J i
! '
« D EE P I S T O L A P O Ë T I C A
D I S S E R T A T I O \ C U J U S P A R T E M P R I M A M ^V E N IA AMPL. ORD. PHILOS. UPSAL.
P R Æ S I D E
P E T R O FABIANO
A U R I F I L L I O
B I B L I O T H E C A R I O A C A D . E T L IT T E R A R . HUMAN. PROF, R EG . E T O R D . E T SOC. R E G . S C I E N T . U PS, S E C R E T A R IO .
PRO GRADU PHILOSOPHICO P U B L I C O E X A M I N I S U B J I C I IT
Samuel Hvasfer
S T I P . ROB S. V E S T M A N N U S .
rN A U D I T . ECCLES. D. X X V III MAJI MDCCCVI. H . A. M. C.
U P S A L I Æ ,
T Y P I S Ii D AI A N N I A N I S*
PARENTI INDULGENTÎSSIMO.
D E .
E P I S T O L A P O Ë T I C A .
P A R S I.
g
--- *---#v i i in pr i Icas illas mente regredi velimus, aetates, quum ■ulla adhuc Artium Liberalium dulcedine movebantur m ortales, in Scaenam inducimur m inim e amoenam. Etenim fpetflandam fe* fe o ffe rt, quae tum erat humanae Societatis ratio , tantum non om nibus jucundioris Vitae adjumentis deftitutam. Nullus fenlus p u l c h r i , nulla ingenii excolendi cura, nulla in fletfendis permo* vendisque animis h om inum induflria, nulla in naturae miraculis hnitandis & in com m unem ufum convertendis collocata induflria. Fieri itaque non p o tu it, quin inter homines elegantiae omnis in- e u rio fo s, Viitus ipfa torva tantum atque fera fub imagine cole* r e t u r , vitiorum contra foeditas, nullo ne quidem celandi artificio i m m in u ta , miferias & calamitates mortalium multiplici
modo
adaugeret.
U t p r im u m a utem , n o n unice ea, quae V it* fuflentand* p r o x im e infervirent, fed etiam quae hanc cultiorem, fvaviorem- que efficerent, quas homines hominibus amabiliores redderent fe* Àari & ufu atque exercitatione «onfequi annitebantur, qui fupra vu lg us fapere occeperant, oborienti luci,* quae ubique antea in
valu erant tenebrae, cr im in a , m o n f l r a , fe in a g is m agisq ue fubdu- ce ban tj ut eleganter n o n m i n u s , q uam v e r e cecinit Fa l c o n e r:
Sent f r o m the f horet o f lig h t the M n fc s cam e, T h e dark and fo lita r y race to tam e.
*T w a s th e ir s the lawlefs pasßons to c o n tr o l. A n d m elt in tender fy m p a th y the f o u l ;
T h e heart f r o m vice and erro r to re cla im , A n d breathe in hum an breaßs celeßial ß a m e .
T h e kindling f p i r i t caught th ’em pyreal ra y A n d g lo w d congenial w ith the f w t i l i n g lay,
R o u f d fr o m the chaos o f p rim e v a l n i g h t ,
A t once f a i r T rc u th and R ea fo n f p r u n g to light. T h e Shipw reck, C, 3.
L itte ra ru m h u m a n i o r u m , & PoèTeos i n p r i m i s , h x c esfê m erita inter omnes co n fla t, urpote q u a m in nulla n o n cu ltio ri g e n t e , Aurorae in/lar am œ nisfîm æ , L u c e m infecuturam non fo- l u m a n n u n tia sfe , fed etiam ad h an c accelerandam & lo n g e Ja- teque d isp e rg e n d a m , u ltra quam diei q u e a t , auxiliatrices m anus p o rre x isfe , affatim teflatur H ifloria n). H u n c finem f p e d a r u n t Epici & L y rici carminis p rim i a u é t o r e s , h a n c m etam Dramaticas artis principes Temper in oculis h a b u e r u n t , hac laude reliq u o ru m m erita & aemulari, & fi fieri posfet fuperare Didadlici deir. p o ë t x allaborarunt. I m m o p ro fui quilibet ingenii varietate, diverfam ingresfi funt v i a m , quos fu m m o s v e n e r a m u r v a te s , qui n u n c F a b u lis , n u n c S a tira , n u n c E p i g r a m m a t e , n u n c Epiflolis, q u x
fuis
a ) - - - Quid fit pulchram, quid t u r p e , quid utile, quid non Planius ac melius Chryfippo & Crantore dicit.
fuis popularibus cognitu utilia «xiftinlnverinf, pulcherrimis vefiita c o l o r ib u s , gratisfirna quoque r e d d e re 'çonati fur.r. Inter recen- tisfima e grcgi* hujus arris ipeciminn li locum v&lde honorifi cu m asfignandum esfe dicerem Carminibus cliverfi generis, quæ editis a fe Adlis inférait Inftitutum Scientiarum dt Artium Na tionale F rancicùm b ) , ex his v e ro peculiarem mereri at te n t io n e m , quas F.piflolas infcripfit Celcb. D u c is , ne mihi quis arrogantias, cut m earum in judicando virium nimiae fiducias ver t a t , quum occafionem tantum indicatam i’oluecim, qua non fo- l u m ad vim St dignitatem Poefeos propius contemplandam nd- dudtus firm , fed etiam materiem publicas cujusdam Disfertationis circ u m fp iciens, ut in Epiflulis poeticis examinandis juvenilem o p e ra m potisfimum collocarem.
§. IT.
N e vero opellas, per fe tenui , deesfe pl'ura videantur, qu am attingere animus f u it, in ipfo limine necesfe eff, ut ab Epiflolis poeticis jam delineandis ie ju n g a n , quas Heroidum ti t u l o diffindas ad dramaticam poematum clasfem fummo jure re tu le ru n t Critici recentiores. Si quis definitioni epiflolx mox com m em orandas inhorrens, H e ro id a s, epiflolas quoque poeticas csfe acrius contenderer, non difficiles erimus in hujusmodi, ni valde f a l l o r , minoris momenti denominationibus. Rem autem , qui p a u llo accuratius exam inaverit, facile inveniet, quasdam licet fint in utroque hoc epiAolarum genere com m uuia, longe tamen
plu-A 2 ra
b) Epitre c o n t r e
le Célibat, par D u c i s ; L’Enthoufiasme, O d e ,
p. Le Br u n; Fables, par IMo n v e l & Le m o n n i e r; L’Homme &
fa Confcience , M e l p o m e n e & Tbalie, La Campagne & les Vers. p. Co l l i n Ha r l e v i l l e; Le Vieillard d’Ancenis, p. Ci i e n i e r
; La Sépulture p. L e G o u v é ; Epitre a Vien, p. D u cis; Mémoires d e
L ’Inftitut National des Sciences & Arts: Littérature & beaux Arts. T . 1—5. à Paris.' 1798 -1804.
ra esfe d iv e rfa ; m a x im a m vero i u i e oriri d ifferen tiam , q m d in H e ro id ib u s , h a u d a l i t e r , ac in Dramaticis p o ë m a tis ; no n fuo, fed alieno n o m in e lo q u a tu r Poëta. Itaque p erfonam q u a m fihi a g en d am fu m ferit, u t tueatur in p rim is follicitus, m u lto ar d i o r i bus fentiat o p o rte t fe c ircu m fcrip tu m esfe lim itib u s , qu a m in epiftola vulgari libi conftitui ullus u n q u a m feribentium perm ife- rit. V erbo q u o q u e m o n e n d u m , hac disquifitione m e n eq u a q u am e o m p l e d i opufcula varii generis, quae E p ifto la ru m n o min e in- fignita in p u b lic u m p ro d ire jusferint eo ru n d e m a u d o r e s , qua; tam en re ipfa cu m epiflolis p ro p rie fle d i d i s , titu lu m & fim u - lati cujusdam Am ici in prim is lineis c o m p e lla tio n e m
11
exceperis, n ihil co m m u n e h a b e n t f ) .§. III.
Poeticis vero, quae mea fententia r e d e dicuntur, epiflolis m ul tum adeo necesfitudinis c u m illis, quae profa o ratio n e confignan- tu r intercedit, ut, quas his exquifitior guflus praefcripferit, regulae, in illis quoque diligenter obfervandas f i n t , n ihilque interfit di- fcriininis a l i u d , q u a m quod p o eticam d id io n e m in genere a p ro - faica diflinguit. His igitur praeceptis paullisper im m o r a r i licebit.
Q u u m epiflolam quam libet e u m praecipue in finem feri- p ta m cogitare fas f i t , ut abfenti ea llg n ific e m u s, quae fi praeiens fuisfet c o ra m ferm one exhibenda esfent d). S equitur o m n iu m
pri-c) Die Form der pob'tifchen E pißel ergieht Sich, f chon aus den N a m ’n. Sie id an eine be/ii minie P er (on gerichtet; und fü h re t nicht blofs, wie oft andere dichterifche Compoßttonen, den Namen diejer Perfon an den S tir n , fo n d em iß wirklich z u r U nterhalturg mit ihr beßimmt. Nachträge, zu S ul z e r s allgero. Theorie. Band. 6. p 405.
d) R pidolary W ritin g becomes a d id in ïï Species o f Compoßtion, when it is Converjation carried on upon p a p e r , between tveo frien d s a t
p r i m o , ut fimplicî & facilt fiilo legentibus fe commendare de bear e). Exfulent crgo o m n ts adfedata: fententin:, conftrudiones v o c a b u lo ru m & rerum imagines o m n e s , quae diuturniorem cu ra m , quae anxii & (Ibi veluti nunquam fatisfacientis laboris fae- pius repetita, nunquam vero abloluta conamina nimium quan tu m p ro d ant. Q u e m a d m o d u m enim in vulgari Termone longio res am bages faftidimus, difficile loquentem, prae formidine, afiu, aut intempeffivo elegantiae Audio, haefitantem faepius, m inim a etiam verba trutina veluu examinantem, diu audire, aut non fu- f i in e m u s ; aut noftro alloquio, obviam fadlo, quafi producere c o n a m u r , fic q u oque, & g ra v io ris, ni fallor], molefliæ fenfu, quicquid quarfitum,, im p lic itu m , o b fcurum fit, quicquid lucernam re d o let in Epifiolis averfamur. Candidam contra, brevem, per- fpicuam rerum de quihus agitur expolitionem, fi alicubi, heic jure quaerimus, utp o te, qua: five narrandum , five confulendum aliquid fit, & fidem fibi facillime faciat, & nativa fua pulchritu d in e animis legentium fe mirifice infinuet f ) .
ÀH-a dißÀH-ance. Bl a i r Le&ures on Rhetor, a n d Belles Lettres. L.
3 7 ; Qua definitione, praeter mentem, ut videtur, ambitum Epiftolae ni mis coar&avit, amicorum abfentium dicens esfe corverfationem. Ac curatius, quia generalius, EscHHNBrRG: Ein B rief iß eigentlich nichts a n d e r s , als die Schi iftliche Anrede- einer Perlon an eine andre von ihr abwtjende gerichtet, und vertritt die Stelle der mündlichen Rede, E n tw rf einer Theorie u. Litt. d. Schön. Redekünfte. Berl. 1805» Epiftolarum genera multa jun t , fed unum illud certisfimum , cujus causfa inventa res ipfa e ß , ut certiores faceremus abfentes, fi quid esfet. quod eos / cire, aut nofira, aut ipforum inter esfet, Cic. Ep. a d Famil. II : 4.
e) Qualis Sermo meus esfet, fi una /'ederemus , aut ambularemus,. illaboratus & fa c ilis , tales esfe er iflo as meas volo, quee nihil habtunt. accerfitum nec fittum . Se n e c a, Ep. 75,
Ahfit v s r o , u t , q u x natura; & 'fini Epiflclæ a d eo confenta- nea judicetur fim p licitas, in negligentir.m , iucuriam & q u icquid ia m e n te m venerit tem ere effutiendi levitatem u n q u a m degeneret. Sint forte quibus hoc m o n itu m m inoris videatur ponderis, q u u m in epiftolis nihil n o n licere a u t u m e n t , Ci c e r o n i s aud lo ritatcm praeferentes ,* qui epifiolam non erubefeere dixit q u i d e m , fed fen- fu longe alio g ). C o g iten t velim h i , ned u m in p o litio re m q u a m dam fociatatem a d m itti, vel ibi diutius tolerari hom ines incultos g a rrulos & leves, & fi vel m axim e aliquem adeo f a c ile m , vel a d e o otiofum p o n erem u s, ut a u rem his quoque aliquantisper c o m m o d a r e t , inde tamen non fe q u i, ut in epifloiis dijudicandis x q u e m ite m fa præbeat cenforem . M o n e n t etiam p e r itio r e s , q u o tq u o t confulere licu it, C r itic i, in e p iflo iis , m a jo re m Aliquam d ilig e n tiam & cultum r e q u ir i, quam in fer m one fa m ilia r i, cujus vices quidem f u p p l e n t , a quo tamen eo faltim refpc-tfiu d i f f e r u n t , q u o d , majoris otii quia fruCfus csfe c e n fe n tu r, præviæ cujusdam meditationis q uoque certiora indicia in illis exfpecfiemus. H iu c patere a r b i t r o r , vocabulis haud p a u c is, ellipticis diefiionibus , l o quendi form ulis d u r i o r i b u s , obfoloetis aut n im io ufu d e tritis, quibus fub a m ico colloquio u t i m u r , m u lta ut folemus & nobis* m et ipfis & aliis tunc ig n o feen tes, in epifiolis lo c u m no n esfe c oncedendum . Legentem enim p le ru m q u e offendunt eam prae cipue ob c au sfam , q u o d , evitari a u t certe deleri antequam mit* teretur epiflola q u u m facile potuisfent', ferip to rem , qui u tru m q u e o m ife rit, abfeutis «amici* c o n fa n g u in e i, p a tr o n i ingenium & ju
dicii
/ ) La Simplicité plait fa n s étude & fa n s A r t. L e f a u x ejl toujours fa d e , e n n u yeu x, languisfant M ais la N ature eft v ra ie , & d'abord on la fent.
Bo i l e a u Epitre ç . a. hl . d e Seigneby»
cl i c i i vim minoris faeientem haud obfcure videantur prode r e , N a m id denique in omni epiPtola follicite tenendum, ut perfo r a s , q uam proxim e fpeclaverir, nunquam intermisfa habeatur ra tio h). Ita quidem ut nihil admittatur, narrando, deferibendo, c o nfulendo, aut disfvadendo, quod vel m ox displiciturum certo- queat prasvideri, vel quod intelligi recle , fentiri, & jufia lance a'rtimari nequeat ab his, quibus epi/lolas Peribimus i). Qu ic - qvid igitur de (im plicitate, libertate & cultu Plili epiflolaris in u tram q ue partem disputari fo lçt, id omne ultimo exigendum esfe ducim us ad menfuram dignitatis, captus, & pronioris in nos vo luntatis e o r u m , quos litterarum ope alloquimur, 6c quibus ju cunda fimul ôc idonea vitas, ut H o r a t i i utar v erb is, dicenda funt. Cujus praecepti Ip fe, ut in ceteris poëmatibus, fie quoque
in
A) Diejenige Epißel w ird alfo ihrem Endzwecke am vollkomften entfiprechrn, wo der Dichter nicht blofs zu r Erinnerung, das er an ei nen Freund fehreibt, diejin von Z eit zu Zeit anredet, fondern auch die ganze Unterhaltung aus den Situationen herleitet, in denen diefer fich befindet. Nachtr. z u S u l z e r s allg. Th, Band. 6.
») O tft peu de fie demander: Quels font les Effets que je veuxr produire ? il fiant fe demander encore. Quelle efl la Trempe des Am es f u r lesquelles j'a i desfein d'agir ? Ma r m o n t e l P o ë t. F ranc. T . I. p.
H aud i m m erito tri3gni nom inis epiftolographum Bo i l e a u h a c in parte n on om ni culpa vacuum dixit Ma r m o n t e l, c u m in epiftola* ad O l i t o r e m A n tonium, e jusm odi- effinxerit im a g in es, quibus hic neuti-
quam m o v e r i p o te rat:
Sans cesfie pourfvivant ces fugitives Fées, On voit fions les Lauriers haleter les Orphees,
N e q u e m a g i s id o n eæ c e n fen d æ , per fe licet in gen iofæ, quas in E p . L & I V . ad R, Lü d o v. X I V . fublimioribus intermifeuit:
- * es fuyant fa barbe limoneufe:
- - aller du récit de ta gloire immortelle Habiller chez Francoeur le Sucre 6? la Canelle,
in epiftolis, g n a r a m ufuin & gen u in am f o rm a m p rim u s p e r - fpexisfe v id e tu r, p ro b e m e m o r e m ie innumeris locis declaravit i )•
f . IV.
Q u x breviter indicavi m a g i s , q u a m explicavi, praecepta ejus esfe indolis e x iftiin u v e rim . ut unicuique cpiftolis feribendis fe accingenti n o n commtud.<nda f o l u i n , fed ut fu m m e necesfa- ria injungenda fint. In Poeticis epiftolis, qui aut m inus p ro fi t e r e , aut piajori heic fpetftand* elegantia: inimica esfe cogitave r i t , vereor ne m u l t o , quam fperaverat m in o r e m g ra tia m a p u d fcientem quemlibet l e d o r e m ineat. P rim u m e n im fine d u b io Poeta: efi officium n a tu ra m im itari. S i t , q u o d decoris aliquid j*ddere illi lic e a t, q uod n u n c am oeniori, n u n c fplendidiori h a b i tu con fp ic ie n d am e x h ib e a t; n egligere vero p e n itu s , aut o r n a m e n tis ita in v o lv ete atque o b r u e r e , ut v e r* & propria: f o r m * n ih il denique rem aneat, eo inconfultius f o r e t , q u o magis d ubium fic fe d d e r e t, u tru m ferio rem a g a t , an fitfis ta n tu m m o d o a r g u m e n tis Jetflorem detineat / ) , qua qu id em fufpicione grav io r «tque pa-
ran-k) D as fe in e , dem fluchtigen Blick fa ft unmerkliche, aber doch, wenn mans fchdrfer betrachtet, noch ziemlich deutliche Perfifflage, das M ditfem Briefe (E p. 12. L. I.) herrfcht, ifl ein M u fltr in die/er A r t : dis Irani» f i r ei f t fo leicht an der Eigenliebe des V erfpottenen k in , das Iccius felbfl, wenn er's auch fü h lte , veenigflens am beflen that fleh nichts davon anmerken z u lasfen. — E s ifl angenehm diefen B r ie f und die beiden vorhergehenden (Ep. 10, 11.)» — das es in allen dreyen darum z u thun i f l , mi P e r f o n e n , die man f c h o n e n will,
etwas zu tad eln — in Abfickt des Tons m it einander z u vergleichen.
— M an fteht das er den Ariffins hochfchdtzt, dem Bullatius gerne helfen möchte, und den Icriua zu m Beflen hat. H o r a z e k s Briefe, aberf. v. W i e l a n d .
Th.
I. S. 196./ ) Ars ubicunque oftentator, vwitas abesfe videtor. Q u j k t » - v i a n i Ißftit. Orat, L. IX. «. J .
»-**—<*
rnndae per epifiolas, cum utilitati, tum jucunditati contraria magis vix cogitari queat. E a r u m ig i'u r v irtu tu m , quas præcipuas di x im us epifioiac vulgaris , in p o e tica, nulla defiderari debet, Un gulis vero id demum fplendoris & gratiæ accedere, quod Poe ticae Artis virtutem propriam judicamus. Nam diu licet & mul tu m inter Criticos disputatum fit, <
5
c a dhuc litem esfe Tub judicefateri forfan o p o rteat, quo potisfimum ex p u n d o tenuis illa du cenda l in e a , qux profaicam a poetica ditfiione ultimo- fecernat, in eo tamen omnes convenire videntur, quod vivida rerum re ptae fentati one fentiendi & im aginandi, quibus gaudemus, facul tatibus a m p l i o r e m , quo fe exerceant campum Poëta fubminifirer, illiusque adeo esfe officium, argum entis, quae fihi tradb.nda.fum- f e rit, f u m tn a m , cujus capacia fint, in fenfus agendi vim conci liare. U t P ic tu r a , Poiffis dixit H o r a t i u s : hoc efi Poëfeos na tu ra m pingendi Artificio optim e illufirari. Ita ut res, quas fi perfpicue indicaverit, fuis fatisfecisfe partibus cenfetur prof.icus f e r i p to r , peculiaribus & eminentibus adeo notis defignet P oëta, u t n o n tam defcripfisfe, quam potius ante oculos le (floris fplen- dente, florente, im m o libere fefe veluti m ovente, fub imagine pro- duxisfe videatur. Pingendi hanc fingendique artem , qua & ipfe tan to pere delecfiatur, & aliorum animos com m ovet, ea tamen p ru d entia a d h ib e t, ut fini, quem pro diverla carminum ratione p r o x im e fpedlaverit, retfle fubferviat. Amicqs igitur & patro nos p er epifiolas allocururus nativis quidem atque vividisfimis co loribus u titu r, fed fiudiofe fimul cavet, ne fimplicitati, perfpi- euitati & hum anitati in epifiolis fervandae unquam efficiant «/).
ttt) A ttifch'S S a lz oder rômifche U rbanität, lebhafter IV itz,
heitre oejer niuthwillige Laune, charafferißi[che Ziige des Poeten oder [eines Z e ita lte rs, hier und da ein anmuihiges lii.d , oder ein reizen des Gemiihlde aus der N atur, oder dem b ärger liehen Leben, eine fanfte oder zärtliche E m pfindung, wenn gleich nicht viel Feuer, doch viel W iirm e, die höcltfli Eleganz in der Spracht &c. J. A. E b e r t s
Epifteln, Vorrede. S. 56.
B N u m
N u m vero ici ulli P o e ta ru m ex voto fuccesferit, fi forte d u b ita ret quis, Ho r a t i u m a d e a t, qui fuis epiflolis & vitæ Itumanse p lu rim a m o m e n ta te tig it, & in fingulis p r o p o n e n d i s , a d u m b r a n d is , ponderandis fe p rin cip em P o etam d e c la ra v it, qui Attico fa- l e , qui jocandi l e p o r e , qui urbanitate & gratia fu m m a eam de- n iq u a confecutus efi lau d em apud o m n e s , q u i , quid verum atque decem fit c u r a n t , ut ejus epiflolas infigni cum voluptate leg an t, & imitari quadam tenus fi valuerint maximae fibi gloriae ducant 11).
») Confer Nachträge zu Su l z e r s a l l g e m . Theorie. Band 6, Ueber das W e [en der Horazifchea Epißel.
