//■
d i s s e r t a t i o
'
m e d i c a
,
DE
EXPECTOHATIONE
PERIPNEVMONICORUM
Q O A VtCONSENT. EXPERIENT. FACULT. MEDIC.
IN REG. ACADEM. UPSALIENSI, '
PRÆSIDE
S A MU E L E
A U R I V I L L I O ,
^ D . M E D . R E G . A N \ T . E T M ED . PR A C T . P R O F E S S - ‘ R E G . E T CRD. S. R . S. M EM BR. P U B L1C Æ V E N T IL A TIO N I O ff E R T ALIMNUS REGTUS.G EORGIUS ROTHMAN,
S M O L A N D U S .. .IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XXIX. OCTOBRIS,
ANM MDCCLX.
H,
A
.
Af.
s s ô e i s i s s s ü s æ a i
Medicorum ln Svecla Seniori, VIRO
E xperim ti/ftm »
D:
no
D
oct
. JOHANNI
R O T H M A N ,
Reg, C olkg, Medici ALL>EbMJKi veterano* In Reg. Gymn. WVxionenfi
Phyfice* & Logices LECTORI emerito Ac
Provinciae Cronobergenfis Medico,
F A R E N T I I N D U L G EN T I S S l M E
(
*re Pater! munus Tibi filius wJ Quale Seneduti congruatecce miniftrat, , opto, Tuae. Oicima di ledi fata fangvine portio Patris,Ultima ne feflfo fim Tibi cura, precor. Exili pietas, quam nullo, pignore mavult,
Ut Tibi devindam fe calidamque probet. H oc dignum fi fit vel qualicunque favore,
Pars rata «rit v o t i , quo meliora paro. Germina caudicibus veiut inclinata recumbunt
Fltque frutex denfus, qui modo mollis erat; Sic ego T e nitar, G enitor, Tua juflif verebor;
T e fequar & quondam munera magna ferar».
Q P T I M I F A R E N T I S
\ ' V’ ■ -• , ' . ' - :
Filiutobedifnti/frinu;
A m îc o fao Är
populari,
Fru&uofîfïimo Literarum confortio jucundlfRniacque Confvetudinis vinculo conjua&iflimo dlle-
ftiflimo
D:
no
GEORGIO ROTHMAN,
Propediem difputaturo.
S. P. D .
FRIDERICUS ADOLPHUS LÔWENHIELM,
/
L
lngva ligata mihi nimis cil & di&io profa ?Sermo ligatus adhuc osque manumque ligatj Vincula nulla moror tamen Artis, Amabile Pe&usR O T H M A N , ubl in plaulus me decct ire Tuof. Nuper inaffvetis aptari contigit ordo
Verborum digitis, pulfa nec ante chely*' Malo tamen culpa tenuis fudare Podt*
D . D .
§• L
raveseflej'morbcs, quotquot interna thoracis propius adficiunt, a par tium ad vitam necefïitate fummsi facile colligitur, & firmatum fatis experientia eft : at gravlflimos, qui ab inflammatione orti, trifles cito inferunt ac defperanclos effe- élus, nobilium puta vifcerum ab^ fceflus, phthifin, gangrœnam, mortem. Ad hos perti net & flriéle didla plevritis, & peripncvmmia, & quae ex his jun&is mjulto frequentiffime extat plevropncvmoMb > quibus & adjiceremus parapbretiifidem, vocabulo fi con flans refponderet n otio, aut fi, frequentius Medicorum in libris hoc nomine defignatam adfeélionem a plevritide Angularibus fymptomatibus vere dfflingvi > certa oflen- deret experientia* a) Quam vero primam nominavimus,
plevrù c)Nor* paraphrenitidis roct-[plerritidi c?tera fimilem, fed per- k*lo carban dcfignarat rwentiores, j pct]ua fimul habest«» dçliria k
frac-❖
)» C #
plevr'ttiûem , cum primis Medicina: parentibus,
a
fyra- p to m ate pecuüari & urgentiflimo, ac proprio, quem c- iim apud Græce loquentes plevræ noinen tenuit, fignifi- c atu, explicamus com modiilime, Lateri'sque dicimus dolo~rem pungentem , qui rejpi rationem impedit ; & Spuriam
quidem p le u n ttd em , quæ initior nec perlculofa, ß febrem,
Ja It em metuendam , dolor non habuerit comitem; Veram
a u t e m , ft habuerit, quam etiam /impliciter & kut t^vyjiv
plevriticiem vocare ex ufu venit, b)
A A b
cipue rifum Sardonium ; eumque m o rb u m inflammationem efle judi cant diaphragmatis. N o n videntur autem dodlrinnm hanc certis fulcire oblervationibus: & quantum nobis
H ippocratis ad exemplum, de du
bii* morborum fedibus non difputa- b a n t , membranam collas fuccingen- tem non videntur fingularicer accu- fafle, Ceteri , audacius progre/fi » a p p a r u it, lateris inflammationem in , ver» plevritidi hanc modo di&am diaphragma usque penetrafle, ex lo
co d o le n te , refpirationis m o d o , & u na patiente ventriculo, dignofeere JiciHt, quamvis deliiia vel nulla, vel l e v i a , & rifus Sardonii ne minima quidem adfuerint indicia,
b ) Commodior omtf'no, ft ma
jo ris in praxi, tum evidentia:, tum ufus, videtur haec S pu ria e plevrici- dis, ratione febris, vel abfentis , vel mitioris, a v e r a diftin&io, quam al tera vulgo tradita. E t vetullifflmos Medicos febris potius ac lymptoma- turn, quam partis affedla: fubtilius d e te r m in a t« , rationem habuifle ve- riiimilc ert. Co/tes Tthsvçccs di. c e b a n t , & latus utrumvi* à cofti.
membranam lp u riae, cui f e n o men plevritidi* denegare volebant, partes mufcolofas cuti propinquas, fedem ftatuebantj infuperque caus- fas proximas ilii alias , abas huic. In quo raciocinandi modo fecuti il los f u n t , poft renatas fcientias, plu ri m i, usque eo u t , contra ufum loquendi Graecorum , membranam illam thoracem undique fuccingen- t e m , a plevritide, hujus membra nae ex hypothefl proprio morbo , plevram incongrue admodum voca v e r i n t , pofteaque incongrue fe lo qui p u ta v e r in t, fi morbum in exte riorib us partibus ficum plevritidem dicerent, fine addito fpuriae vel fal- fae cognomine, Çua in re tanto formatum 7iXtvfiov ; hinc Interis , , . , b 7 >&, minus bene egerunt , quanto cer-u doIoremTTAmfm» vel «Juvi» m tiu, elt , ttnuiffimam m e m b ra r» ,
7TÀevç}s, ex cujus fpeciebus illam
maxime timebant, quæ cum febre & tufii homines adoriens, ad phth'fin, empyema, mortem, ducebat, Ç u i,
v e l proximam ipfi cellulofrm telam , inflammationis multo rariflime ledetn
efle primariam’, folere vero hanc,quo
A b hac differt evidenter pedoris anguftia , quafi ex Incumbentis preffione ponderis, quod th o rac em ,h inc pul m o n e s, fatis, ad fenfum æ groti, ampliare n e g a t; ex quo anxius Ille & æftuans laborare cogitur, ac repetitis c re berrime refpirationibus conari , ut refiftentiam vincat, fatisque in pulmones hauriat aëris. Hæc manifefta e)
Peripncvmenia » id eft circa pulmones m orbus, fere n u n
quam fine tuffi e f t , n e q u e , nifi ab initio % aut in vehe- mentiori g rad u , aut vitae deficientibus v ir ib u s , absque tuffi humida, hoc eft, pulmonibus inhaerentes hum ores
educente.
Eadem vero fi lateris d o lo re m , u t ob ferv atu r fre- quentlfffme, aut fi verfa vice hic illam , preflis v elut
ve-ftigiis,
Ifatia inter mufculos intercortales, vel inter h o s & ex tern o s mufculos, Hæc. fane loca ex te r n a usque eo graviter ©bfidere inflammationem po fle , ut vehementiffimam excitet fe brem, ex manifeflo cafu didiciffe bene memi nimus. Famulo plevritico , port æ- ftuofam valde febrem imperfefîa cri- fi fedatam, abfcelTus fiebat laciflime per totum thoracis latus finiftrum d i d u f t u r , q u a aperto & la n a to ,p e r- fefte convaluit h o m o , a b sq u e ullo au t phthifeor , a u t vitiat* refpira- tionis indicio. E t conflans ac ve
tus Medicorum obfervatio eft, plevri^
tidem exquifitam non refolutam tem pert i ve, enato ab fee /Tu abas funeftam, vergere tamen in fanitarem , quo ties ad cutem fui monflraverit ab-
fceflus pr*fentiam : an monftra-
Jeit v e r o , nifi qvum ex tern a prima rio occupaverit loca ? Scilicet non partis adeo in d o l e s , plevritico in «afu , fed inflammationis gradus, fe bris e/ficic vehementiam*. Fneterea
vero qvum la tera, demtis tegum en tis, tantillam tenea nt crafiitiem, fa cilis ab e x te r io r ib u s ad interiora patet via , ut fubtilius diftingvere ad disgnofes curandique methodo», nihil attineat ; q u o d & agnofeit 111.
l a n SV1ETFN C o m n u T * II I• ad.
$ 8 7 8 . exterio ra vero ex tern is ma xime objici cauffis inflammantibus in propatulo efl.
c ) Mamfeflam dicimus peri-
pnevmoniam , qvum ob fcu rio r de tu r pulmonum aegritudo febrilij , quafi fuffo catoria, in qua refpira- tio tranquillior & fere quieta, pul- fus debilis, fed abdomen inflatum, facies tumida & fublivida. E xem plum vidimus in muliere, quae ali.
quot jam dies fic decubuerat, in
qua tamen venæfe&ionibus fere
quotidianis ceflit fine fputis malum, 'c o l o r e faciei a livore in gratiorem gratioremque r u b o r e m , ut plu«de mebatur fangvini* , mutato*.
fliglis , Infequatur, quafi e lateribus in pulmones, aut ex his in Ma, morbus migraverit* pievritidem a doloris fym« p to m ate, cum veteribus omnibus, plurimi dicunt; fed iidem , quoties diftintfte loqui volunt, pievritidem hanc, a conjun&a peripnevmonia, bumidam vocare opus habenf, alteramque , de qua fupra, in qua nihil tufli educitur,
ftccam feu ex qui fit am. Quas quidem diverfas denomina
tiones commode relinquere licet, poftquam e binis mor bis compofiturn tertium Vlevropnevmuniam nominare, rece ptum jam diu eft, §>. II.
N o ftri, cui brevitatem multa Imperant, non eft in- f t l tu ti, nominatarum ægritudinum tradere hiftorias. Con- fiderabimus modo tuffnn lllam burnt dam, perlpnevmoniæ & plevropnevmoniæ ,feu plevrittdi illi humidæ Veterum, com m unem , quam vulgo barbara voc z expect orationem dicunt. Hanc convenit omnino pro vario morbi tem pore difc.ernere ; neque paria judicare de tufli & fputis, quæ , morbi adhuc durante impetu, ægrotum vexant, vel non fatis levant* atque de lis, quæ inftante crifi, maxime poft cri fin, ducuntur, & morbum magis mngisque foi vere vi dentur. Quæ illo tempore obfervantur fputa, fimpliciter
Jymptomaticat hæc critica, non incommode vocant aliqui.
Ex fym tom aticts^W à funt mali, alia boni ominis, & re- dituræ prænuntia fanitatis, Quæ laboriofe, id eft,cum vehe m e n ti, & frequenter repetita, tufli, parca copia trahun tur, qualiacunque fuerint, ægroti augent moleftlas, pulmo- numque vitia gravia evidenter indicant, hinc mala omni no funt. Quæ floridum educunt fangvinem, vel fincerum, rei pitultæ magna copia immixtum; quæ fangvinem tenui &fluidæ pituitæ æqualiter inimixtuin, loturae carnis tnftar; quæ concretum fangvinem, quæ atrum, fufeum, putri dum; omnia, ut medicinæ vel ignariflimus diceret, ma la funt, & ultima quidem peflima. Sanitatem vero pro m ittu n t, quæ minus molefta tuffl ducuntur. Hæc albida
ut plurimum fu n t, mucofa , paulluium fpumofa , fæpe fangvineis Arils absque periculo diftintfa. C rlfin, pari te r atque urinae fubfidentes, præcedunt ac prænuntiant); febris adhuc infeffantls exacerbationibus intercepta, fub matutinis remiffionibus iterum eunt facilius.
Febrem autem p e rfe å a crifi folutam quoties fputa in-feq uuntur, uti quidem affolent, fudores fe illis adjungunt
& urinæ hypoftaticæ. N on facile folum , fed & copio- fe ejiciuntur. T enuiora interdum funt, mitiori in m o r
b o , & cui tempeffiva occurrit medela: fæpius fptffiora, feu m ajoris, mollis tamen, & quafi pingvis, confiflentiæ, ut pus referant j horum recentium ad flavedinem tantil lum accedit e o io r: linteo autem excepta eadem & ficca- ta fæpe‘ flava fere funt. Sangvinis amplius conflanter non ferunt quidpiam, nift n e v o novis ex cauflis acceden ce Infultu. Prodeunt vero nunc pluribus, nunc paucio ribus , poflt crifin diebus > quoque gravior longiorque præcefferit m orbus, eo adi puris indolem magis acce dunt. Co&a vocari vulgo f o le n t, utpote q u æ , morbi materie fang vini, ut c red itu r, inhæ rente, naturæ v iri bus fuba<ffa, f e u , quod d ic itu r, c o d a , demum apparent. A t quæ prorfus purulenta f u n t , imperfectam fequuntur c r ifln , pulmonis alterutrius utriusve abfceffus indican tem j de quibus, ut peculiaris m o r b i, acuto non feliciter fanato fuccedentis, fymptomatibus feribere, nobis injun*
ä a vetat brevitas.
5- Iit
E Pulmonibus v e n i r e , quæ tufli, praecipue laborio-fa, ejiciuntur, in dubium vocare nem o poteff. Neque intelleéfu difficile unquam vlfum eft, in perlpnevmonia, laborantibus , quod a refpiratione c e r n i t u r , pulmonibus, excitari tuflim , tuflique ejici humida. Incommoda e- nim qusecunque, tum quæ ægroti? tum quæ adftantium
fe offerunt feaful, fangvinis e corde venientis impedirr m o n t r a n t per pulmones tranfitum , ac fimul tamen a cor de perpetim proje&i novas undas, in priores , haud cito fatis elabentes* majori impelli majorlque impetu. Acci d e re erg o o p o rte b it, ut ubicunque, nam mox per to to s pulmones trajeftui poni obices , vix putandum ubicunque , Innuimus , citatior fuerit curfus , nec febris ipfa conltriftionis quid fecum ad fecernentia vafa tulerit 9 augeatur etiam & tenuis iitius roris, cum fpiritu in auras abeuntis, & m u ci, afperæ arteriae ramos lubricantis, fecretio: ubi vero ob remoram tardatur mul tu m , quin ftagnationi proximus redditur fangvis, ad m o rem ejus, qui feéla vena vafi excipitur, diflblvetur# ferique eo majorem per porulos valorum dimittet por tionem > quo longior m o ra , quin immo & ipfe non dis- folutus adhuc poterit elabi, d) Abundantis ita humori» copia irrigati afperæ arteriæ furculi irritantur ad reje&io- nem ejus, cujus molefte ferunt præfentiam. Fardis ve ro nimium pulmonibus, ut vigente m orbo, & maxime quidem fub febrilibus exacerbationibus funt > e bronchiis minoribus in majores ramos viæ non adfunt fatis liberæ ÿ hinc parcior tum & tenuior exfpuitioj crebrior licet fit & incommoda m3gis tuffis; facilior autem hæc cum co-
piofiori exfpuitione , quo liberiores viæ aéreæ , quo li berior fangvlnis per fua vafa tranfitus, quo propior ideo morbi in fanitatem mutatio. Quod tum diutius in pul monibus inque fecernentibus organis manferit collegium,
A 3 n o n
d ) Eft h * c inflammationis in
univerfum idea, quam a Veteribus jam traditam , e mortuarum corpo rum attentiore infpeflione, veram
deprehendi fle fe tradit III, ab .... ...
WALLER, in Opufc. Pciihol. Öbf.\pufc, Path» obf, XiV.
4$, quamque in E lim cntorum P b j-1
fio l. T . T. p . 144* & f iw » ampli
us probavit. Pulmones vero fin- gulariter e x ejusmodi fudore fan- gvineo inflammari, tribus idem Vir 111. docet Hiflorii3, in iisdem 0
-❖
)
?(
*
n o n mora tantum , fed & morbofa fecretlone , ea- que forte f o la , forte & incipiente fangvinls e vafis elapfi fuppuratione , fpiflitudinem acquirit & flavedinem ali quam purisque fimiiltudinem , quemadmodum in c o ry z a , qvum defluere tandem incipit, qui itagnaverat, h u m o r, copia em ungitur muci fpiffiioris, fubflavi, purulenti fpeciem habentis. Sed v e ro , in violento admodum m o r b o , fangvinem contra fortiora ob ffiacula (i adigit ma jo r cordis im petus, quam fuffiinere valent canalium pari etes, disruptis tunicis erumpit fangvis, & vel m ox flori dus e j ic it u r , vel colledlus cogitur primum in glebas & maffiulas magis magisque nigrefcentes, dein cu m ruptis vafculis m utatur in p u s , im m o, fi peflime res cedit, in
faniem.
Et ifta q u id e m , uti innuim us, plana om nino funt, ac nihil relinquunt difficultatis de fimplici peripnevmonia ra- tiocinantibus. Q uod ad peripnevmoniam vero cum late rali m orbo jundtain,ea quae attulimus fatis haud fecerunt, illis præfertim,qui latera fola, faltem primario, hoc in malo affici poftularunt, rationemque idcirco quaefiverunt, cur his affe&is, tanta humldi copia e pulmonibus rejiciatur. Qua in re explicanda, hypothefibus usque eo abrepti vi
dentur non ita olim etiam Magni alias v iri, ut vix alia in te r Medicos agitata quæftio clarius oftendat, quam lon ge a v ero ducat hypothefibus Indulgendi amor 8t confve- tudo. E doloris in latere fenfu, morbum lateri omnino infidere ju d icaru n t} & quia coftas fucclngente membrana haud nobilior alia^ aut fenfibilis magis, habita elt lateris p ars, in hac dolorem collocarunt, maxime poflquam e t iam plevræ impofitum ipfi nomen effiet. Itaque e pulmo nibus quidquid traxerit plevrlticus, five mucus fuerit, li ve fangvis, live pus, non in pulmonibus generatum, fed
In latere o r t u m , ad pulmones putabatur traduélum , per vias quas oportebat indagare. A nim adverterunt has, alii
In membranæ coftas fuccingentis continente ad pulmones u sque, & fuper illos, expanfione; In poris alii, quibus per tufa & fuccingens membrana , & fuperficies vicini pul m o n is; alii in venis fuccingenti membranæ adjacentibus, inque venam fine pari confluentibus, quippe quæ extra vafa hærentem fangvinem purisve colluviem imbibant, de ducant ad cor dextrum , inde per arterias in pulmones, tandemque in afperæ arteriae furculos: alii denique, port: diligentem partium thoracis anatom en, in Angularibus commeatibus venam azygam inter & afperam arteriam, e) meatibus Icilicet , quos ne oculatiflimis quidem poftea contigit videre.
Quam parum haec omnia aut rem explicent, aut ho minis refpondeant naturæ , dilucide monftrare, ut facile quidem e lf, injun&um nobis crederemus, nlfi hodierni sevi homines inter jamjam conftiterit,ad hypothefes ftabi- Ilendas eflfe eadem conqulfita. Non dubitare amplius fi nit jufta haud m inus, quam fimplex & obvia, e phaenome nis deduftio, mortuorum confirmata difleftionibus, quin, fputa quoties iv e rin t, affefti pulmones finf. Quare fpu- torum circumducas longe vias disquirere haud attine t , fed modo quid cauflæ û t r cur tam frequenter latera fi- mul patiantur ac pulmones. Facili refponfioni, in pluri ma parte hominum fuccingenti membranæ accretos efle pulmones, faciles aflemiremus, perfvafum fi nobis non efiet, prægreflis morbis ut plurimum ejusmodi deberi ac cretiones , & fane in perpaucis, vaforum ab una par te in alteram roborari tranfitu, qvum frequentes tamen adeo in junioribus & vegetis hominibus occurrant plev- ropnevmoniæ. Veri magis fimile eft, lateris dolorem,, qvum refpirationem turbat, fangvinis turbare per pul mones circuitum , hinc cito latis facere peripnevmoniam pofie.
0 Propofuit h o j & defendit | G A Q N U hf, hujus Ad v e r J > A n a t» L A N C ISIU S in Epiftola ad MOK-I V. fubjefta.
pofle. A t v ero evidens ne adeo eft, & extra dubitatio* nem p o fu u m , dolente fub infplratione latere, partes do- lere ipfius lateris, non autem pulmonem? Rationum c e r t e fatis non videmus , cur acutas fenCationes denegave r in t pulm onibus, quos evidentes perreptant n e r v i , n o n multi quidem illi aut m a g n i, tot tam en ta n fiq u e, quot acuti doloris excitatio requirat. N onne enim pungentes dolores fæpe fentiunt, quibus læfi poll haemoptoCn pulm o nes , quosque, fuppuratis illis , purulentæ vexant tufies? Ejusmodi autem quod haud fentiar peripnevmonicus pun ctiones , non id credimus a r g ue r e , acute dolere haud pofle pulmones ; fed ita quidem pofle affici, ut nullus fentiatur dolor acutus. Quid autem lateris dolores fub in- fpirationibus auget , in hom inibus, quos thoracis ne vix q u id e m , fed diaphragmatis tere folius m o t u , finritum du cere conltat. Et pulmones denique proxime afficere caus- fas plevritidls, quas occafionalei dicunt, manifeffum cui que putamus ; atque latera qvum ita propinque contingant pulmones, penes ægrotum haud erit» difcernere ubi fe- deat dolor, A nim um idcirco facile inducim us, ut creda m u s , in plevropnevmonicorum plurimis, fi non omnibus, folos laborare pulm o n es/): illos ve ro ,in quibus latus al te ru tru m , aut folum afficitur, aut p rim u m , acutioribus
vexari doloribus, at no n tam fub infpirationibus, quam co rp o ris, immo brachiorum » mo t u , quoties fe u tu ff is t feu inquietudo, «egrotum urferit corporis m utare fitum; & folum quidem fi patitur latus, tantas minime fenfire re- fpirationem anguftias , quantas, fi puimonibus inhaeret malum«
5« iv«
A d artis vero exercitium proprie p e r t i n e n t , quae
exfpu-f ) Ex ii s , qui Plevritides, lui- dicerunt , omnium inftar erit IL L.
fnidas n im ir u m , pulmonum fuifle H A L L E R -, cujus huc pertinet obf. vitia« e mortuorum difl'ettionibul di- X I I I , in Opu/ç, P a tb v L modo citae.
sjc ) 1 ® ( #
exfpultlonis ratione agere oportet Medicum, perîpnev*» m onico, quo nomine & plevropnevmonicum includere jam liceat, opitulaturum. Tempeftive fi advenerit, prl- imis nimirum morbi diebus, fui rede, ut putamus, ju dicabit efleofficii, morbum ita mox vincere penitus, ut a nobili vifcere humorum, poftea rejiciendorum,'defenda tur omnino (ive äffluxus , five mora & congeftio , atque exfpuitionem proinde non poftulet fanitatis reditus. Nam« que non exiftimamus, ad fangvinis in pulmonibus con- •geftiones refolvendas , morbofse cujutdam materiei e fan- 'gvinis mafia in pulmones depofitione, ejusque dein per fputa reje&ione, tamquam crift quadam, indigere natu ram. Nempe fang vini febriliter agitato quæ InefTe pos- funt morbofa, per ordinarias vias, cutis puta porulos tu- •bulosque renum, ut in ai iis morbis acutis , excernere na
tura valet procul dubio foletque. Quidquid autem, ejus m odi ex m alis, in aëreis viis colligitur humoris, tuffi ,poftea ex illis trahendum, morbi profetfto aut violenti«» aut moræ, ut praecedenti paragrapho conati fumus ex- .plicare, erit adfcribendum, tamquam effe&us, quem mox xb initio removebit, qui morbum removerit mature. S A - gimus enim hic de perlpnevmoniis veris, (impliciter ita d id is, qua a fangvinis congeftionibus incipiant ; non de Illis, in quibus collecta fenfim pituita fangvinis demum impedit circulum; quas certe, nifi expedito colleéH hu moris effluxu, fanare tentaverit nemo intelligens. N o tum vero & confirmatum maxime experientia eft, fan gvinis detra<ftionem, vena in cubito femel aut pluries in- cifa, praefentiflimam ac fere unicam efle pulmonum acu-» te laborantium medicinam. Quo maturius idcirco, quo- oue largius, ad «groti conditionem, adminiftraverit i- rtam Medicus , eo certius & periculo omni, & moleftae exfpuitioni, ægrotum fubtrahet. Ac prodeft maxime vete- tum fequi morem, qui peripnevmonlco autplevritico
& ) «« c #
eam primum feeanres, ad deliquium usqut animi fangvl- nem mittebant $ cujus rei usque eo felicia vidimus exem pla, ut fere momento ceflaverit morbus, g ) viribus 9 brevi temporerefetfis. Simul autem juvat cette fpiflio- rem, qualis in morbis acutis effe folet % fangvinem dilue re aquofis, nitrolis refolvere , utroque modo attenua re ; parum licet hacc valeant , nifi pracmilTo vere he roico illo rem edio,&» fi quod aliud, fimplici, iangvinis v i delicet detra&ione* Atque eandem praecipue pofcit mor bus medicinam, fi exfpvere jam coepit scgrotus fangvi n em , aut floridum, aut coadtum , aut ferofum, aut & mucum multo fangvine tinéïum. Gravia adeo fym pto- ta tamdiu fengvinis plus indicant demendum , quoad le vatos efle pulmones a refpirationis libertate, arteria rum æquabiJi & placido pulfu, tuffisque Imminutione, æ- fiimare licet. Eft vero hoc maxime, in quo medentis
pofltt-It a mature fT incidatur ve x a , & fufficie*s mittatur fangvini»
ç n p i a , S Y D E js iH A M I , qui expe- ß ö r a t i e n e m in Pierritide> non fic- ca quid<m fed hum ida, uti & Pe- r ip n e v m o n i a , magni haudquaquam flrcit ? verum invetiietur effatum »• qvum P r a x . M c d . E x p . S ett . V I.
C ap. IIT, m e d ia n te ? in q u it , Ve- u c e ftttio n e ,m o r b ific a rh a itries pe nes m eum e ff a r b i t r i u m , & o ri- fc iu r n a phlebotom o in c iftim t r a
cheae xice s fu b ir e c o g itu r t pari-!;
fer A N T O N I I D E H A E N , qui
fic tio n i M e d e n d i in N ofoc* Vin-
»liaec p. 3 9 . infeiuit* C erte
tv n c u a m in fia to .w a tio n is pe tto r ts fo l li ci Ht do nos a n x i t , etfe n ib il r x f p ÿ é n n t a e g r i* , p e rin d e f u i t , ttitapi t i a c u c i n d i v i e m na tu r a U f ^ t r e t , » .o d o r tfp ir a iio em en d a r e tu r . N u m e r u s e o ru m , qui p l e v r i t i d c , v e l P e r i p n e v m o v i a a f f t t t i » f i v e a l v o , f i v e fu d o r e y f i v e u tr o q u e, j u d i c a t i c o n v a lu e ri nt? eorum ja m f u p t r a t , quos [ p u ta j u d i c a v e r i n t . Si la teri foli in fidere malum, ex indicii« fupra tr a ditis, judicare licet» m i n u s fun d ere fangvinis eadem d o c e b u n t •, eoque in cafu» ex Habilita o b f e r r a ti on e , ve- ficantitmi dolenti lo co applicamJo„-
rum ufus erit optim u s , in £Üfe
procul dubio nullus. M orbi« autem , de quibus a g im u s , fi malignitati« quidpiam fe a d ju n x e r it, quod fa n- gvini« p.on ferat evacuatione« , ut cbntigifle obfervarunt viri in arte v e tf a tif f im i, firrgulares morborum fp e c ie s , -non frequenter adeo o c c u r r e n t e s , ex circumftantii« difcer- n e r e , n e & u u i s erit,
poftulant prudenflam Do&orum regulæ. Parcioribus e- fiim fangvinis flrlte diflin&a fputa, ex antiqua HIPPO C R A T IS experieîntia, mali;non elfe inculcant ominis, nec temerariis inhibenda venæ fedionlbus. A enos cer te Hippocratem & Hippocrateos usque eo veneramur, ut minime judicemus timenda fputa illius indolis fangvinea (i ceterum bona, fi ad Senis ifllus, tanto femper culti h o n o re , principem de fputis regulam, facile eant, mor- bumque levent. Namque ad illius , & poft illum fide di* gniflimorum Virorum, obfervata , dubitari nequit, qulrt talia ferre homines falutis absque discrimine queant: In fe tamen quomodo seflimabuntur bona , quae exfudarfe fangvinem vatis continendum, aut perrupta efie vafa, uno v e rb o , nimium cordis impetum, aut effe aut fuifie, fignl* fic a n t, neque ab hæmoptoë nifi gradu differunt* Quare fi morbi inkio apparent, difficili cum tuffi , pauco Immixta m uco, fpumofo, rotundo; morbi agnofeituus impetum , metuimus hæmoptoCn & tranafudatlonem fangvineam, ve- namque jubemus incidere j in ea firmi fententia , pau cum illum fangvinem , qui jam tum in cellulas pulmonum exfudare p o t u i t, in vafa pulmonalia , liberiora reddita r eadem pofife reforberi facilitate, qua corporis loca alia ef- fufum in cellularem teUrn fangvinem reforbere conflat. C ontra autem fi progrcfTo jam m orbo, & fymptomatibus ceteris diminuere incipientibus, cum fputis coplofis & fa* cile euntibus, fangvinis exiguum quidpiam trahitur; ma lum effeélum , çui jam fero nimis fangvinis detraâione iretu r obviam , quemque , mitefeente morbo , vanum efiet tantopere m e tu ere, naturæ relinquere decet, dum onere ipfa fe via breviffima liberat.
Scilicet in eo morbi tempore ut verfattir aegrotus, in quo, collegium jam hærere in pulmcnffius rum orem , co- gnofeitur, & fu*fum ferri bene jam infiplt ille, evacuatio- aem hanc, in fe quidëm thorbofam, fed quæ tamen in
(ani-'fcnîtatem têndif, promovere oportet. Maxime vero pro* movent aquofa, parum mucilaglnola & vifcida, ut cremo
res avenæ & hordei, a veteribus adeo commendati, vel potus varii, huic fini ex medentis lubitu & aegroti ad gu ttum accommodati , meile potifiimum* fi Iingva non re nuerit , conditi, qui tepidi fumantur, parciori quidem•» at frequenti, hauftu. Fortioribus enim remediis, quas incidant & pulmones magis ad tufiim ftimulent, illis mo do conducunt, qui pituita mucove oneratos ferunt pul mones. Vifcidiora autem illa medicamenta e fyrupis * mucilaginibus, oleis confe&a , quæ peétoralia vulgo ha bentur, tanto magis negligi tuto pofle videntur , quo magis funt inconcinna, llomacho ingrata, neque propte- rea utilia, nlfi qvum teneræ oris & faucium cuticulas vim intulerit ejus quod exfpuitur acrimonia. Evacuatio n em vero illam ante tempus velle promovere , ut inno xium quidem e fl, fi lenioribus illis diluentibus & demul centibus fiat, ita pelliferum, fi fortioribus & incidenti bus tentetur rem ediis, quæ plus ad pulmones traha»!
hum oris. & vaforum flimulationes impetumque fan- gvinis, latis jam a febre exagitati, in ægroti
detrimentum maximum augeant.