Dissertatio medica, de angina infantum in patria recentioribus annis observata, qvam, consent. experientiss. facult. medic. in regia academia Upsaliensi, praeside, Samuele Aurivillio, ... pro gradu doctoris medicinae, publico eruditorum examini subjicit H

D . D. D ISSERTATIO M ED IC A , DE

ANGINA INFANTUM

RECENTIORIBUS ANNIS

OBSERVATA,

PRAESIDE,

S A M U E L E

A U R I V I L L I O ,

M. D . MEDICO REGIO, ANATOMIAE ET MEDIC. PRACTICAE PROFESSORE REG. ET ORD.

S. R. S. MEMBRO,

PRO GRADU DOCTORIS M EDICINAE,

PUBLICO ERUDITORUM EXAM INI SUBJICIT

HENEUCUS CHRIST. DANIEL

W ILCKE,

S TOCKHOLMIENSIS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE XXVI. JUNH

H O R I S a n t i: e t p o s t

n

REGII COLLEGII

MEDICI

P R A E S I D I

ADSESSORIBUS

SACRUM.

§•

I-~^um tri (lis omnino eft ac deploranda, quae genus humanum omne premit moriendi necefiltas, tum maxime terribilis acerbilfi-mae legis illa, temerariis mortalium quere­ lis toties incufeta,. fevcritas, quae dies an- nosque julla aeflumans aetatum nulla ponit difcrimina. PaucifTimos illum attingere finit vivendi ter« minum, quem ultra compofitiflima fabrica, concufla ufl- bus & frada, videatur non polle refiflere. E contrario tenellos infantes puerosque integerrimi adhuc fanguinis illibatique roboris, quali fruftra natos, denfiflime, Sc plurimos fere ante, jubet de vita exire, quam vivere (e lenierint. Parentibus & familiis quot inde lu&us! quot nunquam reparandae jacturae! Et Civiii Societati quam gravia inde damna, quae amplae fatis praecidunt polleri* tatis fpem ! Certe enim praemature abrepta majore part© futurorum civium , ut non inveniantur, qui fatis fuo tem­ pore concedentium loca fingula repleanr, nimium quan­

tu m

rei fulcimentis, quae civium nituntur multitudine: fal- tem decedentium numerum fi non fuperaverit numerus

infantum, qui conferveri in adultos usque annos polTunt, incrementa admodum non capient oeconom icae res ullae quae ad commercia pertinent, latiflimi utraeque am b­ itus.

Cuius infelicitatis m etum , noftris praecipue in ter­ ris, de firipa pofterorum falute follicitos animos percel­

lere, haud miremur. F.jus enim , quam Septentrionali­

bus Populis Naturae Obfèrvatores tribuunt, magnae fe­ cunditatis fru&um valde minuunt infantum praematurae m ortes, quas annuae tabellae, ut vocant, natorum de- natorumque indicant. Natorum enim num ero collatus numerus denatorum infantum & puerorum, major quot­

annis e ft, quam in populis minus fecundis. Quod q u i­

dem naturae & climatis inclementiae non adferibet, qui feliciores animadverterit regiones infelicioribus intermix­ tas: fed incuriae, 6c maxime ignorantiae eoru m , quae prima contra morbos tutanda aetas pofiulet ; quam vel hoc prodit, quod pauci adeo infantum morbi letales in tabellis illis nominari foleant a).

Atque hanc ob rem inter ceteras, quae publicam fe­ licitatem fpe^tant, curas ampliifimas, minim i nunquam m omenti reputari illa poteft, quae vitam refpicit recen­

tium iftorum inter homines advenarum. Cavet haec,

quantum humanorum ratio confiliorum permittit, n e , aut per inlcitiam , aut incuriam & negligentiam , irruen­ tibus morbis pereant, qui bono orti femme in laetam fuc-crefcere

*) E ft hoc, de quo q u eritu r in A ci, A . R. Sc. S rockh. A . 1 7 4 5 , p* 2 4 9 , R . A cadenm e Scient. Sv$c. Secret avius, Eques A u r a t. N obilt/f. D .n u t

PVargeiitin, his verbis: „ D e t ar ctt fel vid Svenfka ta b e lie rn e , at ej flera

„birrn-f ju k d o m ar upgifvas, ån K o p p o r, M åfsling, och K ik h o fta , och at „alla de ö frig a fam m anblandas u n d e r o tjen lig t nam n a f o kånd b a rn -fjn k a . „ H jå rilp rå n g ( E c c ln m lia ), l o r f k ( A p h tn e ) , O n d t fo r I ander-, och fle* ,,ra dylika p lå g o r , åro lik v a l, ty v å r r , alt f ö r v a l kande a f fjelfva all* „m o g e n . D e döda flera b a rn ån fjelfva K o p p o rn a , ©cil det v o rt n y ttig t Mart le h v ilk e n a f dem vore fauligaft*

crefcere maturitatem pofFint. H orum alterum cavit ram optime Vitae Beneficus Anclor tenerrimo, quo per uni- verfam animatam naturam, matrum praecipue inflamma­ vit pectora, in prolem , in fui partem fangvinis, afFefiu; ut négligentes tenerae progeniei parentes etiam barbara« gentes horreant. At quae blandi Aimo fuas finu fovet ca­ ritates, nefeit faepe, quid falutare, quid noxium fit, & laborantem fine diferimine homuncionem, ex vanae con- fvetudinis lege, ex male fano amore, ex ignorantia, ia gravius conjicit periculum. Ejusmodi ut occurratur in ­ fortuniis, conducit omnino, per late patentes provincias, in quibus praefto ubique fore Medicum exfpectari non

f

Rojen a Rofinflein, tanto cum gentis nofirae univerfae, quin

exterarum, plaufu, ut juvenili voce laudes dicere ambi- tiofum nimis effet.

T acite autem ego venerans’publicam hanc Hippo­ cratis noflri operam, in infantum morbis propria ipfi perfpicuitate deferibendis, temeritatis diu timui culpara, fi leviori opella limites fortafiis attingerem, quos Ipfe fibi animo praefixerit. Summa tamen, quae Viri in Artis Cul-

nrr r ilitas, lpem addidit fore, ut

ae femper adhaerebit aetatis nota, utili argumento cujuscunque generis impende­

rit. Proinde morbum propius infpicere lubet, infanti­

bus puerisque ita faepe infidiofum , ut letales ante ictus vixfentiatur impetus; qui ftltem , fuperioribus annisj, in; Patria multa & inopinata fccit funera. Perfectam quidem ejus polliceri hifioriam non audeo, qui pau- •iores ipfe vidi cafus: ied tamen quos alii

communi-conatibus jgnoieat hominis quem feribere aliquid leges

care benigne voluerunt, cum hi Ibo ri a fpecierum ejus­ dem morbi in aliis gentibus obfervatarum, comparando* naturam mali pro viiibus conabor explicare, calidiflimis fub votis,accuratiorem tractationem ne ulla unquam jus- fura fit necelTitas.

§.

.

Coepit, a. 17??, quibusdam Pariae regionibus ter­ rorem injicere anginae [quaedam fpecies infantibus fune- fta, quae quoque, ut (olent hujusmodi hoffes urbes ma­ jores vi(itare,Stockholmiae parcere diu non potuit. Ean­ dem idcirco non praeteriit Vir Experientiffimus, D o m . ProfelTor, Doct. Petrus Jon. Bcrgzus, fuis in relationibus

de morbis per Sveciam epidemicis b). Proprias v e ro ,

quas, hieme exeuntis anni 1 7 5 7 , & 1758 incipientis, ex aegrotis fuae traditis curae, collegit, pro fingulari,quam gratiffimus agnofeo, erga me benevolentia, com m uni­ care mecum haud recufavit, quin publicas hic reddere perm i fit.

Per totum , ait, autumnum anni 1757, Stockhol- miae anginae fpecies infveta (poradice grallabatur, fed frequens maxime m enle Decembri. Primum horro­ res fentiebat aegrotus vehem entiores, quos intenfus ca­

lor poff meridiem (equebatur. D ein quotidie ante m e­

ridiem honores, pou meridiem aeffus, recurrebant, fed ita tamen , ut mitior indies obfervaretur aeffus. Interea cervix, vel alterutrum m odo colli latus, obrigefeere coe­ pit, accedente plerumque tuffi, poft etiam raucedine. Simul exulceratio quaedam apparere incipiebat, vel uvu­ lae, vel tonfillarum ; cujus prima mox indicia albus co ­ lor offendebat, & cujus celere adeo erat incrementum, ut intra aliquot m odo dies albefceret uvula tota.

Infi-b) V id . F o rfo k till de i Sverige g å n g b a ra fju k d o m a r» u trô n a n d * ,

ïnfequenteautem Januario, angina haec frequentis- (ima plures ita corripiebat, ut novem fimul in eadem do­ m o iila vexatos, in fuburbio auflrali, viderim. Variare quoque priltinam faciem jam videbatur, quum fine hor­ roribus manifeftis inciperet, tumentibus ftatim tonfillis, uvula, ceteris. Dein febris accedebat, per totum nychthe- meron conflans, valida, cum pulfii duro & celeri, nec non debilitate & cephalalgia. In lingulas fere horas tumor crcfcebat, & primo nychthemero nondum finito, in partibus tumidis exulceratio aderat albida, quae celer­ rime ita ferpebat, ut paucos intra dies, partes omnes, quas tumor occupaverat, albentes invenirentur, & mar­ cida appareret uvula. Exafperatis fenfim fymptomatibus adjungebant fe raucedo, in Ipiritu llrepitus, & e naribus aeri imperviis dellillatio tenuis humoris, qui labia rode­ bat. Denique faucibus & gutture tumore fere occlufis, quarto, fexto, aut fequentibus diebus, cum multo fler- tore & orthopnoea, aegroti moriebantur. Sed vero qui gargarifmate fedulo utebantur, ex infufi Salviae libra, .Tincturae Myrrhae uncia , & Mellis Rofarum fesqui- uncia ; fumto fimul Cortice Peruviano , ac vefica- toriis cervici applicatis : illis ulcera fenfim munda fie­ bant, tumor diminuebatur, & febris poft aliquot dies

cefiabat. _{Peculiare erat, quod tumentibus licet maxime}

oris panibus, nihilominus cibos & appeterent aegroti,& deglutire (va’erent, immo firmiores plerumque poflula- rent, quamvis etiam inflare mors videretur, quin ad ex­ tremum usque halitum cibos caperent. Letali morbo

ultimum diarrhoea femper fùperveniebat In nonnullis

collum in-tumefeebat, & ulceribus ferum flillantibus foe­ dabatur.

Venae feffio nihil prodefie videbatur, quamvis ple­ nus effet pulfus, fed potius obefle & aegrotum debilem nimis reddere. Ex iis, quae alvum ducunt, requireban­

P o d menfem Februarium morbus ita defiit, ut nt ullus quidem eodem laboraret amplius.

§ . I I I .

Ex defcriptione hujus ejusdem m orbi, quam dedit ExperientilT. D . D . Rudberg, ad fuas, jam a. 175 5-, in N e- ricia fattas obfervationes > quam etiam Scripto fuo in ­ férait Celeb. Bergtus, quum in plurimis Bcrgianae c o n ­

gruat, haec m odo juvat decerpere. Exprelle m on eri,

nihil albas illas eminentias, aut puris, aut alius humoris, dedilTe, fed evanuifle fenfim in illis, qui convalefcebant, quibus quoque praeter occlufas nares nihil, dum conva- lefcerent, remanfit mali; at gangraena femper fuiflé af-

ttas in iis qui moriebantur. Quosdam infantes cum

m orbo & morte ad 2 1 usque diem luttatos eflè. Infan­ tes praecipue, ergo non om nino fo lo s, morbo fuifle ob­

noxios. Convalefcentes, inito poftmodum calculo, nu­

mero multum fuperavidè demortuos. Sangvinis m is-

fionem, ubi podulabat vis morbi iteratam, fucceflii non caruifle, ceterumque eandem, atque jam propofita, ad* hibitam fuidé methodum.

Subjungere vero om nino oportet, quae in demor­ tuo, eodem illo tempore, quo Stockholmiae Angina ifta grafiabatnr, reperit Celeb. A nat. & Chir. Profeflor D om .

D ott. Rotandus Martin. Praefentibus R. Coli. Med. Afles-

fbribus Gravidimis, Experientiff D D . D D . Strandberg 8c

Darelio, infantem, qui hoc decederat m orbo, didecuit.

Afperam arteriam intus undique fingulari induttam mem­ brana oblervavit, quam (ponte fere nexu om ni folutam, peculiaris tubi indar, extraxit; cradiore; g rifea & ex p u - tredine lacinio(a,qua cavum fui fpettabat ; qua vero alpe- riae arteriae adhaeferat,(angvineo purpurea. Quo longius in pulmones defeenderet, eo pallidioris fuit ruboris, & in

fubtililTiinis einigem bronchiorum ramis prorfns albicaris,' fpeciem praebuit membranae, quae putimen o vi intas inveftit ; quacunque vero fc extenderet, evidenter a mem* brana bronchiis propria dirtingvi potuifle judicavit Vir acutiffimus. Pulmones non fuerunt inflammati, neque ulla ratione laefi, ut futfocatione infantem pendle con- ftaret c)t

§ IV.

Anno 1761 & 1762, non tantum hic Upfaüae partlm» Tei in vicinia etiam, frequentius vifa haec Anginaert* Anni 1761 media aertate, in ParoeciaRajbo graffari coepit, ubi tam celeriter per infantes rtragem dedit, ut menfe Augurto, quum adveniret medicus, tere quotquot fuperfti- tes eflent, vel exhaurti viribus, vel in agone conrtituti, in­

venirentur. Parentes nonnulli prorfus infantibus erant orbati i & pueri, qui ex aliis domibus aegrotantes vifita- verant, brevi port tempore morbo correpti erant. Non- nunquam fecundo , plerumque quarto, vel quinto, m o­

riebantur nycbthemero. Muci plerumque vomebant

plurim um , & magnas tandem membranarum lacinias. Quo autem habitu, hoc tempore, incedebat morbus, ut plenius intelligatur, feqnentes adferam cafus, non procul ab irti Paroecii obfervatos, & ab i pfo Obfervatore, D. D. IIni en 10, per Uplandiam Medico Experientirtimo, hu- manirtime mihi traditos.

CASUS I.

Puer Nobilis annorum quinque, bonae valetudinis^ anno 1762, menfis Januarii die 19, port meridiem, fo- mnolentia, totius corporis calore, narium catarrho, abs­ que eufïi tamen, derepente corripitur. Binispoßea diebus,

B

c) O b ferv ttio n e hac materiem levidenlis opellae Vir Celeberrimui

❖ ) I O C #

lectum per vices relinquens, calet, fomnoléntia major! afficitur, vom ituquc, perfiftente catarrho cum fiernuta-

tion e, ac lacrymarum aliquo defluxu. Quarto d ie, ma­

nentibus iisdem fymptomatibus, ad vefperam deglutien- di queritur m olefliam , & manifefta febre incalelcit; lo* m no dein totam noclem interrupto, redeunte tamen po-

ftridie mane. H oc quinto die, febris non tam veh-emens

eft; led faucium dimcukas magis increfcit; crufta albi­ cans, denfaque, mollis tarnen, lingvam obducit, cum abundanti & tenaci admodum m uco, cujus copia nunc Vomitu rejicitur, nunc (ponte defluit, & a vefpcra ad

mediam nodem fomnum non permittit. D .fe x to , de-

glutitio minus molefta : ex muci vero jugiter adfluente copia, fpirationis, alioquin facilis, continuus auditur ftre- pirus: vix lentitur febris: fomnus circa vefperam perpe­ tim & grate obrepit, fed mucolà illuvie & tuffi (aepius

per noaem interrumpitur. D.Jeptimo, ad meridiem tus-

fis ficca redditur, & fimul cum v o c e, fit rauca ac pro­ funda; ad vefperam flccior plurimum vexat, donec te ­ nacis muci aliquid rejecerit: deglutitio interea absque in­ com m odo perficitur: fopor ingruit: pullus fit celerior: paululum pofl: mediam noflem tuffis fere ceffit cum ma­ gna aegroti inquietudine. Unde o&avo die multo mane, difficilius & citatius ducitur fpiritus, pulfuumque num e­ rus, a 140 ad 150, intra minutum primum, adlcendit; neque ullo amplius tuffis & exlcteatio excitari remedio poteft: augetur ergo anxietas, tandemque fub fpiratio- ne citati (lima animam placide Parentum hic ocellus exlpirat.

Remedia, quae alvum ducerent, em etica, refrige­ rantia, incidentia; gargarifmata, injcffiones; externe vero Spiritum c. c. cum Oleo-olivarum juncUim, lumma licet cum cura, fruftra tamen tenturunt.

CASUS IT.

Nobilis hujus Pueri unica Soror, feptem annos na­ ta, quum bene valeret, nullis fraterni cafus praecavendi regulis adftringebatur. Infequentis vero menfis Februarii quarto die, mune, capitis lum m o dolore gravata & fo- m nolentia, facie rubens, ac manifefte febricitans, ledo

fe continet. Semel hodie vom it ; per nodem tamen fe-

quentem magis tranquilla, fub levri diaphordi, Isene dor­

mit. slltero die, ad meridiem usque melius fe habet:

inde, maxime ad vefperam, cum capitis ac dentium do­ lore febris increfcit: jamque albefeit lingva : nares fan- gvinis guttas interdum ftillant: cum ftrepitu, tam per liares, quam fauces, fpiritus ducitur; & praeterea nodem

infomnia turbant. Tertio die mane, levis ädelt naufea:

lingva univerfa albidior eft: in naribus & illarum margi­ n e , puftulae aliquot pulicares, albidae, bafi inflammataj ejusdemque generis binae tantum in fuperiori labio,con- ipiciuntur: febris vix de die fentitur, ad vefperam tamen priflina redit vehementia; & quo ad nodem magis ver­ git, eo fenfim feiifunque moleftior eft deglutitio. fhtarto

d ie, mitior iterum febris: de capitis dolore nullae quere­

lae, neque dc tanta deglutitionis moleftia: faucium vero mucus aegre rejicitur, & crufta fubfulca uvulam ac velum palati tegere, orisque ambitum occupare, cernitur j fed lingva magis a’:bida eft: ad vefperam febris denuo inten­ ditur: fomnum, qui alioqnin nonnihil reficiebat, turbat nimii & tenaciiTimi muci affluxus, quamvis etiam oris per fiphonem collutione copiole ille educeretur: praeterea fter- nutationefe frequentesque narium deftillationes incom­ modi multum adferunt, Quinto die> fymptomata eadem : crufta in oris cavo, dcnfior paulo, ad latera magis ferpit: frequentiores ad vefperam fternutationes, quae nodem dein fere infomnem reddunt: lenior tuffis, etfi fonifum follitioris muci fecum fert, nihil tame'n rejicit, Sexto die

be-bene aîioquin valere vifa aegrotula, urgentem mucum, inje£tionum o p e , fat magna copia exfpuit: die vero in­ clinante, debilis & fom nolenta, palpebras aegre m o­ v e t, dormientis fpecie, fed muci lolum cauffa fine fomno connivens : tuffi portionem crudae velum palati tegentis folvit, quae, pendula licet,reliquae tamen quia adhac ad­ haeret, excerni non potefi. Circa decimam circiter horam

feptimi diei^ alacritatis aliquid redire videtur, adfiunttamen

tufiis, demutationes, & tenues e naribus defiillationes: a vefpera ad mediam n o d e m , fub difficilioris fpirationis ftrepitu, femnus fruftra exfpedatur, tanta cum premat tenaciflimi muci copia, ut fuflbcationis adfit periculum, eo majus, quod exfpuitionem minuat inquietudo ac de­ bilitas. Ottavo d ie, animolicr iterum argrotula, facilius interdum mucum exferear, tandemque pod continuum injectionum ufum, crudas aliquot orae argenteae magni- tudine rejicit, quae tenaces, crafiiusculae, bine grüei co­ loris, illinc fanguineis driis tinciae. Pod meridiem, fub pulfu celeri debilique, vires langvent, e: pedoratio obda- cula fentit, tuffis rauca fit & profundior, vo x mitatur, craflef it mucus, citatior & anhela redditur (piratio, fum- misque inquietudinibus (opor intercurrit: increfcente de­ bilitate, raura tudis diminuitur & podmediam nod-m pla­ ne cefiat. Potui datus liquor cum vomitu per narei reme­ at, nec deglutitio tamen laefia apparet. Nono tandem die^ fum m o mane iterum crudae non nihil rejicitur; aixietas, debilitas, celeritas pulfus & fpirationis, fenfim fènfimque increfcunt, & halitus fimul latius foetorem fpargit urina, tenuis cerevifiae colore, fedimentum deponit abiduni fpidumque: obdaculum in naribus & imis faucibtf fenti- ens (piritus ducitur ore folo, naribus foils redditu* Tan­ dem drangulatu quali IhfFocata, circa tertiam cKeiaoram, domum paternam penitus orbam liberis amata viiguncu- la relinquit«

CASUS III.

Püer annorum quinque, antea fanus, eodem menfer poft quietam nod em expergefactus, totum inde diem de« Dilis & fbmnolentus fuit, lemel vomuit, eibos tamen dein appetiit. Altero ja m die\ faucium aliquam fentit incom­ moditatem; toto corpore calet; magisque debilis & in­ quietus cibum nunc reeufat. _{Tertio diei titillantis do­} loris fenfus, cujus fedes in faucibus ede apparet, deglu- titionem tamen non impedit: pituitae fatis denfae magna copia rejicitur: inftantevefpera lingva albefeit: remedia variis modis propinata pertinaciter recufantur. Quarto

die, matutinis horis imponitur collo finapifmus, qui ad me­

ridiem cuticulam in veficam, lympha fpida, fubflava, re­ pletam, attollit: fiphonis fimul ufu crebro os colluitur: usq»ue eo tamen corporis calor pundionisque in faucibus fenfus parum dim inuitur, ut e contrario mala dextra, & magis etiam fauces, intumefeant. Quinto die, tumor ille per noctem difparuit: quantum vero calor intenditur, quantoque major inquietudo & debilitas, tantum oculo­ rum fplendor deficit:potiones, quae placebant, absque molefiia deglutiuntur. Sexto d ie , circa meridiem diffi­ cilis torquet vomitus ; nec multo poft tenacis adm o­ dum materiae bini globuli, avellanae magnitudine, tuffi ejiciuntur. Ab hoc usque tempore magis magisque vires deficiunt: obfcuri in pedore ftrepitus audiuntur: quae proferre tentât aeger verba, vix ac ne vix quidem in- telliguntur: ad vefpcram pedoris ille fonitus acutior: calor & pulfus celeritas increfcunt, faepeque hic intra mi* nuta intermittit: debilitas, anxietas & inquietudo major majorque, cum lamentabili & demifia voce: nihilo minus malorum advenit lenimen, fub quo de faucium orisque dolore querelas aeger di dinde profert: immo, de- fperatis licet rebus, potum defiderat, ladisque tepefadi )ibram exhaurit; mox autem, pedoris ceflante ftrepitu,

k V . ...

Quemadmodum vero frigidioris nc-flri dimatis haec,

D ei T . O. M. beneficio, magna felicitas eft, ut minori

plerumque impetti ac pertinacia, quam in calidoribiis,

graflari folcant morbi epidemici & contagiofi: fic quod jam defcripfi malum, variis Patriae regionibus adeo fu- neftum, exteris populis etiam faille narratur funeftius. »

Per Angliam novillim e, annis 1 7 5 1 , 1 7 5 2 , & 1 7 5 3 ,

maxime vero horum annorum medio , infantum m a­

gnum numerum & adultos quoque nonnullos infeftavit; obfervatus accuratifTime Plymouthi, a Celeb. Job. N ux-

tam y & fmgulari deferiptus libello a). Ex quo in nollra

brevitate notafle fufficiat; malignitatis plura Virum Ce- lebratiflimum animadvertifle figna, & fymptomatum roa-

jorem longe gravitatem ; tumentium in faucibus parti­

um lividum colorem ; cruftarum albedinem obfcurio-

rem; muci, & foetorem maximum, & incredibilem fe­

re acrimoniam, ut non genas folum manusque infantum

roderet, (èd etiam , cum per intefhna delaberetur, dyfen- terias faceret, natesque excoriaret; haemorrhagias deni- que,&narium flillicidia Cangvinea. Sed quod fmgulare ell, in infantibus vix non femper oris & faucium trillern con* ditionem exanthemata vel praeceflerunt, vel proxime fe­ cundo, tertio, quartoVe die, infecuta fuiit, aut Kryfi- pelacea b), aut Scarlatina r), quae, cum maniteflo & ten-

fo tumore, nunc totum intexerunt corpus, colium,peclus,

artus, ad usque extremos digitos, excepta tamen ple­

rumque facie J nunc partem modo occuparunt : quae_quo«

' a) D iffe rt at ion on the Ulcerous Sore-throat, fubjun£ta tra fta tu i Eju*>

c!em A u& oris cu Fevers, in tertia h u ju s edit. Loud. ; 7J7. Gallice verfnm in-

fcruevunt fere to tam Recueil Period, d'ohf. de M ed. i f c. /7/7» Oct. N o v.

/;) U t nppcllat pag. 2#z.

c) Q uo nom ine p lu rib u s in locis u tifu r, figilUriiri pag.

287

cedentibus vero 2 8 5> defquam atae cu ticu lae, u t op titn i fy n ip to m

quoque fàepîus fymptomatum allevationem evidentem, interdum tamen nullam, attulerunt: morbo autem feli­ citer exeunte, cum fudoribus, urina fubfidente & farina* cea, copiofaque exoecloratione, cuticulam latis admodum

fquamis decidere fecerunt, Atque eadem eidem malo

juncta fuitle & gravia fymptomata & exanthemata, quum a. 1747 & 1748j Londini, pariter atque per vicina loca, epidemicum atten tism e oblervaret Celeb. Job. Fot her gill* mali docet hiftoria ab ipfö édita d), Huxhamianae per

omnia congruens. Ejusmodi tamen exanthemata nulla

fe vidifle r e fe r t'job. Starr e) , prioribus quidem D uum ­ viris non aequiparandus, fed oui aphthofae indo­ lis & fuffocaneem anginam , eodem anno 1748, ex aegrotis in infimo fere Cornubiae angulo pueris pueilis- que, defcribit; nequeab aliis fibi memoratas ait, nifi, vel pullulas rodentes in ingvinibus & circa anum, jam ab initio morbi vifas; vel petechias peffimi rnoris, poll pau­ corum disrum mala animadverts: pullulas tamen recen* fe t, quibus nullum adjunctum fuit tauciunvmalum, led huic nihilominus analoga indoles, ut infra commodius exponetur: infignem præterea mali varietatem, ut in qui*

bus-f ) _{A ccount o f the Sore-throat attended w ith Ulcers. Londini 174$,}

tertiu m vero edita 17p. In Gallicam linguam a D . D e I^a Chapelle cx 2;da E d it, tran slata, hoc com paru’-! titulo*. Defcription du M a l de Gorge

accompagné d' Ulceres, q u i a paru isfc. Paris. 1749. Idem pariter obfer- vafFe R ieb. R u ffe l, ex recewnone patet libri: Oeconomia naturae in morbis

acutis fo* chronicis glandularum , O xon. 1 7 5 5 . 85 quam exhibent Cot/tm. L ipf. T . V , P . I U . Pagina enim 4.73, V ir hic ftatuiffe d ic itu r, glandulas cervicis atque g utturis morbis epidcmicis per fe ejfe folere obnoxias, fed ve­

ro faepius affici, quando eruptiv arum feb riu m tnetaffafis c glandulis cutis ad

illas fieri fo let ; u ti obfervare licet in angina iß a epidemica gangraenofa : cu ­

ju s cum p o rr o dicatur Cl. A uctor accuratam fuppeditare dejcriptioiietti, e-

gregjis interjperfis cautelis praclicis, dolet a d m o d u m , librutn iplum non

potuiffe me o btinere.

e) _{Account o f the M orbus Strangulat or ius communicated in a L e tte r,}

& ) i t ( #

busdam ne crufta Quidem illa albicans faucium adfu­ erit; led tufïis tamen rauca & demi (Ta, lubfequente cito difficili, flrepitante, ac fiuftocantc fpiratione, quae cum levaretur , rejeffus fuerit vifeidus & gelatinofus humor cum fibris putridae quafi carnis vel membranae. Inter alios etiam jpuerum fuifi'e decennem , qui poli fie- ptimum diem, difficillima tulTi, crullam, magnitudine totius palati m ollis, rejecerat, & ex cujus poflea ore, a- liquot interjeffis diebus, pater tubum extraxerat longitu­ dine afperae arteriae, infra in binos divifum ram os, in m edio paululum cruentum, materia maleolente turgi­ dum / ) Peltiferum autem malum, quod conatibus Sum ­ morum etiam Medicorum faepe reflitit, inde ab A.

1739) Per annorum tamen intervalla, variis Angliae lo ­ cis grallàtum elle narratur g ).

Interea , per Galliae partem Angliae propiorem , gangraenofa, ut vocarunt, & epidemica angina m a­ gis fe diffuderat; inde ab anno 1743, & fecundum alios multo etiam ante, obfervata. Ab illo inde tempore, plu- res deinceps annos, medicos tenuerat (bllicitos : quod cum tota limul morbi hifloria ex deferiptionibus difei- tur, tum Johannis Bapt. Chômel , b) tum Pauli Jac. Ma-

louin. i) Morbum uterque dderibit, fine tumore pardum

cru-f ) V id. loc. m odo cit. pag- 4 4 3 . & cru-fequ.

g ) Vid. D e fe ription du mal de Gorge pag. 5 1 . fequ.

X) Q ui fingularem edidit lib ellu m , fub titulo: D iffertdtioit H iftori-

que f u r t 1 Efpece de M a l de Gorge gangreneux, qui a régné iVc. Paris. 1J4 9 »

12* S u b ju n g itu r C elebratiflim i A ftr u c ii E piftola, quae triu m hoc m orb o a e g ro to ru m hifto rias habet.

i) V id. H iftoire des M alad. Epid. de 1746, in M e m . de /’ A c . des Se. année ly ié , im p r. a. 1 7 5 1 ; ejusque continuationem in iisdem Co m ­

m entariis infequ. aliquot a n n o ru m , u b i etiam paffim o c c u rru n t ejusdem m ali ab aliis factae obfervationes. C onferri m eretur T hefis A cadem i­ ca Parifienfis Vandermondii , \ A n in ulcere Tonjillarum gattgraenof*

4 ntifeptica? ed. 1 7 4 9 : quam videre lite t in D ijp. M ed . Collect. H aller inttå

cruftis illis afflexarum, fuille, nequc <niam m uci ad os affluentis copia, cum dolore tamen & calore, atque inprimis foetore halitus infigni & peculiari, narium item llillicidio ichorolo, non 'kraro langvineo, quin etiam

vera haemorrhagia. In plurimis tuffl rauca! tandem

rejecla fuifle fruftula membranacea, & illa quidem „

in morbo aliquantum longiori, purulenta. Immo

fuit feptenarius puer, q u i, quarto jam morbi die, tubum ejusmodi membranaceum, qualem ex Starrio m odo me­ moravimus , exfpuerat, & cartilaginum & valorum e- videntibus notatum veftigiis k). Atque in demortuis, ma­ lum e faucibus utrinque protenfum, & in nares, & per a- (peram arteriam in pulmones usque, cum lanie & pure, anatome detexit /) ; interdum perfera prorfus fimilitu- dine phoenomeni, quod vidilîe Exper. P ro f Martin flr-

pra retuli tn). Horum autem Celeberr. Virorum

neuter de exanthematibus mentionem injicit ; quam enim in juvene paulo adultiori vidit CbomeJins, an­ ginam gangraenofam , cum febre, ut delcriptio do­ cet, vere fcarlatina &: fluxu falivae copiolo junXam,et- fi epidemicae valde fimilem , tamen ab illa, ut alius indo­ lis, diflinguendam voluit. ;/) Pariter cum febre qui­ dem Scarlatina, cui nullum mox a prima aggreflione oppofitum remedium, ut grave & letale fymptoma adfu- ille , fcripfit Navier o); lea aphthis nihilominus gangrae- nofis analogum m odo malum, non idem utrasque habe-; re le profeflus efl p).

C

Ne-, mmmm 11 '■ PWJ» — ————— W——■ ifc—g

k') V id . Malouiit loc. cit. pag. i j j .

I) Ib id em pag. 155. Cfr. Cbotnel loc. cit. p. 7 . 17.

. _{m ) Vide M em . de l Acad. des Sc. 1748, pag. j : 4, inter obfcm tioneS $}

M edicis binis cum C lar. D u Hamel com m unkatas.

n ) V id . Chomel libr. cir. pag\ 54.

0) D iffertatioti en form e de L ettre f u r plufieurs Malad. populaires, A Paris 1 7 5 3 . 12. pag. 212. M edicinam fecit in parte diftri& us Ke* m enfis, à Chalons f u r M arne. p') V id. loc. cir. p«g, 22% .

# ) iS ( sjc

N equeaoud Batavos fab iisdem annis ignotum fuis- fe noceiitiffirrtum malum, Rudolpfjus Zajfius teflatur, qui in regione Batavorum Tranfmofana medicinam faciens, annis"i74s & 1746 idem obfervavit q). Etiam in vici­ na Flandria vifum fu ille narrat Boucherius : cui quoque analogum valde faucium malum videre contigit, febri ru­ brae,"ut vocant, i. e. vel miliariae, vel potius fcarlatinae, ju nedum r).

Irv Germania ab initio hujus feculi ob veni fle prodi­ dit Georg. Wolffg* Wedelius, & viro cuidam generofifli- ino una hieme fex abripuifle liberos, uno fblo fuperffite, cui fuga confuluit. s) Recentius non cum Scarlatina fb- lu m , cui Temper angina aliqua erit adjunfta, & graviffi- ma quidem, li malignitatem illa habuerit; fed etiam fine ifta febre, Viennae fe malum idem obfervafle fate­ tur Marcus Antonius Pletjciz t ), Searlatinae febris Obfèr- vator omnium ad hoc usque tempus facile accuratiflimus. Quos jam vero nom inavi, Obfervatores Celebres, ad Gallos ex Italia quafi migrafle pernicialem morbum narrarunt, in hanc,per Siciliam regnumque Neapolitanum, ex Hispania transvectum : ad hujus enim Regni Medi­ co s, & vergentis feculi XVI tempora, primas prorfus

morbi inter Europaeos obfervationes retulerunt. A plu­

rimis certe iftorum temporum Medicis, Italis, Neapolita­ nis, Siculis, H ifpanis, deferiptus reperitur, ex quibus

Luâovicum de Mereado, u) £? Petrum Micb. de

Here- luf-4) Vid» Synopf. Obf* M edie. L n g d . Batav. 1751. p a g . 3 9 . r), V id. J o u rn . de M edec. & c. T . V III, p. 5 5 6 .

s) L ib r. de M orbis in fa m u m . Jenac 1717* Cap. XX. ft. 71* '

t ) Vid» Opera M edico-P£jr/ica. edit. W rndobonae 17 5 2, V o l. I I , T roît»

I I I , de S c a rla tin a ; praecipue H iftorinm A E g ro ti X I p. I g ô .fe q q ..

n) H ilp a n u s , prim um i Medicfnne P io feflo r, dein d u o ru m R e g u m ,

Philippi I I & I I I A rc h ia te r, m o rtu u s a. i 5 9 9 . C oidîlium dederat d e

^ G u ttu r is angim fit & letalibus ulcerib u ti q u o d inter cetera 2 4 c f l , & Tom* 11» Opt ru m habetur, pag. 137. edit» E raco iv d c a* 1 6 1 4 .

Jm _{v ) nominafie fufïiciat, quorum ille certiflime inter}

prim os, hic dim idio fèculo junior, led fpe«

51

uterque fidei habeatur. Omnes morbi indolem defcri-

piitle dicuntur, nunc ad habitum in Gallia animadver- fu m , nunc ad illum quem notarunt Britanni, violentia tarnen, ut folent contagiofi m orbi, dum inexplorati, lon­ ge mag s citiusque fatalem.

A n te illud feculum usque eo de hoc morbo filere invenimus monumenta Medica, ut qui in remotiorem

antiquitatem inquirere cupiant, ab Hilpanis m ox ^ A c ­

tium V. Seculi hominem n>), (altu quafi properare cogan­

tur, inde ad Aretaemn x ), tandem ad ipfum Hippocra­

tem ; quorum illi per(picuis admodum verbis vi(um a (e

morbum defcripferunt, hic non nifi phthifeos fortade (peciem illam acrem falino mucidam intellegam voluity ),

§. VL

Ex variis pedlmi morbi, (ub diverfo coelo compa­

ratis, hifloriis, _{fymptomata cmnia focia colligere ordi-}

natimque difponere, ut decurfum ejus, cum notabilibus

varietatibus, uno quafi _{circumducto adfpectu, intueri}

liceret ; id injuncta mihi brevitas tanto magis prohibet, quod in iis, quae hactenus allata (unt, contineri

praeci-C 2 pua

m) E tiam H ifp a n u s, prim iim artis fuae Profeflfor, dein R. P hilippi I V A rch iater, in o rt. circa a. i 6 6 r . Scriplit de Angina maligna copiole in­ te r Difputationes dc M orbis a c u tis,T . I I I . O per. edit. L u gd. de A. 1 6 6 5 . Q ui ceteros vero nofcere d elid erat, & Fotkergill <St Chomel co n fu lat, libr. citat, u b i & varias rep eriet m orbi appeliationes, ad placittfm cujusque au d o ris.

jp) I n L i b r . IT. S e rm . IV . cap. 4 6

-x ) D e M o rb , acutis L ibr. I. Cap. IX , u b i de U lceribus tonfïllarum , u t in A E g y p to praecipue & Syria fre q u en tib u s, unde A E gyptiaca & Sy­ riaca ulcera appellata fu eru n t.

y") Q ui H ippocrati n o tu m fuifle m orbum p o ftu la n t, L ibrum I I de

‘M orbis & Seft. X L V III ex citan t: Sed cura ipfa longiorem indicat m or- dwim quam ftra n g u la to riu m , qui pau ct« in tra dies interim it.

pna videantur. Sufficiat oculos in primarium defigere fym ptom a, quod plurimis in aegrotis eo fuit eviden­

tius^ quo patuerunt melius ipfàe partes affectae; in ce­ teris vero, oppido paucioribus, noft mortem potuit animadverti facillime. Scilicet tonfillarum, feti, ex m o ­ re loquendi aliorum , amygdalarum, alterutram, vel u- vulam« vel palatum molle reliquum, vel ipfam arteriam afperam interiorem, poft inflam m ationem, nunc le v io ­ rem , nunc graviorem , c ito , interdum citilfim e, macu* lae occuparunt pallide albentes teu grifeae, pullularum in modum eminentes, proindeque aphthae rede om nino dicendae; qnae ferpendo celeriter ita confluxerunt, cras- fefeendo fim ul, uttotas demum fauces cum lingvae ba-

fi una obfederit gritea crufta. Vix non temper halitus

fecum habuerunt foetorem , & humoris alicujus putridi,s

acrioris, adfluxum, nonnunquam copiofifllmum. Si­

mul fpirationem attulerunt difficilem,Irrepentem,vel fibi- lantem , anxiam, fuffocantem; cum voce rauca demi fla­

q u e, éc tufli, quae non humoris fblum illius aliquid, fed etiam fibrilias cruftarumque fruflula, interdum latio- ra, ejecit, diverfo cum eventu, ut vel novae renatae fu­ erint aphthae, vel denudata tedes, fenfim minus rubra, fana iterum pellicula teda fuerit. Inde fymptomata reli­ qua omnia , pauciora vel plura, mitiora vel rudiora, tardius decurrentia citiusve, pro cauflarum v i; corp o­ rum conditionibus fingularibus; parris, quae prima & maxime affeda fu it, fltu atque indole; mali per viciniam ad nares, pulmones, oefophagum, partes exteriores, pro-, greflu; alius denique cujusdam mali concurfu.

Ad morbum igitur intelligendum, nofle oportet, cujusnam crufta illa indolis f it , & quo oriatur m odo &

crefcat. Quam circa rem , ad bina dividi cogitationes

poftunt Aut enim ex concreto m uco crufta formatur;

in illas velum integit, atque hinc in tunicam'/'arteriae afperae interiora vcdientem , illinc in periglottidem, fu per gingivas orisque labia, in corporis exterioris cuti­

culam demum continuatur. An cuticula vero, quae per

corpus univerium aeris excipit proximum contactum,

fodanti e corpore vapori |, circumfufi aeris v i den-

fato, ortum debeat; atque idcirco membrana quaevis, ipû continua & fimilis, e muco generetur, non jam opus

eft, neque ullibi multum juvabit, disquirere. Viden­

dum m o d o , an noviter e m uco formata cruda illa angi- nofa fit; an ipfa, quam definivimus, & quae a primo hominis ortu exditit, membrana, ex morbo nunc mu­ tata & corrupta. Quorum quidem, circa fauces fiquae- ftio terminetur, non dubitare quifpiam poterit, pode- rius ut verum amplecli: fi modo & orientes, tum fune- ftas hujus morbi aphthas, tum ceteras quascunque, intui­ tus fuerit; & deciduarum loca tenerrima, & majorum, quum parte fui a fubjeftis iedibus folutae fuerint, fir­ mam, qua reliquam partem, cum fua fede connexionem; & crudarum denique,quae exfereatione rejiciuntur, craffi- tiem, tenacitatem, adhaerentes interdum fangvineas drias.

Scilicet tenue illud partium involucrum, ex inflam- ' matione ipfi vicina, & vaporis exfudaturi fob eadem coi* lectione, contradaque citius feriusve, maxime fi conta- giofi quid adfuerit, acrimonia, folvitur a fubjefta carne; humores imbibit* inde cradefcit; fimulquemorbi vi orto calore, & aéris, in fejun£lae membranulae fuperficiem ipfi obverfam , adione , tenacior redditur. Cujus rei fi- militudinem & periglottis & cuticula variis modis exhi­ bet; quos ne longiores hae paginae reddantur, fatis di- fcere poterit, cui hoc lubet, ex Accuratiffimo Albino %\ N om inabo tantum veficatorii effectum, eryfipelatis fqua- mulas, fcarlatinae latidimas exuvias, gangraena emor»

C 3 tuae

tuae entis fuftulas. Et veficatcrii quum injicio men­ tionem , memoria fubit eorum » quae obfèrvafle dicit

Ùtarr a ): In aegrotis ex fira ngu la tot io m orbo, circum

loca, quibus applicata client veficatoria, pufru as rubras, cito albidas, invicem confluentes, cuticulam in m em ­ branam fuflulille, flmillimam fruflulis, quae tuffl rejice­ rent eodem morbo afie^i plurimi : quin im m o,in aegro- tulis paffim occurrentibus, dum Strangulatorius morbus grafiaretur, nihil in faucibus perceptum fuille malt, led puAulas ejusmodi, ichorem largifltme Aidantes, cervi­ cem obfediflè fatali cum eventu. Ad Scarlatinae quoque febris latas adeo fquamas attendere tanto magis convenit, quod cum exanthematibus vere Scarlatinis, vei proxi­

me affinibus, angina aphthofâ toties fit obfervata. A

gangraena vero nulla prorfus ratione diverlum fuit an- einofum hoc malum, quoties, absque muci aliqua c o ­ pia, ichor modo adfuit foetens, & prope mortem dolor

evanuit. In neutro horum cafuum muco formatas fqua-

rr.as aut cruflas quispiam dixerit, led cuticulam a cute lolutam vel tantummodo decidi Ile, vel fublatam in véhi­ culas fuille, colleclo lubtus humore.

Atque hoc quidem multa non poAulare verba, me­

rito quis contenderit. Exponendum tamen duxi, ut me- •

lius inde conflet, parem, atque faucium, afperae arte­ riae fuifè conditionem in graviffima hac angina i & quos tuffi ex aereo canale ejecerunt, integros tubos, aut quos in demortuis invenerunt parietibus ejusdem canalis laxe & n e vix quidem adhaerentes, non, ut facile videri poflet,

& vifum mihi ipfi aliquamdiu eft, ex muco denfato for­ matos fuiflè; fed vere interioris tunicae decorticatae por­ tiones: quippe qui & extrinfecus villofl inventi funt, & paulluium cruenti, & firmiores, quam ut e muco breve intra tempus formari potuifle videantur j nam lon­

giori

« ; ; «

gîori qtiidem mora mucum in tunicas concrevide multa probant exem pla, fed neque in regulares adeo tunicas, neque circa partes molliores b). Infuper quid cauflàe, cur, eodem in m orbo, cruftas ejusdem prorfus indolis alia formatas fupponeremus ratione in faucibus, alia in viciniffiraa afpera arteria?

§. vir.

Plurimum omnino juvaret , fingu’aris adeo morbi nexum , cum legibus machinae noflrae inditis, & cum rebus, quae illam extrinfecus attingunt, reliius peifpice*

re. _{In his vero , ut in omni morbo epidemico, prae-}

fertim contagiofo, plurima tenebris involvi, profiten­

dum eft. _{In aere quidem praecipuas plerumque latere}

cauflàs m ali, quod multos eodem tempore homines, e o ­ dem cœlo eademque terra fruentes, corripit, dubi­ tari vix poteft : omnium m inim e, qtfum de eo quae­ ritur malo , cujus , circa organa fere fola , itui aeris

&c reditui perpetuo expofita, falttm ciroa ea magis

quam alibi, vis omnis fu b fidit. F.x morbis vero epide- m icis, quam plurimi conflantibus originem debent aerjs qualitatibus, quae nunc in ten fibres, nunc reraifliores, alio atque alio gradu, in totam agunt molem corporis, in cutem , in pulmones, inde in fàngvinem, in cor, in humores fecundarios, in nervos : aliorum e contrario

nata-b ) N o ta fo n t exempla dejeflsrum alvo tunicarum , ad inteft ino­

rum alveum ita efFormatarurrr, u t, qui d ejecerin t, m etu luerint per­

c u li t, ne veras m ajoresqne in te (lini portiones perdiderint. E x his re ro ad

in d o lem cruftarum aphrhofnrum an colligi quid poffir, dubitaverim, q n u n | *d liq u id u m perdu& am non crediderim de o rtu m u n d e m quaefiionem. F u e rin t aliquando ex m uco generatae, cujus tum ortus non defuifle opi­ n o r indicia : a t p o tu e ru n t cerre alips, ratione jam d eferipta, intim i inte- fiin o m m involucri, m orbo m utati feparatique, fuifle portionesï certiffime ir» dyfenteriae m iferabili gradu, ex intim a coli reGique tunica exulcerata!

natales particulis Jure adfcribunt, aeri peregrinis, pecu­ liaris Sz fpecificae, ut dicunt, indolis; quae per aëra dit— fufae, fpecifico m odo, nec nili ab effectibus cognofcen- do, corpus & inprimis nervos, humorumcjue ipfam cra-

fin, afficiunt. Ad quam ex his claflèm anginam iftam

fuffocatoriam referamus, nondum liquet. Obfervato-

rum hiftoriae aeris fingulares illam infecutam narrant conftitutiones, quarum eo redit indoles ac vis, ut calidi humidique crebrae magnaeque viciffitudines putredini faverint, vel putredinem fingulares venti attulerint, quae fenfim in corpus recepta, accedenteque tandem frigore retenta, hoc majori minorive vitio infecerit c). Putarunt etiam quidam , in bruta animantia primum faeviiflè no­ xiam athmofpbaeram, unde etiam impurior humana de­

mum corpora affecerit vehementius d). Sed quum hoc

quidem obfervationibus non omnino refpondet: tum il­ lud ejusmodi effe ingenui fatebuntur, quod, verum li­ cet fueritt tamen cauflam non inferat definitam; ad o - mnes enim morbos epidemicos, putridi quid fecum fe­ rentes, aeque referri poteft; nec profe&o tales conditio­ nes aeris anginas infantiles fcmper produxiffe, fidus quis­

piam obfervator contenderit. Graffmtibus etiam hifce,

alii non m inus, quin magis, graffati funt morbi, & con- tagiofi, ut variolae, & non contagiofi, ut pleuritides, rheumatiffni, im m o anginae inflammatoriae firnplices: quorum illae fpecifico contagio, non late per aerem dif- fu fo , fed veftimentis rebusque aliis fe affigenti *, hi nul­

lo peculiari occultoque v itio , debentur. Neque fortas-

fis peculiarem aéris corruptionem folam fe, ut caullam hujus anginae, offerre, aut ad illam omnino recurren­

dum

c ) V id . CbotneI, libr. e i t . p a g . j f , fed p iaecipue I iu x b a m , ab initio

libri fui antea citati.

d) V id . Alalouin. Alent, de V A c ad. des Sc. 17 & N a v ie r loc. cit.

dum , judicaverit, quicunque meminerit, tum fummam tunicae, ad quam in faucibus, laryngé, atpera arteria, perpetuo aer adlabitur, teneritatem, maxime in tenella aetate, m orbo huic inprimis obnoxia: tum etiam quam facile aut acrimoniam, aut putredinem, humores ani*- males contrahant, dum prorfus ftagnaverint; & quam brevi tempore totam maffam corruptus alicubi humor inficere poffit, Paullo pertinacior lippitudo iacrymas us­ que eo reddit acres, ut non genas foium excorient fae^e rodantque, fed & integras manuum volas in puella vifae fint excorialle, quae dolentibus oculis jugiter illas appres* fas tenuerat: fnniliter pituitae e naribus catarrhus, te­ nerior fi fuerit cuticula , oftia narium finientes margines ac labium fuperius facillim e, ut in vulgus notum elr, ul- cufculis foedat; malumqne hoc in cafu halitus odorem &

aeger, & alii fentiunt. Emortuam vero gangraena par­

tem nifi a vivis feparare natura valuerit, putredine inde reforpta, citiffime labefactata corruit: & lentius quidem, at faepe tamen funefte, patitur, reforpta ex putri loco

materie. Quod vero ita nocebit, ubicunque federn ha­

buerit, nocentifliraum erit, in maxima cerebri & vitali­

um organorum vicinitate. Et praeter (ubitam quidem

f

a anginae fpecie adfuifle, facile i vadent felices fana- tiones, topicorum ope remediorum, quae ferpentem gan­ graenam fliterint.

Interim quod certum efl: teneamus: in acre efle aliquid, quod anginam infantum aphthofam, fufïocatoriam, con- tagiofam, progignat. Progignit vero in tenerioribus fo-; lum corporibus, m infantibus praecipue, & in puellis for- tafle magis, quam in pueris e). Humores corripit oris mu«

D c o f o s

g ) _{ü t obfervatum fcrip fit FotbcrgiU, qui etiam illos m agis huic}

çofos Scfalivales, iidem que corrupti vitium facillima

contagione cum aliis communicant.

Tanta vero cum fit in fymptomatum concurfu d i- verfitas, fieri nequit, quin corporum ipforum varieta­

tes effeclus unius ejusdemque caullae varient; quod par­ tim ex adultorum hominum inter anginofos fecurita- te i partira, & vel m axim e, ex aliis morbis contagiofis* figillatim variolis, usque eo patet, ut objici nihil pos- fit. Atque inde explicari aliquatenus poterit, cur in u - n o aegroto, v el una tempeflate, absque exanthematibus m ilu m fuerit; in alio aegroto, vel alia tempeflate, abo­ v e climate,. junctaTibi exanthemata habuerit. N on fo l- vitur tamen prorfus quaeflio: an fui definiti generis m o r­ bus angina illa f it , & ejusdem femper habeatur in d olis, gradu folum & corporum, quae invadit, diverfitatc v a ­ tius; annon alterius facpe, ut Scarlatini, morbi fympto- tn a , pariter atque variolas fu a comitatur angina, fuaque

morbillos. Sed qualis demumcunque caufia fuerit, effe­

ctum inflammatione primum ollcnait, parttum videlicet, quae rubent plus fo lito , calent, dolent, interdum m i­ tius, faepius tamen graviter. Itaque fangvinis plus, quam fanitati conducat, ad easdem partes congeritur^ & qui­ dem ad fuperficies aeri perpetim contiguas; unde m u­ cus &: faliva primum coercentur, dein, quod etiam m ox accidere potefl, copia affluunt, pro graciu vario inflam­ mationis & varie diffufa. fcde. Quibus ut accedent pu­ tredinis quidpiam,citius multo; partium fejungicur in v o ­ lucrum crullamque format, & fejunctae cuticulae m odp emoritur. Mali particeps Pharynx ob viciniam facile red­ di potefl; ut femper reddatur tamen neceflè non efh: quare attolli Pharynx illaefus, dilatari, conflringi , fae- pe poterit, absque dolore, faltem graviori, lacfo licet:

tîcet indnftrius O blervaror ad o m n ia , quae fe o ff e ra n t, anim um advertit* u « e r *eadem eflè p o flin t, quae ad vein no n facere p o lte a inveniantur*

E

§. VIIL

Majoris momenti diflenfus efl:, qui mali toties fu— nefti curam tangit, cujus inftituendac regulas non d î- verfas m odo Celebres Viri dederunt, fèd etiam contra­ rias. Quocirca, u t, quam fieri p oflit, breviffimis rem com pktfar, curationis capita ordine illo exhibere cona­ bor, quem mali indoles fvadere videatur, nec pruden- tiffimorum difvadeat experientia.

Mox in morbi ortu ad aegrotum accedens M edicus, uifi fingulaiis prohibuerit conditio, quo tenerrimam qui­ dem refero infantiam, led praecipue contagii, fi quid fuerit,peculiarem vim;, de fangvine detrahendo vix hae- fitabit: cum evidentem viderit loci admodum perieulofi inflammationem;ac fumma impedimenta, regiae fangvi- nîs viae fub morbi decurfu opponenda, vereri oporte­ at. Et fang.vinis ab initio detrahi fuccefliis non ex Gal­ lorum obfervaticnibns repetam, neque ex plana Huxha- «ttconfeffione j y telles appello propiores, D .Rudbergg)% fide etiam longe digniflim um , Fxperientiffimurrt

J). Strandburg h ;« Infelicia exempla fangvinis, morbo jam

D 2

pro-f ) Vid. L ibr. cit, p a g .2 8 7 . g) V id. Luc. cit. fupra p arag r- I I Î ^

mo*-protrafto, non imminuti, fed profufi, nihil arguunt; ne-

que alia in debilibus imprudenter mi/Il. Etiam vero his

conduxerit fortalle hirudinum ope parcius quidem, fed ex loco proxim o, ad aures, fub maxillae inferioris angulis, detrahere.

Alterum arbitror efle oportere enematum promtum, & pro conditione inteflinorum repetitum, ufum ; quo i n ­ feriors verfus liceat deducere, partem humorum ad caput congeftorum, & ad guttur, non nifi praçlcntifïimo diferi- mine anguftandum. Neque ab interno remedio, quod leniter alvum ducat, noxa quaedam jufte metui poterit.

Tertio loco veficantia ponam,quae ferofos & aqueos humores ab internis ad externa trahant; quorum etiam vires contra hoc malum fumme praedicarunt Itali.

His fi praecidi veiut in herba morbus nequeat, aph- tlnofa crufta jam orta & ferpere incipiente, triflior rerum facies mentem diftrahere poteft, ac dubiam confilii red­

dere. Sangvinis tum parcum efie omnino conveniet, ad

tot,quibus aflurgere decet, Virorum teftimonia. N ihilo tamen minus hirudinum fortafTis non contemnendus eilet effèclus, qui lente, neque nim ium , fed ipfum tamen ftagnantem fangvinem , partim educere, partim in cir­ culum reducere, valent. Nempe in fingulari parte im ­ peditum & congefhjm fangvinem adeo m circulum non reducit longinquae venae incifio: neque hsec, cerebro fi pari aegra propinqua fuerit, ut eo fimul congeratur v i­ tae liquor, illud facile liberare onere potefl: quin, fi gan­ graena jam occupaverit, aliud nihil, quam praecipitem

ma-le ftia .e rip u it, d u m in fratrem , jam per dies aliquot d e cu m b e n tem , fum - m a m o rb u s feviret vehem entia. C ui experientiae parem aliam, cafui debitam , recan tet Zoffius libv. cit. p e g . 4 1 . E t referri huc pofle videntur obfei vationes tu m Edinburgenfium T . I I I . A rtie. I I : tum a lio ru m , qui Scarlatinas fe­ b res d efcrip fm m t, quippe quibus anginae ju n g u n tu r, non (im pliciter m odo

in fltm m a to ria e , fed etiam , in g rav io ri c a f u , vel negleQis, quae morbi ini­

inâgis efficiet virium ja£luram,maxime fi contagii qucque

indoles fuffccaie illas juverit. Praeter vefcantia autem

& enemata , utile cm nino erit, os fhcpius injeclis collu­ ere liquoribus, qualis iile, quem fiiprn ex D. Bergio me* mora vi m u s, vel alius ex Gamphora paratus, cui & ad­

jungi poflent f milium liquorum vapores ore attrahendi.

Quorum omnium vim augebit procul dubio, vel illitus

partibus ipfis Spiritus Talis marini meile mitigatus /'), v el

ex Saturni V itriolo, quod Saccharum vocant, paratus

liquor k). Sed cujuscunque horum magna cm nino infan­

tibus applicandi difficultas: quare emetica fuaferunt,a’gro-

tulis prudenter fi adhibeantur, fortaffis innocua; vix tuta

adultis. Corruptos autem valde humores fi oris foe-

tor & pulfus & corporis debilitas indicaverint, m etho­

dum fequi oportet putridis morbis opponendam. Sufti-

nendae vires funt, ut pares maneant miafmati e corpore

expellendo, & refiftendum putredini, quibusvis unquam feri licet remediis. Qua de re ita (cripft dilucide Hux*

hamus, ut commendari cm nino debeat. D edit ille m ix-

____________ ______ D j

tu-0

/<) V id . J o u rn a l de M edec. & c. T . V I I I . p. 5 5 9 . Sacchari Sat. g ra n a

q u a ttu o r , in A quae P lan tag in is, cui m erito fubfiittintur a lia , duabus u n ­

ciis fo lv eb an tu r, & fo ln tio , penicilli ope, fexies feptiesve de die g an g raen o -

fis c ru ftis illinebatur, felici cum eventu. Remedio no m en a Rrullino P ari-

fienfi M edico d atu r, cujus de M orbis ex aëris fubitis m utationibus, p ro in ­

de etiam de hac , u t l u f p i c c r , a n g in a , videre n on licuit. F eliciflim um

fuccefllim lidem C om m entarii, Tcm. V. pag. 2/, referu n t liquoris, ex d u a­

b u s unciis Spir. V in i, Sale alcalino volatili o r u f t i , & M ellis Rof. fefcun-

cia , c o m p o fiti, quo aegram vigefim um jam annum egreflam , & graviflT-

m e affiiffam , os colluere, fed cujus praecipue offatiin ore attrahere vapores,

juflerat D . Aba jault. S ex ta, p o ll rem edium odhibeii c o e p tu m , h o ra te r­

m ini ap p a ru e ru n t gc.ngraenae politi: & intra horas qu ad rag in ta o flo em o r­

tu u m om ne penitus fuit feparatum ; u t folus poft in ufu m d aretu r Spir*

V. M e ile , & m ulta aqua d ilu tu s. E x q u o , m axim e fi ju n g a n tu r B rin -

glii ex p erim en ta, facile c o llig itu r, putredinis illius co n tag io fac, quae in

aere, h an c p roducente a n g in a m , fupponi p o te f tt fi vcie a d fu e rit, ab al-

ttiram, toties a fe laudatam, e x Sale C. C. fucco citri faturato & aqua quadam alexiteria; cui Myrrhae, croci, camphorae pauxillum ,, poftdiem vero unum alterumvc* Corticis Peruviani Tincturam fuaecom politionis addidit,, vel hanc cum Elixir. Vitrioli junctam feorfim dedit} in u- fum praeterea vocatis gargarifmatibus & vaporibus, par­ tim emollientibus, partim antifepticis, uti etiam veficato- riis, feliciffimo eventu. Speciem vero quum Huxhamus curare docuerit, quae exanthemata fui generis fecum tulit,, ipfius non temper oportebit fequi veltigia ; & eadem fi obvenerit fpecies, conferri merebitur Laudatus fupra Plen-

ciz. Ab utroque viro primaria difci poterit regula, de: gradu putredinis ex fangvinis indole cognofcendo,jfecurt- dum quem nunc tuto atque utilllTime mittitur vitae li­

quor; nunc mittere, idem e ft atque jugulare. Ab inge­

nuis vero omnibus fatis inculcatum, in progreffu morbi,, lubricam valde, fi ullam m od o, faiutis fupereffe fpem*

triiieque Medico commiti officium , utrnorientem intueatur,, quem eripere fatis mortales,

non potuerunt.

M ONS IE UR, .

£

la part, que f y preus, & à Vous en feliciter ; fo u la it nut de tout mon coeur, que le bon D ieu veuille déformais bemr tous vos de fe in s (if* q u 'il Vous accorde la recompenfe due à votre mérité. Pour moi je tn’efiimerai toujours heureux de me vo ir au nombre de vos■ amis i f de Vous pouvoir témoigner l’ tfiim e la plus; m rfaite- avec la quelle j'a i I' honneur d' t tre,.

MONSIEUR y

V otre très humble, ferriteur I f fie le r.tnit