Exercitium de obiecto disciplinarum realium in genere ...sub præsidio m. Petri Aurivillii ... exhibitum a Petro N. Osandro wexionensi. in auditorio veteri majori, 30 Septembris anno MDCLXXI.

(1)

E X E R C I T I U M

D e

O B I E C T O

D I S C I P L I N A R U M

R E A L I U M IN G E N E R E

P E R M I S S U

A M P L l S S I M Æ

F A C U L T A T I S

P H I L O S 0 P H I C Æ

Su b P R Æ

S

I D I O

M . P E T R I A U R I V I L L U

L O G . & M E T A P H . P R O F E S S . O R DI N . E X U I B I T V H

P E T R O

n

/

o

S A N D R O

W

e x i o n e n s i

.

I n

A

u

d

ito

ri»

y

’teri M o jt 3 o

A N N O

M DC

U P S A L I Æ

Excudit H

E N R I C U S C u R I O

S .R .M .& A c a «

dcmix Upfalienfi« Bibliopola

(2)

Objeäum eft conceptus realis fuis eßentiaMus conßitutivis & modis contrahens hentiltii ajfettus, qui in nulla dtfa p lina habet fe per morem conßitucntis,,

confequentis, r e i contrahentis tjjcnttaliter

..

Bjc&um vi notationis dcfignans id quod

alicui obijcitur, juxta ufum Philofo-

phicum figDificat, i , Generaliter quod

cunque aäionem circa U occupatam

terminans, i + Sptaahttr. id , quodfenfu

v c lin tclled u percipitur. In relatione i-

terum ad intellcdum communiter qui

dem quodvis noëma appellatur obje-

éhim j Peculiariter vero hac voce nota

tur objedum difciplinarc. Autores interdum nuncupant obje-

&um Subjettum occupant

_{fignificandum, ut puto, proprium}

ejus officium , quod eft occupare fcu terminare adionem in

ic inflitutara > yel ut a lii, qu od circa id occupetur, aliquid: Non-

nunquamidem materiam tin a quam nominant, innuentes ordi

nem ejus ad efficientem, qui in ca difponenda laborat.

D efinitio exC alovio addufla commode exponit objedi natu

ram, quam latè explicat Conceptus realit. H oc enim medio pos-

fibilis rerum cognitio perficitur & confervatur, quippe cum

ipfx res nequeunt immediate in intclledum recipi atque cogno-

i c i , ex carum fpcciebus mens magno conatu efformat ideas/u*

fu n d ion i congruentes, qux , ut abfolvaturintellcdio, ab intel-

le d u r e ce p te confiderantur»examinantur & dijudicantur.Opc-

ram hanc mentis non omnino inutilem reddit multiplex rerum

**varietas,variaque mutatio* Nam in variis rebus obfervata con**

venientia, differentias etiam curiofe inquirit, & ûc diffinde

apprehenfas cognofcit : D e m utabilibusetiam, cum caufas &

proprietates carum inveftigavcrit, propofitiones fxpe format,,

quarum connexio perpetuo vera eft. Valet enim intelledus er

m ultis ju n d is & un itis, unum concipere & reliqua prarcifa re

**linquere* Verum aliqua in tellcdus notio de rebus non f ufficit ad**

ob jed i conftitutionem , nifi relationem quoque ad difciplinam

(3)

involvat, quam

reliqua definitionis verba

requirunt.

N ecefle igitur eft concep tu u m reaïium ordinem s re fp e d u m ac p ro p o rtio n em obfervare,

ut

• d nnum aliquem co m m u n em , ceu b afin , re d u c a n tu r, quo apte in te r Te o rd in e n tu r Sc d iftin d è pertra& èn tu r.

H iiju fm o d i bafîs eft ObjeüTiad quod re fe re n d a funr,qu* eodc p e rtin e n t u t principia, affectiones

,

m e d i a vel modi contrahentes. Qw * fie ad o b je d u m n o n f p e d a n t , in ejus difcip’ina non tra d a n tu r d ir e d è ,in d ire d e tam en , u tp o re oppoflea & id genus fo rte alia , quas poffuntcognofci,& propria a» lia sfe d e d eftitn u n tu r,eo revocantur. Eflentialia confututiva o b je d i dici fo len t Materiale f r formale funrque veluti im p erfe d æ qu*dam notiones ex quibus adasquatum o b je d n m conftituitur. N a m licet res quædara fint firn- ptices Sc individuae de quibus hi co n cep tm fo rm a n tu r, tam en m ens o b p ro p ria m im becillitatem , uno & fimplici a d u earum eflentiä ejusqj variu confiderandi modum ,fibi fiftere nequit i fed opus h a b e t, prim o a tte n d e re com m unem re ru m babirudinem » qua ap t* natae fn n t, u t in pluribus difciplinis cognolcantur & vicem m ateri* fu ftm ea n t, cui deinde m odum C onfiderandi peculiarem tanquam formam applicat , u t adæ quatum ob* je d u m c e rt* difciplin* conficiat. H * c in te lle d u s agiratio veritati logic* nihil officit ,.u t u t res fimplices d iftrib u teap p reh en d at aliisque cognofcen- dàs p ro p o n a t. Q u o m o d o facr* S crip tu r* pliires.p erico p * , in fimpliciffi* m æ d iv in * ed e n ti* expofitione occupat* , co n tin en t divertas n o tio n e s, q u * tam en fîngul* v e r* funt <5t fîmplici fide accipiend*. D u m po rro in d ic a tu r q u o d o b je d u m modis conirahentibm a fie d u m effe d e b e a t, fciendu eft q u o d m o d i contrahentes fum antur latè n o n folum p rô inferioribus effentialirer & im m ediate o b je d u m reftrin g en tib u s, fed aliis etiam qui- b u scu n q u e rationibus per m odum affedionum o b je d o convenientibus , q u * om n ia, alia com m uni no tio n e vix exprimi poftunt ob magnam varieta* te m , q u * , horum ratione occurrit in particularibus o b je d is.N a m nonnul« la o b je d a h ab en t ipecies p roprie d id a s ,u t corp u s naturale. Q m edam fub le c o n tin e n t laltem mpdos minus ab ftrad o s, ita entis m odi funt fubfiften* tia Sc in h * re n tia . Q u a d a m o b je d a ratione diverfarum partium confide- ran d a. v e n iu n t, quom odo te rra velut ad diverfas partes in parte fpeciati G eograph»* reftriogitur. Eadem ratione etiam alia fpecies m onadica <Sc d e te r m in a ta tra d a r i p o te ft.q u o d enim vulgo negatur individuorum dari aliquam feientiam ,fit non ob determ inatam eorum co n d itio n e m , fed o b in d e te rm in a ta m varietafem , quâ rem ot? , nihil obftat quin difciplinis fu b ijc ia n tu r Sc earum o b je d a fint, ficutc*lum V ranofcopi*. T a lis quoqj Sc n o n m inus m ultiplex varietas in afted io n u m m odis paffim confpicitur. Q u * h a d e n u s tra d ita funt d e o b je d o ,q u o d fit conceptus realis Sc habeat efleiuiiilia c o n ftitu tw lf& » o d o s c o n tra h e n te s, re p e riu n ty r in quibuldam

(4)

partialib u s « q u e

ac toralib«s.

C o n d itio autem reliquis defin itio n is v erbis explicata fecernit totale ab om nibus partialibus, dum m o n ttr a t. juxta mo d u m e n u n tia n d i, negative quidem , ex p arte autem r e i , aflertive , q u o d o b je â u m adaequatum toti fuac difciplm * refpondeat, & indoli ejus conve* n i a t , u t ab aliis om nibus feclufum diftin& e evolvatur.

Ex definitione hac Calovii etiam confiât d e verirate e o r u m , quae a feri- p torib u s ad o b je ä u m requiruntur, ut fit. i Vnum i. Sua dtfciplina ad aquatu.

j.

Bafis eorum qua in difttphna traduntur.

4.

V t non fit altexiut objeÜi principium affefiio aut modus contrahens.

ObjeHum aliud efl contemplabile, aliud 0perabtle4

Q

V o d p a tte s h * O bje& i fint genuin» p a te t, quia fingul* cum to to conveniunt é t ejus natura definitione exprefTam re f e r u n t, ficut u t r i - usque keneris exemplis oftendi poteft. Ex contem plabilibus videam usfipi- ritu m itrâjy.wn'koyHv; objedtnm. Cujus conftitutivu M ateriale,eft fiibftantia fpiritualis, formale in quantum natura cognofci p oteft. M odi co n trah en tes fu n t infinitus & finitus. Q u i quatenus ab infinito dc finito } r* fc in d it ,in nulla difciplina habet fe ad m orem conftituentis, confeqiientis au t c o n tra h en tis eflentialiter. Exoperabjlibus confiderem us quom odo o h je ä u P h i- lo fo p h i* p raÔ ic* > fuog au d et m ateriali, adtione hum ana, & form ali, di# rigenda , u t, quantum in bac vita n a tu r* viribus fieri poreft b en e beateq; vivatur. Q u * a & io contrahitur ad a d io n e exercendam in familia , & ad a# £honem ufurpandam m civitate. Sic fuit partium cum toro c o n v e n ie n ti« , difpiciam us obiter m utuam inter ipfas diferepantiam . C ujus fignificatio m axim e in eo elucet,quod quicquia cognofcim us, id ,vel Xccejfanum efl & n o n potell nifinude cognofci

,

vocaturque Contemplal/ile,vel eft Contingens

dr non d e b e t, im o fua natura non potelt cognofci, nifi ut fubijciatur operà# t i o n i , u n d e nom en Operabile io rtn um eit. In te r qua? m edium non d a t u r , co n tra d id o ric n.o p p o n u n tu r ultjm atb fubfiftereir. cognitione, & non fu b - fiftere in cogninor,e,fed ad operationem te n d e re .Q u i arguunt contem pla# bile & operabile appellationem traxifîe a fuis fin ib u s, fi fines intelligunt a prim a canfa ipfis afiignatos ,v e r e lo q u u n tu r. Sin vero quis intentionem difeentis llatuit valere ad m utandum re ru m ingenium d e n o m in a tio n e n q j p ro lubitu im ponendam ,vanitatem fuarr p ro d it. N aturalis differen ti* in te r C ontem plabile & operabile non leve nedum vanum indicium eft,quod contem plabilium difciplinis eru d iti divetfatr« accom m odaverint m eehodu a b e â , quam in operabilium difciplinis ad h ib u eru n t. H * c pro tenui ru d i- m ento public* oflerrecenfura?fiiftinui, hum ilim e confidens quod , ficut etiam m inores conatus eorum » qui a r â is in rebus ad honefta anhelant »

ftle n t ftudiorwm Patronis effe grati » ita & huic ^ te o ic iiu u to a p u d eofdem venia & gratia fit parata?