Àçxù tyif ?sA®- TX XVÇ/X.
DifFertatio Phyfica^
DçvjM E T E O R I S
A Q V E I S
tJQuanL2Juxta Academic Statut*. P R Æ S I D E Frxclarißimo Fîro,
Dn. H E N R I C O A U S I O
Graecarum Literarum Profeflore Ordinario* Prae*ceptor^ac Fautore, omni honore & a- more debito profequendo.
Tro g»adu CWagiflerij ejuatfr Privi/egiù confequendù fia*
ci do & mode (to examini jubm itit
J O N A S T H E O D O R I Z E P H Y R I N U S S m o la n d u r\
çyfd diem5>. C \U rt. A. 1646. in <tAuditorio Veteri.
U B S A L I Æ ,
H H ___________ , É l ä k $ j B $ É > 3 & & & & & & < & & & & & VÛ~~ KÛ- ^.'«/TJi/T)
llantum jucunditatis juxta ac digni tatis habeat, agitatio illa, quo; de meteoris aqueis c f t , nifi eorum prorfus vel ignarum, vel rerum ab ditarum adyta minoris penfi ha- b e n t e m ^ , nefcire haud arbitror quemquam: nam quibusvis anni tempefiatibus ge nerantur, corrumpuntur, illorumq;diverfas figuras, pperationesac colores pro varia regionum di/pofi- tione cernere juvat. Horum confiderationem pla cidae & modefiæ fubmittere difquifitioni, non indi g n u m fore duximus. Multalicet occurrunt, quo rum naturam & permagnas vires potius demirari, quam rimari ncceflum habemus : ex ufu tamen efle nobis pollicemur : fi cum Scaligero, exteriora natu rae lambamus, ubi ad interiores receflus non datur aditur%
Thefis 1.
A
Gendum nobis cum fit de meteoris aqueis, illa putamus, qu« veram illorum merenturlem, qualia puta, nubem ,nivem, grandinem &c. Illa verô, quæ cognatione quafi quadam videntur t a l i a , meteora aquea non agnofeimus, u t f u n t : f o n t e s , flumina, lacus Sc maria ; licet enim multi fontes ex vapore generentur,& ex fontibus deriventur flumi
na, quæ poft deinde delabantur in mare : non ta men omnes ftatim fontes ex vapore f i u n t , fed ple- riq; majores extjterunt à prima aquarum divifione: idem judicium eft dc primariis flu m in ibus.
I I .
Meteora aquea fu nt, quæ generantur ex vapo re , ab aquis,præfertim vi folis edu&o, St frigore plenius condenfato , ideoqi etiam in aquas facile ïefolvtmtur.
i i i;
Materia eft vapor, feu halitus calidus & humi- dus, non exhalatio five fumus, quod inde l i q u e o
nam exhalatio calorem receptum diutius confervat,. & ad fublimiora tendit : vapor autem, calorem mi nus firmiter inhærentem habens, ad mediam aè'risi
regionem elevatus, vim ejus perferre non poteft,, naturam nubis mox induit-?.
IV I
Efficiens remotior efl: virtus aflrorum pe culia - Ium quorundam, quæ inm e te oris efficiendis f i n - ^ularem vim obtine nt: ut fune : L u n a , Venus, P i
fees, Sec. Propinquior efl: frigus, vapores pro hu- jus vel iilius meteori conficiendi effentia conftrin- gens*0. Frigus vero intelledlum volumns propor- tionatum, calore quodammodo diminutum^.
V.
Forma eft varia difpofitio cujusvis meteori,pro ut ejus natura requirit, jam ftri<5lior, jä
refolubilior-V I
Finis efl varius,pro alio atq; alio tempore a n ni, praecipue vero, humiditates terræ nafcentibus Sc animalibus fuppeditare, Pfal.6$, io. ii. ut Sc nimium alirorum æftum m i t i g a r ^ . Nonnunquam altifTî— mum Numen graviora hominum peccata punit m e - teoris a q u e i ^ .
V I 1.
Alia funt medii, alia infimi aëris : medii fune nubes, pluvia, nix & grando. Ex nubibus fiunt me- teora, vel folum condenfata ut pluviae; vel medio criter c o n c re ta, ut nives ; vel vald e, ut grandines. Infimi funt* vel nimium concreta ut pruina ; vel me diocriter, ut nebula, ros, S ic .
V 111.
N ubes veluti mater Se materia proxima meteo- r orum aqueorem : eft m eteor on aqueum ex vapo re humido Se era fio ad mediam aeris regionem ele vato, vi frigoris condenfatum &: congelatum, ut
lis ardorem æftumq; mitiget Sc pluvias effundat ad humedhuidam
Sc.
irrigandam terrarru.IX.
Ex nubjbns quædam fijnt infœcundæ, plus hali tus aridioris, quam vaporis continentes, ideo non effundunt pluvias, fed partim calore folis, partim ventorum impulfu diflipantur. Cognofcuntur au tem ex tenuitate & calore albefeente, ob vaporum raritatem
Sc
ficcitatem, nam plus aëreæ naturæ iis ineft. Quædam fœcundæSc
denfiores funt, irri guo quodam humore fe at en te s ,Sc
ad pluviam pa- riendam idoncæ; harum indicium eft, denfitasSc
color ad nigredinem accedens ob vapores denfio res : quo enim plus ad naturam aqueam incli na nt, eo nigriores fune.;.X.
Nubes licet difpares appareant, quod quaedam majores, quaedam minores nobis videantur, utpote, nubecula non tamen putandum eft, quin omnium magna fatis fit moles ; quod claret ex nubium ca- fu, ut vocant,
Sc
magna vi aquarum, quas effundere folent, quandoq; totum coelum o b d u c u n o .X I.
Colores nubium funt, vel fimplice*,ut albus
Sc
niger: albicantes fiunt è vapore raro tfcnui,fubtiliSc
ficciori non adeo condenfato, quem radii folis, lur æ vel aliarum fteflarum facile penetrant, & fereni- taccm pronvttunt ac ficcitatem : nigricantes è den- Höre, crafficre & multum compadto vapore con fiant, quem radii fiderum non facile penetrare pof- funt, unde nigredo, tales fœcundae funt & tempe* liâtes rui nan
tur-X l î .
Vel mixti funt,ut rubeus & viridis. Rubeum’ efficit, vel radiorum reduplicatio, vel humidum fu- mofumq; cum terreftri adufto eommiftum. Talis ventus horrenda flumina ac incendia portendio. Viridem facit vapor roridus,aqueus & quodammo t o r n guttas refolutus, ubi,recepto folis lumine,jam iftillare incipit & pluvias prælagio.
X 111.
Motus fit plerumq; ad motum ventorum, è di- werfis mundi plagis fpirantium ; fi nulli fuerint ven- tti, fequuntur motum primi mobilis ab oriente in «occidentem^,.
X ! V.
De altitudine nubium, non eadem eft autofum ifententia: alii hanc, alii illam fovent opinionem- : Hed txa£le judicare vix poteft ullus: nam pro va- r ietate materiae;, locorum & temporum variatur - q u i n imo,quandoqj eodem tempore, eademqjin re:
gione nubem aliam alia efle altiorem , atq; unam fu- praalteram fe rri, vifupercipimur0.
X V .
Detinentur nubes in aere, partim divina pr o videntia, Job. 2(5: 8. quas dicitur, ligare aquas in nu bibus. partimcaufis naturalibus, utpote, calore fo il's & aflrorum ; nec non calore proprio. Raritas enim & porofitas nubium facile in fe auram recipit, qua detinentur nubes, Sc hinc & inde agitantur ; i- ta vefica aere plena non mergiturin aqua_».
X V I
Ex nubibus fœcundis,ut fupra didlum efl, g e nerantur, Pluvia, Nix, Grando, & c. Pluvia efl nu- •
bes refrigerata & condenfata , &c in aquam refvlu-- ta, propter gravitatem delabitur.
X V 11.
Pluvia efl vel Naturalis, vel Prodigiofa : de il la potiffimum Phyfici a g u n t , quæq; ex caufis natu ralibus generatur. Effq; vel parva,tjel magna: lllai cum nubes alta,diflimilis, rara, parumq; fœcunda,, cujus guttæ inflar roris exiguae & rarae defcenduntt
^ * J e ç G r e tc is ; Stillicidia Latinis appellantur. Haec;,
fi nubes fuerit propinquior & denlior,guttæq; cre-- btiores decidant, Graecis Latinis imber di citur. Si deniq; nubes fpiflîor à majore frigorte fubito c o n d e n f e t u r } majores & denfiores guttaæ
c o n fe r tim cadant, Cræcis
Latinis nimbus
V'ocatur, cum autem tota nubes à repentino
fr ig o - n c it a condenfetur, ut aquæ non guttaxim > fed totis
rîî vis d efcendant, nominatur
fragmen n u b is.] X V I I I .
Prodigiofa five extraordinaria pluvia, ut pluri- nuum Deo deruturis malis homines commonefacien ti,, & Angelis bonis, vel malis di vino pcrmifTu certis
d c caufis adferibendaefo. Cum autem ad caufas
Plhyficas referri poffit, vifum nobis etiam fuit, aliqua ejuas lieehic facere mentionem-..
XI X.
L ac & fangvis verus naturaliter per pluvias de- f c c n d e re nonpofiunt,cum nec locus idoneus ibi fît, nc<q; calor ad iangvinem generandum aptus : aliquid tarmen illis fimile delabi,abfurdum non cft, radiis fci- lictst folaribus ex terra rubea vel alba, vapor in altum curm attollatur, aut in alto ita percoquatur, ut talem r e f e r a t colorem-,.
XX.
Saporem quod concernit,vel efl dulcis,dum va.
por*
ex huraido aereo commixtus: vel amarus,terreis, iicc.is &aduftishalitibus abundans; veldeniqjfalfus
projpter exhalationem talem ex aquis ialfis elevatam.
X X I .
Q uo ad tempus, hyeme & æftate rariores fiunt B
plu-pluvîa5?hyemalienim tempore in nivem v e r t u n t u i r ; seftate vero, folis aeftu confumuntnr: vere & aut iu- m a o frequ entioresfunt: vernali te m p o
re , quia yra*
pores hyemecolletfti apertis terrag poris , largius e :f- fumant : autumnali autem,propter copiam halituujm
è filiorum & herbarum putredineafiurgenri
um,hi mc
facile pluviageneraripoteft. X X I I .
Haud multum â pluvia differt Nix, nifi quod rma- jor frigiditas requiratur, in media aeris regione ad
nivem producendam.. Generatur enim ex
vapiore
ad mediam Regionem, aut paulo infra eam
elevatto ,
feu è nube r a r io ri, antequam in aquam Sc pluviiam v e r t a tu r , â vehementiore frigore conge
lata acc in
partes dif ce rpta ^, quae inftar lanae. carminatae d e- fcendio».
xxrir:.
H^bet autem Nix candorem maximum
, (quia
cum nubes, ex qua generatur, fit rara &di
aphama_*>
antequam congeletur eft fufceptrix lucis ; diajpha- num enim , u t ait Arift. 2. deanim. eft fufceptrvum lucis, quare cum per congelationem colorem fibfci-
p i e t , eum h ab e b it, qui maxime partice
ps eft liucis,
u t candor. Eft etiam frigiditas exufa candoris,<quod plané confirmant illi, qui fbptentrionipropinquiiores funr, unde etiam c an d i d i o r e r v
X X I V .
Defcendit frequentius fupra montes > magisq; in iis confcrvatur, quam in vallibus, aut locis planis; proptereà, quod aer fuper montes exiftens, frigidior eft, quippè,cum magis diftet à radiis folis, qui à ter- ra refleftuntur. M o n te s nonnulli f u n t, in quibus perpetuo reperitur n i x , ob nimiam frigiditatem.
X X V .
N o n folum pluvia Sc nix ex nubibus, verum etiam grando gignitur, quæ eft n ihil aliud, quam plu via congelata- Fit autem, poftquam nubes con ver- fa fuerit in pluviam, quæ defeendendo co n g ela tu r, nifi enim, ut inquit Arift. lib. i. eap. 12. breviori te m
pore fieret co ng e la tio , quam pluviae defcenfus ad terram usq;> nunquam grando efficeretur.
X X V J .
Quantitas grandinis ell varia, aliquando ex nu be remotiori oritur grando, qnæ defeendendo diu- tu r n b ri a e r is conta&udiminuitur, quam vocantgra- nuLm. Major vero fit, quando per brevius fpatium decidit, quia non tamdiu ab aère atteritur.
' X X V I I .
Æflate raro, hyerneurariffimè, vere & autumno frequentius cadit: æftatis vehementior aeftus ido neos coulumit vapores : hyeme, defedius caloris eft ad elevandum vapore,, & infufficiens in loco
Zpvmfoartg ad co nfin ngendum frigus ^ t vere autem
& autumno omnia adlunt, quae ad ejus generationem requiruntur, u tpote : calor c o n v e n ie n s , vaporum
copia, &c frigus conftringens guttas-*.
X X V I .
Antecafumgrandinis plerumq; magni & h o r ribiles fonicus audiuntur, qui fiunt ob magnam calo ris & frigoris in nubibus mutuam pugnam.,*
XXI X.
Buc usq; fuere meora aquea mediae regionis ; nunc fequuntur infimae,videlicet : Nebula,Ros, Prui na, M ei & Manna. N eb u la eft vapor quidam aere eraffior, nube autem rarior, genitus ex halitu , qui nubi materiam erat daturus, rarelcente; vel ex par tibus nubis rarioribus, ad pluviam gignendam ine ptis-*.
XXX*
Ros cfl vapor fu b tili s & h u m id u s , non p ro cu l a terra fublev^tus, qui noclis te m perat* frigiditate denfatus, & i n aquae guttas tenuiifinnas refolutus, iti terram fparfim decidit, uc terram > fegetem Sc h e r - bas i r r i g e t .
xxxr.
Ad rorem etiam mei & manna referenda funt ; fi enim una cum vapore fubtili, ex quogeneratur ros, evelentur partes terreflresfubtilcs, cum eoq; com
mi-m if c e a n tu rtu n c ex varia comi-mmi-mixtione partiumi-m cumi-m: humido fubtili generantur Mel & Manna«»*
XXX1L
A rore non admodum differt pruina,quas cft va p o r tenuis inproximum aërem â foie eve&us, frigore mo&is vehementlore congelatur,antequam in aquam tabeat. I n e o differunt, R os& Pruina, quod pruina «generetur tempore & loco magis frigido: ros u- ttrifq; temperatis : vapor roris non congelatur > fed icon vertitur inaquarrL,.
XXXI I I .
Ex hifce facile intelligitur natura glaciei .• quae mihil aliud eft, quam aqua ab acerrimo frigore con g e l a t a five concreta : differta pruina in hoc: quod iilla fit ex vaporibus, qui prius concrefcunt, quam in r o r e m convertantur; glacies autem proxime gene r a t u r ab aqua«».
Propter inopinatam temporis brevitatem, hi- f e e pauciflîmis acquiefco, dum commodius tempus dotes ingenii meliora dederint, meliora divinâ g r a tia dabo.
Mote* 1$ &£$ trawjfji.
Pia folidzfy E ru d itio n e, ingenuus artib u t, nec non omnts generis virtutibus ornatijjimo cultiffimo^
f^iro * J u z c n i,
Dn. J O N Æ T H E O D O R I
Z E P H Ï M N O , Philofophi* juitojure
Candidato, a m ic o & con vi& ori me o (uaviflirao, de M * -
t e o r i s A q j e i s pro Magifterii infignibuscon*
fequendis, publiée d ifp u ta nti, h on o ris & a«
m oris declarandi gratiâ lubens ac-
einebam fubfcriptus
T Z rirpATU, co( <pcueguf ye ta teimc n Trnvm skcuçoc
1 t]V a i t y i t w X T i f i t v jjv i v n a f x t v ( p ê u e ço i.
Ov r c s s KSH p t T i u y t G e i n f j t n t u r u n Q t y Z e t
HayK&tT$ç ovÇiett rrv iutapiv Tk xyi-nS. Mt/y it Jtufes [Üjù CpyoiKii
Kt ù a p ’ t j r n ^ H m e t 7 r v t v ( i * T i K ÿ i t ß \t * e t g .
i ßNÄ cp^9/j.aoé 7i epfozicil' imi£6p ZthpM> * m « £ « 7 a f hm n J * o y y Stycvxctv.
