Meletēma historicum de infidelibus per lectionem Scripturæ Sacræ conversis, quod indultu ampliss. Senat. Philosoph in illustri, quæ Upsaliæ floret, Academia, præside .... Erico Alstrin ... ad publicum bonorum examen modeste defert ... Johannes J. Ström,

r p e s t i o M E A E T H M A H I S T O R I C U M

INFIDELIBUS

PER LECTIONEM

SCRIPTURÆ SACRÆ

C O N V E R S I S ,

In d u ltu A m pltJ). Senat. Pkilofopb. in illu ß ri, qua, TJpjaha flo r e t, A c a d e m ta ,

P R Æ S I D E .

V I R O Adm. Rev. at que Awplisfimù

M

ag

. E R I G O A L S T R I N .

Log. & Metaph.

Rcg. & Ord.

A d publicum bonorum examen modefte defert

S:Æ R:Æ

J o h a n n e s

J.

Ç Ê i Z ï X & m i

U p l a n d u s.

In Auditorio Guflav. Maj die J. M art. A O. R. MD C C X X X I .

S:

æ

R:

æ

M :

t is

S U M M Æ F I D E I

V I R O ,

Reverenchfjmm in CHRISTO

PATRI ac DO M INO ,

D» J O A N N I

STEUCHIO,

S.S.

Tbeol.

DOC

Regni Sveo - Gothici

A R C H I - E P I S C O P O

Academiæ Upfalienfïs

PRO - CANCELLARO

Confiftorii Ecclefiaftici

P R Æ S 1 D I

M Æ C E N A T I MAXIMO.

N ier Jpem metumque dtu bœfit, héeretque adhuc temits & hi cult a mea M inerva, in conß>eälttm~

« * T u u m , Pater Reverendiffime,/>ra//>v d r j

ad aram favoris T u i hutte qualemcunque ingenioli ntei fœ tum immaturum deponere fuftineat. Nefeio enim qus pia veneratio & timor provenientium ad T e , Re v e re n ­ di flî me P a ter, dient um animos occupare/olet. Verum

enim vero

9

tuere, Quod f i impetravero, abunde fa tu i huic mea providifje arbitrabor ; vicisfim pro perenni T u a into •

lumitate vota, quoad vixero , nunquam non fundam cet* lidiffima.

Ceneroßsßmo Nobilisßmocjue

D O M I N O ,

D:

nt

M 1 C O L A 0

L A G E RS T OLPE,

Camerae Revifionis

C O N S I L I A R I O

1

Ü

T

_{foils aßu C f calore Ungventes ad um-}

patulas que arbores, refrigerationem

captaturi, f e recipiunt

y /r ,

_{Generofiflime}

_{D o ­}

m i n e ,

^

_{/ w noßras M ufarum pro mo­}

dulo ingenii defudans, ^ aliquam fub fummi

Tui

_{fa v o ris umfoa recreationem inveniam, ^}

nomen

_{Tuum Generofilfimum}

_{humillimus con­}

fugio.

_{Es enim omnium pradicatione Benignis-}

pr aciarum Apollinea L a u r i F u l c r u m * P a ­

tiaris itaque, G enerofiffim e D o m i n £, humiUi-

mus oro, minimam faltem fa vo ris 7 ui auram

mihi adfiare, GF rudimentum hoc Academicum

meque ipfmn Procera L a u r i Tuse umbra

obtegi.

A ieu m <eB eritque femper, ad fupremum

Numen pro perenni T u a GF G enerofîflîm æ

Tuse Familia? incolumitate, ‘uota fundere arden­

tis fiina,

T u a femper v ir efeat, & per­

petuis augefcat incrementis.

Jz**

fiet, ut

fub amœmsfimo ejus ttgm ine,

GF

f f w por/^

Citentum, inter quos nume­

rari geflit

GeneroC Nobiliffimique N om . Tui

fsJ -C .'“i w r r • -r ; .■ ; - « Ktyhf ÿ xifi i " \ V j t In 6 )?

v ( (.v. « . , '***£ •»..f.

Cultor hùtnillîmuî

V I R O

Summe Rever. atAmpUffimo

D

n

.

p

e

t

r

o

SCHYLLBERG,

S. S. Theolog. D O C T O R I 8c FROFESSORI Ce­ leberrimo , Ven.Confift. Ecclef. ADSESSORI gra- v iflim o, PA STO RI in Antiq. Upfal. adjacentisque

D iftriäu s PRÆ POS

1

T R O M O T O R l O P T I M O .

V I R O

M ax. Rever. atque Celeberrimo

Mag.

_{E R I C O}

A L S T R I N ,

L o g • 8c Metaph. PROFESS. Reg. 8c Ord. T R O M O T O R I

Ob multa _{fingularta in fe ccüata beneficia, ad} cineres usque colendo.

V I R O

ts fm p lijim tttque

D:

n

I 0 H A N N 1

fssDiSO TeeoiR/

Iu iltuftri L y c e o Upfalienfi Etoq. & Polit. PROF* Reg. & Skytr.

P A T R O N O omni animi veneratione (uffciciendo.

V I R O

^Ampliff. atque Celeberrimo

Mag.

M A T T H I Æ

S e i » /

PoëC P R O F . Reg. & O r d

P

fy* omnigena felicitatis apprecatione D. D. D.

Max. Rev. atque AmplifT. N o m i­ n um Y eftrorum

Cultor obfemntiflimui J. J.

Epe cum admiratione legi apud

(criptores varios ftupenda prorlus exempla eorum , qui cum in Sa- crum Codicem inciderunt, illius le­

g io n e , imo fepe ad unius vel al­ t e r iu s d iå i in rpe&ionem, adeo funt animo com­ m o ti, ut miflis prtfcis opinionibus, quibus innutriti f u e r a n t , damnatisque priftinis ftudiis, & repudia­ ta vetere atque ad illum diem unice adamata vi­ v e n d i ra tio n e, ea religionis capita, eaque morum p r æ c e p ta , quæ Sacer ifte Codex proponit, amba­ b u s quafi ulnis amplexati finr. Auxit admiratio­ n e m , cum intelligerem, tam fubita & improvila confilia non temere & defultoria quadam levitate fia iflfe in ita , led tam firmiter ac penitus animis eotrum infedifle, ut quamquam gravisfima quae- quae propterea perpelTi lint, ea tamen, ne in ipfo

i-2 _

4 ^

quidem ëqvuleo & rogo abjecerint. Arbitratus i t a ­ que fum m e operæ pretium fa& u ru m , fi e ju s m o ­ di qusedam exempla exftantiora, quæ fparfim a p u d fcriptores in v en iu n tu r, colligerem, & p e r m o d u m exercitii Academici Com militonum m eo ru m o c u ­ lis animisque contemplanda ac ponderanda p r o ­ ponerem . Spero inftitutum hoc pio le&ori non-* difpliciturum.

$. II.

Cyprianus cum gentilis adhuc e f f e t , diffblutaê vitæ deditus fuit, fed Prophetam Jo n a m cum le­ g e r e t, fie cor ejus co m m o tu m eft, u t ad D E um c o n v e rte re tu r, & ex rhetore gentili fieret D ofto r Chriftianorum , ficut pluribus id deferibit H ie r o ­ n y m u s in comm. ad Jonam. vid. Micræli Hift. Eccl. p. 243. & Majeri Betrübtes Kind Gottes p. 35.

Fa tetu r fæpius de fe Auguftinus, quod Mani- chææ fe<ftæ fuerit a d d iâ u s , & pravis voluptati­ b us deditus $ fed anno ætatis vigefimo n ono, cum F auftum Manichæum au d ire t, inftitutis cum eo difputationibus, de Manichæifmi veritate fubdubi- tare coepit. Contigit deinde , ut Mediolanum ad R hetorices profeffionem vocaretur. Ibi cum Epi- fcopum Ambrofium , non veritatis cognofcendæ cauffa, fed ut facundiam ejus e x p ifearetu r, audi­ r e t , cum verbis, quorum captator e ra t, res quo­ que ad anim um ejus penetrabant. Hinc fa<ftum, u t nullius partibus adhæ rens, ad tem pus necMa- nichams nec Catholicus effet, fed Academicorum inftar de om nibus dubitare inciperet, Apricau*

4

r u s v e ro una cum Alipio amico in hortum pro- g r e flu s , fufis lacrimis vitam huc usque turpiter a ö a m deploravit, dc mentem meliorem a Deo pe­ tiit. _{Statim vox e vicinis domibus audiebatur :}

Tolle, lege, Tolle, lege: neminem vero videns, ver­

b a hæ c cœlitus ad (e fad a exiftim avit, & evol­ v e n s f. paginas in d id u m illud Pauli incidit Rom. XIII. i? . 14. Non in comiffationibus & ebrietatibus:

non in cubilibus & impudicitiis : non in contentionibus aemulationibus : fe d induite Dominum JEfum Cbrtßum,

Q u ib u s verbis ceu fulmine i d u s , re cum Alipio c o m m u n ic a ta , Manichæorum hærefin abnegavit, & orthodoxam fidem acceptare firmiter fecum ftatuit. Krom. Hift. Eccl. Cent. IV. Auguftinus ipfe L ib r. g. confefT. cap. 12.

Sic fœmina quædam gentilis, nomine Domina} facrificiis idolorum o p erata, cum pauca quædam in A d is Apoftolorum legiflet, tantam mox fenfit c o rd is m utationem , ut nec ignes nec ferrum, qui­ b u s tunc temporibus vexabantur Chriftiani, ex- tim efeens, cœcui Chriftianorum confeftim fe ad­ ju n g e re t. Hæc ex Metaphr. ad 29. Jan. apud Ant. D aurolt. Catech. Hift. cap. 5. Titul, 77. exemp. 5. a d ducit Majerus loc. cir. p. 36.

Memorabile etiam exemplum habemus in gen ­ tili illo oratore Viäorino, qui per omnem ante- a£iam vitam Ethnicifmo deditus, cum S. S. clam le g e r e t, vi ejus adeo perculfus e ft, ut gentili re­ lig io n i, cui erat innutritus, non folum ultimum m o x diceret vale, fed etiam ipfam ferio

4 ) o (

ftan s, acerrimus veræ religionis evaderet defen for 5c aflertor, ut narrat Auguft. Libr. IIX. co,> fefT. cap. 24 vid. Majerus

1

L iceat hoc loco adferre exem plum homini*, per verbum D iv in u m , non quidem l e d u m , Id ore prolatum converfi. In Concilio N icæ no at- c i d i t , ut fimplex quidam fenex Chriftianus Phi- lofopho genrili diceret: In Nomine J E f u , audi Pb:. lofophe, quod verum efi: recitata deinde fidei Tue confeffione, quæfivit ab e o , crederetne ifta.* vera efle? At Philofophus fulmine quafi i d u s r>- fpondit: fint ifta vera. Confefïus fæpe poftrna- dum eft Philofophus ille c o n v erfu s, talem e viri iftius Chriftiani ore tunc procesfiiïe vim & virtu­ t e m , ut m undana om nis ars & eloquentia ipfi re- fiftere non p o t u e r i t , referent, id Socrate & Sozo- m eno. Donec> inquiebat, verbis mecum geffa re s, verbis verba oppofiii, & qu<e dicebantur, dicendi ar* te confregi, ubi vero pro verbis virtus proce (fit ex ore dicentis, non potuerunt refifiere verba v irtu ti, nec bomo adverfart potuit Deo. coni. Ruffin. Libr. I. Hift. Eccl. c. 3. & ex eodem atque Socrate & So zo me- no Libr. I. c. i8- Meifnerus comm. A. C. p. 2 4 4 , Gœbelius proleg. in A. C. p. 362. vid. Pfeifterus in A. C. p. 29.

Sic aperte de fe fatetur Jitftinus Martyr, q u o d p e r S:æ S:æ led io n em fit converfus ad veram Dei cognitionem, vid. Corn, a Lap. Præf. in Propb. Maj. p. 10. Pfeifferus

1

De Sultano quodam T u r c ic o n a r r a tu r , q u o d I<eda

49

]e<

5

lifichen Lobjpr. p. 215. & Pfeiff.

1

$. III.

N ec ex Judæis nobis défunt exem pla, quæ om nia en u m e rare longum nimis forer. Pauca ta­ m e n ex H enichio de ver. Rei. Chrift. excerpere.* placet. Quanta fit vis & efficacia verbi D iv in i, (ita Icribit H enichius p .z;5 0 .) dummodo animo diligen•

te r agitetur, vel ipjorum illorum exempla fiatis fitper- qrte nos docent, qui ex Judaifmo ad Chriftianifimum tranfierunt, Epipbanius refert hcerefi X I X , famam fuifje de Evangelio Johannis Hebraice translato , <£r Tiberi ade in gazophy laciis Judeorum inter fiecretiora recondito ; Quod m ih i, i n q u i t , nonnulli, qui fe ad O m fti fidem e Judat fimo tranftulerant, exaäe indi­ carunt. Qtiin pariter percrebuit, A fius Apoft olorum itidem e Graeco in Hebraeum converfios, in iisdem the- fauris haberi, ficut etiam inde Judaei, qui legerunt & nobis ifta recenfuerunt, ad Chrifti fidem adduäi fuerunt,

S c confiat Paulum Burgenfem in Hilpania E- p ifco p u m & Nicolaum Lyranum, viros do&iflimos, p e r diligentem Script, leâ io n e m e Judæis C hri-

ß ia n o s fa&os elle. vid. Hen. p. 306.

Idem legitur de Paulo Weidnero , qui in Aca­ dem ia Viennenfi poftea profefiioni Hebrææ lin­ guae a d m o tu s, contra Ju d æ o s, quos deleruerat, -librum edidit & Ferdinando im peratori dedicavit.

o _{4 ®* ) O {}

In praefatione hujus libri ipfe converfionis fuæ oc* cafionem & modum exponit. Verba ejus, prout leguntur apud Henichium p. ;6 i. ita habent. Tan­ dem , in q u it, ex benigna Dei revelatione, & tra­ dit Patris cceleftis mihi inter cœteras curas animi in mentem venit, ut mecttm ipfe cogitarem,' apud ammum- que meum revolverem <&• perpenderem , queen am es- Jet vera religio in mundo, & quis cultus Deo placent: ccepique diligentius legere Sacram Scripturam, & huc illuc circumjiciens, in Novum Teftamentum conjeci o- culos, iUudque contuli cum Veteri, ac fimul adhibui Chaldaeorum , Thalmudiß arum & Cabahflarum expofu tiones, & ita demum Dei beneficio quotidie fere magis oculi mei aperiebantur, ut cernerem baud obfcure ve­ ram religionem Chriftianam, <& quam indigne & im­ pie ac pertinaciter Judœi contradicant Chrifio, qui ve­ ris fimus eft Mejias y de quo vaticinati fiunt Patriarcha çfi Propheta &c.

De Johanne Ifaac itidem Ebraræ Iinguæ Pro* feffore, & aliis aliquibus Judæis Africanis loqui­ tu r Andradius in defenfione Concilii Tridentini libro 4. poft initium. _{D ig n a, quæ afferantur^,} funt verba ipfius. Johannes Ifaac y _{inquit, V ir no -} flr a (State inter Hebraeos dodisfimus, ingenue fatetur , Prophetarum fie ac maxime Efajœ, quem non nifi He­ braice legere poterat y continua meditatione fuiffe per- tradum , u t , Judaica perfidia de ferta, Chrifto Jejii a quo mirum in modum antea abhorruerat, nomen lu* bentijfime daret« Aliquos etiam hic ( in Lufitania ) a- gnojco ipfe non vulgaris antea inter Hebrœos, qui in­

4

7

t er tor em Africam incolunt, eruditionis, qui fila câpr tis E/ajœ quinquagefimi tertii le dione indudi fuerunt i ut domo, patria, parentibus amplijjimisque fortunis re* lid is , Chriflo f i Jefu inflammatis (ludiis confierarint.

A g m en om nium hic claudat infigne illius Ju- dæ i Gerfinis exem plum , qui Halberftadii Anno 1 6 0 0 . die 19. O ä o b . facro lavacro tinftus Chri. ftia n i nom en accepit. Hic in præfatione libri, quo fabulas T alm udis recenfet & refellit, hunc in_-* m o d u m loquitur : Me in vineam Chriflianœ Eccie- fia Deus anno atatis mea trigefimo primo vocavit per Jtium verbum , non quidem pradicatum vel auditum, quod templa propter prafentes in iis imagines intrare non auderem, f i d paupercula quadam Chriftiana fœ- m in a , vicina m ea, tradebat pignori codicem N. T. Ger­ manici , a Luthero converfi: cui ego mutuos dabam 0- do folidos, ut ufur am meo more lucrarer, & librum interim evolverem ; non quidem, quod de veritate J u ­ daica religionis dubitarem, aut ullum Chrißiana fidei articulum re d um crederem > f i d ut cognofcerem , quis- nam ille tantopere efficax error effet ; qui tot anima­ rum myriades feduceret, <&* tn exitium précipites da - ret. Prafintibus igitur duobus meis ajfintbus Lazaro Simeone, totum perlegi, non fine blaffhemiis. In ­

terim cor meum percellebatur , cum animadvertis•

fern , Evangelißas & Apoßolos\& Lhriflum ipfum to­ ties ad V. T. provocare, & fubinde loca ex eo alia pofl alia adducere, illedus fu i, ut denuo legerem , clancu• lum quidem nemine conficio, ne quidem uxore mea ,

t

4

HA-Puod abi fee i , t avta lux mibi illuxit, /// eö nomine <e-

tem as Deo debeam grattas. Qjtum autem cogitatio­

nes meas nemini, con jugi quidem > detegere anderem^ & prœterea cura uxoris, liberorum reique familiaris, ^ varietas fe darum, qu£ ini er Chriftianos deprehen- drtttr, animum meum turbarent &• dißraherent, per integras XIV\ feptimanas adeo angebar , ?/<?£ ,

po/z/j- Japerent, quietum Jomnttm caperemy do­ nec pro Jita benignitate

& 1

Brun/vicenfem me conferrem , (aerum ba­

ptismum peterem, vid. Henich. de V. R. C. p. m. 567. & feq. Calixtus in tr a à a tu de S:a? S:æ au ftoritate. Dorfcheus in Theol. Zachar. part, II. p.

8 4

§. IV.

Quid jam m em orem Atheos? quid fceleratos impiosque homines plures , qui in Scripturam-. Sacram incidentes mente animoque fie repente.» funt m utati, ut homines mox piiffimi, acerrimiqj Chriftianæ Religionis afiertores, evaferint?

Atheifmi laqueis ad tem pus irretitus fuit Fran- çifeus Junius, quemadmodum ipfe de ie refert, in deferiptione vitæ fuæ , operibus ejus praefixa->• Verba ejus legi quoque poflunt apud Spizelium«. de vitiis liter, p. 1*3. feq. Inviäus ab illa adole- feentiœ peße (libidine fcilicet) alteri malo fuccubui plane, at que in eo jacui, donec mifertus eft mei optimus ille cœleflis P ater, qui me elegit in Cbriflo ab aeterno fe­ cundum beneplacitum voluntatis [u£. illud malum eß 'A

0

EO-4

nem & approbationem fenfim perdu flus fum aliena au­ dacia , & imprudentia mea. Memini, quum libros M. Tullii de legibus per illud tempus , au flore & (vafore 'Bartholom&o Anulo ( qui Gymnafio Lugdunenfi tum prœerat) expenderem, quasdam in eos

ani-madverfionesque colligerem , venire hominem ad m e ,

C^* M* Epicuri verba, qu<e libro primo exftant, nihil c u ra re D eu m , nec fui nec alieni, multis quam dtli-

gentifiime confirmare. A d quœ ego non ratione judi­ cieque cirto recondebam, fe d affenfionem paulatim ad- bibens, Jentiebam venenum fer pens , quod imbiberam confirmari in me, & cum au flor itate hominis, taw tfr-

£«///> di flor um ejus prœceps eo deferebar, a«

sumus in iflo malo harens occallejceret, totusque fieret âvoci&rtToç% Recordatus es, Domine m i, fe r v i tui, <$“■ pereuntem mifere fervafti gratioje mifer icor dia tua ! /- ß a horribili impietate confirata erat quotidie m enfa, perfonabat domus, circumflrepebant omnia aures meas

9

Qua ratione autem ereptus fuerit, ipfe in fe- quentibus exponit. In Novum Teftamentum incido,

quod pater legebat frequens, <&* in conclave illud Jub- tecerat oculis meis legendum, (fi forte gratiam Deus

i #

4

hoc modo faceret ) prudentiffime mentem fuam de me & animum fuum dis (imulans, ex quo lethalia impieta­ tis illius femina , qua ante radices egerant in me, ani- m advert er at. Sciebat enim vir Japientnfimus, ?wn in­ trudi pietatem, fe d doceri, wo» co£/, fvaderi velle , ac propterea cum ßlentio & disfimulatmie incredibili procuravit omnes vias, quibus me ad verum cafla re­

ligionis Jenfum & pium cultum adduceret. Hic ergo Novum illud Teß amentum divinitus oblatum aperio : a- liud agenti exhibet (e mihi cjfeâu primo augufiiffimum illud caput f oh annis Evangelifta & Apofloli: ln prin­ cipio erat verbum &c. Lego partem capitis, & ita com­ moveor legens, ut repente divinitatem argumenti, £?* (cripti majeßatem audoritatemque Jenferim , longo in­ tervalla omnibus eloquentia bum ana fluminibus praeun- tem. Horrebat corpus , flupebat animus & totum il­ lum diem (tc afficiebar, ut qui effem, ipfe mihi incertus viderer ejfe. _{Recordatus efi m ei, Domine Detis m i,} pro immenfa mifericordia tua , ovemque perditam in gregem tuum recepißi. E x eo tempore, quum in me Deus tam potenter Spiritus fui virtute irruijfet , alia frigidius ac negligentius legere ac tradar e cœpi, de his

vero , qua ad pietatem pertinent, cogitare amplius, ardentius in eis verfari.

Sic in E picureis illis, Paulo Simplici, Pelagia , Comcedo Habyla, aliisque ejus farinæ hominibus, luculenta efficacia? & virtutis, quæ S. S ix ineft, h abem us exempla, vid. Pfeiff. in A* C. p. 32.

§. V.

N e c Pontificii ip fi, licet de S ix S:æ efficacia & fufficientia h a u d fanepræ clare fentiant, negare

4

A dducere lubet Jacobum Reihtngium, qui in eo o c c u p a tu s, ut Papifticæ religionis veritatem afle- r e r e t & ftabiliret adverlus Theologum W itten- bergenfem D. BalthaH Meifnerum, ex allatis ab ipfo a rg u m e n tis, a S. S. petitis, adeo eft afte&us, ut m o x P apifm um abdicaret, confitensin laqueis Pontif,

contritis : J e fuit a pe (fimus fu i. In hanc Evangelicam de S.

5

je fla s , luculentißimis fuis ac ip/o meridie lucidioribus te* (limoniis me pertraxit. Conf. de ifto , icemque de Pe­

tro Paulo V e rg erio , & aliis, Olear, wunderliche Git •

te p . 2 . & PfeifF.

1

R ecentius exemplum eSiJoannis Rempen> Pro* fefiToris primum Philofoph. & Theol. apud Ponti­ ficios, poftea vero veritatis Evangelicæ confeflo* ris & Profefloris publici in Academia Helmftadienfi. H i c , ut ipfe in præfat. libri Schau Bühne der Evan*

gelifcheti rrarheit, n a rr a t, afliduis Pontificiorutru

precibus follicitatus, ut dogmata religionis Papifti­ cæ fcripto com prehenfa, contraEvangelicos defen­ d e re t, annuit prim um petitioni ; ubi vero opus ipfum aggreffus, S. literas accuratius fcrutari, & c u m (criptis noftratium conferre cœpit, tanta fa» <fta eft in animo ejus com m utatio, ut quam defen­ d e re voluerat, religionem defereret, rejiceret, da­ m n a r e t; quam vero impugnare inftituerat, eam libro (upra nominato egregie propugnaret, Eccle- f i æ q u e , cui fæpius acerbe iliuferat, libentiflimo a n im o (e affociaret. _{B z N e c}

i t ) o (>

N e c deeft nobis exem plum Doctoris Calvinia- n i , per le ä io n e m & meditationem S. Scripturae a d faniorem mentem perdu&i.

Jacobus Arminius, Profefior Theologiae Calvi nia - næ in Academia Leidenfi, a Martino Lydio miflum fibi libellum , in quo circa Calvinianam expoli­ tionem capitis 9. ad R om . quidam aliqua m o n u e - ra n t, legens & e x am in a n s, u t , quod Calvini Sc B ez« adverfariis rep o n e re t, in v en iret, atque u t ablolutam praEdeftinationem ac reprobationem d e ­ fen d e ret, talem mox in corde fenfit m o tu m , u t ipfe adverius Calvinum & Bezam ferio dilputare coeperit, hoftemque ipforum agere infeftiffimum ; u t P . Bertius de ipfo narrat. vid.Calov.Armin, p. 2 .

F a teo r autem , hoc ultim um exemplum, p a r i ­ t e r ac priora ex Pontificiis addu&a, non a lite n t h uc fpeétare, quam quod adm irardam S. S. effica* ciam declarent. N a m q u e , ex communi loquen* di ufu , ad clafTem infidelium non alii p e rtin en t, quam qui Religionem Chriftianan vel ignorant vel refpuunt.

$. VI.

E x allatis his exempiis tanqmm argum ento a poßeriori, probari p o te f t, Divinarr vim atcç aucto­

ritatem ineiïe illis fcriptis , quibus ms Chriftiani no- ftram religionem fuperftruim us, aceoqj illa citra o- m ne dubium a Deo ede profeCta. Qpæ enim Icri- ptura hum ana unquam habuit vel habere poteft illam vim & efficaciam,. quæ fie h o m in im obduratos in malo animos percellere, inqj cordiim adyta p e n e ­

■ • m ) o ( m . i} tr a r e p o t e f t ? Quæ Scriptura, quod ( lu d iu m , qui li­ b r i fie animi noftri defiderium fe d a re , anim os duros p e r t e r r e r e , perterritos conlolari & tranquillos red ­ d e re poteft? Omnes evolvas Philofophorum lib ro s, o r a to r u m declamationes , hiftoricorum feripta & ephemerides» heroum reg u m q jresg eftas; nihil ta m e n , quod fie anim um adficiat, reperies. In æru* m n is & m ife riis conftitutus, cum m o rte confli&ans o m n e s legas Stoicos ; recitandas cures Senecæ con- folationes; Boethii confolationesPhilofophiæ pervi­ d e a s ; tamen in eodem ftatu perm anens, tandem c u m Cicerone conqueri cogeris: omnibus rebus ten*

ta tis, nihil invenio, in quo acquiefeamt

Hinc homines C h riftian i, non animi quadam le­ v ita te , non obftinatione aut prava pervicacia, fed c erta animi perfuafione de divina v e rita te , fuae reli­ g io n i adhæ ferunt: ita qu id em , ut non ferrum , non ig n is , non e x filia, c æ d e s ,inedia, c o n te m tu s, paa- p e r t a s , flagellationes, vel cujuscunq; generis mala & pœnæ arrociflima?, ipfos a veritatis confeflione ab ig ere potuerint. O bhancfum m am ipforum con. ftantiam 6c inreljgione defendenda p e rfev eran tiam , in ftuporem & adm irationem rapti funt ipfi gentiles. H in c te m e r a r ia ^ defperationem ,anim um pervica­ cem & moriendi libidine voluptatemq; pallim C hri- ftianis ab iiso b jed am & exprobratam fuifle, in te m ­ p o ru m illorum aftis legimus. At ta m e n hæc feriptu- r a eique innixa religio C hriftiana, quam tam ferio a m p le x i,ta m cc>nftanter profeilîfunt, multa continet abftrufa, & ab omni hum ano captu rem o ta ; e aq u o q ;

roo-»4

_{«â ) o ( is»}

m o ru m præcepta inculcat, quæ naturalibus hom inü propëfionibus perquam inimica funt& ingrata. N u l­ lum enim eft dubium , quin hom ines, fi fuæ fe natu r* perm ittant, potius honores & opes & voluptates ante o m nia feôentur,quam his, quæ ipfis maximopere ap­ petenda videntur, renuncient. Oportet itacp (uperna- turalem & Divinam vim fuiffe, quæ has cupiditates frangere, coercere, dom are potuit ; quæ intelle&um efficaciter convincere, voluntatem movere, inque a- lium m utare potuit (latum. Q uod cum Scriptura Sa­ cra effecerit & eciamnum efficiat, eft illi profe&o fu- pernaturalis ac Divina vis infita, quæ de Divina ejus origine abunde teftatur. N os igitur, O Commilitones dile&iffimi, hoc Divinum depofitum, quod nobis Dei m iiericordia concredidit,infummo pretio habeamus, & cœleftia hæcce oracula diligenter coniulam us, in

noftram & aliorum falutem. Depromamus ex hoc ditifiim openueam fapientiam, quæ ad

felicitatem aeternum duraturam nos per Dei gratiam per­

ducat.

COROLLARIA

In gratiam Dn* Opponentium.

R _r«

Eligionis non eft cogere religionem , quæ fpon* te fufeipi debet, non vi. Tertullianus.

Pri-) o ( ß * _{I f} 2. _{Prius eft DEura fcire, confequens colere, La­}

ctantius.

%. _{Male v iv itu r, fi de Deo non bene creditur,}

A uguftinus.

4. _{A bom inabilis igitur eft Religionum indifferens} tifmus.

5. _{Quo m ajor & perfeétior eft cognitio Dei in} intelleCtu, eo fortius .movet voluntatem ad *' cultum Deo debitum.

6. _{N o n tam en efTe poteft in intelle&u perfeéla} & fulida cognitio absque concurfu & emen­ datione voluntatis.

@ a m ta f> l

QEmtttcm tn cmttjänö odj oomtcdnl» Jjetntnaf

£ ö lt

SKerc J O H A N S Î 3 1 Ô S I ©

35

6

3K:n/ ûrf! at bu a fot* jag/ pfl rätta n>a$en ti>ore:

f. £ rça b mag? t n _{m q jaa «4? &ar gar jir qdtf för m i*,}

c . £ n n g a r fiär fielf fift faff/ fönvara man tu tia. E. _{frôla © u tar (arr.t ©ubinnor mâtffigf bfefjynr.}

c , _{© en enta ©uben fnti tem allefammantf (îfefjHr-}

E. £roem qiôr tu ffôrrc bd àn Jupiter od) Pan? c . 33 te n / (war* bigra matft ncb/tôrfat (ïelfroa gam E. © â fan nu en ^>crfon re^ra tocrlben benne?

C, .p u r t»t'l tu nrinna © u t od) qî:rfonrr ït'çnnf? E. ©Fu £ re tâ m ara € i , £ ur fan jùà tef fêrf?4? c . © en îie m li^ e tw n ifo t’ fnSuflÄ M fttcrgä.

E. sföen Jjo b<d bringat big fd fremtnanb mening roinna ? c , g b rft bör m an a f SKaturn SKaiurf.n« -£erre finna-

E. © d bar ju afroen jag befunnit långa fcn.

c . £ m i finner bu ej b d / at ben år b ara S n ? i . Sftei; R im m el / baf ocj) jorb mdft broar (ïa £ e r r e fien«.’ c . £ o ffapat alt alien/ fan flora alt allena :

E. 2åt m ara! fåg mtg bocf) broab mebel gtort big floF- C. ij?iu floffjet bar jag (oft ur mâng dtfitUig 33oF. E. 2lcf! broab a 33ocfer niafi fôr bdrftap« btupa b ru n n ar? c . S n bebl jag biMurô roabl bet famma SRamnet unnar

E. £)d) lifroal b ^ nu bu af bem tin funbffap fdbt.

C $ajl wan bepråfroar alt fd gilla« bara gobt. S brfl låjle jag en £oF / fom plågar Talmud beta/ 0 (b mente mpcfet bar om -öimlen« © ub fd m eta/

, SDîen ben ba* 3uî)en f» n,eb egna F a b ler fnlf/

«at blotta lögnen fdg« meb fanning« gulb förgplt £>erndfl fom an enSBof ben tib i mina jmnber/ © om 6ålé fôr £elgebom i Xurcfen« miba lånber-

E. © t! bon mar fåfert ben befante Alcoran,

c . J a / fom tia fotilig tujl mig fonte« opna ban. ' 93îen/ nar af flifa mdref ei fan’« be tancfar ren a/

© om man i roprbno mdji om fanna © U O en mena / £>d rdfab* jag uppä en fdban £ S £ 3©

©om gaf min fmaga © iål en frafttg Xrone« briff. E. -£ur bd? mar ben förtne&r ån bc fom bu nu nåmbe? C , 3 a / alla belar bec fd ^årligt fammanftåmbe/

21t Ä lar^et/ ©anning/ Ä raft famt bprbar SOfonbigbef 9Hig ôfroertpg’be latf ben Q5ofen« £eligbct.

2 dnet! mânga -Çmbningar af -penne blitt ommåube.

Ef O r t famma tôt mål mig od fanffe funna bdnba/

O m jag ben åbla $ o f fôr mina ögon bab’

c . © e bår exempel flrr »d © X S i ö M J S S H © loittra blab.

E. 2ld! om nu odfd jag funb’ fd uplojier blifma- C ; Mi mål be bpra Orb ©U£>« Slnbe melat

flfrifroa-E. &em ffal jag låfa förf! otb tatfa fe'n -perr © X 3Î0 3 W /

C» -proar« Utlopp £ $ © £ > £ $ å r / broar« © m allar å S5SÜÎ09Â-Sv e n Ge r i n g i u s.