Dissertatio gradualis de sacris Evandri apud Virgilium, quam, ... præside mag. Carolo Aurivillio, ... publico examini modeste committit alumnus regius Carolus Mag. Mellin, Vestro-Gothus. In audit. Carol. maj. d. XXII. Dec. anni MDCCLX. H. A. M. S.

/ ?

D ISSERTATIO GRADUALIS

DE

SACRIS

EVANDRI

APUD VIRGIL1UM,

PRÆS1DE

M

ag

.

C A R O L O

AURIVILLIO,

PUBLICO E X JM IN I MODESTE COMMIT!IT A l u m n u s R e g iu s

CAROLUS MAG. MELLIN,

V E S T R O - G O TH U S.

IN A U D IT . C A R O L . M A J. D. XXII. DEC. A NM MDCCLX.

H . A .

A Monfieur L’ Auteur de cette

Diflertation.,

C i la nature des hom m es étoit telle, que i un p u t I e PaJfer de l'a u tre ; il ncy • au roit point d'obli­ gation s, il rt y - auroit point de difference entre ceu x,

wo/zj obligent le p lu s, ou le m oins; /’ 0/2 72? y'’ /Vz-

terefferoit pas plu s pour I' u n , que pour ï autre y m ais comme nos befoins dem andent le fecours d'au ­ tru i, il f a u t que la reconnoijfiance f o i t proportionnée aux S ervices, que nous recevons. Les Jervices les plu s fen fib les, qu' on puiffe nous r e n d re , f o n t ceux, qui ont pour but les principes déune vie heureufe. Tels font les fiervices, M onfieu r, que vous n i a v e z rendus dès le j o u r , que la conduite de m es études vous a été confiée. Vos foins de tou t ce qui a eu quelque raport à mes avantages, f o n t inexprim ables. Votre converfation n i a été égalem ent édifiante z f agreable. f o u t cela achevé mon Obligation de vous fouhaiter toute fo rte de biens, z f que la fa v a n te dis- fe rta tio n , que vous allez f o u te n ir , vous ouvre le

chemin à un em ploi, qui puiffe recompenjer vos pei­ nes académ iques, z f vos foins de m es etudes*

Je f u is avec un perfait attachem ent

Monfieur,

Votre très humble ferviteur,

D . D . §. I.

uæ ad veterum gentilium religionem fpe&ant,accuratius confideraflc,vel propterca utile fuerit,quod triftium errorum , in re omnium gravilii- m a, fequclas & origines patefaci­ ant haud d u b ie , poffintque adeo ad cavendum co h o r ta r i, (icubi haud magno poni in diferimine videatur cafta & obftrifta D eo mens illa, quae e x ­ terni apparatus minifteriique in facris m oderatrix, turpi a crim ine fuperftitionis, quidquid a ä iim fue­ rit, lejunget. Nam quem adm odum nemo facile m ortalium , nili pefllmc educatus, a }ufti & honefli fenfu, quem natura inditum cun&i gerim us, ita fu- bito reliluifTe deprehenditur, ut fceleftilfimus pro­ ba m ox omnia violaverit, quum leviore plerum ­ que ab hallucinatione in graviores foleant dilabi, qui longius longiusque poltremum a bonæ mentis præfcripto vagabuntur; ita com m unibus in v itiis, quae yel totas gen tes, vel humani generis majorem

partem aliquam in fe c e r in t, accidifle com p ertu m cft, ut fenfim fucccdentes fibi, citiu s feriusve, fœ dæ op in ion es harum que com ites protervi mores cre- feen d o deturparint, quæ initio non probabilia m o ­ d o fed & fuerant fandifîim a. ChriCliagæ orta in te ­ gritatis l u c e , ubi Divinorum o p e r u m , etjam p e r naturae am bitum , m agnificentia, m ulto quam an­ tea clarius c o g n o fcitu r, mirari haud paucos fu b it, q u i potuerit olim terrarum orbis tanta obrui flul- titia, quantam idololatricis in fordibus vetufla m o- nirrtenta p erhibent, aut qui poffit, noflra etiam aetate, plurimis in gentibus, co m m u n io n e , quam c r e d u n t, divinitatis honeflari res caerimoniasque a ratione alieniffimas. Verum humanam m en tem ipfi (ibi numquam fatis diffidere poffie c o n fla b it, (im ulae indicia colligantur male fedulæ follicitu d i- nis illius & probrofae lev ita tis, qua, extern oru m fenfuum rapta ludibriis, maxima pars h om in u m m etuendi fperandique cauffas & finxit o lim, & fingit h o d ie , praeter illa s , quæ veri m ajeflatem virtutem q u e N um inis decuerint. H ujus u n ice tribuendum beneficio in parentes illisque pro x i­ m os majores noflri g en eris, immo in m ortaliu m , qui porro exfliteru n t, fin gu los, quod & pofl- quam defeiverant a data l e g e , frequentibus nihi­ lom inus colloquiis fignisque edocuerit, quo potis- fim um vellet cultus genere fui gloriam nom inis ce­ lebrari. N e c fuerit abfonum putare, probos pios- qu e v ir o s, ultima in antiquitate, praeter ea , quæ diferte jufTerat N u m e n , conflituifle infuper decori

ordi-ordinis veluti quædam ftabilimenta nec inepta ve­ hicula pietatis, ubi ad im m enfum oculisque haud pervium adorandum fplendorem intenderetur. Sunt ifta, quæ vel oblivione purioris vetuftatis, vel fpeordia humanæ mentis propria , vel fraudibus e o ru m , quorum intererat inanes terrores ferere, vel petulante etiam novarum cupiditate rerum , in deteriorem partem coa&a, ipforum vitio hom inum a priftina degenerarunt temperantia, donec, ubique m ultiplicatis profanis ritibus, ea m ox educaretur im pietas, quæ non coelum m odo indigniffimorum turba hofpitüm laceffivit, fed & horum, in terris* cultoribus nihil non permifît vefanæ libidinis. Ita certe in univerfum judicetur de natalibus & incre­ m entis dedecoris illius, quo humanam ftirpem cor­ rupit falfa religio, ducentibus eo reliquiis & verio­ ris & fabulofæ hiftoriæ. A c plurimis quidem in exem plis, paffim reperiendis apud veteres au&ores, quum illud præ ceteris nobis obvenit, quod Virgi- liana exhibet Aeneis, ubi inftituta ab Evandro in honorem H erculis facra memorat Lib. VIII. a v. 102. ad _{concedat n o b is, precamur, Benevo­} lus L e& or, ut illo jam , pauculæ quoad ceperint paginæ, colîuftrando nitamur. Quamquam enim fuæ ufus jure artis Poëta non nulla forte inflexit decentius,quam prifeus ille Evander revera præ- ceperit, ve! e Romana etiam confvetudine, polleri- ore dem um tempore fuperindu&a, ut probatiora faceret, primævo au&ori gentis tribuit; quæ qui­ dem follicitius difputare nec vacat in p ræ fen ti, nec

difpu-difputari pofTunt brevibus; efficiet ta m en , etiam quum felegifie putetur ceteris tolerabiliora e R o­ manis facris, hacque ex parte, quod obiter n ote­ m u s, Poetae officium pulcherrim e ex p lev it, ut pos- fim us, illo praeeunte, rationes, quibus propofitam fern fu lcia m u s, inveftigare.

§. II;

U trum regia fuis dignitate praefuerit E vander, an fpe&atæ m odo exiftimatione fapientiae & v irtu ­ tis, addi&am (ibi m ultitudinem , five excifie Trojae tem peftate, five illa etjam vetuftior tenuerit, dis­ quirant alii. Coloniam Graecorum in Italiae litora ab eo dedu& am , occupataque lo c a , quae R om ani dein caput imperii nobilitavit, referentibus Hifto- ricis D ionyfio Halicarnafienfi a ) & L ivio b ) cre­ damus p o tiu s, quam ut reccntioribus quibusdam Critiçis largiam ur, fi&a effe fingula, quæ de illo feripta in antiquis exilant. Q uum que magna iidem hiftorici peritiæ, probitatis curatorumque in prim is facrorum laude celebrant, haud im p ed iun t, quo minus in viris habeatur, qui nondum penitus con- tem to quali demum cum que rationis lumiRe, vefti- gia faltem aliqua com mendabilis initio fua purita­ te cultus ofienderint. Arcadia oriundus, quam Pelafgi ex Oriente, verae religionis patria, acceden­ tes cenfentur inter primos habita fie c), vel anti- . quiffimorum dux ipfe Pelafgorum , qui Italiam

lon ge

a ) A n tiq u . Rom.

1

0

lo n g e ante Trojana tempora invaferunt d ) , potuit forte a majoribus tradita nonnulla fervare, haud om ni ex parte ablimilia moribus, fandiori olim au­ ctoritate conftitutis. A c fi H erculi, cui dicitur po- tilfimum honorem voluifTe exhibere, e Græcia pro- feCto, poftquam Geryona non Hifpaniæ, fed A m ­ braciae in Epiro R egem , uti lucide oftendit Bochar- tus e ) , devicerat, Græci præfertim ritus convenie­ bant, hoc eft iiltimæ origini,locorum habita ratione, propiores, eo mirandum minus accidct, in his,quo­ ad V irgilius quidem tradidit, quasdam emicare lcin- tillulas, incumbentibus jam tum e tenebris. Ete­ nim de H ercule Græco quæ dici pollent reliqua, juniorem videlicet Phoenicio & Æ gyptio, non con­ fundendum effe cum aliis variarum gentium pluri­ m is; nom en $onn H arokel, H ercules, quod hom inem fignificat mercandi vel alius caufla rei peregrinantem , non fuiffe proprium fed com ­ m une olim lingulis, qui majores alicubi colonias confti tuerent; tributa multa Graeco, quæ afta fine a vetuflioribus, fabulisque, allegorice demum in- telligendis, lingula featere, quæ de fuo Græci ven­ ditarunt, hæc & his limilia dum praeterire cogim ur, D ionylium modo obfervamus, poftquam fifta a ve­ ris fecreverat, H ercu li, apud Evandrum h ofpiti, gloriam vindicare H erois, ifto ævo præftantilfimi pariter & æquiftimi, utpote qui vcjuiptjç ßctrtXLus,

legitim a im peria, & o-a^cwx* nedrev paru moderatas

A i

res-d) Ph. Cluver. It al. A n t. T .

1

0

1

respublicas conftituerit; tum /

3

duxerit f ) . Quam opem faluberrimam quum & Evandro tulerit, e vicinia fublato C a co , principe valde barbaro & immanibus hom inibus imperante,* haud meruit m inus, ut hon ore, (i non divino, fin- gulari certe & conftantiffimo celebraretur ab Evan­ dro illiusque pofteris, quam ut dignum dein hi judicarent, cujus im aginem in nu m m is, marmo* ribus publicisque m onim entis aliis ponerent, quo­ ties grandioris regiæ que virtutis effingenda effet fpecies g )*

§. III.

N im irum facra five Evander A m p h itryo n ia d a

m agnö divisque inftituit, uti eft in P oëta, five H er­

cules eadem inventori Jovi dedicavit, quod volu n t alii, poftulabat pictas, ut fequentium ab oblivione tem porum tuta præftarentur. Itaquefollem nia, id eft annua, ut m ox explicat ipfe V irgilius, fieri jus- fit idem, qui primus celebraverat. H ic m os, quo

7reçn-FÀkc[jthù)v ivtccmruvy circum volutis annis, ut in cul­

tu Minervæ A thenienfium habet H om erus h ), v el poft certa intervalla longioris breviorisve tem poris recurrunt fervandi fefti dies, & quo confpe& ior alius aut cfficacior ad transmittendam illuftrium re­ rum in feros usque pofteros memoriam & reveren­ tiam vix cogitetu r, p er fe quidem & (im pliciter confidcratus nihil h a b et, quod nobilioribus non

con-f ) Lib. cit. c. äcon-fi. g ) D u CbouL Rolig, des Ane. R o m .p .q y .fe q . edit. Vefal. 167z. h ) lU a d .lL y y x

congruat primordiis. Antiquiiïimis ubique rece­ ptus gen tib u s, æquævus priinis hominibus videtur, quibus feptimi diei repetendum perpetuo cultum præcepifie Creatorem, licet expretfis verbis non dicat lacer feriptor, adeo tamen eft verilim ile, ut contra valere difientientium conjecturae non poffint.

5. IV.

In fimpliciffima autem vivendi ratione, qua re­ cens conditi orbis incolæ tenebantur, quum ne fi- bi quidem fabricare domos adhuc coeperant, fieri aliter non potuit, quarrTut apertis in campis colli- busve, quidquid efiet facrorum, perageretur. T e m ­ pla etiam licet non cunCtanter gentes plurimae, in civitates urbesque coalitae, inftruxerint, q u is inter prim o loco Æ gyptios ponit Herodotus /); usque eo tamen haefit aliis, PerfisÆ), Celtis /) &c. opinio, quam Divinae præfentiæ, nullis usquam terminis inhibendae, cogitatio videbatur nutrire, ut libero potius fub aëre, quam claufa aede rem Divinam fa­

cerent. N e c parum eodem contulit cruentorum facrificiorum ratio, quæ ut mox videbim us, vetu- ftifiimis facris continebantur, & tamen non fine multis incom m odis fub te&o poterant adminiftrari. H inc prifea in religione gentium tantum non o- mnium, occurrunt pafïïm re/thy definita agrorum fpa-

tia, montes, filvae, arbores, quin & ædes IQi fu b - diales, & ante templorum proprie diCforum fores lo ­

ca, farpta quidem , fed te&o carentia, ut facrificiorum

fiam-0

flammis fcandentique fumo non obfifterent. A c tamctfi non injuria annotant V irgilii interpretes m ) a Graecis H erculem honores tulifie extra urbes in lu c is, propterca quod longi orbis emenfus iter n ) nullius certae telluris indigena fu id e; a vero tamen non abludit, m orem jam d ia fvetum antea in nullo non colendo N u m in e, ubi exoleverat in facris a lio ­ rum, Herculi, vel memoratam forte o b caufîam, vel ob aliam etjam,facratum manfiffe.Evander certe illi- usque focii, fi ut pingit P oëta, praeter animos, ar­ ma resque ad vitam fuftinendam unice necefTarias, nihil ultra pofiederint, non potuerunt non, défici­ ente facultatum copia & ufu artium ad ædifican- dum ducentium, fub dio potius, quum pofito tem ­ p lo , Num ini fe devovere. Eadem nem pe cauda, fan&idime m odo teneatur diferepantia, quae gli- fcentem fuperftitionem a vera pietate longiffim e re­ m o v et, in principibus humanae conjun& ionis, mi- fericordis æternique gratia Dom ini delc& is, cerni­ tur, dum non fub te&o, nec cin&i parietibus, fed patente in agro m onteve d efu n d i fæpius leguntur purifiime inftitutis facris. N am quod pofterioribus temporibus iterum iterumque culpantur Ifraëlitæ, quod in collibus lucisque N u m en conarentur ftrudis aris placare, eam haudquaquam vim ha­ b e t, ac fi nullo penitus licuiflet p a & o , extra templorum fæpta Divinæ rei navare operam , quum licuide, D EO fic ju b en te, doceam Sacrifi­

ci.

?n) Conf. de la Cerda in h. L V irg. n) Ovid. F a ß lJ W

-cia Gideonis o) & Samuelis /?); fed quod, expres- fo jam mandato DEI finicis facrorum locis cærimo. m isque, tolerari non poterat his inirnica licentia, quodque confvetiidinem , ubi fola fpe&etur, haud im piam , multæ tamen impietatis contagione infe­ cerat jam diu caput tollens idololatria.

§• V.

U bi tu ra porro dedijfe Evandrum refert Poëta, aut fuffitum intellexit cujus demum cum que gen e­ ris, recentiore ufus nomine in re antiqua, aut fai- fus erit Plinius, qui Iliacis temporibus ture fu p p li­

cat um negat q). H oc certum , nec idem ille diffi­

tetur naturalis fcriptor hiftoriæ, fortiores odores, v el nidores potius, fuccenfis rebus variis, concitari folitos in facris vetuftiorum gentium. Probat et- jam H efiod u s, ubi agricolas docet quotidie

StTcvSrjç Svhaal re /AacrKfcB«;,

Libam entis cff fuffimentis placare r).

A d quem locum Johan. T zezcs, ©Jos-, ait, rc ,%/*<-

tifxct _{cîçœfjicc cctydSicv, ©uV fignificat fuffim entum} aroma odorem fpargens. N ec defunt in H om e­

ro ejusdem rei teftimonia. Immo contendit A the­ naeus, verbum QCen in Homero nufquam notare ali­ ud, quam _{f/eroc$cç7ricc Qv/utiuv fraffias fru ges pofl}

cœnam in fu ffim en tw n comburere s), id elf, ut ex­

plicat Julius Pollux, ccçdfjiccroi Auf/v iv 7tvç_{I aromata igne}

refohere t). _{N o s non dixerimus, utrum}

commu-B ni

0) Judic. VI. i8-feq. _{p ) î.S am . X V I. 2. feq.} q) H iß. N . X III. 1. _{r) Oper. z? D. 338- s) D ei-} pnofopb. X I V . 23. t) Onotnaji. column.6.cd. A id.

ni in vita p rin s, an in re facra, confuetudinem il­ lam fuffiendi veteres frequentari at. FuifTe earn privatam æque ac publicam, profanam æque ac fa- cram docent Plutarchus uj> Herodot us x j , Æ lia- nus y ) \ tum in in origine nihil habuiffe vitioii ex eo colligitur, quod adolerentur fuffimenta quotidie Judaicis in facris, a Mofe, qui Divinae fequebatur accurationem normae, imfitutis. Poftquam vero ad fi- Étorum cultum N u m in u m , q u d e H erculis apud V irgilium , odores et’am e fuccenfis publice pri-va- lim ve aromatibus referri cœperant, ita quidem ut ftatuis eorum ctjam , quos re ipfa fu i (Te hom ines & abreptos morte nemo ignorabat, im pertirentur, quem adm odum ad flatuas C. Marii fa&um refert (Jicero z ) \ adeo contaminati deteftanda fuperlfiti- onc credebantur, jure m eritoque, primis Chriltia- nis, ut turificare demum (impliciter p jfitu m , apud illos denotarit idolis facra facere a), & tu rife ri gre­

g is convicio gentiles a Chrilfianis diffinxerit Pru­

dentius b ) \ nequidquam licet inde ablferreri fefe padi fint R om ano-C atholici, quin facris tura refti- tuerent, prælertim ubi corpus fanftidimi Salvato­ ris, quod fruftra gloriantur, offerendum DEO pu­

tant aut publica pompa circumgeftandum. §. VI.

Pofl tura tepidus em o r ad aras fu m a t Evan- drio in luco. Sed non hinc tamen m ox inferen­

dum ,

u) De Ifid .zf Ofirid.T.II.pjSS-ed. Faris, x ) Eu- te rp .X L . y ) Var. H i f i . X II. y i. s ) D eO ffic.llL

d u m , fuffimenta in facris o lim , ubi jungebantur facrificiis, primum adhibita, deinde matlatas vi­ ctimas , quum partem in contrariam exemplis du­ cant auCtores alii, & ipfe nofter infra oneratis lan­

cibus aras cu m u let, quod de fuffimentorum ma­

jori forte copia inteliigendum. Com munem potius intueam ur gentibus omnibus, non efferis penitus & bruto immerfis ftupore, ab ortu usque nafcentis m u nd i, facrificiorum religionem , variis licet erro­ ribus atque nngis faflam m u ltiplicem , prout prae­ valens fuperflitio longius longiusque a fandiore origine diflraxerat. Etfi enim Divini annales tot­ idem verbis non affeverant, horum tamen fide fatis con fiât, univerfi Creatorem, reconciliata nu­ per gratia, fuo ipfius patefacio praecepto injunxis- le mortalium generi facrificii, tum cruenti, pieta­ tem , tum alterius, quo fruges hujusque indolis dona alia confecrarentur, ut venturi Salvatoris ex- fpe&atione & in eum firmata fpe devincirentur ani­ mi , fuoque hinc Patri atque D om in o non impro­ banda obfequia praeflarent. N u lla certe ex parte dedecet fapientiffimam conflantiffimamque fanclita- tem ea præ fcribere, quae non nifi certis fub con­ ditionibus, definitum que ad terminum effent vali­ tura. Uti autem humani cordis in devia naturalis cfl proclivitas, lie non fuit diu , quin m andantis a confilio dilabsrentur plurim i, quam vis externam retinuiffe fibi fpeciem viderentur. Caino hujusque partim p o fler is, partim fociis, tum Chamo dein prognatis gentibus refle tribuitur diffeminatus fu

ror, qui v ero N um ini dicandas & ab ipfo inftitatas vi£ttmas, ad naturae colendas partes,qiin ad haram etjam fi&os adorandos præfides, turpiffimis co m ­ m entis diftorfit.Quum que Idololatricis gentibus pae­ ne om nibus adeo nihilominus infixus manfit fumm i & om nipotentis fenfus N um inis, ut ib hoc inferi­ ores, quos fabulabantur, D eos majores m inores- ve diftinguerent, fingulisque propriam veluti & congruentem cultum fefe crederent perfolvere; ta­ m en levari culpa inani ifto difcrimine adorationis haudquaquam poterit, dominante ubique arrogan­ tia, quae unius veri N um inis detrahebat gloriæ. Quocirca Evander, ubi iisdem follemnibus & H er­ cu lem , c genere Heroum , qui dicebantur Graecis, & D ivo s y id efl: majora haud dubie, quae verefiatur, N u m in a , profequitur, eodem cum ceteris luto haeferit, necefle eft. Fateam ur, & H erculis m e­ moriam haud impie renovari potuifle ab eo, quem tot fibi meritis ille obftrinxerat, & pacatae tranquil­ litatem viciniae, tamquam Divinae benevolentis m u ­ nus, auguftiori facrificio non indignam cenfendam ; eftque haec forfitan ratio,cur Evander, distante Poe­ ta, non vana fe m otum fuperftitione facra ,illa con- didiffe pronuntiet. Verum ubi mifeentur omnia eam in farraginem , ut quid Deum inter homines- que interfit, non appareat'amplius, sSshofyrwelcce infurgit vitium, quod optima olim &gravitfima in- ftituta pervertit. Quum autem vario m odo varii populi facrificaverint, in Evandri facrificio non nifi

aras m em orat Poëta & ma&atos tauros, quarum

r e n m utram que in primigenia etjam fimpîicitate facrificiorum adfuiffe novim us. A tq u e tauros qui­ dem H ercu li potiffimum imm olari folitos fuiffe & quam ob caufîam fu erin t, antiquitatum fcriptores d o cen t; ex aris vero ubi unam præ ceteris m axi-

m ain appellat, & Temper etiam fore praedicit Evan-

d er, huic tribuit haud dubie Poeta, quod Tequen- tibus dein accidit tem poribus, non obftante, quod aliter Tendant alii. N am que arae illi, creTcentibus opibus R om ani populi, & Tacras adjun&as aedes, & honores habitos fingulares,e veterum Tcripds pro­ bat N ard in u s c) & Salmafius à ) , qui & cetera, quae diTquiri de illa poflint, explicant. Noftram rem tangit p r o p iu s, quod fuerit Tacrificium illud eorum e g e n e r e , quibus gratiae perTolvebantur pro acceptis beneficiis, quaeque Ebraei vocabant. N am in his licebat Tacratarum parte carnium veTci, iliaque duci laetitia, quam pia grataque celebratio auftæ felicitatis poftulabat.

§. VII.

S cilicet ?nenfas, dapes, pocula, vifeera to (la

ta u ro ru m , labor at a?n C ererem , Bacchum , quin & in flau ratas vefperi epulas Ü 3 ?nenfœ g ra ta fe c u n d a dona enum erat Poëta, ubi Evandrii feftivitatem Ta-

orificii aemulabitur. Pertinent ifta ad convivia al­ taribus olim co n tig u a , quorum que innocentiam , quoad primos ultra natales non progrediam ur, Ta­ tis tutabuntur Judaica iterum Tacra, a quibus

ne-B 3 que

c) R om . A n tica p. 423. j i j . d) In Solin. Fe-lybift. p . 7. fe^ . edit. Kfgp.

que aberant publicae epulæ, permittente & m o d u m finiente N um ine fanCtifllmo e), Liquet etjam , in (ingulis quæ apparavifle Evandrum narrat V irgilius, m odo idololatricæ fecernantur fcoriæ,vix quidpiam in ven iri, quod non cadere in homines q u ea t, fui p o ten tes, alioque non aCtos gaudio, quam q u od decori regulis confentiat. Diutius protraCta &, in- terpofita aliqua m ora, repetita illa fodalitia fuifie, fecundarum menfarum nom ine, ex noftro non fo- lum fed & aliunde docem ur. Pariter diftinCta fu- ifTe vini libationibus & coelum moturis precibus ubi oftendit nofter, haud addit quidquam, q u o vitiari rem putem us, fi quidem ea ex parte confideretur, quam modo diximus. N am & DEum c o g ita r e , quotiescum que concefiis ab eo in natura rerum be­ neficiis fruim ur, erit aequiffimum, & vini particu­ lam in aram, aut m enlam , aut fo cu m , aut ter­ ram , tamquam primitias DEO debitas, inclinato leviter poculo effundere, quod heißen & aniv&nr Graeci, libare Romani dicebant, vel propterea in­ noxium primis in auCtoribus fuiffe p otu it, quod & fuis in facris fundendi vini ufum aeternum N u m en M ofi praeceperit. N o n polfe autem iftius generis convivia originem ultimam Mofaicis e ritibus repe­ te r e , ex eo perfpicitur, quod etjam ante inftitutos i llo s , idololatrico in cultu vituli convivia agitarint Ifraëlitae / ) ; five in Æ gyp to didicerant, five vetu- ftioribus ab exem plis jam ante derivatum cognitum

-que

e) B ent. X I I . 7. X X V I I 7. N e b .X I I .4 1 . f ) Exod. X X X l l 6.

que fi b i morem fequebantur. N eq u e ad fidetn pronum erit, Baalpcori quoque alfeclas ab Ilraeli- tis haufiffe in fiicris comiifandi intemperantiam g ). Etenim jam tum, & fimulac ta io appellatis N um i­ nibus dedicarant, quidquid caerimoniarum a m ajo­ ribus acceperant, profanae gentes, in hujusmodi quoque conviviis ad impietatem fpe&are, nunc ma­ jorent, nunc minorem, res omnis cœperat. Ipfis il­ lis in facris H erculis, quorum imaginem dedit Poe­ ta, haud aeque fobrie verfatos ubique omnes, atque tradit ille, antiquior hirtoria confirm at, quum ni­ hil non ut liceret, H erculem olim ftrenuum etjam flii(Te edonem ac potatorem finxerint convivas, co- rollisque capita cinxerint, ut frondium vi ab ebrie­ tate diutius tuti fervarentur, dum fe tanta (interea ingurgitarent vini copia,ut/ufàuW, quod efi inebriari, proprium denique facris verbum manferit hJ. Quamquam ergo, adolefcente Chrifiianifmo, quæ

"ocy<x7tai dicebantur, non nihil continuerunt, quod

ad exem plum fan&ioris convivii trahi p ollet; ta­ m en quum & in his non ubique cuftodiri necefia- ria mediocritas videretur, pie & prudenter ftatu- tum eft, ut penitus cefient puriore e cultu iftiusmo- di epulæ, nili fuas, quas dicunt facras fraternitates, folutiores olim, quam funt hodie, huc forte perti­

nere velint Romano-Catholici. §. VIII.

Athenaeo autem (i habenda fides, qui omnem

ad p j N im ier. X X V . 2 .3 * \ h ) Sdeuc, apud A - thenœum. IL j .

ad convivium apud veteres congreßum fa â tu m , a it , deorum caujfa, quos p ro p riis coronis & h ym n is & canticis f'acris venerabantur i), necelfe c r it , uc Euander pariter illius N um inis honorem celebra- rit, cui facra podffim um , maCfcatis vi&imis ftruCtis- que epulis, inftituerat. Itaque cantus etjam & H er­ culeas laudes com plectenda carmina perfonant in V ir g ilio , teftimonia moris vetuffiffim i, qui D eo fervire piae vocis alacritatem jufferat, cuique nihil fubeffe inverecundi, quoad veri unice in facris D ei frequentabatur, nem o poftulabit, ut m ultis probe­

mus. Valde autem in illis frequentatum fuiffe, non m odo poll Mofis tem p ora, fed & antiquiffl- mis integerrimisque praeconibus Divinae inter ho­ m ines gloriae, aeque certum eft. Q uocirca, ubi paffim inter g e n te s , quae a reCto N u m inis cultu olim difcefferant, uti in illis etiam, quae eadem cae­ citate laborant hodie, cafla venditari nomina audi­ untur , hisque dari la u d es, quae AuCtori fummo rerum om nium debentur; m ox fentient apti judi­ ces , officium beatiffimum , quod rationis aeque du- Ctu , ac praefentiore juffii N um inis injun&um ho­ minibus laetamur, obrutum fuiffe turbidis curis, quibus in rerum conditarum imm odicam admira­ tionem & cupiditatem a£ti m iferi, fuis ipff figmen­ tis fe dederunt libentius, quam inumerabilium & m agnitudine operum & confenfu teftificanti Deo.

: §• i x .

L ongius remota a gravi ftudio colendi N um i­ nis

rris videri poterat hilaritas, quæ corporis motu & faltantibus choris indicetur. A tqui junxerunt hos tamen fan dioribus, quos putabant, cantibus gen­ tes olim univerfæ; etfl N um inum prout difpar illis habebatur ratio, varie quoque concitatiorem illam laetitiam collocarunt. In Æ gyptiis antiquitus vi­ gui fle , exem plum forte probaverit Ifraëlitarum, qui Æ gyptio m ore’vitulum ubi numen feceran t, hunc faltando pariter honorarunt. C eltiberos, & qui ad feptemtrionem funt, vicinos , totas n o d es choreis feftas eg ifle, ut innominato Deo placerent, refert Strabo/:).Gra:cumApollinem ^ dufoj

Jaltatione z f cantu o b le d a d opinatus eft audor

hym ni, qui H om ero tribuitur /). Marti moveban­ tu r, quæ Num a orfus e f t , Saliorum tripudia. Et ne Bacchanalia, Corybantia, Cotyttia, ceteraque flagitia num eremus, haud fatis caveri ipfo Chri- ftianismo potuiffe dolendum efl:, quin læculo X. invalefeeret fe flu m , ftu lto ru m d id u m , quod reli­ qua inter p rob ra, indecoris etjam faltationibus tem pla profanabat?«). Immo fuga atqne odio ido­ lolatrias dum Muhammedani fe diftingvere ardent a gentibus per orbem fin gu lis,fuis tamen inD ervi- fisreligiofasfaltationes& mirantur & permittunt n). Evander autem, fiquidem, ut memorat Yirgilius1,

C fa ­

lz) JJb.T IL p 164. I) vers. 149. ni) Tilliot. H iß . de la fete des fo u x . p. j . Tom. VIII. Operis: Ce­ rem. Coutum . R elig. Ed. Holland, n ) Fodefià p rü f, ad Qram. Or. Tournef. Voyag. T. II. p. 394.

fa lio s m o d o , hoc eft appellativo fignificatu, viros

faltandi non im peritos, in duos cboros, hinc fenu?nr hinc ju v e n u m y divitit, ut H erculem laudarent, illud fpeftavit forte, quod urfit Servius: n u llam m ajores corporis partem noflri ejje voluerunt y quœ non fe n tir e t religionem Judæi etjam nunc, m oti continue corporis, dum precantur, gefticu- lationes eadem fpecie conantur defendere. N o - ftrum eft, fan&is in hom inibus,antiquilfimo dudum 2EVO, non improbare expreffam laetiore fed & d e­ centi corporis motu animi pietatem , utpote quae Mirjamæ & Davidis exem plis om nino muniatur p)~ Pofteri quia externos geftus tantum m odo fequeban- tur, incuriofi, quæ dirigeret, fanæ modeftiae, tur­ pitudinem pepererunt, in q u am denique res, per fe non dam nanda, erupit.

§. X.

Herculis a facris cohibitas feminas obfervant antiqitatum periti. N e c apparentEvandrio in ch o ­ ro apud noftrum. Sacerdotes m iniftrant, & hos

inter Potitius ac Pinaria domus , qua utraque por­ ro in familia hereditarium iftius decus facerdotii, Romano etjam inclarefcente nom ine,per plura man- fiffe faecula, teftantur Hiftorici. N am que Æ gy- ptiisnon m odo q), apud quos fua fibi propria & a pa­ tre in filium migrantia munia atque opificia familia quaevis tenebat, fed & gentibus aliis follem ne fuit, ut nafcendi. forte facerdotes conftituerentur. Cui

rei

o) A d verf. 73. E e l. V. p ) E xod. X V . 20. 2. Sam . VI. 14. q ) Herod. Eut. c.37*

❖ ) f p c #

rei probabilem efie rationem potuifie ubi arbitra­ m ur,non tam Plato m ovet, qui lie fere feniitr), quam recepta ante ftatutas civirates confvetudo, ut facra curaret idem, qui Pater effiet dam us, & vel maxi­ m e in A ronica profapia, fucceflio non interrupta eo ru m , qui fummi Pontificis honorem & partes reliquas facri cultus obirent apud Judaeos » exigen -

te omnipotence N u m ine,

§. XI,

Itaque in facris a Poëta narratis, qua! continen­ tur præcipua, antiquifllmi fuilTe moris cenfeantur & Euandri tempora fuperare. Speramus, fore ut obfervatiuncula hæc qualis demum cumque cauflam juvet M olaicorum rituum defendendam contra Marshami & Spenceri injurias.Refte jam diu nega­ runt viri o p tim i, gentilium , Æ gyptiorum præfer- tim ad im itationem effictum a Mofe quidpiam fuiffie in cultu illo , quem ad mandatum ipfius D ei præ- fcripfit. Sed nodum ubi folvent, quem e mira in­ ter Mofaica nonnulla & gentilium ftatuta promi* cante fim ilitudine neftunt adverfarii, in eas fe an- guftias multi dem ittunt, ut Malis denique e libris atque ritibus traxiffe gentiles contendant omnia quæ videantur vel tantilla ex parte affinia. Enim- vero quum hiftoricis hoc teftimoniis ad liquidum perduci non poffit, immo contra pugnet fere , quæ lupereft h od ie, vetuflioris ævi m em oria, iniquæ fufpicionis haud parum relinquatur oportet in ani­ mis eoru m , qui contra nituntur. Eft h o c , quod

evanefcet etjam , (imulae ante M ofen non m odo,; fed & ante Æ gyp tios, vetuftiffimis dudum humani

^eneris auCtoribus, a D eo peculiari edoCtis dileCtis- que gratia, in ufu fu iiïe, m em inerim us, primaria capita rituum in quibus verfari Mofes & gentiles- confpiciuntur, ita quidem ut Bivinæ ad exemplar fapientiæ, veris originibus ille reftituerit auxeritque,. dum contra difcefferint hi longius longiusque & corruperint. D e facrificiis certe & partibus qui­ busdam aliis quia res in confeffo e(t, temeraria

in ceteris conjectura non pu tab itu r, quae hiftoriæ omni æque obfequitur ac Di­

vinae auCtoritati fapientifilmi legumlatoris.