Dissertatio philologica, sistens paroemias gnomasque sacri codicis græci, ex regno vegetabili depromtas; quam ... Facult. Philosoph. in Reg. Acad. Upsalensi, sub præsidio ... Johannis J. Amnell ... pro summis in philosophia honoribus publico examini modes

Q. B. V.

DISSERTATIO FHILOLOGICA,

SIST E N S

P A R O E M I A S

GNOMAS

que

SACRI CODICIS GRÆCI,

REGNO VEGETABILI

D E P R O M T A S ;

Qu a m,

SUFFRAG. AMPLISS. FACULT. PH

_ILOSOPH.

IN REG. A C A D . UPSALENSl,

Sub PRÆSIDIO

M

ag

.

JOHANNIS J.

AMNELL,

_PROFESS.

PUBLICO EXAMINI MODESTE SUBMITTIT

ALUMNUS REGIUS,

A N D R E A S L I D M A R K ,

I N A U D .C A R O L.M A J.D.XXV FEBR_{, .A.MDCCLVIII.}

ï _{H. A. M. S.}

VIRIS Confultijfim is,

D m NICOLAO RIS ELL,

Reg. Acad. Upfal. SECRE

T ARIO Amplifîîmo -,

D

no

a n d r

.

v i c t o r i n

,

Offic. Ferr. ad Stiernfors

& Salbo POSSES­

SORI Spe&atiflimo,

FAUTORIBUS

OPTIMIS.

I

gnofcatis , E V E R G E T Æ

pertenue hoc opufculwn

ÆflumatiJJî?ni, quod

VOBIS facrum effe

jujjerim , in memoriam f

avoris V E S T R I, qui

in me tantus ja m d iu exf

iflit > ut tetram ingrati

hominis notam non effug

erem, f i > quantum VO­

B IS debeam , oblivione fi

n er em deleri.

Perm itti­

te , quæ fo, ut in pofterum

itidem V E S T R A per-

fru a r benevolentia multo

exoptatijjitna.

Mea v e­

ro vel maxime intererit } p

ro VESTRO VESTRO-

RUMque perennaturo flo

re N U M E N O. M . vo­

tis compellare ardent iJJhni

s.

Tuturus fu?n , do­

nec vix ero,

AMPLISS. ATQUE SPEC

TATISS. NOMI- ;

N U M VESTRORUM

Cultor humillimus,

A x&i £1.

Hiv tj ccj-ivtj tcpos trjv ff a v riïv è'évïïçw aitrcu, Matth* III.

i o . Luc. III. p.

IL£v , fXi] 7ÏC&V KCCÇ7T0V ZCChcV , €KKC7FT6Ttt4 % Xj h s ßccfoersu, Ibid. & Matth. VII. 19.

Tlccvct (bvre'ct , y v 8k tÇ vTevatv 0 YImtyiç , êKÇi£coSt]<T€TU4l M a t t h . X V . 13.

E< tv tco ùyç£ £uAm tccvtoc 7joibcw , h too friçôô r i y t - vy\tcu ; Luc. XXIII« 31.

a V. T . prseceperat DEus to

£J-Â6V 8 KOtçno@çcoTo> ê£o\o$çlvetv ^

?-/XC7ÏTetV' at to kccçticQçcotcv i ïh

-Sçov non item ; utpote quod exci­

dere idem legislator O. M. pro­ hibuit. Deut. X X . 19. 20. Ad e- juscemodi inftitutum, aut certe ad ipfam rei naturam refpiciens Scriptura N. Federis , frequenti utitur comparatione arborum virentium & frugiferarum cum bonis hominibus, propter red e fad oru m fru du m <?), & contra fterilium aridarumque vei putridarum, quæ

ab-A 2 fcindl

fcindi ab agricolis 8t in ignem projici foJent, cum malis. Haec comparatio in adlatis etiam elucet d id is; quorum primum eft adagium, quo præfentiflimum vitæ difcrimen aut imminens cujusquam interitus fignificatur b). Meta­ phora fumta eft ab arboribus infruglferis 8c arefcentibus, quarum vitiis , quamdiu fpes eft rem edii, quo demum

cunque modo occurrere folent confitores ; ubi vero

fpem eorum , (ut w k v, de qua L uc.XIII. 6,feqq.^ diutius

(unt fruftratæ, fecurl demum radici adm ota, fq u odju - ftæ defperationis eft indicium , eas exfcindere fveve- runt 8c in ignem injicere. Hanc autem parœmiam Jo­ hannes Bapt. heic ad gentem refert Judaicam , refrada- riam atque emendari nefciam , cui eam ob cauffam non multo poft TfctvaûÀeSçlcc a Romanis impenderet. Eamdem rem fermone magis proprio exprimit Efek. XXI. i q , feq- ubi çc/xÇlcciXv loquitur irolfjirjv k. r . A.

Rationem hujusmodi excifionis gnome addit adnexa, qua indicatur, idem , quod vitiofis arboribus plerumque n t & fterilibus , eventurum improbis hom inibus, non» uti par e ft, xot^tocpo^rocn. rioÆv xcc^cv h. I. idem eft, quod paffim alias ro (plçor idque convenienter ufui pro­

fanorum , in quibus A R IST O T . c ) inquit, rZ t

Çutwv Ttvoc pw nouai xctç7rcv x, r . A. Adeft vero h. I. enallage utriusque pr&fentis ixx,o7rrsTou Xj ßccfaercu pro fu t. ixHotySjseTcu x> ß^Btjrereu. quomodo apud Luc.

XVII. U7CQXX\\)7tTST0U prO CC7lCXCtXv(p$r\(TeTCU* Et qUÎ-

dem emphafin habet hæc figura , periculi gravlflimi mox imminentis certitudinem ponens ob o cu los, ac fi jam præfto effet. A noftro hoc loco non alienus eft Hie Jer. XXII. 7* EKrxfccc im aè ctvoçci cAcSçeucvTcc, Xj £Ky.o\p#at rocs ôcAexrùs xiiïçtsç eu, x} i/ußuAto-iv hs ro tivç.

Adfine

b) Z E H N E R l Ad. S i Cent. 111. Adag. L c) De Fiant. Lib, L Cap, 4.

Adfine e/l dhftum tertium , etiam/i non ad opera Co­ lum hom inum , fed & heic vel maxime ad dogmata fefe refert ; nempe quo per/lringuntur a Chrifto traditione* humanæ , quarum in Pharifaifmo primæ erant partes. Hafce 7Focpx^o<retsr a ccelefti veritate diffonas, iisque ni­ xam éSeÅo&frio-Kefctv Judæorum, plantam facit Chriftus, n on divinitus confitam , adeoque ex/lirpandam f. radici­ tus evellendam» P lantam reddo : nam (pvr&x æque, ac (pvTFv/xcc, , non modo r*jv cpvrsv<nv n o ta t, verum etiam r i

Qv t o v. N on novum autem e f t

,

çetv, unde paflim de verbo DEI allegorice d in s ancçcc,

er7roçoç $ (r7réçfjiocy non aliud fibi v o lu n t, quam m odo ij

(pvT&cc, Nem pe in parabolis hlftoriae Evatig» Deus eft UV$Çû07rC£ <77T«£<VV XUÅCV GTïéç/UOC y Matth. XIII. 24. CtKO-

iïe<77rcTt]s, (ßuTevaccs ctfjL7Tehœvci, Cap. XXI. 3 3* Marc» XII.

f. & ysaçyos , Joh. XV. I, fq.

Certitudinem excidii arborum infrugiferarum > qui­ bus fuccus deeft vitalis, oftendity quod reftat» adagium, cujus hic fenfus Uteralis : fi arbor viridis etiamnum & fucci plena non femper a læfione atque interitu eft im­ munis , quanto minus farmentis lignisque jam aridis parcetur, igni alendo profuturis y & facile in cinerem redigendis > Senfus allegoricus eft : fi ju/tus & infons ad fupplicium ducitur , quid manebit injuftos & fontes ? Ad Judæos utpote San&l/fimus Servator, cruci mox adfigen- dus, di&um illud adcommodaf, perpendere eos jubens,

quid ip fis, tamquam fyçu , accidere oporteat, cum

ille innocentiflimus tantos fublret cruciatus. Plenius pla- niusque hæc enarrat T H E O PH Y L A C T U S d) : E/ iv

ifjtc) iletfrtMTO TciuvTct y h sfÀo) t c o vyç£ gvÅv

,

nctç7fca y Xj ueiStuhei, Xj detàoso cW GeoTtlTU, Xj J/a rcov KUÇ7TûùV

---

, —

—

m—

———

—

■—

d ) p o l , 3 6 0 .

y.x ç 7 ïc o v p u T t j s & iïctax,<xh!ocç T ç é ( p c v n t ï x v t x s h v/a7v , tco

Atffi&i

,

<

£uÅöt>

,

içeçrifJ-hv, Xj fxrjièvx kxç7Scv (péçcvTt , t i «k âv eyrilet^aiv Te ÿ & p a u l l o p o f t ; vfAÜs iïs ûtk ty ç c v £vhcv its KxZctv

h s è i x f â o ç x v etreâe. I t a q u e vyçov ^uAov i p f u m a d u m b r a t

C h r i f t u m , tv\v ocfjrteXov rrjv a A ^ S ^ v , J o h . X V . i* & ro gvÀov Ttjs & r \ s , u t c u m A p o c a l y p C f c r i p t o r e l o q u am u r ;

c u i C a p . II* 7 . X X I I . 2 . n o n a l i t e r a c n o f t r o l o c o i l l o , JuAov f y n o n y m u m e f t r S àévfyu. S t a t u i t e n i m J o h a n n e s

11. cc. èv fAëcru tS 7txçotiïéiGH £vâcv {coys, çrc/Sv (aVoJxJtfV) xccç7rés' cuique fua fint (ßv&x. Sie non lignum modo, fed

fæpe etiam arborem reddimus Hebr. p . vide Pf. I. f . X C V i. 12. & Gen. I. »9. il. p .: p n “p r o c m n p , quæ verba Græce convertit Johannes 1. c. præeuntiuus t o7s c y qui omnibus locis iftis conftanter £Jacv d icunt,

Intelliguntque arborem. Quare neque in t u vyçu A»

Hebraifmum admittere dubitamus. Videbuntur noftro

Illo loco ad t x Z t x 7toiïs<riv haut incommode forfan fubau- dlri pofle 01 C?cofjtx7oi ^ (ipfo præeunte T H E O P H Y L .I.c.)

ut quorum au&orifate Chriftus jam dabatur n e c i, quique aliquanto poft nemefi Divinse , ultimam ab immorigeris Judæis exigenti pcenam, futuri erant inftrumenti v ic e: nifi fatius foret heic non fecus, atque locis paflim aliis,

IIT pluralem atf. fo r m a , juxta quam nominativus è&ebra,

exponere imperjonaliter aut pajfive} ita ut 7so&si (fc. U

xvbçortci) idem f i t , quod efferunt noftrates : mann gôr, det fa e r i f. quod m ox loco noftro crvvuvvfjuws fequitur , ylvercu. Amant ita loqui cum Sacri Scriptores, ut Luc. XIV. 3 j. E£co ßx&aviv xvTo* (pro /3xfkerxi.) & Matth. V lh 16. $ . feq ., tum profani, ut ISOCRATES e) : uv ly.Uvos

X/J.XÇT0I, ere) tocs x r r l x s xvx$f\fts<Tiv. A noftri hujus didtt & forma 6c fenfu non longe recedit illud I Pet.IV, ig . Et

o iïUccios yo A ts (TuÇercu, o u v e ß q s o eiyx^rooAos 7t8 (peer verrou :

§. II.

Mifr; ervfasy&triv c&tto ecxctvSâJy çccÇ vAfjv , ij cc7ic r p t ß c A w crvKcc ; M atth. V II. t<5.

Ou* iP ecxctvSuiv av?Aèy8ct auxce

, «Je

(puAriv. Luc. VI. 44.

Mt) iïvvctrou cvKtj èAxlccs Ttoirjaeu

,

:

m . i2 .

To iïsviïçcv ( h c c ï o v ) h r S (iS la ) Kctçirii y i y f c K t r e u , M a t t h . XII. 33. Luc. VI. 44.

’Ou iïvvccTOU <5evfyov ccyoe&ov v.x^nus Ttovvjçès 7 tc iü r è h êtv-

iïçov (tOCTTÇOV KUÇ7r è s KCCÀÛs TtOiÜy, M atth. VIL 1 8. (co n fr. v. 17.) & XII. 33.

’Ou» eçt Sèviïçov xotAoy , 7tci8v Kccçnoy <TU7tçcv' k* t. A.

L uc. VI. 43.

Quid ordinl naturæ, a fapientiflimo rcrum omnium Opifice ac Conlervatore inftituto , convenientius , quam ut arbor unaquæque fuos, bona bonos, mala malos, pro­ ferat fruélus , & nata ad femen re [ponde ant / ) ? Hinc &

Arabibus ferunt tritum fuiffe illud : Q u i fe r it fp in a s, non

m etet u va s. Ex hoc naturæ fonte omnes e S. cod. Gr,

modo adlatæ locutiones hauftæ merito cenfebuntur ; quae innuunt, ab hominibus, perverforum de rebusD lv. do-

gmatum fcedorumque morum contagione pollutis, uno

v e r b o , a malls , non nifi malos frutf us proficifci ; quem­ admodum contra a piis & probis fidei vltæque fruâus optimi exfpeftabuntur. H oc tamen eo non adducendum, ut dicantur hominum ingenia & mores non pofTe In pe­ jus m eliusve mutari j cum ejusmodi argumentationis ani fam nem ini, propius rem infpicienti , præfens fubminl- ftret fimilitudo r fi enim hæc mens effer, ditfum haut

dubie

dubie fuiffet : è ùvvccrca dyccScv Sèvdçov cu7rgcv, rj (rcrnçov

ytve&cu dyccBov quod vero helc minime exftatj quin e*

jus contrarium potius involvit allegoria ab arboribus pe­ tita , videl. non prohiberi malos a tranfitu ad vir­ tutem t nec vero bonos a regreflu ad vitia. Notifiimum

enim e ft, arbores infitione & cultura m eliores, n eg led u autem deteriores evadere 5 quamobrem ad haec egregie HIERONYM US g ) : la m d iu , inquit» bona arbor f r u ­

fiu s non J a c it malos , quamdiu in bonitate per fe v e r at.

&c, Paucis: de arbore, vel bona, vel m ala, qua tali, & quamdiu talis eft, loca noiira effe capienda, nemln! obfcurum effe poterit. Frequentatur autem 11. cc. æque de arbore, ac de fru d u , nom en SAIIPOS , quod illic ,

rZ 7iwY]$ (ynonymum , kccKZ opponitur rj d yu S Z . N em ­

pe , quod convenienter ufui Graecorum audorum m o­ net CHRYSOSTOM US b ) , 7Tctv , 0 prj rrjv iiïiccv xçeiocv 7rhïiçc7, <rcc 7rçGv A èyofxev. (in te llig it, quidquid eutn p r ofta ­ re ujum non p o te fl, ad quem e/l comparatum, confr. Matth. XIII. 4 8 .) quum proprie, vi fuse originis d-no rS

çY]7tt&cu , putre fignificet, v itia tu m c a r ie , & vetuftate corruptum $ to 7ie7tocKtuœixhov’ quomodo & H ESYCHIUS

exponit. H in c , uti didum eft , multiplicem admittit

metaphoram goctc^s' EPICTETO v. C. CU7TÇK ,

& PA U LO Eph. IV. Aoyos aocmgcs , oppofitus ibid.

dye& Z Keyco , toj ttçoç otKoiïo/jtvjv, i. e. u t i l i , feu qui fa­

cit , ut prolficiat alter. Denique in parcemiis , primum occupantibus locum , notam us, rrjv upnreKov, vitem , cu­ jus suipvKn frudus e ft, & rrjv avxrjv, ficum , ob infignem ufutn vel inprimis dicenda dyccSd okvfyct, (quibus ter­ tiam iKcuocv t oleam, 1. c. JACOBUS addit, ceteris vix in ferio rem ,) a M A T T H . & LUC. opponi ß ccrtu, d - y.dvScus, rpßoKois, tamquam aMtçois (pvroîs f. minus uti­

libus

libus plantis, im m o noxiis. Sic Hebr. VI. 7.8* opponun­ tur yrj xÀom/jios. , hCpeçuex ccmvâas ^ T^ißcXas , & y if

tIxthctcc _{ßoTccvrjy evdrrov hetvois , Jï & Xj ypw^yafro«. i-}

femque Matth. XIII. 7, feqq. Ç ovifjuer#) 'xwovtx im tocs xv.ocvSx s i _{( x i ) cc7re7rvf£ccv ocvrcc, opponuntur ro'is £7t\ rtjv}

•yrfv y,xAjjv Treo-år/, Xj xccgircv. Reddunt autem r»?V é«Tffv iocKccvSccv) b a tu m , Jen tem , ru bum , veprem, in qua funt _{di ocKxv&cu i fpince, fecundum DIOSCORIDEM /) ,} memorantem njv ßxrcv cckxvSx s e x p r w Et ßotr» fuus

quidem fru&us* (ro ß x r m v GA LEN O À) nuncupatus,) fed ignobilior luit n ec frugi admodum j unde rubum u tili plantæ opponere nec dubitat OVIDIUS I):

Non f t erilis locus ullus ita efl % u t non Jit in illo M ix ta fe re duris utilis herba rubis.

Ceterum rov rpßoAcv, (quafi tricufpidem , ficutl SlßeXcs

anceps eft, ) tribulum efferunt, plantam itidem aculea­

tam cujus in proverbium abiit afperitas m). Memine­ runt ejus DIOSCOR. n) & TH EO PH RASTUS 0). Et quid de tribulis fenferint agricolæ, prodit VIRGILIUS p ) y ubi carduum % a/peram filva m lapparum & trib u lo ru m , in­ f e l i x lolium , dominantes que avenas (l eri les conjungit,

item que OVID, q ) :

- - lolium trib u li que 9 & inexpugnabile gramen.

Sed & cum præced. gnomis aliorum au&orum effata con- fpirant. M A XIM US T Y R . p) : ^ ’A$vvxtov, inquit, (ßvvcd

civev <T7reçfJixTos t rj ccAotov rj oix toc v?réçpxrx. AvSçco* TtOS fXëV sjr CCV&Ç<V7ra J ß&S 8e £K ßoog* s£ eXouxs eXcux,

ccfA7rlAs xju7TsXos. PL U T A R C H , item * Tijv xfjt7reXov

B <rvKX

i ) Lib. IV . ce. s y . 3 $ . k ) De Alim . Tac. Lib. II. c. 13. I) E x F onto Lib» IV . Ëp. IV . v. 4» m ) A fperior tribulis. O V ID . M etam . Lib. X I I I , v. 803• «) Lib. IV . c. i f . 0) H ift. P lant. Lib. I V . c. //. p ) Georg. Lib. I. v. i f i j e a q . q ) M etam . Lib. V. v. 4 8 f , ft q . r ) Diß. X X V I I I .

avKoc (péçetv étc cc%ièpsv , êàè ryv iAcuctv @qtçvus» Et

T H E O G N . Megar. s ) :

OVTi yciç SK CKt&JJS çoiïci Çvstcu , vctKtv&or*

N a m neque de J'ctlla ro/a n a fc itur , ant hyacinthus.

Quare & O V ID , t ) i n t e r n o n f p e r a n d a r e f e r t

- L a tu ra s poma m yricas.

N e q u e f e c u s , q u o d a it A N D R .O N IC . Rhod. u) OfTTO TOOV dyctSojv uyotßcc , oc7io iïe t£>v ÇocvXûov <pocvXo& rxçTsé/AsB’oc.

N a m , quod laudant ex M E N AN D R O , OuJWV 7T0VY1Ç0V

Tiçay/Jioi xçysoç m tto;«. E contrario» quod d id itat He*

bræor. illa 7tcc(>ctßcXY\ ccçx°“c6 I Sam. X X lV . 14. E£ «W-

fj.oov ifcsXevveTca ^Xy/ji/niXetoc. (U b i obf. TrctftxßoXyv vocare r é s o, quod alioqui nccqupiccv dicimus. Quom odo fcri-

ptoribus N. F. non m odo 7tciçcc&oXr\ proverbium e /t, e. g. L uc. IV. 23. fed &> mutata v ice , 7rccçcifA!o6 comparatio

allegorica > cfr Joh. X. 6. XVI. 25. ubi ro Xo&Xüv iv 7tccçof pious Idem , quod h 7sxçct(oo\ous A«A«v Matth. XIII. j, 10.)

Claudat agmen SENECÆ illud v ) : N a fc itu r e x malo

bonum non m a g is, quam Heus e x olea. § . III.

T Is (fivTsvet dfA7isXZvoc , Xj iy. ra koiçtAs ccutS èx I Cor. IX. 7. adde v. fo*

T OV KOTtloiVTCt ygûûçyov TtÇUTOV TOOV KCCÇ7S-WV (XSTOCXctfußcC-v«v. II Tim . II. 6*

’£; y/jièiç ùju7v tcc 7Tvev/uccrircc hvreigoi/jiev , fxiycc , it ypeis vpuv rcc cuçKtKci Seçtac/jiëv 5 I Cor. IX. 11.

Perlniqvum effe, alieni laboris intercipere frudum , Ipfa naturæ lex diditat. Contra nihil æquius, juftius ni­ h il, quam ut fuis quisque fruatur laboribus; id quod îr* tmiverfum præmonet A p o /to lu s, fpeciatlm hinc colled u

-rus

s) Gnom. Eleq. v. f ?% t) A r t . A m • Lib. /. v. 747.

E REGNO VEGETABILI

■

_{... -... ... ... Il ■! .11«}

r u s , itidem fas e fle, ut do&oribus ecelefiæ , quorum in- defefiam requirit operam verbi D i v . _{fem entis> ab audito­}

ribus fuis publica decernantur f t i p e n d ia _{, un de v isite n t j}

quod demum apertlffima conclufione d i c i t _{I Cor. IX. 14.}

Our« K> dit'Toc^e KCçios rois rc ivccyyèXiov KccrccyyèïXisriv ,

€K r£ èvccyyeXla $jv. Videl. hoc in capite PAULUS hanc ingreditur demonlfrandi viam : primum fubfternit funda­ m enti lo e o , v. 7, exempla quædam, defumta a militari

ftipendio; a paftore irem & _{quorum ille ex}

la&e , hic ex vineæ proventu vi&itat. ( quod quidem poflremum exemplum e f b_{, quod nos fupra, principe io-}

c o , adduximus.; Subne&it his, v. 9 , eodem tendens le­ gis Mofalcæ præceptum ex Deut. XXV. 4. Ov (pi/xwaeu; ßSv ccXctovTof X) rurfumque, a jumento ad hominem ia- éto tranfitu v. 10, novum exemplum , prioribus confo- num , petit ab agricola, fperatarum frugum futuro com ­ pote. _{Atque lic demum v. i i concludit, ecclefiæ mini*} îtris fua etiam deberi falaria. Itaque bis heic a minori ar­ gumentatur ad maius : a bobus, fruges excutienribus, ad hom ines, luum facientes opus; atque ab hominibus, iis in rebus, quæ ad hinc fp-:&ant vitam, quodcunque fe&antibus officii genus, ad hos inprimis, qui, cum fun­ gantur in ecclefia munere docendi , præcepta tradunt, ad alteram illam meliorem vitam ducentia y), N im i­ rum , quo præftantius eft opus quodque , hoc dignius e- rit brabeo.

Ceterum cum illis vitæ humanæ inllitutis, quorum proferuntur extmpla v. 7 , ab Apoftolo admifia videtur tacita quædam comparatio gravioris illius mune­ ris eccleliattici ; quippe cujus fit adverfum ho/les veritatis cœleftis fpiritualem obire w7_{///tf/tf,conferere vineam DEI &}

^

B 2

Irriga-X) ln cet. parœmiis , aulinis & banc explanaram vide in dig. Cl, Ma%* Terferi ,p. /j. y) C fr GRO i. in Cr. 5.

irrigare, gregem que Chriftianorum palcere z ) . Itaque fi milites , fi vinitores , fi paftores operæ fuæ ac fudoris meritos percipiunt frudtus , quo jure fua derogabuntur

crfywioc his , qui in alio gen ere, eoque præcellentlori, fi-

milia præftant? In primo d i& on oftro, ris (pvrévet x .r . A ; erotematos fenfus efl n eg a tivu s, quem familiariter hunc In modum apud Graecos parit ro ris’ ac fi fcriptum e/Tet citra interrogationem : M s Çvrêvet x. r . A. Propofitlo autem univerfaliter vel negans , v el adfirmans, in parœ- miis ejusmodi & apophthegmatibus, ex loquendi ufu fcriptorum , non tam innuit, quid femper fiat aut nun­ quam om n in o, quam quid vulgo & ut plurimum fiat v e l non fiat a ).

A ltero loco P au lin o, qui exem plo rS yeagyS rem eamdem illuftrat, rov xo7iia>vrx^ per temporis ivxfouyqv, exponere non dubitamus xo7tioc<rxvrx vel xexoTnxxoroc, de- fu n ftitm labore, opere fa tig a tu m : neque fie tamen rov adverb., infolentiore m etathefi, quam admittere heic

avent n o n n u lli, retrahimus ad rov xo7rtô»vrx9 ut fit, qui

prius ( a n te a ) laboraverit; (fic enim alias occurrit 7Tçwrov vice tS 7rçcreçev) quin fimpliciter potius, & Gr. vocum ordini folitaeque ftrudurae con ven ienter, nçurov, five a d verb ia liter, five adjettive heic fum endum , rete­ rimus ad feq. verbum fxsrxÄxfxßxveiv, hoc fenfu : oportet 1, convenit * u t , qui fe c it opus, agricola prim um ( primus om nium , ante alios,) adipifcatur fr u g e s , feu primam &

praecipuam earum partem capiat. Nempe fubaudiendum

ducimus xx^nZv péços, vel r) ix rwv xx^nuv , cum ro

fxerccÄccfjcßccvefv vix per fe adfcifcat genitivum : vide A d ;

XXIV. 25. qui locus ordinarium adeu/ativi regimen ifti verbo vindicat ; nec non I Cor. X. 17. unde pariter

elli-pticam

z ) STO C K , N , T. in not. ad I Cor. IX . 7% a ) G RO T.

pticam effe lynonym i per ty p » cum genit* conftru<ftionemf alias obviam , colligimus.

Ad poftremum Pauli locum obfervaffe juvabit & vim

p a rtic u U E / , quae in priori membro valet etneç , (fiq u i- dem ,) in pofteriore o n ' & emphafm pronominum npSic, vy.7v, quorum illud ante perfonam utriusque verbi nAeovcc- & , hoc vero eft dativus em olum enti, quem converti­

mus : in veflram gratiam . Porro notamus antithelin r« v

<T7reiçeiv à) Seçifcv figurate acceptorum , quorum illud le-

fe refert ad operam , praedicatione verbi Div. praeftitam j (confr. M atth.XIII. ip,feqq, M arc.IV . I4,feq q .) Eott«-

çctfjiev, inquit, 7tvevfxxrty.d, fc* a ^ / x x T x , jp ir itu a lia , i.e.

ad animam ejusque lalutem fpeélantia: hoc autem eft ali­ quem curae & laboris fui colligere fru fiu m . Et quidem r x

tTccçKiKoc, fc. , Segfcetv, eft reportare ea, quas

corporis neceffitatibus fubveniant, feu quae ad fuftentan- dam hanc vitam requiruntur. Quippe v c d & 9 ymt ê£o- , vel corpus hum anum , vel mortalem hanc vita m non raro defignat ; ficuti viciflim anima hominis abfolute di­ citur Ttvevfjicc. G enitivum vjamv , in pofteriori m em bro,

v el poffejjive accipere licebit pro r x C/xlreçot, vel certe

eUiptice pro v/m>v , qua cum pruepofitione jungitur alias

ro Seçlfav, tralatitio acceptum fen fu , G a l.V l.g , D eni­ que non praetereundum erotema neg a n tis:M syx (fc. fe b ,)

h

X.

,

,

Atque fenfus eft : O vk fet fxéyx » It x. r . A. quomodo fi­ ne fgarrfoet effertur II C or.X I.if .; neque differt admodum ab e o , quod legitur ibld. v. praeced. Ou Sotu/uotçov quare nec r 0 fjilycc ambobus locis cit. m irum reddere dubitat H.

G R O T IU S

vetat, quo m inus,

fervata heic vulgari n otion e, autumemus dicere velle A - poftolum : quantilla hæc merces pro tali tantaque opera,

quod neceffaria vitse hujus fubfidiaa vobis repetimus! pe­ titur fane levis & exigua m eflis ex magna & iaboriofa fe- menti. Sicubi -enim alias, heic certe valebit iUud ttcAu-

&çvJ^yjrov* hjrics o èçyocryç rS (JtiQ8 ccvtü , (rîfr TçoQvjï

d v rS , Matth. X. 10.) quod vel maxime ad r è s èv Acy<?

Kj iïiiïcta-Kcchicc K07fiwrccs refert nofterl Tirr.V. 17, feq. Hoc

ipfum fæpe efferunt etiam profani a u r o r e s , vel proprio planoque ferm one, vel aliegorico , qualis SENECÆ c) , exempla Paulinis haut diflimilia hanc in rem conferentis:

Agricolam , inquit, a rb o r, ad fr u fi u m per duci a , deleclar. Paftor ex fœ tu gregis ju i capit voluptatem. E contrario, quam arborem quis conférait, fub ea altos legere fr u fiu m , indignum eile Q: FABIUS pronuntiat d).

§. IV. ;

Qtfi^oov , stïh è r «T7tetçctç, (c w ”<T7ïet(3ocç, ) ^ f w e l y v v, o&€v è <he<T%oç7naccç' Matth. XXV. 24, ^6^ Luc. XIX.

2 t , 22.

AÄ.es- èftv 0 v itd ç w , Xj u7h.*s c Seçl&v. Joh. IV. 57.

Etiamfi jubet naturalis æquitas, utipfe agricola, qui terrae a fe cultæ mandavit fem ina, frugibus inde natis po­ tiatur } h. e. ut ex fuo quisque opere hauriat em olum en­ tum (§ • præ c.): fæpenumero tamen contrarium evenit. Quocunque cafu fatove exclu fïs, qui fecerant fem entim , maturas fegetes demetunt alii : id quod pertinet etiam ad pœnas , quasDEus ultor ex ig it ; v. Deut. XXVIII. 5 0 ,3 5 , 5 9 ,5 1 . Hanc rem antiquitus Hebræis, atque hos dein Imitantibus G ræcis, abiiffein proverbium docet JOACH. ZEHNERUS e); adferens & poëræ veteris verfum fpon- diacum, di<ffis e N .F.m odo citatis, praefertim Johannaeo, eximie confonum:

AAcu c) E p ift.3 4 . d) Apud L I V. Lib. X . e. 24, e) A d• Sacr. Cent % /, «. X C V I I I . c fr Cent. I l l n» X L V.

AAot fxh a7ietçistr\ vcAot <£’ au ccfxriaovrea.

U b i dfjtuSou id em ,quod H cc. 'S e få w quæ utraque ver­ ba junxit Jacobus V. 4 5 quibusque fignificatu proximum eft noftro illo loco to avvocyetv, colligere fruges; tametfi revera ut prius & pofterius differunt &eçl£etv & riv crrrov

h s cc7ro$rioiv <rtWy«v. confr. Matth. III, 12. VI. 26. Quod1 autem his opponitur, ro <r7reif&v, lynonymon agnofcU 1_{. c. ro &#<rxofxi&v, fpargere femina, quod fæplus alias} ad pecudes aut homines di/perfos quomodocunque & dif.

jeftos transfertur. Ceterum & apud Matth. & Luc. nota­ mus eflipfes, ante pronomina aut adverbia relativa Grae­ cis familiares: St'çl&v ( t S t o ,) 0 k. r. A. &eçl£av ft’x«,)

07t a k. r. A. Et mox : avvôoyoov , O0EN è <W: y.o^7tiaocç 9

pro awocyacv F.KEI0F.N, ( h rdvrns ty\s %®çcts,) OnOT 8

diemcçTiKTocç' adverbio locali, quod exftat, alterius fup -prefti terminationem ac fignificatum imitante. Itaque fic reddimus : fruges in horreum convehens illinc, {ex iflo a-

gro, ) ubi non femitiaveras. Denique in adagio Johann, enaliagas d prehendimus ufitatiflimas , & copulat pro par*

tic, ad verjntiva, ^ p rod e, quarum hæc, correlatum ha­

bens ro usv in antec. membro periodi vel exprefium, vel fubauditum , in partitione atque oppofitorum induftione ordinarie frequentatur ; te participiorum cum artic.o <t7kh-

gwv, 0 Seçl& v, vice nominum fubftant. <n.roçevç,

quare retfte verteris: ains fator eft , alius vero meßor ; vel , quia Gr. uAoç dicitur & de duobus, pro heçcç, (vide' Matth. XII 13* XXV11_{I. i. Joh. XIX. j i . j feminator alter}

eft

S o l e n t a u t e m v u lg o haec adagia referri ad ignavos h o m i n e s , e o s d e m q u e injiift^s, q u i, eum rpfi laborem r e - c u f a r i n t , a lie n i fu d o ris fpjjftum vi d olove ad fe p ert r a h e ­

re _{n o n v e r e c u n d a n t u r , fu co rum in ftar, (T w w tp ifww, )q}

u f , q u o d ait H E S I O D I _{/ ) , e fi n o n c u m apibus}

- - «rww-f j ® to y. V. «rww-fj>7 , J q g ,

- - cnteväacTi, t & etc I r t Ktjçicc Àev/.ù, nihilominus AfocTçtcv KccfxccTw cÇeTtçyiv h ycc^sç ùfxoùvroc*,

N ec vero longe hinc recedit proverbii noftri apud Matth. & Luc. ufus, quando refertur illud ad crxArjçcv ccvbçumov ^

ctvqYiçcv., neque folummodo ccy.qtßoblv.cucv, fed & 7iÅeo\sy.TV\v

X) ßtasn y , utpote octçovTct o xk tSrjy.e, to lk n t em i d , quod

non depofuit i qua quidem cognata form i, I. c, Lucae, illu-

ftratur fubfequentls illic proverbii noftri fenfus g). Id vero dignidimum erit obfervatu, Joh. 1. c. aliter, & in bo­ nam quidem partem, accipi parœmiam, quae ifthic fefe re­ fert ad largiorem illam , aetate N. F . , praedicati Evangelii m edem , (rov r x Kvfix Sepc/uov, M atth.IX. $7, feqq. Joh. IV. 36,feqq.) cujus veluti fementem faétam faltim viderant V. T . homines* Quippe fparfa quali tunc luerant femina promiflionum, quibus jam denique, nato M ed ia , fiebat fatis. Jam fantftis Prophetarum oraculis exa<ftidime re-

fpondebat eventus : jamque demum maturos quafi promi f-

forum , Divinitus a<ftu præftitorum» frucftus m etere licuit^ quum hominum V. T . m edis adhuc in herba edet. Sic

cum temporibus antegredis Apoftolorum aetatem, tam­

quam feliciorem , confert heic Opt. Servator ; & proxime feqv. v. 1 8 inquiens ad difcipulos : u7rfeetXcc v/amc

£etv , o XX vfjtSt xflconiccxccre' x. r . A. innuit, eos fufce-

pturn a dodloribus V. T . laborem ita perfequuturos ede feliciori hoc Chrifti nati fecul o & abfoluturos, ut ex pri- ftina femente illa opimam colligerent medem ; i. e. perdu- éla n u n c a d maturitatem & c-onfummata perfentifcerent, quæcunque fub V. F. adumbrata ty p is , & promida D ivini­ tus, & vehem enter a patribus exfpe&ata fuerant. Vide &

t*cwMçt&èvrccs t xs lÅoc^nrols Matth. XIII. id ,fq . L uc.X. i j ,

fq. a ccfr H ebr.XI. 13. I Petr. ï.io ,fq . ubi, inter alia, di­ cuntur IIçc(p*jTOU XX tctvTc7ç, YjfjHv J'è iïtctWY\<rctvTes cïvroc, à vïïv

u vüv d v y jyyi^fj. x. r . A. Di (ft is a u te m m em oratis h o c rutius

f e d e r n a d t ig n a m u s in te r a d a g ia , q uodftple C hriftus lo cu m i l i u m J o b . IV . 37. p r o m a t c e u Ao y o v ji te. ferm onem t. otçof jjLioù^v] , p r o v e r b iu m ; {n a h tu o v _{P l L A T O in S y m p o f.}

a l i i q u e , e o d e m fen fu, efferunt:> præmiflTa infuperp a rticu la c r < , q u æ tic fæ pe r e c ita n tis e f t, five v erb a aliena m u tu a n ­ ti s : q u o m o d o e a m d e m alias & facri fcriptorcs paflim ufur- p a n t , & p r o f a n i > id q u e p a r ite r a n te gnom as & parœ m ias; e . g. a n t e p r o l a t u m v e rfu m H O M E R i t t c A u S ^ ^ tc v , Ovk

tlyo& ov noÀvKctçavlr} , T H E O P H R A S T U S Erefius b \

A c c e d i t , a p r o fa n is id em c irc u m fe rri adagium. T Ä o -

rçtov cifjiœv Bsçcç A R I S I O P H A N I i ) dicitur, quem kocç- 7iéfJL€vov roi ctfacrgioc i n t e r p r e ta tu r S U ID A S A ), f. alienis r e b u s f r u e n te m . C f r e t i a m , fi p la c e t, m ag num adagiorum

c o lle < fto rem E R A S M U M .

J . V. ^

O _{crfeiçûûv Ç'&hiutvûûç, (pëiûofj.hœs ^ Seçlcret' ü 0}

a7raçûov lis fcuAcylcus , v ri ivkoyicus ^ Seçlret. II Cor. IX. d.

O eccv (siset^r uv$ça7rcç, rSro ü, Seçiaei, Gai. V f

7

(_{p&oçocv• 0 de C7S&ÇCDV vç ro 7svevfxu , va tu}

7Svsv/jiocroc <fû»jv cciûüviov. Ibid. v . 8.

QU3ÜS q u a m q u e copiofa fem en tis fa<fta eft , talis & t a n t a exfpe<ftabitur m e f î l s , puta vel m elior u b e rio rq u e , v e l c o n t r a v i l i o r & t e n u io r . H in c arceflendam elle alle­ g o r i a m P A U L I , q u is n o n v id e t? Et quidem ad quascun­ q u e a c t i o n e s h o m i n u m , h a-u m q u e fru(ftus, i. e. praemia & p o e n a s, g e n e r a l iu s h æ c a lc o m m o d a ri folent. conf. Hof. X . 12. u b i m e m o r a t u r a c c ^ s _{ab his m e t e n d u s , q u i} r e p l o r u m o p e r u m i e c e r e f e n e n tim ; & P rov.X X II. R. ubi

u v r & i r v e d i c i t u r : O G7_{i&çov (pocvXoc, S ^/cr« aocacc. I n p}

ri-C _{m i s}

b ) HS, yctçotv.T. _{cap. X I VU. tfefi OA/yee^W. /) In}

Î7T7revcnv, Aci. I. Sc. III. p, ;/. 2Ç2. edit. Lugd, k ) In LtX’ t l t i hJkoTÇlQS,

çkt/xcs ad awrkKetccv rS ùiwvcs,

c e f l u r a e f t m e r c e s . W b M a t t h . X I I I . 59 , feq. S p e c i a t i m v e r o e t i a m P a u l o r c m e t a p h o r i c e e f t S p a r g e r e d o ­

n a , ben eficia d i f l r i b u e r r , i d q u e p r æf e r t i m e g e n i s f i d e i

f o c i i s 5 ( r c KciÅcv Ticieiv, içyct£e<&ou ro ccyctScv 7rçoç 7T»v-

rocs x . r . A. G a l . V I. p , feq. q u o d i p f u m , fim ili t r o p o , II

C o r . I X . 9 . d i c i t u r <nto(*xl£efv') & v i c i f t i m t o 3 ?$>/£ftv,illius- m o d i b e n e f i c e r i t i æ p r æ m i u m f e r r e . Q u o r f u m v e l i n p r i - m i s f p e c t a t l o c u s ille n o f t e r o r d i n e p r i mu s ; q u o d e x c o n ­ t e x t u t o t i u s c a p i t i s e l u c e t . A g i t u r e n i m illic w eçiT Îjs h\%-

y.cvlccs r>js h s r è s d y l a s , V. I , feq. rrjs euÀcy/ocs, v . f . r tjs Ae trsç y ic is , V. i z . rrjs Hoivtwfccs y v . 1 ;» r tjs % « - ç ircs r tjs 3iex.v.cvxfX€\Y]s, C a p . V III. 4 , ip . q u o r u m f i n g u l a n o n a l i u d h e i c d e f j g n a r e , q u a m C h r i f t ia n i a m o r i s i n e g e ­ n o s o f f i c i u m , fe u rijv èÀeqpoffvwiv, c o ll a t a d o c e b u n t a l i a p l u r a A p o f t o l i d ’nfta. I t a q u e n o f t r i lo ci f e n f u s e f t : q u i p a r c e f t i p e m e j u s m o d i e r o g a v e r i t , n eq u e l a r g a m e x f p e - £ t e t r e m u n e r a t i o n e m ; & c o n t r a , fActçov iïcrn v, l i b e r a l i u s d a n t e m , p r æ m i a m a n e b u n t u b e r r i m a /) . ( N e c p r o h i b e t q u i d q u a m , q u o m i n u s ro tV tv K c y lc u s, c e u rS> q>et^c/usvcos o p p o f i t u m , e x p o n a m u s h e i c co p io ;e} l ar g i t e r , m u n ific e ') A t q u e fie n o n l o n g e a b f u n t haec a pa r œ m i a C H R I S T I M a r c . I V . 2 4 . Ev ç5 p l r ç a [xerçU re, fjterçYi&ytrsrcu v fïv . A d f i n i a f u n t q u o q u e c e t e r a , q u æ a d d ux i m u s , l o c a P a u l­ l i n a , ( c f r p r o x i m e fe q q . v. v . 9 & j o - ) nif i q u o d I a f i u s h e i c p a t e n s a l l e g o r i a n o l t r a ad q u a e c u n q u e o pe r a h o m i n u m , b o ­ n a a u t m a l a , p e r t i n e r e m e r i t o c e n f e b i tu r . N o t u m e n i m e f t , q u i d libi v e l i n t op poftta roeçj* & 7rv?v/xx. Q u i rrjs axçm

yes 7tçc\oioc\ ( R o m . X I I I . 14 .) f. c o rp o ris r e r u m q u e e x t e r ­ n a r u m c u r a m a g u n t i m m o d e r a t a m , fo Jiqu e h u i c v ita t m o r ­

t a l i p r o f p i c i u n t ; i t e m q u i c o r r u p ta n at u r a & a d fe S lib u s

v i t i o f s f r e n a l a x a n t , d i c u n t u r h s rriv accçxoc 07r&çc-iv e

c o n t r a r i o , q u i a n im a r e r u m q u e j p i r i t u al t u m , f a l u t e m e j u s p r o m o v e n t i u m , g e r u n t c u r a m , d i c u nt u r h s rc

/m e m m u n d i , j u f l f c l u m q u e f u p r e m u m , q u o fua c u i q u e

7JV6

TTVft'j/uct. _{E t q u e m a d m o d u m hi}

B s ß la a v t ^coy\v _{x K o v io v ,v it< e <c*} tern ce j r u c l u m colligent v e re u(p§xçTcv' ita viciffim illi (pScçav S e ç i a a v i v_{, h. e. f e r e n t p r o m e r c e d e p e r n ic ie m , in -}

t e r i t u m , m o rte n 'V te r n a r p m ). E t funt id genus h o m ines

g r a p h i c e o m n i n o % : f c r i p t i a P E T R O II Ep. II. o) h r f

Ç)$CPX CCVTÛ0_{V KOCTCi(p$Ct(>rt(TOVTCU* Y.OfJLléfJLeVOl fAicboV xàr/.ixç. v .} i i , feq. N e m p e , q u o m o d o alias ^iy.ouoy.çi<tIuv _{t S ©?S p la ­} n i u s e x p o n i t n o f t e r R o m . II. 6 , fqq. Ancficoaes Ik x z u y x t x

roc ? p y x xvr'è, _{E p l u r ib u s p r o f a n o r u m , latis fu e rit adpo-}

f u i f le a l l e g o r ic u m iftud Æ S C H Y L I n ) i

T /3çis - - i£ctvSis<r iy.xç7Tooae

<ya%uv

Ktv\c , c$ev 7_{t x y y k x ^ o \ ejdxpx Sèçcç,} §. V I.

U x a x <rxç% x s %oçros* ^ ttxctx iïc^x x \§ ç x7_{t x cos xvàosr} %cçtü. _{I P e t r . I. 24.}

I l X éa tcç cos% x v B c ç %cç tü _{7 rxçeX évatT X i» J a c . 1 . 10*} E£t}çccvSti _{0 y c ç r c ç, ( èfcrfxvev}

0 r\Ktcs rov _{%o^rov, )} jc, f i

XV&GS UVTéS t ' ^7TS7e. I P e t . I. 2 4 . JaC. I . I l.

Planta nafcitur, adolefcit, viget, florem fert & fru« élum j brevi autem & foliorum » & florum, & fru&uum de-' eus omne amittit : ac fenio demum, ferius, ocius, confe&a, langvet, arefeit, emoritur. Quin & læpius ante diem, vel in prima herba, vel in medio flore, tabet ac denafeitur, five occulto morbo, five fortuito quocunque exftinétaca- Ju; puta æftu, frigore, aut ventorum vi kefa : proftrata gran­

dine : a vermibus corrofa : a pecore depafta : viatorum fra­ cta manibus, pedibusve proculcata: & quæfunt innume­ rae id genus aliæ clades. Si quid aliud, ifthsec fane adum­ brant fragilem hominum vitam, hujusque caducum florem,

opes _{fluxas, & brevem ievemque}

g lo r ia m o ) , _{Atque haec eft} ilia ESAIÆ comparatio Cap. XL. 6 ,7 .quam fecere fuam 11. cc. PETRUS & JACOBUS, univerfi generis humani (

tsk-fftjr

0) Vid, Diu P . H IL L B E R G 11 in Ep. Fetr. Exerc^ L JT- /■

erp accçy.oç) imbecillitatem & fugitivum cKcus forfunasque

Inflabiles ob oculos pofiturip ). Et tsoIgcc èc£ct ocv$fo07rx I. c.

JPetri late adeo pater, ut honorem non modo ac dignitatem*

fed & florem aetatis, formam, robur corpo&js, & aliam quam­ cunque præftantiam atque hmçbt&ctv c o j^ ied a tu r q ) \ adeo- que etiam , in ceteris fortunæ bonis, rov ttAStcv, peculiariter memoratum a Jacobo i cui dicitur vhéaics haut aliter, ac flos,

TrotpéfXs&cu, h.e. ab feeder e, tionjuperefie am plius, in terire;

S1RACIDÆ C .X IV .it),feq. (ubi videre efl allegoriam n o-

llrae huic non abfimilem,) Quæ vero

proprie 11, cc. pronuntiantur,rc j;iiçocv$îjvxide gramina, {c u-

jus abfumtus efl vitalis fuccus atque humor n a t i v u s , d e

flore ro h7isaeiv, figurate firnul ad fortem mortalium fefe

referunt, qui prittinum a m ittu n t vigorem, & feliciori fiant

excidunt : quemadmodum &Jac. I. e. dicitur o nhèaicç ycc fcuve&cu, niarcefcere,flaccefcere; id quod proprium tft rZ av&et, cujus ibi praecedit mentio. Neque infveta haec eft a l­ legoria, pene Trctqoiyuaifa, ceteris feriptoribus, vel facris, vel

profanis, vid. JÖBI XIV. 2.(Lla7reç ocvSos ccv^yjo-xv e^s7se<re9 fc. /3çc rc r) & SIRAC. XIV. *p, 2 0 ,11, ubi quando yevedv ouçkos; fc) utyctrcs contendit cum (Qvftyu 3-xÀ.cvti , merito

etiam veniet nobis in cenfum HOMERICA comparatio r):

O a\ 7ï?ç Çufaûtv yeven , tcIy] Jè fc. ccviïçœv.

Sic,pro virili, præcipuas exhibuimus Parocmias Gnomasque

S. Codicis G r ., arceflita* e regno ruiturae vegetabili : unde quæ praeterea petitae funt Parabolae Chrifti atque aliæ mul­ tiplices Scriptorum N . F. Allegoriae, (etiam gnomicum quid

aut Tsccçoifjuïüiïsç alicubi intermixtum habentes J quas adferre nobis non licuit, poft haec enarrandae Commilitonum alicui relinquantur, oportet. Nos vero qualiacunque haec noftra

m itiori cenfurae Le&oris Candidi officiofe commenda­ mus j devoto pe&ore deferentes

SOLI DEO GLO RIAM .

p ) W O L F . Cur. PbtloL L f Cr. a d /;. /- q) GRO T ,inCr.