatur dubium , fcilicet, fi voluntas femper tendat ad bonum , qvo- m odo igituq indifferens effe poteft ad bonum & a d m alum , paucis m onem us; Bonum vel effe reverà tale, feu quod ut bonum in rerum natura exiftit, nullique dam no fu b jed u m , vel apparenter tale, qu o d intelledus nofter ob externam ,qua habet fpeciem, ut bonum fibi im aginatur, licet in fe fit ma lum Ôc cum damno conjundum j quando itaquè dicim us,vo luntatem tendere ad bonum , mens eft, voluntatem appetere id
qvod aliquam rationem feu fpecicm boni habet, five idipfu deinceps fit bonum reverà five, tan tu m apparenter talej & hoc fatis com probat ipfa experientia; nem o enim intendens ad m alum operatur, ut habet vetus & tritum dictum : quili ipfi D æ m ones, ac nequiflimi hom ines, cum D eum blasphe m ant, aliaque graviffima com m ittunt ftagitia, fub ratione ta m en boni fcilicet apparentis hoc agunt, ut de D eo fcilicet m i- feri v in d id am capiant ; fic qvifibi violentas m anus inferunt, m o rtem appetunt fub ratione boni, ut fciliceflcareant cruciatu & m iferia. Interim cum bonum apparens non verum bo num , fed fæpius m alum fit, & nihilom inus tam en nonnunquam â voluntate appetatur, licet juxta rationem bo ni apparentem , inreliedus ipfi etiam rationem mali veram proponat, volu n tas re d è ccnfctur indifferens ad bonum & ad m alum effe» E t ex his ulterius fluit,non dici peccatum ex m alitia aut con tra confcientiam , quia peccans feratur in m alu m q uà talc,fed
) ( ' y
X
q u o d v e lit’malum, quod fub una ratione feit effe malum,fub alia ratione apprehendit ut bonum.
§. 16. A lterum , quod nobis objicitur, eft. Si Libertatis form alis ratio fit indifferentia, ita, ut vi ipfius, voluntas inde- term inatè fe habeat ad quaevis objeda, certe ipfa fefe nun quam determ inabit: Omnes enim adiones formarum fuaru
naturam fequntur, uti paffioncs naturam materiae. Refp* Ad h o c, u t potentia dicatur form aliter libera, non fufficit indiffe rentia ad agendum & non agendum, vel etiam ad agendum contrariaj fed infuper etiam requiritur interna vis, qua poten tia fuam i idifferentiam ad alterutram partem determinare
pofllt. H ac interna autem vi fe determinandi, voluntatem
hum anam effcpræditam, vel unicum Ananiæ exemplum e- vincere poteft«, Ananias agrum libere vendidit, quem pote- ta t, non vendere: pretium accipit, quod poterat non accipe re, dati acceptiquc partem donavit, quam poterat non do nare A d ; v. 3* Hinc magnum intereft diferimen, inter po tentiam naturalem & liberam, quod cum illam determinari o p o rteat per aliquod extrinfecum, fpeciem nempe ab obje- d o receptam , hæc vim internam habeat, quâ fuam indiffe rentiam ipfa determinare ad alterutram partem pofllt.
♦ 17- Denique tertio, fi formalis ratio libertatis lita cft in indifferentia ad utrum que Oppolitorum, fequitur quod nec Deus, nec Angeli in bono confirmati libertate gaudeant, cum femper verum bonum , nunquam malum appetant. Re fp. lim itando m ajorem, fiformaliis ratio Libertatis in genere confidcratæ in indifferentia ad bonum & ad malum eft fita,&c. C oncedim us connexionem, negamus vero antecedens, nam uti fupra monuimus, nos non de Libertate in genere, fed tan* turn de libertate, quæ hom ini poft lapfum adhuc ineft, hic agere; quæ libertas,fi cum Dei libertate conferatur, re d è a nonnullis vertibilitas, feu flexibilitas appellatur, Damafc.
O rthodox. fid4 z. cap: 2 2. D eterm in atio enim ad bon u m , propriü & adxquatum o b je d ü v o lu n tatis inco rrn p tx ,ma jo - rean L ibertatis arg u it p erfed io n em , q u am indifferentia ad bonum & ad m alum , im perfediom s p otius cft, pofie e lig e re m alum , quam bonum tantum eligere poffe.
5, 18. Ad effentiam Libertatis ulterius declarandam , qvodam m odo etiam faccre p o teff, ut in fua infetiora divi datur, fit autem h o c, quando Libertas vel co n trad id io n is feu exercitii, vel contrarietatis feu fpecificationisefic dicitur, cum enim omnia bona, qu x particularia dici fo le n t,ita fint com parata, ut nullum eo ru m , quo d fi voluntas appetat, non ita appetatur, ut poffit etiam non appeti, & fi amet, non ita am etur, u t etiam odio haberi poffit; quoniam in o m n ib u s illis, vel aliquis d efed u s, vel aliqua inconvenientia, vel fal- tem aliqua difficultas anim adverti fpoteft, cujus ratione di- fpiicere queat v o lu n ta ti, & hinc o ritu r libertas c o n tra d id i o - nis feu exercitii, qua pofitis om nibus ad agendum requifitis h o m o poteff agere & non agere: L ib ertati vero C o n trarie tatis, qua hom o poteff agere hoc vel illud , anfam p rx b e n t
duo o b je d a fibi invicem contraria & ab in te ile d n cognita, v oluntatique fub ratione bo n i & m ali propofita*
§. 19. C um autem in adftruenda aliqua fententia non
fufficiat, u t ea firmiffimis rationibus fuffulta exhibeatur,fed infuper etiam req u iritu r, u t ea om nia,qux illam etiam in m i
nimis fufpedam reddunt, legitim e rem oveantur, haud fuper- vacaneum erit ea, q u x ad liberam a d io n em eliciendam , ali quo m o d o concurrunt, <k hinc nonnullis L ib ertatem volun tatis infringere videntur paulo accuratius perluftrare. Interea autem prim um m erito locum occupat in telled u s, qui an â voluntate realiter differat? ita, ut voluntas & intelled u s fint d iftin d x anim x facultates, an vero in telled u s nihil aliud fit, prxter iplam anim am , in quantum per Ideas in fe excitatas,
X Ï7 X
aut ab O b jedis, aut â fe ipfa adalicujus rei confidcrationcm fe a p p lic at, .& voluntas eadem anima, in quantum fpontè fe m o v e t ad aliquid agendum, Pneumaticis accuratius inquiren dum com m ittim us, dum noftrum minime intereft,cuj fenten- tiæ calculufn fuum quis adjiciat, fed utraque in præfenti m ateria citra detrim entum veritatis locum invenire poteft. Propius autem fcopum noftrum attingit, ft inveftigemus pri m o quid ftt intelledus? fecundo quotuplex:& tertio quodnana ejus officium ?
§. 20. In te llc d u m nos falvo aliorum judicio, Sc in
quantum lcopo noftro inferviat, dicimus animae facultatem, qua ille vel res extra fc, concipiendo earum fpedies intuetur, vel q u a in fe ipfum re fled it, &c fine fpecie âfe diverfa fuam ipiius eflentiam contemplatur*
§. 20, C um autem Intelledus circa rem quamvis non
uno m odo eft occupatus, fed aliam cognolcit,prouti vera vel falfa, aliam præter veritatem & falfiratem, prout in genere m orum vel bona vel mala, & ideo velappetenda vel rejicien da, duplicem hinc fortitur denom inationem , ita ut nonnun- quam T h eoreticus, nonnunquam vero Pradicus falutetur. T h coreticus eft, qui res intelligit & contemplatur, ut nudam rei veritatem cognofcat, id eft ut fciat tantum , quae ac qualis ftt cujusquerei natura, proprietates & operationes; Pradicus vero, qui res intelligit <5t apprehendit, non eo fine, ut tantum rei veritatem cognofcat, in eâ cognita acquiefcat, nihil ulte rius intendens, quàm perfpedam habere rei naturam,proprie tates & operationes; Sed qui ideo cognofcit,utquod cogno-
(cit, agatur ac fiat, ideoque ulterius fe exferit confultando, deliberando, quom odo quid fieri poffit; U trum autem hi in telled u s diftingvantut ratione?quod Thomiftae cum Thom a parte i. quaeft: 7 9 . art. 11. volunt; an realiter? quod Zabarella L ib ro de facultatibus animée capite ultim o tuetur, hujus loci
X i 8 X
non cft m ilito labore invcftigarc, quanquam priori fcilicet Thom iftarum fententiæ fublcribere, haud vereamur.
§. O fficium autem in te lle ftù s triplici abfolvitur o p e r a tio n e , nem pe fim pli- cium app rehenfione, judicio & difcurfu, (Im plex apprehendo eft, qvâ n o a aliter, quam fenfus per fenfationem , in dium O b jectu m fertur, ut illud
re-Î
iræfentet tantu m , n o n com p on at cum alio , ve l dividat. Judicium eft nihil a- iud, quam a ftu s, quo in te lle ftù s repræfentat duo extrem a, v e l effe eadem vel ede diftinfta: denique difeurfus eft v e lut m entalis quidam curfus, ab uno a ftu ad aliu m , v e l ab u n o o b je fto ad aliud. Seu ut clarius differentia horum aftuu m exhibeatur, obferva, quod prim o rem d m p licem dn e ulla relationè , fim plici etiam app rehenfione in telleftù s percipiat, 2 .d o ,q u o d idem Jn telleftu s relation es, q u x funt inter res plurim as, judiciis perfpiciat; denique s .tio q u o d r ela tio n e s, q u x funt inter ipfas relation es, ratiociniis dignofeat. Verbi gratia, cum bis quatuor vel o fto percipim us, tum dm p le x d t a p p reh en d o , cum v ero judicam us, bis quatuor effe o c to , aut bis quatuor n on abfolvere r.ovem , quid in hoc n egotio agit in te lleftù s ? id unum certè, percipit nim irum relation em paritatis, q u x interced it inter bis quatuor & o fto , 6c relation em im paritatis, q u x intercedit inter bis quatuor & n ovem ; Judicium autem In telleftù s n i hil aliud eft praeter perceptionem relation is, quae inter duas v e l plurimas res de prehenditur ; Sed dilcurfus feu ra tio cin iu m , e ft p e rcep tio 're la tio n is, q u x n on inter duas plurim asve res repetitur; eo in cafu enim edet judicium , fed eft perceptio r ela tio n is, q u x inter duas plurimasve r e la tio n es, duarum| vel pluri m arum rerum deprehenditur. V erb i gratia, cum (ic co n clu d o : o d o m in orem faciunt quantitatem quàm decem , Sed bis quatuor funt o f t o , ergo bis quatuor m inorem faciunt quantitatem quàm decent. N o n folitm hic percipio r elatio nem im paritatis, q u x eft inter bis quatuor Sc decem , tum enim edet judicium , led hic praeterea percipio relation em imparitatis, q u x eft inter duas relation es, n em p e, inter r elation em , quam bis quatuor habent ad o f t o , 6c relation em q u x eft inter o fto îk decem , quod verum eft ratiocinium feu difeurfus.§. 2 2. His pofitis quxritur i.m ö an I n telle ftù s ad a ftio n ëm L iberam eliciendam concurrat? 2-do an ita concurrar, ut volu n tatem irred ftib iliterd e terminet? Q uod attinet prim am q u x ftio n em , eam n em o facile n egab it, qui v olu n tatem potentiam ccecam , q u x absque praevia in te lle ftù s cogn ition e in n u llu m ferri poteft o b jeftu m , exiftim at. An autem in te lle ftù s e ffe ftiv è , an vero ut con d itio tantum fine quâ non concurrat, de e o adhuc vald e inter eru d itos difccptaturlQ ui priorem fententia defendunt,duas claffes ordinat: non n u lli e - nim in te lle ftu m ob jeftu m cognofeen tem an a ftu m v o lu n ta tis effeftivc c o n currere putant; tum quoad ex er c itiu m , ut fcilicet elic ia tu r ,c u m antea n o n
e lic e r e tu r ; tum quoad fp ec ifica tien e m , ut fcilicet fit hujus aut illiu s (pe- ciei ;at fic in telleftù s in tellig en d o v e lle t , n on v e ro vo lu n ta s : A lii dicunt in - te lle ftu m ob jeftu m c o g n o fe en te m , concurrere qu idem effe ft i ve ad a ftu m 'v o - luntatis quoad fpecificationem eju s,n o n autem quoad exercitiu m ,fic en im eft à fola v o lu n ta te .Verùm ; m axim e diftimfta fu t,in telleftù s o b je ftü c o g n o fe e n s, S c o b je ftu a b in telle ftu cogn itu , nâ quando a ftio volu n tatis fpecificatur,quod fit talis aut talis» h oc n o in tellectu i o b je ftü cognofccn ti,fed p otiu s objeftQCOgnito adfcribendfi eft:na»
»am hoc v el fofm âliter v e l finaliter ad a ft um volu n tatis concurrit; for m aliter, quatenus aftu i volun tatis dat fpeciem , id eft, quatenus aftum volun tatis in certa ipccie c o llo c a t, nam ab o b jefto eft, quod a ftu s voluntatis fit ta lis v el ta lis : dc hoc eft quod Scholaftici v u lg o fic efferunt: aftus voluntatis ab o b je fto , tanquàm â principio formali externo fpeciem fum unt: O bjeftum e- niin extra a ftu m e f t , & inter circumflantia* aftum fpecificantes, potiflim um ac prim um tenet locu m . F in aliter dicitur concurrere, quatenus per m odu m finis v el fubordinati v el ultim i voluntati propon itu r, excitat &. im pellit „ q u am vis, uti n o n n u lli accuratè obfervant n on femper objeftum per m odum finis in v o lu n ta tem agat, fed tum dem um , quando voluntatem m ovet,excitat, im p ellit ad m edia ut ad a ftio n es circa m edia quia finis non eft fin is, nifi relpe- ftu m edioru m . T u tiu s igitur admittitur fententia quà voluntas ad fuam v oli- tio n e m concurrit effeftivè. O b jeftum form aliter vel finaliter, in telleftu s v e ro cognofcen s tanquam con d itio fine quâ non.
2 3. Et cx his jam m anifcftum erit quid de altera q u xftion e fèn- tien d u m fit. N am fi in te lle ftu s neque effeftivè nequè formaliter, fed tantum ut con d itio fine quâ non ad action em liberam eliciendam concurrit, non eft qu od de potentia volun tatis refiftendi in telleftu i am plius dubitemus. N u lla en im co n d itio fine qua n o n ,quatenus talis, caiifam efficientem ita adftringere p o teft ad a g e n d u m ,ut ab a f tu , quando v elit, abftinere nequeat. Et fané nega ri n o n p o teft, quôd affirmata hac q u x ftio n e intelleftus reftius Liber a ftio - n u m hum anarum R e x , voluntas vero tantum pro quodam fiitellite & m iniftr» exfeq ucnte in te lleftu s judicia, fit habenda; id quod adverfariis ipfis ob rationes fuprq allatas abfurdum v id etu r, nec tam en video, quâ ratione confequentiam hanc evitare poffint.
§. 2 -tfU t autem adverfariis om ne elabendi viam intercipiamus eorum argu m en ta , n o n qu idem o m n ia , feti faltem praecipua ultim o denique exam i nab im u s fo co . Et prim um fané inter haec m eretur locum , quod adverfarii A- chill eum effe putantes, fequenti fornix Syllogifticae inclufum nobis objicifit: Si- v o lu n ta s non irrefiftibiliter determ inetur ab ultim o in telleftu s praftici judicio, fed p o llit v e lle contra ultim um in telleftiis diftam en, fequitur, quod appetere p o fiit m a lu m fub ratione m ali ut tale eft. Abfurdum eft prius. Ergo p o fte- rius. Refp, N egam u s C on n exion em Majoris P ropofitionis, R atio (ff) Licet e- n im u ltim u m in telleftu s diftam en voluntati nonm tnquam p bonum appeten dum propon at, in volun tatis poteftate tam en eft pofitum , ut aftum approban di fu lp e n d a t, nec m inus ut in te lleftu i im peret cognofcere, an contrarium huic b o n o , m alu m fcilicet, etiam non aliquid bon i, fi non honefti, tamen' jucundi aut u tilis in fe continear, quod fi ab in telleftu fuerit cognitum , voluntas fie pe rejefto b o n o , m alum attam en fub ratione boni vel jucundi, vel utilis ap p etit, <5c fic ultim o in telleftu s diftam ini nonnunquam refiftit, nec tam en m a lu m fub ratione m ali, fed fub ratione boni eligit & appetit. Exem plum rem clariorem proponere poteft.'V . g. ultim um in telleftu s judicium diftitat, n on effe furand um ,exp en fis om nibus & fingulis circumflandis., quae furtum com i tantu r, v olu n tas a ftu m approbandi feu eligendi fufpendere poteft, St intelle- ftim i abftrahere ä contem p lation e hujus boni honefti ad contem plandum bo num jucundum feu u tile, quod in m alo,h uic bono honefto contrario reperitur, & illu d ab in tellectu cognitum , rejefto b on o honefto app etere, 2c fic ultim o
l-X 2 o )(
ïn te lleA u S d id a m in i, q u o d erat n o n eft furandum refiftere, ita ta m er, lit m a lu m h o c , n o n fub ratione m a li, fed fub ratione boni appetat, ( a ) Haud raro co n tin g it, ut.cum in te lle d u s v olu n tati non nu nq uam p rop on it d u o o b j e d a , q u o rum alterum m alum ration e h o n efta tis, St b on u m ratione jucunditatis & u tili tatis; a lteru m vero b on u m ratione honeftatis, St m alu m ratione utilitatis St ju cunditatis; illu d , fingulis e x p en d s circum ftantiis, evitan d u m , h o c v e ro arripien du m judicet, nih ilom in u s tam en vo lu n ta s contrarium , quod perverfae fu * in c li n ation i con ven ien tiu s v id etu r, non nu nq uam eligat. Q u em ad m od u m en im fx
-f
>ius in v ita com m u n i exp erim u r, quod im p erito artis p icto rix n o n fem per il- ud placeat dm u lacrum , quod m agifter artis piftoriae o p tim u m cenfuit, fed p o tiu s aliud im agin ato ni due erroneae m agis c o n v en ien s, eligit; ita etiam fe res h ab et cum volu n tate in ordine ad intelle& um p r o p o n en tem St jud icantë, nam fiepe in tellectu s rem b on am & eligendam judicat, quam tam en v o lu n ta s u tp o - te perverfae fuae in clin a tio n i incongruam averfatur, St contra im e lle d u s rem n on n u n q u am m alam St evitandam judicat, quam tam en v o lu n ta s , ut in c lin a tio n i fu x perverfae m agis congruam , apprehendit, lem per autem fub ration e b o ni v el m ali in re illa apparentis.§ . 25. A lterum adverfariorum A rgum entum eft: Si vo lu n ta s ad volert-du m n o n determ inetur ab u ltim o in te lle d u s praftici judicio, fequitur q u o d fei- pfam determ inet. At v o lu n ta s feipfam n o n d e te r m in a t, quia e x fe 5c natura fua eft in d eterm in ata: un de fic argum entantur. Si volu n tas ex fe & natura fua e ft indifferens ad v o len d u m , « o n p o te ft â fe ipfa determ inari ad v o len d u m ; A t- qu e volu n tas, E.
A m biguitas eft in v o c a b u lo determ inare, v e l enim d en otat v o lu n ta ti o b je - £ h u u cogn itu m ut b on u m aut ut m alum prop on ere, St tunc c o n c e d im u s,v o lu n ta tem fe n o n poffe determ in are, nifi ejusm odi cogn itio o b jefti praecedat, n am ig n o ti nu lla cupu do, n ec volu n tas fe p oteft determ inare, nifi habeat o b j e d u m , ad qu od fe determ inet. V e l d e n o ta t v o lu n ta te m ex natura fua indifferentem ita ad o b je d u m propofitum determ inare, ut v e l rcfiftere, v e l etiam fu b tra tto h o c determ inandi a&u, plané determ inari nequ eat. M erito hic repetim us ea q u x f u - pra §. 1 6 .a nobis allata fuerunt, fcilicet vo lu n ta tem n o n tantum elle in d ifferen te m ad agendu m 8c n o n a gen d u m , v el etîam ad agendum contraria, fed infu- p e r habere vim intern am , quae indifferentiam fuam ad alterutram parte d eterm in a re p o te ft. Q u o ob fervato, fic lim itam us m a jo rem , Si volu n tas e x fe St n a tu ra fuâ e ft indifferens ad v o len d u m St n o n v o len d u m , ita tam en , ut intern am habeat v im , quâ fuam indifferentiam determ inare p oteft. N egatu r confequétia m ajoris, au t fi m avis hoc m o d o : Si volu n tas ex fe St natura fua eft in d ifferen s, nec
hab et internam v im , quâ fe determ inare p o sfit, (equitur, quod â fe ipfa n o n poteft d e term in a ri, fic con ced o c o n n ex io n e m , n ego vero a ffu m -
tu m . Et in his duobus argum entis, o m n e contrariae tententide robur eft p o fitu m , quibus lég itim é deftnnftis, fpontè
corru en t, quae adhuc reflan t, St p u b lico â n o bis referyantur co n flid u i.
