( E F . F. Q.
DISSERTATIO ACADEMICA
DE
H E X A M E T R O
L ATI NO
A D
SVECANÆ
IN D O L E M
CONGRUENTE,
Qu a m, C O N S E N S . AMPLISS. F A C U L T . PHILOSOPH. IN REGIA A C A D. UPSALIENSI,PRÆSIDE
M
a g
.
C
A
R
O
L O
AURIVILLIO,
Poës. I R O F E S S . Re g. l t Or d i n. S. R. S. M. P U B L I C O 'E X A M I N I S U B M IT T ITE R L A N D U S F R Y X E L L ,
WERMELAIN A UDIT. CAROL. MAJ. D. I. APRIL. A N N I MDCCLVIII.
H. A.
PROSTINNAN,
H Ô G - J R E B O R N A
F.» H E L E N A
WIGELIA,
M in Hågtårada kåra M O D E R .
B
land Otta lika kåra S ö n e r ,S o m vetenfkap vid Sala f ö k t , S o m f r a k t e n r ô n t a f Ed r a b ô n e rO c h hvilkas vål E r ö m h e t ö k t 3 D e n (îfte jåmvål går åftad
E r om fo r g att m e d v ör d n ad m o t a ; H a n kan ej andra tankar Iköta,
An d e m , fom E d e r g ör a glad.
F r a m le f v e r m e d djupafte v ö r d n a d
Min Högtarada kära MODERS
t *' i v 'i' o ■' ' r» : r\
Lydiga fl e Son,
m
D . D . $. I.
rdo ille definitus fyllabarum in ver- fu, quem metrum vocare mos efl, quique in profa oratione locum non habet, adeo artias Poëtæ leges im ponit, ut harum recedere a prar- fcripto n umquam liceat. Qui enim intelligi dicive ligatus fermo poflet, fi regulis, certis quidem & fla bilibus, contineretur nullis? aut quæ valida fatis ra tio juflerit numerum deferere, quem fvaviffimum pa riter & effieaciffimum haud fallacia dudum experi menta co mprobarunt? Quemadmodum vero in re nulla vim habere leges pofîunt,fï contra rei ipfius ind olem feran tur, five natura immutabilem, five confve- tudine haud prava effi£lam; ita in Poëfi e genio lin guae & nativo habitu eruendæ unice erunt regulæ, quibus m etrum obfequatur. Et quum fuae Jinguæ ge nium illiqueadeo quid confentiat, quid inimicum fit, optime noverint, qui ab infantia didicerunt ita, uc aurium non delicato minus judicio adfueverint,quam
acu-acuto cogitandi robore; liquet, nulKus linguæ exa minari ab alio certius pofle decora & jura, quam cui illa fit vernacula. Iraque refre Græci in primis, tum Latini,mollius veluci ac lenius fluens lingua quod ultro offerebat in Poëfi m etr um fecuti f un t, quippe quo præffantius aliud, & ad exprimendos imitatione m o dos rerum animorumque lenius varios aptius, exco gitare alterutra in lingua haudquaquam potuiflent*. Nit it ur illud, ut latis conflat, enata proprio e fundo utriusque linguæ fyllabarum quantitate, quarum aliæ longæ,breves aliæ fecerunt pedes varii generis,fpon- dæos, trochæos, ïambos, daftylos, &c. A t lingua
ru m Europaearum hodie vigentium, quotquot ali
qu antum excultæ eruditorum oculos in le allexerunt, Jongo iam ufu inveterata & , quod inde fequitur, naturalis ea efl conditio, ut nusqu am fentiendam of ferant quanriratem illam, quæ fyllabas lingulas aut longas conftanter aut breves efficiat, nifi quis repe- fifle fibi eam videarur in fyllabis, quæ tono aut attol lun tu r, aut deprimuntur , hun eque temere cum illa mifcuerit, contra monita judicum, qui cauflam hanc, quantum fatis fit, intelligunt. N e q u e tamen defuere in Italia, Gallia, Hifpania, Dania, utraque G er m a nia, qui variis conatihus, profodia Latina ad fuam ad- plicata linguam, hexametra & his affinia carmina fu dere; quin & noflra hac ætate inter Germanos pro- diifle vidimus grandioris molis Poemata , epica po- tiflimum, Latini præ fe ferentia fpeciem hexametri, repugnaverint licet Critici haud infimi ordinis, acri- terque peregrinitatem illam metri fuis arcere a fini
Rf
; s ( <s
* 3
$. i i.
In t e r ultimas, fi temporis quidem habita ratio-
ne cu m ceteris comparetur, Svecana Mufa eamdem experiri viam haud dedignata eft. N empe primus, quoad nobis certe licuit patriæ Poëfeos hiftoriam re volvere,J o h a n n e s T h o m æ A g r i v i l l e n s i s B u r e u s , fuperiori iæculo,diftichon ad Latini formatum leges hexa m etr i, Le oninum tamen, dedit in titulo libelli
Den Svenfka ABC Boken, qui prodiit Upialiæ m d c x x i v .
Eft autem hoc :
Vis (lows början fa n, år vi ft Gudz alvara fruebtan:
Vis mtgb vi fan man, dån i yngfhone ratadhe tue ht an,
quod idem præmifït dein edito a fe libro KonutgaSty•
vilj'e M D c x x x i v . leviter m ut at um , ad finem vero re
jecit ejusdem libri alter editor S c h e f f e r u s , anno
M DCLxix. Præceptoris & amantiffimi fautoris vefti-
gia hac in re preftit iliuftris G e o r g i u s S t i e r n h i e l m ,
vir fummi in g e n ii, & patriæ fere reformator Poë feos, qui carmina hexametra bene multa compofuit ea felicitate venæ, ut fimulac a Latino metro difceffit nonnunqunm , fuetum ante in vernacula lingua & rh y th m o illigatum numerum fecutus, Mulae quafi de- feruifte illum videantur. Deinde Excellentiftimus Comes L i n d c h ö l d , Feverendiftimus- S p f g e l i u s ,
tum R u n i u s quoque , F r e e , & recentiorum alii
plures de Prëfï Suecana haud male meriti, hexame tra falcem aliqua fuderunt, fua fane laude non defrau danda. Nefcimus tarnen , an illam nobis mox interfe- fere obfervationem liceat,quod unico excepto S t i e r n -
H i l l m i o , non nifi pauciora Latini metri exempla
r
<ws> ) à ( ew®
reliqui offenderint ; five quod familiariori adftri&i neceflîtudine recepti patria in Poëfi n u m e r i , alteri le haud pares ubique deprehenderent, q u o d nos qui dem dubitamus an reffe credi pofiit de Poetis inge nio & exercitatione florentiffimis, five quod ufu & experientia ipfius linguæ revocati, non fatis in hanc quadrare Græcæ Latinæque vim menfuræ* neque adeo iubeundam, judicarent, nifi q u u m tentam inum forte varietate diltinguere otia libuifiet. Nam fi his arbitris pari cum fruffu utriusque ratio metri noftræ accommodari poffe linguæ vila fuifiet, caufiam repe- rimus nu ll am , cur æqua in utramque diligentia non incubuiflent, qui fibi agendum omnino hoc fufcepe- r an t, uc novis continuo deliciis Suecanam Poefin di tarent.
f. III.
At vero hi omnes hexametra ad pedes quidem non vero ad quantitatem Latinorum effinxerunt. Ku- REi enim , quoniam non
1
'unt nifi duo , haud dice m u s , an fortuito profodiæ Latinæ non contraria ac ciderint, an fiudio & propofito ipfius aufforis debe ant, quod in Latina præcepta non offendant. Reli qu or um certe e carminibus dilucide perfpicitur , ali ter non æfiimatam ab illis Ungularum fuiffe fyllaba- r u m quantitatem , dum Latini pulcritudinem h e x a metri æmulabantur, quam ut nihil admitterent in verfu, quo cogeretur vox aliqua t o n o , vulgari in pronunciatione ffabilito, obftrepere. V e r u m longius adhuc diffare illud a Latinorum dulci accuratione q u u m animadverterat Excellentifiimus Regisque olim Senator, Illuftriffimus Dominus Baro G u
s t av u s P a l m f e l t , novo non minus conamine, quam
Borealibus Mufîs gloriofiffimo, Eclogas Maronis in ve rn acu la m, totidem hexametris, quot luntMaroni- ani, Latinae fecutus Profodiae exemplar transtulit* adjun&o fpecimine profodaicarum regularum, qui bus Suecana Poëfïs, eu mdem plane in modum ac Latina, adftringenda fît. H oc antequam typis in lu cem ederetur a. m d c c x l . publicaverat Ampliffimus
D. N i c a n d e r a. m d c c x x x v i i . profodiam Palmfeltianæ
pro rlus confentientem, nifî quod multo fere preffio- ri g r a d u Latinam afîequi voluifîe videatur. T u m ap pa ru ere ab eodem translatas Virgilianæ Ec-
logæ & duo libri Æneidos tamquam idonei
futuri teftes, quibus opere ipfo convincerentur, fi qui haerere adhuc veteri in opinione potuiflent, & a noftra lingua alienas putare le ges, quibus in fua Hellas olim & Italia aequiores non repererant. Idem moliti fune deinde alii, nec diffitemur venuftam præ multis efie & facetam Eclogam, quae Latinae morige ra Profodiæ legitur Vol. II. pag. 8 1*libri, qui Vara
Vbrfbk inferibitur. Sed hinc licet pateat, fieri pofîe,
u t in Suecanæ idiomate linguae ad Latinae artis qua- lem cum qu e fimilitudinem cogantur metra, non fequi- tu r mox tamen, nobis faltem judicibus, ut linguae ipfi nihil illa derogent , aut patriae excolendae Poëfî magnopere fublerviant. Rationes certe, quibus in iftam cogitationem tracti fumus, quoniam ita compa ratae fu nt, ut nec au&oritatis egeant, qua fe tuean t u r , nec ponderis quidquam propterea amittant,
quod nobis placuerint, exponemus pauciflîmis, u d libertate , quæ Apollinei intra limites chori denega tur nemini. T u modo fa vea s, L e f f o r Benevole, & nodra ftudia metiaris caritate, qua T e c u m una Pa trii in termonis cultum ferimur.
J. IV.
Fuifle La tinos, ut de Graecis, eorum praecepto, ribus, nihil m e m o re m u s , in pronuntiandis non fyl« labis modo, ted & qualibet littera adeo arguti oris, ut tem p o ru m di crimina in Gngulis tono ipfo fentienda auribus ex hi bu er in t, vel unus tedetu r Cicero, cuius haec funt in Oratore, Cap. x l v i i i. Quid vero hoc elegan
tius, quod non fit natura, fed quodam inflituto? Inclytus dicimus brevi prima littera, infanus produit a, inhuma nus brevi, infelix longa. Et ne m ultis, quibus in ver bis ea prima littera ju n t, qua in Japiente at que felice, produite dicuntur i in ceteris omnibus breviter, ttemque compofuit, concrepuit, confvevit, confecit. Confute veri tatem, reprehendet ; refer ad aures, probabuut. Quare Cur? ita fe dicent juvari, voluptati autem aurium mori gerari debet oratio. Sed & clarifîîme id offendunt v o ces, quaediverfa tignificarunt, prout fyllaba, iisdem licet teripta litteris, nunc longa Tonarer, nunc b r ev is , cujusmodi erant lego, dico, malum, idem, populus & texcenta alia. In his eni m, quia longa cond am er ob. tinuit quantitas, ubi una intelligeretur fignificatio, brevis, ubi altera , quantitas indar charatteris fuit, quo dignolceretur (Tgnificafio. A t ufum ille nullum praeditidet, nifi audiri clare & diftin&e inter loquen- tes potuidet, quema dm odu m re ipfa auditum fuide
praeter alia veftigia, indicat exemplum Neronis apud
T r a n q u i l l u m in vita ejus, cap. xxxiii. ubi vocem
inorari ab eo di&am refert produ&a prima fyllaba,
& querela O v i d i i , Epifl:. ex Ponto lib.iv. Ep. x i i , do-
lentis, prohiberi fe lege pedis & natura nominis, quo mi
nus Tuiiccmumvcrlu poneret, tum quod habetCiCERO
de orat. 111. 50. theatra tota reclamantia memorans fi quid contra tf i one brevius fieret aut produffionc longius•
Itaq; Latini Poëtæ, ubi carmina primum componerent,
linam regulam,pronuntiationem videlicet,jam confhtu- tam origine ipfa & natura linguæfequebantur,dumque ex obviis fcriptis elicuerunt demum praecepta juniores Critici, perpetua dufti funt confenfione eorum, qui re&e olim loquentibus placere ffuduiflent. Neque e- nim fimile vero eft, ob pofitionem, exempli gra tia , produ&uros fuifle ullam fyllabam Poetarum La tinorum antiquiflimos, nifi jam antea in recepto ter monis genere haec potiffimum quantitas civium ju cunda cecidiflet auribus; nec probabilis ratio ulla co gitabitur tot variationum, quibus unaquaeque regu la Profodaica obruitur fere apud Latinos, autdiver- fitatis illius, qua defle&ere a Graeca profodia, hu jus licet filia Latina cernitur, nifi vulgaris ulus ad ar bitrium fuos temperafle modos Latini Poëtæ judicen tur. Fac enim auftores primos hos fuifle quantita t u m , quibus ponderabant verfus, cur longum ma gis usin virtus fecifle dicendi erunt, quam in pecus\ cur breve magis is in cupis, quam in audis, cur te nuiore cenlu habuifle/>tf in pater, quam ma in mater,
&c.? Cur tot quaefo impedimentis fe ultro conftrinxiL fentj cur amice adeo inter fe confpiraflent cunfli,
ii uni i ng en io licuifiet illis i n d u l g e r e , n e c c o m m u n i s iftius coëgifiet D o mi ni a u å o r i t a s , cujus i nf r inge r e j u r a , (habilita femel pronunti atio v e t u e r a t ?
V«
Exigamus jam noftram vernaculam hac in parte
ad fonorum veluti Latinae cantum. Quaerimus in
voce mannifkor, ut hoc utamur exemplo , quænam fit in p r im a , media & ultima fyllaba quantitas, lon- gane an brevis? Audio , refpondebit is, qui folis in Europaeis linguis verlatus fuerit, attolli primam tono, led an longa hæc fit magis, quam m e d i a ,a u t ultima, nondum percepi auribus. Ni mi rum eadem eft ratio
vocum in Svecano ore omnium. Pronuntiatione
nihil decernitur aliud , quam quæ præ ceteris lyllaba altius & diftin&ius efferenda f i t , quod brevifiimæ haud raro contingit, fiquidem literarumex nu m er o, quibus confiat, aefiimetur brevitas, in ceteris nullo indicio lentitur differentia, qua longior una audiatur, brevior altera. Ex quo patet lane, baud convenire linguam Suecanam & Latinam aut natura eo modo concordes ef ie , ut cui una fit vernacula, is alteram
fine errore mox pronuntiaverit. Certe hoc mihi
concedi necefium efi, nos, quibus lingua Latina jam efi mortua, fi nullum prorfus carmen Latinum aut G r a x u m haberemus fuperfies , nec aliunde illius menluram cognovifiemus, hexametros eoru m & re liqua carminum genera non poruifie invenire, led fi quem tu m invafifiet pruritus fundendi carminis, e Latinis quod confiaret vocibus & phrafibus , futurum omnino fuifie , ut in metrum quoddam Latinisolim lifitatum vix u m q ua m incideret,ad nofirægenium lin guae
guæ carmen haud dubie prolaturus, quale legitur in
Foematibus Ltthovianis pag. 313,
Ländern (oporifera H 'ic umbrofum naiïus nemus
Fontis propter murmura Lacrimas jam ne Jeverus £5V.
Im m o vero ne fola heic niti conjectura Opus edet, M o n a c h o r u m effecit barbaris fæculis non improbata i n d u ft r i a , qui vernacularum ad linguarum habitum pulcre libi lufifle in Latina quoque videbantur. A t qui multo etiam accidiflet min us, polita ignoratione
ea, cujus modo meminimus, ut Suecanos verius
nof trum quispiam confeciflet limiles illis, quibus o- lim obleCtabantur Latini, ne dicam eadem quoque cenfendos quantitate fyllabarum, quæ apud Latinos,
vigente lingua, conftituta fuerat. Unde enim hæc
n of cer etu r, nullo cxiitente v e t e r u m poemate, nec fuppeditante noftra lingua quidpiam, unde hauriri poftet? Si quis fola illorum profaica fcripta vel maxi m o legat ftudio & relegat, unde quæfo colliget Poli tionem & Diphth on gum fyllabas longas facere, voca lem ante vocalem breves, ut taceam illas fyllabas, qu ar u m definiri regulis fpecialibus quantitas dicitur, quamque antea oftendimus,a nobis,hoc quidem tem pore, non nili ex poëmatibus poffe erui? Nulla, fi La- tinx rudes manlirtemus Prolodiæ.
1
vaderet ratio, utO <-> V O U mm — u O
potius legeremus dominos, monuerant, quam dominos
o o o — o — ■ o —• o ,
monuerant, aut dominosy monuerant. E t dubium haud
efl, quin non modo line fenfu malehabitæ p r o £
bdîae audirentur verfus Grappi in Epifl. Ob ft.
Vir.
M ittit epifl olio falutem Grappus in i flo,
Sicut decet juvenem, qui amatfitum Preceptor em <1? c.
fed & noftrorum h om i n um , fuæ linguæ peritiflï- m o ru m licet, nemo concurfu coionandum & voca lium offenderetur in verfu, & mille, quos ejus
modi habemus, aliis:
pfa a tt mànnifkor ej vid jordenes f pis [kola våmjas.
Scilicet magnam vim habent, quippe antiquitatis o- mnis fuftulta teftimonio, verba hæc Nobiliflimi Dom . Keg. Cancell. Confîliarii J o h . I h r e in l i b e l l o V tkafi
till Sv. fpr. kännedom, pag. 22. De Romares Profodi ha
de fin uprinnelfi uti folkets bron och talefatt, och der- ifrån leddes till bbeker, då der emot vår bbrjas i boken,
och der efter rattar fpråket och verferna.
$■ V I.
Itaque fluere ex diftis, a i s , quo d inculta horreat lingua noftra, fiquidem nulla certa m en l u ra , qua ta m e n utebantur Græci & Latini, adhuc gaudeat, ad lingulas efficaciter & decore pronuntiandas fyllabas. N o s quidem illud nondum licet in univerfum largia m u r , neque intercedemus tamen, quin poliatur hac quoque in parte lingua noftra , Latinæque profodiæ elegantiam o m n em c o n f e r e t u r , modo capere per naturam poflit, nec damni plus inde atque onerispa- tiatur, quam novæ adquirat fvavitatis. Quod ut elu ceat, agedum conferamus utriusque linguae mo du los. Quantitas fyllabarum in Latina lingua, quoad
) M (
fcimus hodie, generatim determinabatur poßtioney
diph t hon go , utfca// vocalem & derivatione ; rft-
tentus alia ratio non habebatur, quam ut penultimam,
fi longa hæc effet, necefîario afficeret, fin brevis, rejiceretur in antepenultimam, five longa hæc effet, five minus. Orta fuit ifla quantitas cum ipfa lingua, diffinguebatur & fentiebatur inter loquentes, ut o« ftendimus <
5
. IV. non intrudebatur e lingua alius originis, auriumque adeo judicio tota quanta fubfecun- dabat. Hin c facilis n um erus, hinc fonor, hinc illa ad pe r m ove ndum efficacia. Contra ea, id modo in noftra, ufu adhuc & pronuntiatione effe&um eft, ut teneatur qua in fyllaba figendus tonus fit, in reliquis n o n d u m paffa lingua f u i t , ut longioris brevio- risque vim quantitatis ubique fcntiendam auribus ex h ib er et, quin & pati aliter, fuam per indolem ,n o n poterit in pofterum, quam ut nusquam lædatur na turalis tonus,aut hoc pulfo inamœnus linguæque
ge-“ O “ o
nio repugnafts ftridor oriatur. Dicimus roasjaders
■ U y “ ü u - O o ■ y - y - O y ) klar aß e, ledande, ridderlig, billighetens, ajtappa*
H i c tonus nulla foîlicîtetur quantitatis conffituenda lege, neque enim ferent aures, fi in verfu quispiam
o - u o - o — o
auderet legere: roas, fa d e rs, klaraße, ledande, rid*
“ O o - o
-der lig, billighetens, ajtappa. Unde mox perfpicitur,
cum tono jam recepto
8
z nativo vocum in lermonenoflro haud conciliari poffe quantitatem, quæ præci- piencibus Latinis determinaretur poßtione ,
go , vocati ante vocalem £5 derivatione. N a m quod ad pofitionem I:o attinet , fi hæc prævalere tono in noflra lingua poflet, nequidquam aures offenderet hexameter a N o b ’lidimo Dom. I h r e exempli loco al
latus libel, cit.p. 2j . ad offendendam Latinæ profodiæ
& noftræ difcrepantiam:
Damon drej fxna far uti on blomflrande betesmark.
C o nt ra inficetum f o r e t , répugnante licet ienlu o- - n i n i u m , hoc Nobiliflimi Keg* Cane. Confil. von
D a l i n .
Förblindade ver Ulf H vart rafar din fldrd } I vil/amma f a l t,
1 britfände ftrbmmar,
Hvem bar Er Ja ft allt} Skall folk och natur Gå fr itt utan tbmmar,
Som vildafte diur ?
N e c miramur jam ex iis, qui pofitionis regula no-
ffram augere profodiam voluerunt, neminem lubji- cere a u f u m fuifle voces excipiendas a regula, ilia in hypothefi; nam fi fubjeciflent, flatim patuifîet, quid fentiendum foret de regula, cui integræ repugnant cohortes exemplorum, uti videre licet in illis, quæ nobis quidem fe in præfenti obtulerunt, & quarum
( e x d e c i m omnino heic luffrentur:
1. Omnia participia a&iva & Gerundia. e. g. al-
fkande, gåendes.
2. N o m i n a polyfyllabica in ende & onde, c.g. fien de. ti fonde.
No-3. N o m in a in elje polyfyllabica, e, g* fangelfe+
f t yr elfe,
4 . Maxima pars definentium in (kap, polyf. c. g.
vetetifkap, råken/kap.
5. M axima pars definentium in [ka , c. g. mån-
nifka, krögerfka, mångelfka.
6. Nomina polyfyllabica in erne, e.g. Icfverne. 7. Mulca ex terminatis in *te,e. g. ålderdom fattigdom, 8 . T e r m i n a t a in t o , Gen. fing, def. polyfyllabica:
e. g. öfverhetens, hfligketetis.
9. M ult a monolyllab. fi praeponatur particula, ut
i fr å n , fö r f å t , bejlut, £<?/?#, oluß.
10. Omnia mafculin. & femin. in toto plur. Stat. defin. e. g. Bröderna, qumnorna, byggnaderna, fan-
ningarna, fynder nas ; örternas.
11. Pluralia e nom. bifyllab. penac. terminat.duob. confonis, ut odygder, getingar, vanhaj der.
12. Ea de m in deh fing. e.g. Höfdingen, Konungen,
Kröningen.
13. Multa Adjeftiva Polyf in / ÿ , præcedenrc con- fona, e. g. Underlig, borgerlig.
14- Jmperf. & imperat, nonnull.compofit. ex &?& ftV, ut bekrön, för gut, bedrog, fördref.
*5. O mn es fuperlativi polyfyllabici e. fromma (le,
hardafle. llifyllabici funt pauci & omnes irre
guläres. e.g. baße, mjnfle, vår/le,
j6. Compofita numero infinica : e.g. bfverdrag
widerfief , hedersdag, fållfkapslik , oförjkåmd, Samvetslös, hådanfård. & c.
uti n o f k a m linguam p r id e m d e m o n l î r a v î t NobiLiffi- m us D o m . I h r e , hanc non f e r i u n t , q u æ de illis L a tini (latuerunt. Ill.) Vocalem ante vocalem prodùp&e potius a p u d nos l on a r e , q u a m c o r r e p t e , edocet v o c u m major n u m e r u s , in q u ib u s t ono acuitur, q u a m in q ui bu s illo caret. D e n i q u e I V . ) in derivatis licet re t ine at ur u t p l u r i m u m t on us in e a de m fyllaba, in qua h a b u e r a t p r i m i t i vu m , adeo a m pl a ta me n v o c u m feges r e p e r i t u r , in q u i b u s m i g r a t , q u e m a d m o d u m 'nemini n on explorare volenti conftiterit, ut gener a-
tim figendæ r e gul æ l oc u m n o n relinquat.
$. VII.
Sen(erunt iidem illi, qui Latînæ lub jugum prof- odiæ mittendam nodram f ta t u e r u n t , difficultates multas, quas e fervanda pofitione præfcrtim oriri ne- cefie f i t , qvumque fateri juxta cogerentur, non fine- re noffcram linguam, u t , Græco rum m o r e , inluper habito accentu, definiatur quantitas, ad Apocopèn, Syncopen , Metathefin & figuras Grammaticas fina les con fu gerunt, ita ut dixex\m ftormane yxo fiorman-
de, droppana pro dropparna, fkyana pro jk y a rn a, byg- drena pro bygderna, a Hr band pro allehanda, nan finepro
ndgonfin, der apro der ai , tar nona pro tår nonas, ant
pro antenvel antingen, &c. Hu ic vero licentiæ qho minus detur venia, tria haud dubie impediunt. Pri- m u m efi, quod auribus illa minuto foni r o b o r e , ocu lis infolenti feriptione vim faciat, tu m mirificis àu- fis nil præftet tamen , quo ad res elegantius fortius ve exprimendas idoneæ magis reddantur voces. N e q u e enim major vis & efficacia eft in fiormaney fkyana, de-
rrf, lygârena, &c. quam in /loi mande, jkyarna, <fcrar,
bygderna, &c. nec proba tenendaque in Poëfi ifla a
com mu ni ufu recedens fcriptio & pronuntiatio cen- feri poterit, nifi quod pueris accidit, ubi reddere pri m u m voces balbutiendo incipiunt, aut in litteris fyl- labisque pingendis multo errore vacillant, amœnum magis & fonorum judicetur, quam quod in ore efl Sc calamo virorum, îuæ linguæ gravitatem & veras ori gines qui non ignorant. Alterum efl, quod nova illa inflexione vocum haud parum detrahatur perlpicui- tati, qua virtute Termonis tamen prse aliis bene mul tis gloriari re&e nofter po terit, fl immunis fervetur injuriae. N o v i m u s , ut exemplo uni alterive inhae reamus, chara&erifticam flatus definiti nominum Tub- flantivorum male. & fern, in Angulari efle litteram n, neu tr or um vero t, u therre, herren, quinna, quinnan,
rike, r ik e t; Genitivi charadferiflica eft / , ut terres, quinnas, rikes in flatu indefinito, in definito autem herrens, quinnans, rikets. Tolle jam, ad pellendam po
litionem, conlonam/, manebit herren, quinnan, riket, quæ fi tamquam Genitivos ulurpaveris, eamdem li ftes ledtori form am , quæ efl in Nominativo, at fi « vel t ejeceris, nihil differet amplius flatus definitusab abfoluto. E plurali numero, cujus in mafe. &fem.fi- g n u m efl r , in flatu definito na, Tunt her rar, quinnor-
tärnor ; herrarna, quinnorna, tärnorna; herrarnas) quin- nomas, tärnornas. Ho rum in penultima fi difplicue-
riteonfonantium conflidtus, ita ut nuntius alterutri re mittendus fit, manebit aut herrar a, quinnor as &c. fono mox arguentia folcecifinum, aut quinnona, tär nonas,
hoc eft cafus quidam antiqvus fingularis numerî. In chara&eriftica participii adivi tide , orta forfan ex:
den, ad finem radici allito, ut ålfkande effictum credatur pro den Jcm alfkar, fi exfulare d jufferis, dubium erit , an dlfkane refiduum fit ex al/kan-
d e , an vero ex tiljkame >• fi « exp un x er is, reftabic Mfkade, multo fignificans a li u d, qui ppe vel partici
pium paffivum, vel imperfe&um a&ivum. Dicyte*
gen pFOß a g n e , & explica dein, quæ remanferit dif
ferentia inter fingularem & pluralem form am. T e r ti u m , quo fit, ut intempeftivis figuris illis libenter careat lingua noftra, fubminiftrat ipfà illius fabrica & puriffimis e fontibus derivata Etymologia. Perti nent h uc exempla, quæ nuper vidimus, fed & fup- petunt alia. Adje&iva noftra in % , indeque orta nomina (ubftantiva& adverbia, ut hebagelig, vanligtr
karligen, tfc . compofita funt teftantibus feriptis lu-
perioris fæculi,ex adiedivo//A, & quondam diceban tur bebagclik ,va n likt, c^V, hinc colligitur non necet- farium minus eflegin ejusmodi vocibus,atque eft k in
lik \ nec majori rure dici bebagelit, vànlit, k a r lin ,
quam o lit, jamnlit. Negaverit n em o , efie
a-n a l o g u m , quippe ia-nftrud um chara&ere a-numeri plu ralis , qui noftræ linguae naturalis eft ; pariter p r o b u m efie alfkade in imper fe do a&i vo, ob rationem fimilem; at fi daga, a’fka fcripferis & dixeris eodem in fenfu, quo teruntur formae illæ regulares, effingis quod a« nalogiæ non confentiet, linguæque adeo pro pri um decus haud fideliter fatis curafte videberis. Q u o circa tanto minus in Poéfi noftra admittendum fuerit
-puritati ipfius linguæ inteftum illud molliendi ftudium, quo eft certiusj communiorique cultiflimarum gen tium ftabilitum lenlu, placere carmen nullum pofle, aut animis eorum, quos m o v e b i t , latisfacere , fi lo- kecifmis fcateat, & domefticam illius linguae,qua fcri- batur, conftitutionem vellicet. Nimirum ecdem ju r e , q u o n un c videmus kârlin pro karligen, fafeli pro
fa fe lig , b v a rt, pro bvarken, undr pro under, à pro ocb & ock, reglpvo regel, alder i % pro aldrig, c5V. eo
dem inquam jure pofthac irruent manni/a vel mannikd pro mànniflia, fkapele vel Jkapefe profkapelje, janninen pr o fam ingtn , unlin pro underligeti, & quidquid de m u m audenti ingenio faciliorem reddiderit metri ftru-
endi operam. Unde verendi omnino fubnafcatur
caufla necefie eft, fore, u t , aut nova ignotaque po pularibus , q u em ad m od um facculo quondam Odini, lingua utantur Poëtæ, 'aut, quæ nunc lofpes & per- fpicua eft lingua, verbis temeretur obfcuris, homo nymis * fynonymis, hoc eft, ut luis ab originibus d eg en er et, concinnumque & honoratum exuere co gatur habitum.
Ç. VIII.
A t Ho m e r i fortafte, inter Poetas principis. La-
tinorumque auctoritatem obvertendam nobis jure me* ritoque, dixeris, quorum in carminibus haud pauca leguntur veftigia illius, quam innoftra lingua impro bam us, licentiæ. N o n refragamur. Sed præterquam quod fupra innuimus Latinæ genium linguæ,& quod inde fluit, Græcæ pariterj, haud eumdem efte cum e o , q u e m o o f t r æ linguæ dedit ufus,, Ho m e r i quoque
caus-cauflam difparem fuifle illi, qnæ n u n c agitur, du d um oftendit A r i s t o t e l e s de Poëtica, cap. 2 2 . in Latinis
v e r o , quo cultiores Poëtæ erant, & Augufleo p ro piores leculo, eo parcitis ufi depr ehe ndu ntu r audaci- oribus illis figuris. Multa harum exempla in fragmen tis Ennianis, pauciora in Lu c re ti o , rarifiima in Vir* gilio, Horatio, Ovidio. Invenimus repoflum, exftin- x t i, Dominum, jurpuit, puerti<e, & reliqua, fed quæ com mu ni haud dubie recepta loquendi ufu,ad res ex primendas ica,uti vulgari fermone defignabantur, non ut m et ro uni obedirent formata arbitramur, præfer- tim q v u m in aliis vocibus tentarum illud vix cerna t u r , quam quæ vel fine ejusmodi figuræ ope locum in carmine tueri potuifient. Respondent igitur noftris
bar pro bafver, bhr pro blifver, himlen pro bimelen ,
daglig pro dagelig , nanßn pro nàgonfm, & c. Quin im- mo follicice cauent Critici, ne alia in voce ulla prae ter analogiam linguæ quidpiam audeamus hodie, fi Græca aut Latina feribere oporteat, quam in folis il lis, in quibus praeeuntes habemus veteres, & ne in his quidem omnibus fine diferimine, a u t l u m m a n o n urgente neceflitate. Enimvero nu mq uam reperire
li-o •
cet amere pro amare, leger an pro legeram, dic enes pro
dicentes. Periphrafi potius ufi funt ad tollenda illa vocabula, quæ metru m non ad m i t t e b a t , quam ut ullius aut formam aut fignificationem turbarent. Quid quæfo torfifiet (e adeo O v i d i u s in nomine Tu-
ticanus3 quod in hexametro poni pofie negat, cujus-
que iupra mentionem nos injecimus, fi licuifiet illi
-; 2i ( & &
Tutcanus fcribere aut Tuticnur % fique nulla ejusmo di coërcuiflet reverentia analogiae & ftabilitæ pronun- ciationis, quam nos quoque, ut noftris n on inepta videatur hominibus, optaverimus.
5
. IX.In univerfum igitur obfervamus, profodiam L atinorum ex quantitate p e n d e re, quantitatem, qua producantur aut corripiantur fyllabæ, majori mino- rive concurfu litterarum generari ; In Svecana con tra no ndu m auribus dittingui potuifle quantitatem a- liquam producentem fyllabas aut corripientem, fed illius modo haberi rationem fyllabæ, q u æ to n o attol- lirur aut dep rimitur, huiusque in definienda fede vix quid piam valere majorem minorem ve in fyllaba litte r aru m frequentiam. Deinde Latinorum quantitatem non definiri accentu, quin potius in penultima accen t um conditui ipla quantitate fyllabæ, quoad mortua quidem de lingua judicare liceat; In Sv^eana autem eam dem um fyllabam longam fonare,qttæ tonum ha buerit, ceteras aut breves audiri, aut nihil quidpiam certi temporis repræfentare. Porro, Latina in lingua rariores & leniores incidere occurfus confonantium, plurimas fyllabas ant una contineri vocali, aut vocali & unaconfona, pauciora ufurpari monofyllaba, ma ximam partem polyfyllaba, eaque, (Î quantitate & multitudine iyliabarum metiaris, varii generis : No- flrani vero, crebra Sc dura, trium fæpe, vicinia confo nantium gravem, abundare vocibus, in qnibus fylla bas fingulas plures regunt confonæ,ut fôrfiirâckeîfens,
landibygder ,/kriftertias t &c. vocales ponere ante v o
calem rariffime,monolyllaba fere tot comple£fci,quot polyfyllaba, hsecque eodem fere modo pronuntianda, quod ad tonum attinet, ut infra odendetur. Denique ordinem, quo condruuntur voces in Latina, multis & variis modis pofle difponi: InSvecana autem, ver bor um infaper auxiliarium onuda impedimento,abu- na,iliaque fimpliciori regula,non nifi raram levcmque
permitti digreffionem. Hæc omnia non obfcure in
n u u n t , hexametros linguæ Svecanæ non efle natura les, & fi pulcritudine quidem om ni, qua fe Latini co m m e n d a n t , eminere debeant, in illa locum non ha
bere. U t enim taceam deformitatem, quam hexame tr o dant plura continuo jun&a monofyllaba, quae e- vitare rariflime p of lum us , novimus præcipuam illi nunc (vavitatem nunc dignitatem cæfura parari, cui nodra lingua opportunam dationem usque eo negat, ut vix u m qu am , nifi in monolyllabo exhibeat, rariffi- me in polyfyliabo, & fere non nifi pod fpondæum, idque marti£edo plerumque coa&u numeri: rara
e-o - o ” u
nim vocabula habemus, qualia funt igen, em ot,
be-U - - <J <J
Jhed^gebbr^ {kickelighet ; & eo ru m , quae habemus,
haud pauca peregrina efîe non fine ratione fufpican- t u r Etymologi. Eadem penuria polyfyllaborum in cipientium ab una pluribusve brevibus o b d a t , quo minus in nodra lingua, more Græcorum & Latino r u m , eleganti illa jun&ura procedant hexametri, qua pes poderior priori per idem vocabulum plerumque inferitur j cogimur hinc tantum non ubique fejun&os
pedes inducere, id eft, qui uno polyfyllabo comme antur, fequentem pedem haud attingente, aut bifylla- bo cum monofyllaho, aut denique duobus vel tribus moRofyliabis. Ex quibus fieri neceflum eft,ut oppi do pauci oriantur hexametri, qui trifti illa non labo rent monotonia, difplicente adeo & aures radentc ip h oc Lati no:
Nuper quidam doftus cxpit fcribere ver fus.
§. X.
Quid er go ? Petitæne communi e natura lingua r u m erant quatuor rationes illæ, quibus generatim olim apud Græcos Latinosque terminabatur fyllaba- r u m quantitas , an illorum fermoni propriæ ita fer- viebant, ut negligendas penitus noftri Poetae judi cent ? Fierine poterit, ut ft excludantur voces, quas La tin o ru m fcita reprobaverint, fuperftnt tamen aliæ, q u æ j u n & æ co mmode, in veteris laudem hexametri afl urg ant ? A d prius refpondemus, graviftimis omni no cauftis deberi cordvetudinem , quæ fyllabaruni inoras apud Græcos & Latinos difcreverat, nec par r um antecellere Europaeis, hac in parte, eorum lin g u a s , qu od varianti fono, qui exftftit, ubi loquimur, accommodatae, ut quae maxime, fentiantur; nobisquc adeo vindicandum,quidquid inde derivari in noftram linguam poffit decoris, hac modo remifia nusquam cautione, ut fervetur chara&er, quem originibus il lius congruens ulus, fupremus in hac caufla cenfor, Ita dudum intulit, ut fimulac infringatur ille, eadem haud amplius fît manfura lingua. Ad pofterius quod attinet, fieri aliter non pofle arbitramur, ut in verna
cula noftra veterum fimulemus h e x a m e t r o s , quam evitata maxima parte vocum , quas percenfuimus §. VI. tamque ancipiti habito dele&u inter reliquas, ut quod fua in lingua, fimilibus de conatibus judicavit D’
O l i v e t u s Gallus Artie. V. Pro [od. Gallica,nobis q u o
que heic in mentem venire oporteat: Quand par ha-
zard, inquit, un de nos Poetes auroit rencontre la vie- fu re d5un v ers Saphique, ou A lcaique, ce n' eft pas à dire, q ii il p û t en faire un féco n d, n i, à plus fo r te raifon, une Ode entiere, comme les Poètes du fei- ziente fî'ecle /’ avoient entrepris. Parmi plus de m il le vers jnefurês y que f ai eu la curiojité de lire, je n en ai pas trouvé un fe u l de bon, ni même de Jup- portable. Etenim nifi omnia f al lu nt , vix uUinoftra in lingua procudentur hexametri, qui mentiente fpecie non decipiant potius,quam Latinorum modulos fin- gulis in partibus afiequantur. Conflituuntur hi pe dibus, da&ylo & fpondaeo; nec trochaeus,nifi ultima in fede toleratur. Da&ylum efficiunt una longa & duæ breves, led æqualiter breves, adeo ut pofterior, quantitatem fi fpe&es, poffic locum occupare prioris, contra: Simiiicer longæ duae,quibus coalelcit Spon daeus, pofiunt,(alva quantitate, invicem fubffitui. E x empli inftar fit Virgilianus verfus :
Molli i pauli a [ tim fla \ vefcet { campus a | riß a.
H i c poetico illaefo n u m e r o , fyllabarum quantitati nil decedet, fi legas:
Flave \ fiet m o l\li paul\latim \ campus aj riß a.
A t n o t e 's in hexametris idem fi tentaveris, haud ra r o fentietur differentia. In verfibus
H vad fom j bringar [ få den i | vå xtyå r J tid år flt [ årjat Samt 'huru \ vindruf | refvor\jpådJkola\fibras à bindatt
fi transponantur voces , fervatis Latinorum regm lis, ut fonent:
H vad fom i [ vaxt brin | çar fa [ den når j tid år at \årja, Samt huru jJpåd vin [ drufref | vor[kola[fibras a \bindas,
ultima g a r in bringar, den in Jåden, vor in refvor^ te reti auri moleftæ obvenient, quia fequente licet po- fitione, breviorem tamen illuni produnt modulum, qn o efferuntur communi in fcrmone, arguuntque adeo troc hæum re vera fuifte p e d e m , qui fpondæi n u p e r vice fungebatur. Eadem fæpiffime eft ratio d a à y l o r u m .
Han eder \ hån, mina j f å r , c,
im m u ta tu m hoc modo:
H a f ven e j der bort { c.
nullo gratum erit lepore, quia fyllaba e in eder to n u m habet in ore pronuntiantis, der vero correpte -exit, legibusque Latinorum rebellis utraque obniti
tur. Quin immo pes ille, qui putatur daÖylus, han
eder, & huicfîmiles reliqui omnes,compofîti ex mono-
fyllabo& bifÿilabo,palimbacchii ernnt,fîpronuntiatio nem confuluerimus, quæ in prima bifyllabi confhnter fere tonum ponit.Tumfî adverterimus explorandi in- duftriam, verendum erit, opinor, ne voces pleræque trifyllabæ , quæ dafdylorum inffar locantur Sveca- nis in h e xam etris , amphimacros potius exhibeant, quam dadlylos. Kåirlighet, dagelig, fvarligen, veri*
denes, ål/karen, & his fimilia in vulgaribus noftris
metris iambicis & trochaicis, etiam fequente vocali,
pul-pulcre fonant, nec producta ultima fÿllaba, ullo mo- do oblunt dele&ationi illi,quam fono quoque Poëta adferet;unde libentius nos quidem natura longam efle crederemus, quam aut brevem aut ancipitem. F i r mat hanc (ufpicionem , quod in vocibus polylyllabi- cis nortrae linguae, five natura five confvetudo mi ru m injunxifle videatur ftudium formandi ita & componendi vocabula, ut per alternas vices quafi tonus re cu rr at , longiorque mora breviorem
conti-U KJ m (J U • U • U
n u o excipiat. Dicimus bebag, bebaga^ bebagelig, be~ « cj • • O - ü * • v * u ^ • u ■ g • härlighet, obehaglighet, obehagligheter ;
obehaglighe-o
terna.
§. XI.
N e m p e P hi l o t o p h o d i g n u m eft, q uo d h a b e t V e r u l a m i u s lib. VI. Gap. I. de augm. f cient. Illud re prehendendum, quod quidam antiquitatis nimium ßudio- fi linguas modernas ad menfitras antiquas Heroicas, Ele giacas , Sapphicas traducere conati /uni, quas ipfarum lin guarum fabrica refpuit : nec minus aures exhorrent: In
hujusmodi rebus fèn fus judicium artis pr&Ceptis propo nendum, ut ait ille
...- caeno fercula noßro Mallem convivis quam placuijfe coquis.
Neque enim ex e o , quod Latinorum varietas p e dum in noftra lingua idoneum ubique locum non in veniat, colligendum eft, nihil venuftatis aut Poetici numeri fuo illam ambitu pofie complefti; quod qui dem de linguis Europaeis omnibus probandum fibi
fruftra fumfit Vossius de Foemat. Cant. p, 33. feqofc L a r g i m u r , veterum modulos imitari usque eo nos non polie, ut in noftram Poëdn toti & æque efficaces inferantur, at evi&um juxta arbitramur feliciflïmo- r u m inter nos Poetarum luculentis i petiminibus, ad id , quod fummum cenfebitur & præcipuum, in Poe- fi obtinendum nihil deefie noftræ linguæ,modo fui tra&etur tamquam dom ina, pcregrinæ nusquam fubjicienda arbitrio. Quia vero disjungi tamen nolint forte illa ab fpe multi, qua putant, fore demum, fi ad- nitamur enixius, ut Latinorum hexametrorum adpa- ratum univerfum nofiri intra limites fermonis per tra hamus, haud ahs re fuerit anquirere, quid potis- fimum patria tum Poëfis lucrifaceret. Continetur quidem haud infitianda pars Poeticae virtutis liquido concentu illo , qui metro numeroque verborum ori tur. Sed caflus hic erit fpiritu, immo labor inu tilis, nili r e r u m , cogitationum, imaginum, lo cutionum , forma , veritas, decor & aptiffima ratio gubernet. Haec igitur fingula fi exprimi reffe & quan tum latis fit illo nequeant metri genere, quod con tinuo huc usque nec fterili ftudio vernacula ex coluit , aut fi commodius vividiusque efferan tur hexametris , nemo certe repugnaverit, quin hos a m e n t, qui de re Poetica inter nos mereri géfti- ant præ ceteris. V e r u m multo fe res habet aliter. Tentanti patebit, conceptis animo rebus & informatis notionibus longe le præbere oblequentiora vulgaria metra noftra trochaica & ïambica 5 quam Latinum illud, de quo loquimur. Poftuntifta nunc protendi, nunc io ar ctum c o g i, prout argumenti natura
rave-) «B (
ravcrit , nunc lente protraCtis nunc celerius ca
dentibus fyllabis temperari ; immo locum ubi
que præbent appofitum imitationi, qua res omnis generis hisque pares affeCtus animi,cujus d e m u m - cumque gt*3dus attingantur. Contra hexametri, definitis rigide nimium terminis, & ad complenda fpa- tia iollicitiori, quæ poftulatur , c u r a , id maxime efficiunt, ut quod libere fluente vena, facilius promti- usque efferretur fueto nobis genere verfuum, non ni- fi multis protractum ex anguftiis, contorto volvatur g y r o , eademque récurrente diftribucione modo rum i m p e d i a t , ne quis non auditus leCtoris fe in aures in- finuet. Quocirca p r æ t e r metri novitatem, quoniam Iperari nihil poffit eo e nu m er o , quo carebirnus abs que ullo periculo augendæ artis, quæ rebus inipfis, expingendis idoneo colorum adminiculo, verfatur, pa rem haud dubie, fi noftrae patriae civis efiet, AuCtor E-
lementorum Gallice Poejeos, noftra de Poëfi fententiam
ferret hoc in negotio, quam de fua perlcripfit libri T o m .
111
. p. 2.3. Nos premiers Poetes, ait, imitateurstrop Jerviles, crurent ri approcher de leurs modèles, qiC autant cjii ils les copier oient abfolument, fans examiner, que la diver/ité des langues doit mettre nécejjairement ti ne 'différence dans /’ harmonie, dont elles font Jufceptihles.
• - Ils copièrent des anciens ce qii ils ii en pouvaient imi ter , le mechanifine de leur Poe'fie, négligèrent ce qui devoit être /’ objet de leur imitation, le goût éS le génie de leurs ouvrages. On / ’ apperçut enfin qu’ il faüoit abandon ner aux anciens F harmonie qui étoit propre de leur lan gue, pour ne j ’ attacher qu’ à rendre les beautés de des•
lem Ö de détail, au on ad mir oit dans leurs pieces.
G RATU LATIO N
Till H
errA U C T 0 K N.
r r V n ej illa det o p p , att jag upå fexfota verfer V ågar åftad, att lyckönfkan ge te vackra de’ vårket, D e r J m ed n o g hal-faft fkål få tydliga vifar,
A tt R o m m erfk V e rsk o n ftalld rig fig paffar i fvenfk d råg t. J a g , fom likval freftar u p å , att rim m a på L a ttin , G ö r det a f lu tte r vånlkap for vårda vår A u & o r, S om jag vet nu h ar rått m ycke’ i hufvude’ (ino, O ch d e rfö r’ ej h ar n o g tid att tanka på fö rfv ar, E m o t d e m , fom v ed erb ö r E ’ra fatfer ogilla:
O m då nå’n m u n n v ig O p o n en t E r få tte r i k lå m m a , O c h vill vifa, att m a n k a n vål vara M aro på fvenlka, Lås då u p p m ina v ers, få fticker’n pipan i fâck’norru
