'
c
D I S S E R T A T I O D E %u s u
L I N N Æ
Æ
m e d i c o
Q U A M ,V E N I A EXP ER. FAC. MED. U PS.
P R Æ S ID E
J OH. GUST. A C R E L ,
XI. D . MED. T H E O R E T . ET PR ACT. PROF. REG. ET ORD. REG. A C A D . SCIENT. HOLM. ATQUE SOC. REG. SCIENT.
UPS. MEMBRO. CET.
P R O G R A D U D O C T O R I S
.• • *
PUBLICO SUBJICIT EXAMINI
JOHANNES DANIEL LUNDMARK,
M ed. Prov. W e r m l. & Regii C olleg. M . H olm . Membrum.
I N A U D I T . G U S T . MAJ. D. J U N II, m d c c l x x x v i i i
HORIS A . ET POST MERIDIEM SOLITIS.
U P S A L I Æ ,
TYPIS DIRECT. J o H A N . E D M A N ,
§. r.
I
n eo praefertim elucet fummi Numinis fapientia & bonitas, quod regioni cuique data fint, nonea f o lu m , quae ad vitam fuftinendam, fed etiam quae ad amisfam fanitatem recuperandam conducunt, ad
minicula.
Sic Z ona torrida, ubi fatigans folis aeftus in colarum relaxat c o r p o r a , herbis & fru&ibus aroma ticis abundat, qui nervis fibrisque mufcularibus ne- cesfarium addunt ftimulum; Boreales autem terræ, ubi corpus humanum modicum (emper retinet to num , omnibus hisce ftimulantibus deflitutae funt con dimentis. Sic morbo cuicumque endemio fpecificum profert terra quævis medicamentum. Cinchonam z- nim officinalem producit America Auftralis, in qua frequentisfimae funt febres malignae. Abundat etiam terra haec antifiphylliticis plantis, quibus morbum ve nereum absque mercurio gentes barbarae curant. Crefcit copiofisfime per totum terrarum orbem ad maris littora Cochlearia & aliae antifcorbuticae herbae, ut nautae fub longo itinere fcorbuto laborantes, ef* ficacisfimum ftatim inveniant remedium.
In illis Patriæ provinciis, in qua febres inter mittentes fæpisfime occurrunt, non quidem fpecifi- cum quoddam contra hos morbos adhuc invenimus ex plantis indigenis medicamentum; nemini autem dubium eft, quin & pofteritas ex herbis noftris in dagabit medelam. N o v im u s enim febres tertianas
cortice Salicis, in folo humido copiofisftme crefcentis, feliciter curatas, & ex iis, quæ ipfe inftitui, e x p e
rimentis, fpero fore, ut Cortex Padi, fi non majo- rem , aequalem faltem in hoc cafu præûare posfît ef> fefhim .
§■ 2
.
In montuofa, quam per quinquennium fere ha bitavi, Vermelandiæ parte, non frequentiores funt morbi quam quos fubita producit refrigeratio, c h r o nicus Rheumatifmus & Ifchias, quibus Temper fere
obnoxii funt monticolae in profundisfimis fodinis gra- visfimum perferentes laborem.
N e c ad pertinacisfimum hunc debellandum m o r b u m , idoneum & minime fallax remedium alma n o bis denegavit natura. N o n nomine folum , fed & virtute inclyta pulchra illa L I N N Æ A borealis, fui generis unica, tantum in pertinacisfimo Rheumatis m o præftitit cffe&um, quantum nec Guajacum, nec Antimonialia umquam præftare posfunt.
§
3
-Mirum certe eft, herbam tantis præditam vir tutibus, in Officinis tamdiu defuisfe, præfertim q u u mab antiquis temporibus a plebe adhibita fuerit, quod v el varia, quae in Svecia & N orvegta obtinuit no m ina, fatis fuperque indicant. A pellatur enim LIN- N Æ A in Oflro Bothnia in Uplandia S o t W d t f é *QX&$r in Vcrmlandia. © tlt-Q td é, in N orr- vegia undcclarisfîm epatet, in Rheumatis m o , Arthritidis aemulo, ufurpatam fuisfe herbam; fed idem cum aliis medicamentis habuit fatum, ut inter m ed icos, profunde relifta fuerit oblivioni. Sincere autem f a t e o r , tantam habuisfe herbam noftram effi
caciam, ut plus quam quinquaginta homines intra triennium excellentisfimo & fimplicisfimo hoc reme dio ad perfe&am fanitatem fint reftitutr, plures li cet adeo vehementi adflifli fuerint morbo, ut nec no0:e d o r m ir e, nec interdiu pedibus ingredi posfent*
§*
4
-N e m in em fugit Arthritidis & Rheumatisfmi chronici fymptomata quaedam dari communia, atta m en hanc ab illo articulari morbo diftingvere appri m e necesfarium eft, ne ex illa fimilitudine in cura allucinemur. Scire igitur licet, Rheumatifmum, de q u o jam agitur, causfam femper agnofcererefrigera tionis, exaeftuante corpore: nec unquam, ut Arthri tidi commune eft, cum affeffionibus ventris alterna re: articulos majores, coxas, genua, brachia praeci p u e occupare, & T um ores loci dolentis rarisfime in flammatos praebere fpeflandos.
His licet criterirs ab Arthritide vera diftin&us, cum illa tamen in eo convenit, ut dolore faevisfimo
aegrum excruciet per menfes & annos durante, haut- q u e raro ita adfigatur malum , ut anchylofi per t o tam vitam motu fuo membrum orbetur. Diro hufic m orbo & tuto & jucunde mederi L I N N Æ A M her bam experientia nos docuit, & fi quando abfolutam n on valeat curam abfolvere, multum tamen ex ejus ufu levaminis esie expe& andum , certus fum ac pe.r- fvafus.
U t vero verbis habenda fit fides, fequenteshand abs re erit adferre cafus.
1:0 Vir 45 annorum me contuiturus adiit men- fe Junii 1785, dolorem querens vehem entisfim um , n o ä u r n u m praecipue, jam lum bos, jam genua o c c u pantem. Interdum etiam ad pe&us a.dfcenderat m a lum haud absque fuffocationis periculo. Omnibus fruftra adhibitis remediis, Infufum fortius L I N N Æ Æ eo cum fuccesfu praefcripfi, ut intra o&o dierum fpatium gravisfima evanuerint fymptomata, fenfimque decrefente m o r b o , ad perfeclam, Augufti menfe, r e dierit fanitatem.
§. 6.
2:0 Vir ejusdem fere aetatis ad fodinas Pehrs- bergenfes mineram ferri effodiens. vehemente corre ptus refrigeratione le fh im per menfes aliquot tenere coa&us fuit, & n ofte & interdiu acerbisfimis v e x a
tus doloribus, finiftrum in primis adgredientibus g e n u , q u o d , morbi vehementia cesfante, adeo rigidum fuit, ut fle&i minime posfet; quapropter non nifi ba
culo fuffuîtus ingredi posfet aeger, cui interne præ- fcripfi Infufum L I N N Æ Æ c u m la £ e , ad libras du as mane & vefperi bibendum, externe autem Cata plasma *) ex Herba eadem recenti & aceto vini para tum artuique dolenti frigide applicatum. N ovem cir citer praeteritis diebus ad m e rediit vir optima jam fruens fanitate.
7
-3:0 Fcemina 33 annorum, per plures annos malum pasfa Rheumaticum, varias anxie quæfivit medelas; 0- m nibus autem incasfum adhibitis, infufum potavit L IN N Æ Æ , quod fuperiora corporis brevi a malo libe ravit, quum autem genu dextrum adhuc dolens & tum idum esfet, eidem Cataplasmata de L I N N Æ A frigidum applicavit, quo intra triduum ad priftinam
rediit fanitatem.
§~ 8*
Plurimi licet adferri posfent cafus, efficaciam Herbse noftræ in fæpius allatis morbis probantes, u- nico tantum contenti erimus exem plo, quojclare pa teb it, facram esfe L
1
N N Æ A M ancoram, ad quam
con-*) Ad conrra£turas genuum felici cum fuccesfu u- tuntur noftrates Cataplasmate de LY C O PO DIO compla
-nato cum urina fani hominis co£to & calide applicato.
Ipfe licet falutarem hujus remedii effe£tum non viderim , attamen de ufu illius ex relationibus aliorum dubitare non
confugere d e b e m u s , ubi nulla fere alia (pes erit fa- lutis. Vir 4 0 annorum in fodinis Tabergenfibus m.i- neram ferri findens, intenfo brachiorum crurumquie adfektus dolore, poft fubitam refrigerationem a d e o correptus eft vehementia m orbi, ut lektum per 8 menfes coad u s fuerit tenere. Initio Junii me a p
pellavit, quum Rheumatismus, antea vagus, jam aid utrumque genu fixus erat, ubi varios formavit mo
d o s, omnem vel minimum impedientes articulatiomis motum. Continuo dolore & pervigilio adeo m a c e
ratus fuit æger, ut non nifi osfa manerent & c u tis , facieique esfet lividus color. Dato mitiore laxante, Decoktum præfcripfi L I N N Æ Æ ad duas, bis de d i e , libras. Die 27 Junii omnis cesfavit dolor, fed ae
que ac antea pertinax fuit genuum contraktura. T i mens ne copiofior heic colle&a materia ad fupenio- res repelleretur corporis partes, nullum externe au- fus fum adponere remedium. Id itaque confilimm
dedi, ut pe le caprina non praeparata genu o b v o lv e ret; hoc vero quum nihil efficeret boni, ad Cata
plasma folitum L I N N Æ Æ confugere fum coakbus. Die 30 Junii hoc adgresfus efi: aeger remedium & Die 6 Julii tumor non nifi dimidiam habuit m agni
tudinem. A d finem ejusdem menfis, quum ad fo dinas esfem N o r m a r k e n fe s , mihi obvium fuit vir p e r fekte fanus & incolumis, nec poftea quid fenfit mali.
N o v i etiam fœminam jam feptuagenariam, a teneris Rheumatismis cruciatam, quae, auclumno q u o
vis & vere redeunte paroxyfm o, flarim ad L
1
NN Æ A M herbam confugit, magnaqne epota ejus In- fufi portione, mirum quantum inde fenfit levaminis.
§. 9.
Sola licet faepisfime ufus fim L I N N Æ A in Rheu matismo & Ischiade a refrigeratione ortis, & optatum (em p er inde viderim efieÜum , attamen ubi magis inveteratum fuit m a lu m , interdum fimul praefcripfi p u lv erem de Cremore Tartari & Refina Guajaci, u t docet Cel. B U C H A N , quo citius convaluit ager, quam fi folo ufus fuisfet infufo.
§ •
I o.
Internum allati remedii ufum absque omni periculo adhiberi posfe, cuique patet, ad externum v e r o quod attinet, majorem videtur requirere cir- cu m fp efrion em , ne morbo nobiliora vifcera occu pandi occafio detur.
Plus quam quinquaginta homines, ad T um ores Arthritidem aemu antes, dolores articulorum & con- tra&uras g e n u u m , ufi funt Cataplasmate, ex Herba re
centi & aceto vini parato, nec inde, quod fan£te fa t e o r , vel minimum evenit incommodum. N o v i etiam
fceminam debiliorem, quæ, me, infcio, Herbam plu ries externe & femper felici cum fuccesfu adhibuit, ipfe autem nunquam illam iis præfcribere volui, qui delicatioris fuerunt ftru&urae.
§ • i i
-Praeter eos, quos faepius nominavimus, morbos, m B
in aliis etiam cum his cognatis haud absque' em o lu mento ufurpatur L I N N Æ A , ut in Calculo cyftico
& Renali *) ubi eam aliquoties optimo fuccesfu ad hibitam fuisfe novi, locum licet inter meliora lithon-
triptica jure non mereatur.
§.
1 2.
Pauca hæc funt, quae de efficacia L I N N Æ Æ in morbis omnibus cognationem cum Arthritide ha
bentibus fæpius (um expertus. Plura fi in praxi medica detexerit*tempus, ea alio
loco communicare in votis erit.
*) Optimum noftratibus eft remedium Antinephri- cum Lapis fuillus cujus vis ad dolores a caiculo renali ortos fubito m itigandos, omnem fere fuperat fidem.