D IS S E R T A T IO T H E O L O G I C A , D K
O R I G I N E R E L I G I O N I S ,
Q u A M
CONS. MAX. REV. F
Doer.
E. j KALMQVIST
S . T H E O L . P R O F . R E G . E T ORD. N E C N O N R E G . ORD IN IS
DE S T E L L A P OL ARI ME MBRO.
PRO CANDIDATURA THEOLOGICA
P. F.
m a g ,
L A U R E N T I U S
V . D. M.IN A U D IT. GUST. M A J. DIE X X II M AJI M DCCCII. H . C.
Ü P S A L I Æ ,
' /i )
{ H 0
O R I G I N E R E L I G I O N I S .
( C t Ratio & Revelatio docet Deum esfe colendum: mo- dus autem Deum colendi eft Religio; quae notio gene ralis ad Religionem tam .veram quam falfam adplicari poteft. Haec quidem diftinftio non om nibus, inprimis Re- centioribus probatur, utpote negantibus, falfam illam no mine Religionis posfe venire. Sed illa tamen loquendi ra tio Scripturœ Sacrae convenit. Diftinguitur -enim inte* S’fn<TKSiC6V /J.CCTC610CV & KCt&CtqUV XU4 UfXMvloÇ JaC. I.* SÖ,
atque ufui communi loquendi convenienter dicitur etiam Religio Gentilis, Judaica, Muhamedana &c. Religio ve ra ett Deum colendi ratio Ipiius perfectionibus conformis. V era autem Religio fumitur vel oKiyms , ut tam cognitio nem D ei, quam cultum Ipfius comple£tatur, vel peçMa>ç9
ut sfignificet veram Deum colendi rationem , quae xur efyxw dicitur Religio. Nonnulli tamen Recentiores folitam illam Religionem definiendi rationem , per modum Deum co lendi, vel cultum Divinum, obelo notandam putarunt, cum cultus ÜT locutio Anthropopat'hica arque mercenario Dei cultui occafionem præbeat; led in ipfa etjam Scriptura Sa cra locutiones Anthropopathicae occurrunt, quæ èecirçtTfac funt intelligendae & fic veritati non officiunt. Quando au tem cultus Deo præftatur Ipfius perfectionibus conformis, ut inde t&ionum motiva petantur atque fic gloria Divina promoveatur; ille minime dici poteft mercenarius : contra autem Scriptura Saera confirmat & ufum & notionem hu jus vocis, quando de Deo colendo eft fermo: Sic
bu-bulum i s s de Deo colendo adhibitum Deuf. i : i j . a LXX. Interpretibus redditur per Âulçeveiv; quam verfionem Ipfe- met etjam Chriftus adprobat: Matth. 4: 10, Luc. 4 : 8. Sic etjam XccSçeicc cultum Dei religiofum denotat Job. 16: 2, Rom. 1 2: 1.
Expofitis atque vindicatis jam nonnullis, quae ad ve ram notionem Religionis fpettant, nunc ad Originem ipfius breviter explicandam pedem promovemus, comitem no bis H. L. benevolentiam expetentes.
Quæftio illa: quomodo Religio inter homines o rta e ft? non tantum Hiftoriæ hominis, verum etjtm ipfi Religio n i, maximi eft momenti. Prout enim ad hanc quæftio* nem refponfum fuerit, aut lux benigna, aut tenebr« in felices, plerisque faltim hominibus, fuper Religionem di- fperguntur. Religionis igitur amici, originem ejus, vel in revelatione divinitus nobis concesfa, vel in facultatibus hominum fuperioribu* five fana Ratione quaerentes, facile in concordiam rediguntur, modo ad tritam illam , fed ae que veram diftin&ionera attendatur, inter Religionem Naturalem & Revelatam. E contrario autem, hoftes funt Religionis & re ipfa Irreligionarii, qui, illam vel Phan- tafiae, vel metui, vel fiderum influxui, vel causfarum fe cundarum ignorantiae, vel aliis ejusmodi causfis, quae & Religionis majeftatem & naturae humanae dignitatem de decent, originem d e b ere, fomniant.
Summi antiquitatis lapientes hanc quaeftionem maxi mi «(lim arunt, & faepisfime objeflum fuæ disquifitioni fe cerunt. Recentiores vero fcriptores plures, non nifi levi brachio hanc materiam tetigerunt. Qui ufum Rationis P r - dagogicum in Theologia prorfus n egant, non posfunt non ipk omnes p a rte s , in cognofcenda tam Religionis origi-
n i quam indole» denegare. Scyllam vero evitantes ia
C h try b d in incidere Naturaliflæ, Rationem utramque pa ginam in hoc negotio facere contendentes; Irreligionarii vero crasfiores, five omnes Religionis contemtores, ori ginem , ut putant, figmenti cerebri humani, magno labore inveftigar«, operae pretium haud duxerunt. Sapientiorec Religionis perfcrutatores, huic materiei tam ex Ratione, quam Revelatione lucem fcenerari funt conari. Recentior Philofophia, asfumens exiflentiam Divinam tanquam po- ftulatum Rationis tra & ic æ , ob necesfitatem moralem, non potuit non etjam inde Originem Religionis derivare«
Gentiles Philofophi, qui hanc difquifirionem fufcepe« runt in multos perfaepe & gravisfiroos inciderunt errores: propter falfisfioia fua Syftemara, de Causfa omnium rerum Suprema. Plurimi illorum nihil contulere, quæ ad co- gnofcendam Religionis Originem facerent, utpote Deum & mundum confundentes atquc omnia ex materia derivantes. Sed licet horum Philofophorum Syftemata, ad Religionem illiusque originem cognofcendam non deducerent, non tamen prorfus Irreligionarii voluerunt videri: fed fefe fic di£bae populari & nationali Religioni accommodarunt, vel ob metum, vel Politicas rationes, & hoc quidem de ipfo valet Socrate, reliquis licet multo fapientiori.
Fruftra tamen multi, & inter eos fagacisfimi viri, ex uno tantum fonte, originem omnium gentium Religionum, derivare conati funt, quum veritati maxime eft confenta- neum , Religiones fic di£tas populares, ex pluribus fonti bus & causfis, pro fingulari gentium indole& d«verfo fla tu atque aliis causfis externis, inter eas ortas fuisfe.
Alii partem hujus quaeftionis Hiftoricam non fatis t Philofbphica diffinxerunt. Aliud enim eft, fecundum da ta nobis reli£U Hiftorica difquirrere: unde primæ Reli gionis cognitiones ortae funt? Aliud, ex originali mentis
hu-humana? indole, & causfis e x te rn isq u a e fi non ideas Re.- ligiofas producere, tamen ad eas producendas falrera con ferre potuerunt, de hac quaeliione difputare.
’ Neque rem fuam melius egerunt, qui quaeftiones il las: quomodo Religio fenfu generalisfimo orta eft ? quo modo idea de Idolis? & quomodo eft idea de Deo o r ta? non fatis follicite inter fe diftinxerunt.
Alii vero, confundentes id, quod -primum ideas re- ligiofas in mentibus humanis produxit, cum modificatio nibus' iftis, quas idea: illae religiofac cum temporis fucces- fo fubierunt, non minores commiferunt errores. Sic mul ti ex. gr. originem Religionis in fraude vel arte politica facerdotum & legislatorum esfe quecrendam, contendere haud dubitarunt, non animadvertentes, quæftionem hoc modo non extricatam, fed diverfas jam exiftentis Religio nis modificationes tantummodo explicatas fuisfe. Superfunt enim adhuc quæftiones enodandae: Unde Ideae illae Reli- giofae in capite Sacerdotum & legislatorum? Unde proni- tas illa Populorum recipiendi doflrinas illorum Religio- fas? nifi apud hos jam certae ideae obfcurae & impresfio- nes faltem exftitisfent, quas ilii in ufum fuum converte runt & direxerunr.
Alii huic quaeflioni eo fe fatisfafturos esfe fibi per- fvaferuntj.dum , ad ipfam indolem naturae humanae, ad in ternam quandam necesfitatem & indigentiam Rationis, quae homines ad Religionem ducerent, provocarent, obliti, quod non folum posfibile* verum etjam officium fit Do£torum, hanc ipfam Religionis necesfitatem ulterius explicare, & ad ultima ejus principia reducere, & quod, his pera&is, alia adhuc oriatur quaeftio: Quousque vim fuam exferue- rutit principia illa apud homines, qui vix obfcure eorum confcii funt?
Alii deryique, hanc quæftionem, fecundum docum en ta Nîofiica Libro I. de origine Religionis penitus esie fo- lutam, & omnem ulteriorem disquilitionem fupervacane* am , exiftimarunt. Sed, quamvis aequus quisque rerum æ- fiimafor facile concedat, bæc docum enta, de origine Re ligioni?, esfe antiquisfima & maximi momenti; interea ra- m e n , non adeo perlpicue inter omnes confiât, an pro fcopo habuerit Mofis originem Religionis nobis tradere, & an fufficiant ab Illo allata, ad indicandum nobis ideas claras de ftata Religionis inter primos homines?
Controverfiam recemioii aerate agitatam, utrum Mo- fes ex monumentis Ipfo antiquioribus, per Revelationem, fic d d a m mediatam, Hiftoriam primorum hominum con- fignaverit, an per immediatam infpirationem & fugge- fiionem Divinam, huc fpe&antia litteris mandaverit, al tius repetere, nofirum non requirit infiitutum. Illi fuffi- c it, quod monumenta a Mofe reli&a, non folum omnium, quae exftant fint antiquisfima, fed primam & Divinam e** tiatn tradant Religionem, utpote cujus natales funt gene ri humano coævi: Deus enim creavit hominem in imagi nem fuam Gen. I: 26, 9 , 6 & creatus erat valde bonus
G e n .l:$ i.n o n iraque cognitione Summi Au&oris deftirutu» esfe potuit. Hanc ob causfam Paulus requirit a vero Chri- fiiano, in quo imago Dei fit refiauranda, ut renovetur
eis em yvaociv k x t etKovoc t h yjtaxiloe u u ro v Coli. 3: IO. C o
gnitio autem primorum hominum non mere fuit T heore tics, in intelle<fiu tantum refidens, fed Religionem pra&i- ce exercendam, praeftiro obfequio, Deus ab ipfisetjam ex egit, lata lege de non comedendo fru£lu arboris fcientiae boni & mali. Gen. 2: 17. Poft lapfum autem toti gene ri humano fatalem, neque primi homines omni exuti evaferunt Religione. N e enim, calamitatibus ex lapfu or iis, quibus premerentur, prorfus opprim erentur, illas Deus
le-le v tv it, dato promisfo de femine benediCto C.v3: 15. quod Archite&onicum eft fundamentum verae & falurifene Re ligionis. Quod vero liberi illorum, fsnfu quoque Religi onis fuerint imbuti, etjam elucefcir ex facrifieiis Deo ob latis a Gemino filio Caino & Abele C. 4: 3 , 4. R em o tiores etjam Adami pofteri veram Religionem colueruot, lieet plures, fuccesfu temporis, indedefecerint: quidam enim ob verum cultum Divinum di&i funt filii Dei. Cap. 6: 2,
In bivio tamen hærent quidam, utrum confilium Mo- fis fuerit, hiftoriam totius generis humani inde a prim o r dio usque ad fua tempora fcribere, an nobis indicare o ri ginem Religionis in alriori revelarione pofitam esfe. N i hil vero obfiat, quominus utrumque finem (ibi Mofes pro- pofitum habuerit. Illum enim ortum veræ Religionis tra- didisfe, ex fupra allatis confiat. Mofem autem primas fil tern lineas duxisfe Hifioriæ generis hum ani, extra aleam dubitationis pofitum efi. N on enim fiatum innocentiae fo- lum breviter defcripfit, tabellam quad inchoans aureae s t a tis, fed initium ferreae aetatis, fi&a per lapfum triftisfima rerum humanarum cbnverfione, etiam delineavit. Praeter ea antiquisfimorum hom inum , inprimis Patriarcharum Genealogias tradidit. Hac vero ratione fundamentum e- tiatn firmavit Religionis revelatae. Poftquam enim pro- m isfum , de femine benedi&o Protoplafiis datum, fpecia- tim ad Abrahamum, fafta illi promislione, fore ut in fe mine ipfius benedicerentur omnes gentes terrae Gen. 22: x8. fuit adplicatum* maxime omnino necesfariæ fuerunt Tabulae Genealogicae pofierorum A braham i, quo illis ori undus Mesfias tanto facilius agnofceretur. Ex monumen tis Mofaicis indubium itaque esfe videtur, ut Genus hu manum ita Religionem ortum fuum Deo immediate debe re, fed propterea non negatur, illam fuccesfive & quafi per gradus ad majorem proveCtam fuisfe perfectionem,
par-partim revelationibus Divinis, par-partim ingenii cultura, ho minum ftatui atque conditioni, illis temporis, accommo dat«. Ejusmodi autem inftitutiones fecerunt, ut homines, infita ingeniis illorum facultate, primis de Deo notionibus & veritatibus promtius asfentirentur. Ut vero illæ tan to facilius posfent extricari åt tanto certius cogn6- fc i, Deus indigentiae humanae per revelationem fuccurrit. Illius enim ope veritates de Deo funt parefa&æ, quæ etjam Rationi cognofcibiles fuere. Sic unitas Divina expresfe a Mofe fuit propofita. Deut. 6: 4. Fallit itaque & falli tur Humius, qui contendit, vetuftisfima monumenta tefta- ri Polytheismum antiquisfimam fuisfe religionem; Mofai- cis enim monumentis antiquiora non exilant ; illa vero non felum unitatem Divinam docent, fed primam etjam Religionis originem tra d u n t, ut ex fupra allatis confiât.
Quamvis vero documenta Hiftorica nobis defint anti- quisfima, de ortu Religionis apud fingulos populos; defe- &us hic aliquo tamen modo eo compenfatur, quod, in multis antiquis ideis Religiofis,ceremoniis & traditionibus per
7rcc]ço7rotçccSovixv propagatis, veftigia originis ejus detegi, åt
fimul naturales, in quocunque hominum ftatu magis mi- nusve efficaces pronitates ad Religionem confpici posfint.
Secundum hanc determinationem communes åt An gulares causias Religionis åt diverfitatum iplius cognitio nis religiofæ, prælenti difquilitione diftinguere juvat; Po tuerunt fcilicet certae causfae communes Religionis d a ri, quæ ad ortum cujusvis Religionis vim fuam exferuerunr, ut åt quaedam fpeciales, quæ ad certas Religiones parti culares cooperatae funt. Quum communes åt generalisli- snas causfas Religionis indagare volumus, quaeftio oritur: Unde ortae funt inter homines ideae illæ, quae cum omni bus mundi Religionibus communes funt? Hac vero ide« optime ex eo explicari posfe videntur, quod homo, ab
ipfis fere incunabulis & primo fuo tem pore, dependen dam fuam ab alienis viribus, & indigentiam alicubi quie- fcendi cum ideis, votis, fpe & curis non potuerit non fendre. Hæ vero causfæ generales, diverfis circumftantiis, diverfo modo modificatae fuerunt. Sed hujus rei explica tio non ad propofitum noftrum pertinet.
Alia efi quxftio: an Ideæ Reügiofæ communes funt inter homines: 1. an homines vel integri populi dantur , qui revera & ignorant & negant D eum ? Hacc quarftio ab antiquioribus & recentioribus feriptoribus partim ex noti tia Hiftoriae hominis, partim ex aliis finibus majoris mo m en ti, quos, inter folvendam hanc quæftionem, fe attin gere fperarunt foluta, efi. Q uidam, e. gr. pretium reve lationis eo extollere quæfiverunt, quod Religiofitatem tam raram , quam fieri potuit, repræfentaverant. Alii magis ex principiis Philofophicis, quam teftimoniis hiftoricis pofiu- larunt, religionem esfe omnibus hominibus communem, & adeo hac de re fuerunt perfv a fi,u t rem magis prasfiuppo, fuerint quam dem onftraverint, adeoque gentem fine reli gione tanquam imposfibilem declaraverint.
N o s vero ad Sacrarum litterarum Cynofuram haec reducimus, recordati ejus, quod fan£tus ‘Paulus edocuit,
ro ym erov uvtok Rom, 1: 19. five interiori manife-ftatione Numinis nota esfe gentibus quaedam fcitu necesfa- ria de D e o , cujus quidem fciti exceptionem in facris vi demus nullam. Quo & illud fpe&at Rom. II: 14. gentes habere rov vojiw (legem quae fine notitia Dei au&oris non datur) y^ctf7trov tv rccis xuçiïicctç, conficientia de moralitase
a&ionum tefiimonium p erhibente, & illos vel accufance vel excuiante v : 1 5. H inc praeter Senecam <Sc Plutarchum illi ipfi, qui atheismi fiunt fufpe&i, fatentur nullam esfe gentem , quae ;non Deos credat, vid. Cicer. -L. I. Tuficul. Gap. jXHI. L. I. de nat. Dcor. Cap. XVI. Cbriftianos v b*
to nulla necesfirate adattos turpius fentire, indignisfimmn
profectu di£tu.
Sint iraque barbari homines, qui pauca, immo fere nihil loquuntuf & faciunt, quod ad fenfum cultumque N u minis fpe&at, id equidem non Atheismo ipforum, fed barbariei eft adfcribendum, & voluntario negledtui o- m n iu m , quæ a fenfibus diftantj extimefcere vero eos aeter num vindicem, fperare auxilia a fupremo quodam & prae potenti adjutore, & confimilia facere, fi advertamus ani m um , inter inconditos eorum rudisfimosque conceptus ©bfervabimus.
Quod vero ad originem Pur* Rationalis Religionis attinet, diftinguatur, neccsfe eft, origo Ideæ Dei ab ori gine fidei in Deum. Fuerunt quidem & funt inulti, & inter eos perfpicacisfimi v ir i, qui contendere non dubita» r u n t, quod imposfibile fit, ut ratio humana, propriis viri bus, ideam de Deo fibi formarer, & quod hacc idea prorfus fupernaturali modo revelata esfer. Sed fi paulo accuratius rem confiderare volumus facile inveniemus, quod revela tio nullum ufum præftaret nifi fubje£lum, cui deftinata fuerit, ideam quandana entis, quod per revelationem, cer to quodam modo fefe manifeftaverit, fibi posfet forma re. Repraefentcmus nobis modum huncce revelarionis tam miraculofum, quam fieri poteft, revelario tamen illa, aut plane non aut perverfo modo intelligeretur, nifi ens fefe manifeftans, a fubjeflo, cui fe manifeftat, faltem tanquam posfibile conceptum fuerit. Deinde vero obfervandum eft, quod Ratio humana originaliter fit ita comparata, ut ideam de Deo e propriis fuis facultatibus elicere posfir. Idea enim Dei tanquam aliquid abfoluti & perfefli in esfentia rationis originaliter continetur, & vim fuam in homine exferit, quamvis tantum obfcure fibi ejusdem confcius fit. Neque enim ab experientia, in qua nulla fufficientia
da-data ejusdem pofita funt, neque aliunde abftrahi poteft. H * c idea D ei, ex miraculorum & pulchritudinum naturae absque omni dubio, confidem ione, primum quidem exci tata, determinata, & in gradum quendam vivacitatis ex altata fuit; verum enim vero , conlcientia moralitatis, p rin cipia Rationis moralia, obfcurusque ille fenfus indigentiae
Ens aliquid, quod virtuti proportionalem felicitatem retri bueret, asfumendi, fuerunt illa momenta, quae ideam illam non tantam confummarunr, veram etjam ad fidem in Deum deduxerunt. Unde etjam pater, quod confcientia moralita tis, fit verum fundamentum veræ Religionis Rationali*. Haec allata principia, non tantum fingulatim, fed etiam communiter fernper efficacia apud homines, quamvis haud raro parum enodata fuerint. In ipfis falfis Religionibus vis eorum perfpicitur ira, ut immoralem prorfus Religio nem inter homines nunquam exfiitisfe, tuto affirmare non dubitemus.
Allata illa purae rationalis Religionis origo tam certo vera eft <Sc re&a, ui tuto contendere audeamus, nullam a- liam esfe posfibilem, & fi hæc non exftitisfer, fidem in Deum in animis mortalium fiunquam oriri potuisfe. Q uan do vero <